Klinik Psikoloji ve EFPA Standartları

Klinik Psikoloji Tanımı ve Tarihçesi

• Klinik psikoloji, psikolojinin alt alanlarından biridir ve en fazla tanınan alt alandır.
• Klinik psikologlar, doktora derecesine sahip olan kişilerdir.
• Klinik psikoloji, ülkemizde en çok talep gören alanlardan biridir.
• Klinik psikoloji, bilişsel, duygusal, psikolojik, sosyal, davranışsal ve biyolojik uyum sorunlarını, rahatsızlıkları, engelleri anlamak, yordamak, hafifletmek ve kişisel uyumu ve gelişimi desteklemek amacıyla bilim, kuram ve uygulamayı bütünleşik olarak kullanır ve geniş yelpazedeki danışan grupları ile çalışır.

Klinik Psikolojinin Çalışma Konuları

• Kişinin hayatını zorlaştıran, işlevselliğini engelleyen bilişsel, duygusal, davranışsal problemler (odaklanma problemi, unutkanlık, uyku problemleri, dikkat eksikliği, depresif duygulanım, kaygılı ruh hali, aşırı öfke, çökkünlük, panik hali vb.)
• Davranışsal problemler (hiperaktivite, saldırganlık, dürtüsellik, antisosyal davranışlar, erteleme davranışları)
• Biyolojik problemler (çeşitli fiziksel hastalıklar)
• Kişinin potansiyelini keşfetmesi ve kişisel gelişim

Klinik Psikolojinin Amacı

• Kişisel güçlükleri tanımlamak, iyileştirmek, hafifletmek, önlemek ve işlevselliği desteklemek
• Bilim, kuram ve klinik pratiği bütünleşik olarak kullanmak

Klinik Psikolojinin Mesleki Rolleri

• Üniversiteler
• Hastaneler
• Danışma merkezleri
• Araştırma enstitüleri
• Toplum ruh sağlığı merkezleri

Klinik Psikolojide Araştırma Etkinlikleri

• Değerlendirme araçları, müdahale teknikleri, psikopatolojilerin nedenleri vb.
• Sağlık psikolojisi, aile araştırmaları, duygudurum bozuklukları, madde kullanımı vb.

Klinik Psikolojide Değerlendirme Etkinlikleri

• Davranışlar, sorunlar, özgül özellikler, yetenekler ve zihinsel işlevsellik vb. yönelik bilgi toplama
• Çeşitli testler, ölçüm araçları, görüşme, gözlem

Klinik Psikolojide Müdahale Etkinlikleri

• Çoğunlukla psikoterapiler
• Kuramsal ve uygulamalı bir eğitim
• Bireysel veya grup şeklinde
• Sadece sorunları çözmeye yönelik mi?

Klinik Psikolojide Danışmanlık Etkinlikleri

• Vaka odaklı ya da program veya yönetim odaklı
• Mahkemeler danışmanlık → yasal
• Kurumlar → örn. çatışmalar, uzlaşmazlıklar
• Eğitim, ölçme-değerlendirme
• Müdahale ile arasında nasıl bir fark var?

Klinik Psikolojide Eğitim-Öğretim Etkinlikleri

• Çeşitli pozisyonlar ve farklı dersler
• Klinik süpervizyon vermek
• Stajyer ve danışanlara teknikler
• Kurumlara eğitimler..

Klinik Psikolojide İdari İşler

• İdari iş → bir kurumun işleyişini yürütmek
• Örn. Bölüm başkanlığı, eğitim koordinatörlüğü, danışma merkezi müdürü

Klinik Psikolojinin Tarihçesi

• Bir disiplin olarak kuruluşu neredeyse 20. yy başları
• Mezapotamya'da M.Ö. 2100 Babiller; M.Ö. 300'lerde Antik Yunan → biyolojik, psikolojik ve sosyal etkilere bütüncül bir yaklaşım
• 18.-19. yüzyılda insancıl tedaviler
• Lightner Witmer, psikoloji doktorası, Wilhelm Wundt'un öğrencisi
• İlk Psikoloji kliniği 1896 yılında Filadelfiya'da kurulmuştur
• 1914 → Amerika'da 20 klinik; klinik psikoloji kliniği 1907
• II. Dünya Savaşı (1939-1945)
• Üniversitelerde devlet desteğiyle birçok eğitim programı başlamıştır
• Sosyal çevre ve alan arasındaki ilişkiler, psikoterapide teknolojilerin kullanımı ve çevrimiçi terapiler, terapi yaklaşımlarındaki çeşitlilik → kanıta dayalı p.t'lerin belirlenmesi
• Soy dönem çalışmaları
• Clinical Psychology: Science and Practice
• Davranışsal bağımlılıklar → istifçilik, alışveriş
• Öz-şefkat, kabul-kararlılık terapileri
• Bağlanma – uyumsuz şemalar
• Etkili müdahaleler ve gençler, azınlık grupları
• Çevrimiçi müdahalelerin etkililiği
• Psikodinamik terapiler

