Untitled

• Yunit 1: Filipino Wikang Pambansa, Wika ng Bayan, at Wika ng Pananaliksik na Nakaugat sa Pangangailangan ng Sambayan

Introduksyon

• Ang daigdig ay multilingguwal, ibig sabihin ay mayroong tatlo o higit pang wika.
• Ang isang polyglot ay nakakabasa, nakakapagsalita, o nakakaintindi ng iba't ibang wika.
• Ang lingguwista ay nag-aaral ng ibang wika.
• Ayon kay Pei (2001), mayroong 2,796 na pangunahing wika sa mundo, hindi pa kasama ang mga diyalekto at subdiyalekto.
• Ang diyalekto ay wika sa isang partikular na lalawigan, halimbawa ay ang Tagalog.
• Ang subdiyalekto ay barayti ng diyalekto, na may pagkakaiba sa punto, tono, estraktura, o diin, halimbawa ay ang Tagalog-Bulakan.
• Mahalaga ang Filipino sa pambansang pagkakaunawaan.
• Ayon kay Lachica (2003), natatangi ang Pilipinas dahil sa pagiging multilingguwal nito.
• Ang Filipino ay halo ng Tagalog, Diyalekto, Katutubong wika, Ingles, at Espanyol.
• Patuloy na umuusbong at nadaragdagan ang Filipino.
• Ang Filipino ay global na wika na ginagamit kahit saan basta't mayroong marunong magsalita nito.
• Ayon kay Victoria (2016), mayroong 40+ paaralan sa ibang bansa na nagtuturo ng Filipino.
• Ayon kay Ventura (2005), nagkakaroon ng pagkakaunawaan at pag-iisang damdamin tungo sa pambansang kaunlaran dahil sa wika.
• Ayon kay Sapir, ang wika ay likas at makataong pamamaraan ng paghahatid ng kaisipan, damdamin, at mithiin.
• Intelektuwalisado ang Filipino, ibig sabihin, pinag-aaralan at nagagamit kahit saang larangan.
• Modernisado ang Filipino, ibig sabihin, patuloy na nagbabago.
• Estandardisado ang Filipino, ibig sabihin, may sistema upang maintindihan at may pamantayan.

Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas

• Ayon sa Saligang Batas 1987 ng Bagong Konstitusyon ng Pilipinas, Artikulo XIV, Seksyon 6, Filipino ang Wikang Pambansa na dapat payabungin at pagyamanin. Artikulo XIV, Seksyon 7, ang Filipino ang Wikang Opisyal. Artikulo XIV, Seksyon 9, magtatag ng Komisyon ng Wikang Pambansa na isasaliksik ang Filipino para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pagpapanatili.
• Ayon kay Baaco, Belgira atbp (2013), ang wikang pambansa ay nagdudulot ng pagkakaisa at pag-unlad.
• Kasaysayan ng Wikang Pambansa:
  • 1935 - Pagaaral
  • 1937 - Tagalog (Batayan)
  • 1959 - Pilipino
  • 1987 - Filipino (Emulado, Pinagyabong)
• Naging batayan ng mga mambabatas ang Tagalog dahil sinasalita ito ng marami, pinakanauunawaan, at nagpapadali ng komunikasyon.
• Ayon kay Salzmann (1993), Ingles ang pandaigdigang lingua franca.
  • Lingua Franca - ginagamit na wika upang magkaunawaan ang magkaibang bansa

Intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino

• Ayon kay Gleason (1988), ang wika ay masistemang balangkas ng mga sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng taong kabilang sa isang kultura.
• Masistemang Balangkas:
  • Ponema - pagaaral ng tunog
  • Morpema - pagaaral ng salita
    • Morpemang Malaya - may kahulugan (salitang-ugat)
    • Morpemang Di-malaya - walang kahulugan, panlapi (Unlapi, Gitlapi, Hulapi, Kabilaan, Laguhan)
  • Sintaksis - pagaaral ng pangungusap
    • Karaniwang Ayos - Panaguri-Simuno
    • Di-karaniwang Ayos - Simuno-Pangatnig-Panaguri
    • Ingles - Simuno-Panaguri
  • Semantika - pagaaral ng kahulugan ng salita ayon sa konteksto
  • Diskurso - paguusap
• Sinasalitang Tunog - ponema.
• Arbitraryo - pinagkasunduan (gay lingo).
• Kultura: Sumasalamin ang kultura sa wika at hindi mahihiwalay.
• Ayon kay Rizal, wika ang kaisipan at damdamin ng sambayanan.
• Ayon kay Cruz sa "Ang Pulitika ng Wikang Panturo", ang naghaharing uri sa malakolonyal na lipunan ang siyang nagtatakda ng pamantayan sa paggamit ng wikang panturo.
• Sa panahon ng imperyalismong Estados Unidos, naging asignatura at wikang panturo ang Filipino.
• "hindi isang sistema ng palatandaan o isang neutral na daluyan ng isapan at damdamin ang wika".
• Ayon kay Lumbera (2000), kinontrol ng 40+ na taon at 90+ taon ang usapin sa wika ay isang usaping pulitikal.

Ang Ugnayan ng Kasaysayan at Kultura

• Ang kultura ay kalinangan, pinatatatag ang buhay bilang mamamayan ng isang lipunan.
• Ang kasaysayan ay karanasan, tuloy-tuloy at kronolohikong pagtatala ng mga pangyayaring may kabuluhan o pampubliko.
• Ayon kay Palma (2015), ang pag-unlad ng kultura ay taluntunin ang nakalipas sa ugat ng nasyonalismo.
• Ayon kay Lumbera (1993), ang nasyonalismo ay makapangyarihan na nagdudulot ng malalaking pagbabago sa buhay at kalagayan ng bayan.

Ang Relasyon ng Wika, Kultura, at Identidad

• Ayon kay Guillermo sa pag-aaral ni Kimuell-Gabriel (2014), lahat ay may pook pangkalinangang kinabibilangan.
• Ang kabuuang kalinangan ay hindi kabuuang-walang-lamat kundi kabuuang-may-hidwaan.
• Ayon kina Amtalao at Lartec (2015), hindi maihihiwalay ang pag-aaral sa kultura at identidad.
• Ayon kay De Quiros (1996), may kapangyarihan ang wika at may wika ang kapangyarihan.
• Ayon kay San Juan (2012), ang wika ay parang tubig, hugis ng tubig ay kung ano ang hugis ng sisidlan.
• Ayon kay Rubrico (2009), mayroong materyal at di-materyal na kultura.
  • Materyal na Kultura - nahahawakan, nakikita:
    • Kasangkapan: plantsa, palayok
    • Kasuotan: barong, baro't saya
    • Kagamitan: salung-puwit
    • Bahay: bahay kubo
    • Pagkain: adobo
  • Di-materyal na Kultura - hindi nahahawakan o nakikita:
    • Kaugalian: crab mentality, mapagpatuloy
    • Tradisyon: fiesta
    • Panitikan: nobela, bugtong
    • Musika: harana, kundiman
    • Sayaw: tinikling, sayaw sa ilaw
    • Paniniwala: patay, kasal, sukob
    • Relihiyon: katoliko
    • Pamahalaan: demokratiko
    • Hanapbuhay: magsasaka, mangingisda, pangangaso
• *20 Peso Bill Error: Mali ang pagkasulat ng Filipino as national language 1935.

Ang Lipunan at Kultura

• Pagbabago sa musika, panoorin, kasuotan, pagkain, inumin, at gadgets.
  • Musika (dati) - awiting bayan gaya ng kundiman
  • Musika (ngayon) - jazz, k-pop, rap, reggae
  • Panlasa/Pagkain - pagkain ng dayuhan (hotdog, pizza, milk tea, hamburger, french fries, chocolate).
  • Wika/Pananalita - jejemon, bekimon, balbal
• Feminismo - babae.
• Patriarkal - lalake.
• Queer - LGBT.
• Ayon kay Taylor (1990) "ama ng antropolohiya", ang kultura ay kompleks na may malawak na saklaw.
• Ayon kay Bakhtin, karnabal bilang pagtatanghal na nakapaloob ang iba't ibang uri ng kultura.

