Kunst en Cultuur in de Middeleeuwen

Een (gedeeltelijke) kwijtschelding van straf voor zonden door de kerk, in ruil voor offers zoals schenkingen of pelgrimstochten.

Kunstwerk op het altaar, vaak een paneel of veelluik met religieuze voorstellingen.

Een ovaal theater met oplopende zitplaatsen, gebruikt voor gladiatorengevechten en andere spectaculaire evenementen in het Romeinse Rijk.

De aankondiging van de aartsengel Gabriël aan Maria dat zij de moeder van Christus zal worden.

De twaalf leerlingen en volgers van Jezus Christus, de eerste verspreiders van het christelijk geloof.

Een halfronde nis of uitbouw die het koor van een kerk afsluit.

Zeven takken van wetenschap of vakken die onderdeel van het studieprogramma in de oudheid en middeleeuwen waren. Denk aan grammatica, retorica, logica, rekenen, geometrie, astronomie en muziek.

Een type kloosterorde ontstaan in de dertiende eeuw die zich vestigt in steden en in hun levensonderhoud voorziet door giften in ruil voor diensten zoals onderwijs en ziekenzorg.

Een kloosterorde gesticht in Cluny die bekend stond om zijn luxe en rijkdom, ter ere van God.

Een kloosterorde gesticht in Citeaux die bekend stond om zijn soberheid, in navolging van Christus.

Een hoge mannenstem die overeenkomt met een lage vrouwelijke altstem. Het is de tegenstem van de tenor in de vocale polyfonie.

Een muur- of plafondschildering die op een natte kalklaag wordt aangebracht, waardoor de pigmenten in de muur trekken tijdens het drogen.

Gekleurd glas waarop voorstellingen of abstracte patronen zijn aangebracht door ijzeroxide met het glas te laten versmelten. Vaak gecombineerd met glas-in-lood.

Een zuil die half verzonken in het muurvlak tegen een dragende pijler of muur aan is gebouwd. Ook wel schalk genoemd.

Officiële gebeden van de katholieke kerk die op vaste tijden van de dag worden gezegd.

Een vensterraam bestaande uit gekleurde stukken glas, bijeengehouden door loodlijsten en smalle loodstrips.

Officiële verklaring door de paus voor iemand die voor zijn geloof gestorven is of wonderen deed.

Leidinggevende van een kapel, verantwoordelijk voor de muziek.

Een drama met een vrolijke toon, volkse humor en vaak een goed einde.

De eigen kerk van de bisschop in zijn bisdom.

Internationale tochten met ridders, gericht op het verspreiden van het christendom.

De dag waarop God over alle mensen oordeelt.

Het kunstmatig voorstellen van ruimte op een plat vlak.

Alle gebeden en rituelen tijdens een kerkdienst.

Halfronde boog die de bovenkant vormt van een poort, raam of gewelf. Veel gebruikt in de klassieke oudheid door de Romeinen en in de middeleeuwen in romaanse kerken.

Een filosofische praktijk op middeleeuwse scholen en universiteiten waarin een verbinding wordt gemaakt tussen de leer van de kerk en filosofen uit de Oudheid, met name Aristoteles.

Schrijfkamer, ruimte waar boeken in een klooster worden gekopieerd en bewaard.

Voortekening of schets als basis voor een fresco schildering. Het woord synopsis is hiervan afgeleid.

Constructiewijze toegepast vanaf de gotiek waarbij gewicht gedragen wordt door een geraamte en muren alleen dienen om ruimtes te scheiden.

Massieve verzwaring ter versterking van de muur om de zijwaartse druk van gewelven, luchtbogen of daken op te vangen.

Een syllabe is een lettergreep. In syllabische vocale muziek wordt per lettergreep slechts één noot gezongen.

De stem die de melodie vasthoudt (vasthouden = tenere). Hoge mannelijke zangstem.

Een constructie aan de buitenkant van een kerk, vaak in de vorm van een boog of halve boog, die de druk van gewelven en het dak moet afleiden.

Een groot, prestigieus gebouw in Italië, dat fungeert als woon- en werkpaleis voor invloedrijke families of als hoofdkwartier voor instellingen.

De passionele vertelling van Jezus' kruisiging, vaak in de vorm van toneelspel.

Documenten die met de hand zijn geschreven voor de uitvinding van de boekdrukkunst. Handschriften gebundeld tot een boek noemen we ‘codex’.

Iemand die wordt geëerd omdat hij leed en stierf voor zijn geloof of overtuiging. De katholieke kerk verklaarde martelaren die stierven tijdens de christenvervolging in het Romeinse Rijk heilig.

Een bedevaartsreis naar plaatsen waar heilige relikwieën bewaard worden of waar een goddelijk wonder heeft plaatsgevonden.

In de eenstemmige vocale muziek: het zingen van meerdere noten op één lettergreep.

Een smalle verticale versteviging in een muur, die dient als onderdeel van de draagconstructie. Kan rond (halfzuil) of plat (pilaster) zijn.

In een kerk met een kruisvormige plattegrond, is het middenschip het deel van de kerk dat in de lengte-as is gebouwd en omgeven wordt door de zijbeuken.

Een muziektechniek waarbij meerdere melodieën tegelijkertijd worden gespeeld, waardoor een gelaagde en rijke klank ontstaat.

Middeleeuws theatergenre met volkse, maar religieuze inhoud. Werd niet in de kerk gespeeld en was niet rechtstreeks op Bijbelverhalen gebaseerd.

Een plechtige kerkelijke optocht met heilige voorwerpen, vaak als onderdeel van een viering of als onderdeel van een boeteproces.

Liturgie of dienst in de rooms-katholieke kerk met vaste terugkerende onderdelen, waaronder delen die gezongen kunnen worden. Denk aan het Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus en Agnus Dei.

Een lied uit de Bijbel (Oud Testament) dat gezongen wordt in kerken of in huiselijke kring.

Toneelspelen gebaseerd op Bijbelverhalen of op het leven van heiligen, gespeeld buiten de kerk.

Een driedimensionale gebeeldhouwde afbeelding die niet volledig vrijstaand is. Meestal heeft het een vlakke achterkant.