Türkiye'deki Klinik Psikolojinin Gelişimi

• Bilinenler oldukça kısıtlıdır. Ülkemizde klinik psikoloji 1960'ların başlarından itibaren hız kazanmıştır.
• Prof. Dr. Işık Savaşır'ın öncülüğünde 1970'lerde başlayan lisansüstü programları
• 1986 Nörolojik ve Psikiyatrik Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji lisansüstü programları
• Değerlendirme ölçeklerinin standardizasyonu
• Yeni psikoterapi akımlarının gelişmesi
• Test uzmanı, test adaptasyonu → projektif
• İthal bir eğitim ve uygulama
• Batılı anlayışın baskınlığı
• Temel bir bilim gibi → meslekleşme yok

Klinik Psikolog Kimdir?

• Klinik psikologlar, bilişsel, duygusal, sosyal, davranışsal, biyolojik sorunları tanılama ve tedavi ederler.
• Önleme ve geliştirme çalışmaları yaparlar
• Kısa süreli ve kronik sorunlara kadar geniş bir yelpazede hizmet sunarlar.
• Değerlendirme, tanı ve müdahale aşamalarında farklı teknikler ve yaklaşımlar kullanırlar.

Klinik Psikolojide Eğitim Modelleri

• Araştırmacı-uygulayıcı (Boulder) modeli
• Uygulayıcı uzman (Vail) modeli
• Klinik bilim insanı modeli

Klinik Değerlendirme

• Değerlendirme sürecinde kullanılacak kaynaklar (görüşmeler, davranışsal gözlemler, standart testler, hasta dosyaları ve destekleyici raporlar);
• Ulaşılacak yer (etkili tedavilere yönlendirmek, psikolojik sağlığı iyileştirmek)
• Klinik dışı amaçlar (denetimli serbestlik için yapılan görüşmeler, özel eğitim hk ve engellilik düzeyinin belirlenmesi, ceza ehliyetinin araştırılması ve velayet kararları, kendine ve diğerlerine zarar verme risklerine odaklanan değerlendirmeler
• Araştırma amaçlı değerlendirmeler)
• Klinik değerlendirme süreci (yönlendirme sorularının tanımlanması, ön değerlendirme, yapılandırılmış ölçümler, bulguların raporlanması ve yorumlanması)
• Başvuru kaynakları ve yönlendirme soruları (psikiyatrik bağlam, adli bağlam, eğitsel bağlam)
• Görüşme türleri (tani amaçlı görüşmeler, yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış, krize yönelik görüşmeler);
• Görüşmenin içeriği (var olan ve geçmiş belirtiler, yakınmalar, öykü, tedavi geçmişi, sosyal ve kişisel tarihçe, ruhsal durum muayenesi, olası riskler ve genel işlevsellik düzeyi )
• Görüşme Becerileri (Aktif dinleme, empatik dinleme, odaklı dinleme, sözel olmayan mesajları değerlendirmek, beden dilini değerlendirmek, sorular sormak)
• Raporlama ve yorumlama (rapor içeriği)
• Yapılandırılmış ölçümler (standart testler)

Toplumsal Değişim

Ruhsal rahatsızlıkların artışı Toplumların kentleşmesi ve refah düzeylerinde artış Karmaşıklaşma → güçlükler ve kararsızlıklar Psikolojik bilgi ve hizmetlere olan talep ve gereksinim Bazı insanların kolayca adapte olma kabiliyeti ve bazı insanların daha savunmasız bir yerde kalması

Çeşitli Psikolojik Müdahaleler

• Bilişsel - davranışçı terapiler,
• Aktif dinleme, empatik dinleme, odaklı dinleme ve düşüncelerin analiz edilmesi,
• İsteksizlik ve direnç ile baş etme,
• Klinik psikolojide etik sorunlar,
• Kültürel faktörlerin önemi