Ang Wika, Sining, Pelikula, at Kultura

• Ang Pelikulang Pilipino - pampalipas oras sa sinehan o tahanan.
• Ayon kay Adorno sa aklat ni Strinati (2004), ang industriyang pangkultura ay salamin ng higit na pangangailangan ng isang lipunan (commodity fetishism).
  • Hilig ng tao ang mga produkto kahit hindi bahagi ng tunay na pangangailangan (real need).
• Kaunti lang ang pelikulang mainstream na may de-kalidad.
• Ayon kay Tolentino (2009), marami ang ginawa para sa kita lamang, na katangian ng kulturang popular.
• Ayon kay J.M. Gonzales (2013), ang indie film (independent film) ay hindi affected ng mainstream film.

Ang Wika at ang Musika

• Musika: sining ng kombinasyon ng pantinig at pang-instrumentong tunog upang makabuo ng kaaya-ayang anyo, harmonya, at ekpresyon ng isang emosyon
• Wika: lawas ng mga salita at sistema ng paggamit sa isang sambayanan na may iisang tradisyong pangkultura at pook
• Talab: tagos ng anumang uri ng talim o tulis sa isang bagay.
• Awiting-bayan/kantahing-bayan: awit ng mga Pilipinong ninuno na may paksa ng katutubong kultura
• Ang awiting novelty ay kultura na niyayakap dahil sikat na nagiging popular through advertisement.
• Kaunti nalang ang may malalim na kahulugan, mas gusto ang awiting may kakaibang tunog o liriko (may kabastusan o may "double meaning").
  • Novelty - nobedad, kaibahan, anumang bagay na naiiba:
    • Otso Otso - Bayani Agbayani
    • Totoy Bibo - Vhong Navarro
    • Jumbo Hot Dog - Masculados
    • Spaghetti - Sexbomb Girls
• Musika = lumalalim ang pagkakaibigan, nagbubuklod sa samahan.
• Ayon kay Enrico Torralba, ginagamit ang kulturang popular para maging anestisya ang kultura sa krisis.
• Novelty Song bilang Kulturang popular: upang magsaya o maglibang nang madalian, pagtakas sa tunay na buhay
• Cultural Industry - ginawang produkto ng kapitalista ang musika para sa kasikatan at kita.
• Ayon kay Carandang (2006), napakayaman ng ating tradisyon sa musika, nagkakaroon ng repleksyon sa patuloy na nagbabagong hilagyo ng mamamayan, lipunan, at kultura
  • Dekada '70 - Masdan Mo Ang Kapaligiran (Asin)
• Ayon kay Gil "Rock takes over from novelty songs" (2005), 1 taon lang ang nakalipas, ang mga lokal na radyo ay ipinagmamalaki ng kanilang kakaibang playlist.
• Mga Awiting Pinapatugtog sa Radyo:
  • Gitara - Parokya ni Edgar
  • Hanggang Kailan - Oranges & Lemon
  • Hallelujah - Bamboo
  • Jopay - Mayonnaise
• Kagaya ng wika, kapag "nagsasalita" ang musika, "nakikinig" ang damdamin.

Musika at Personal na Danas

• Ugoy ng Duyan
  • Lucio D. San Pedro: Pambansang Alagad ng Sining sa Musika, ginawa noong 1943
  • Levi Celerio: nilapatan ng liriko, 1948

Mga WIKA ng BAYAN

• Hindi uunlad ang Filipino kung hindi sabay na uunlad ang mga wika.
• Multilingguwal ang karakter ng lipunang Filipino.
• Tantanan ang away laban sa Ingles at Tagalog-centric na pagtingin sa wika.
• Tungkulin ng mga Filipino na yakapin ang iba pa nating mga wika at tiyakin na yayabong ito kasabay ng pambansang wika.

Ang Disiplina ng Tula para sa Bayan

• Tula: akdang may mga taludtod, natatangi sa masidhing gamit ng salita at ritmo upang ipahayag ang isang malikhaing pagtingin sa isang paksa