Κατάρτιση Σύμβασης Εργασίας: Ατομικό Εργατικό Δίκαιο

Ατομικό Εργατικό Δίκαιο: Κατάρτιση Σύμβασης Εργασίας

• Η κατάρτιση σύμβασης, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, προϋποθέτει σύμπτωση δύο ή περισσότερων δηλώσεων βουλήσεως.
• Οι δηλώσεις βουλήσεως πρέπει να αποβλέπουν σε συγκεκριμένο έννομο αποτέλεσμα και δεσμεύουν τα μέρη που συμμετέχουν.
• Η δήλωση βουλήσεως αποτελεί εξωτερίκευση δικαιοπρακτικής βούλησης ή επιθυμίας νομικής δέσμευσης.
• Η πρώτη χρονικά δήλωση βουλήσεως ονομάζεται "πρόταση", ενώ η επόμενη "αποδοχή".
• Στην πράξη, οι δύο δηλώσεις συμπίπτουν χρονικά, ή οι ρόλοι προτείνοντος/αποδεχομένου εναλλάσσονται κατά τη διαπραγμάτευση.
• Τα μέρη της σύμβασης αναφέρονται ως "αντισυμβαλλόμενοι".
• Η σύμβαση εργασίας μπορεί να είναι έγγραφη ή προφορική.
• Υπάρχει υποχρέωση αναγγελίας πρόσληψης στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ, καθώς και έγγραφης γνωστοποίησης των βασικών όρων της σύμβασης στον εργαζόμενο.
• Βασικό στοιχείο είναι η συμφωνία για παροχή εργασίας από τον εργαζόμενο (ορισμένου ή αορίστου χρόνου) και καταβολή μισθού από τον εργοδότη.
• Σε περίπτωση που το περιεχόμενο προσκρούει σε κανόνες αναγκαστικού δικαίου ή λείπουν βασικές προϋποθέσεις, η σύμβαση μπορεί να είναι άκυρη.
• Ακόμα και σε ακυρότητα, η παροχή και αποδοχή εργασίας δημιουργούν μια πραγματική κατάσταση, τη «σχέση εργασίας», που προστατεύεται.

Δικαιώματα και Υποχρεώσεις Μερών: Υποχρεώσεις Εργαζομένου

• Η υποχρέωση παροχής εργασίας είναι η βασική συμβατική υποχρέωση του εργαζομένου.
• Περιλαμβάνει συγκεκριμένο είδος εργασίας, τόπο και χρονικό πλαίσιο.
• Συνήθως, η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, εκτός αντίθετης συμφωνίας.
• Ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό δικαίωμα, μπορεί να εξειδικεύσει ή μεταβάλει στοιχεία της εργασίας, όπως το ωράριο ή τον τόπο, εφόσον επιτρέπεται από τη σύμβαση ή το νόμο.
• Το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη είναι η εξουσία να προσδιορίζει και να εξειδικεύει την παροχή εργασίας (είδος, τόπος, χρόνος).
• Η οριοθέτηση του διευθυντικού δικαιώματος γίνεται από τη σύμβαση (π.χ. ειδικότητα, τόπος) και το νόμο (π.χ. ωράριο).
• Μια συμβατική ρήτρα που διευρύνει υπερβολικά το δικαίωμα του εργοδότη ή η άσκηση του δικαιώματος σε συγκεκριμένη περίπτωση μπορούν να κριθούν άκυρες ως καταχρηστικές.
• Ο νόμος παρέχει στον εργοδότη τη δυνατότητα τροποποιητικής καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, η οποία πρέπει να δικαιολογείται αντικειμενικά και να ελέγχεται για καταχρηστικότητα.

Μονομερής Βλαπτική Μεταβολή Όρων Εργασίας

• Εάν δεν υπάρχουν περιορισμοί από τη σύμβαση ή το νόμο, ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να εξειδικεύσει ή να μεταβάλει τους όρους εργασίας μονομερώς.
• Όταν υπάρχουν περιορισμοί και ο εργοδότης αλλάζει τους όρους, αν ο εργαζόμενος αποδεχθεί (ρητά ή σιωπηρά) τη μεταβολή, τότε συνάπτεται τροποποιητική συμφωνία.
• Αν ο εργαζόμενος δεν αποδεχθεί τη μεταβολή και αυτή επιβληθεί μονομερώς από τον εργοδότη, επιφέροντας βλάβη, υπάρχει μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.
• Σε μονομερή βλαπτική μεταβολή, ο εργαζόμενος έχει τις εξής επιλογές:
  • Να εμμείνει στους αρχικούς όρους, οδηγώντας τον εργοδότη σε υπερημερία, με δικαστική δυνατότητα επιβολής των υποχρεώσεών του.
  • Να θεωρήσει τη μεταβολή ως απόλυση και να διεκδικήσει αποζημίωση.
  • Να συμμορφωθεί με επιφύλαξη, διατηρώντας το δικαίωμα να ασκήσει αξιώσεις εναντίον του εργοδότη, χωρίς να θεωρηθεί σιωπηρή αποδοχή των νέων όρων.

Χρονικά Όρια Εργασίας και Υπερωρίες

• Το ωράριο εργασίας διακρίνεται σε νόμιμο (5 ή 6 ημέρες εργασίας, 9 ή 8 ώρες/ημέρα αντίστοιχα) και συμβατικό (όπως καθορίζεται στην ατομική ή συλλογική σύμβαση).
• Οι υπερβάσεις του συμβατικού ωραρίου περιλαμβάνουν:
  • Υπερεργασία: Αμείβεται με προσαύξηση 20% επί του ωρομισθίου.
  • Πρόσθετη εργασία: Μέχρι το νόμιμο ημερήσιο ωράριο, αμείβεται χωρίς προσαύξηση.
• Οι υπερβάσεις του νόμιμου ωραρίου θεωρούνται υπερωρία και αμείβονται με προσαύξηση.
• Η νόμιμη (δηλωμένη) υπερωρία αμείβεται με 40% προσαύξηση (έως 150 ώρες ετησίως) ή 60% (πάνω από 150 ώρες).
• Η παράνομη (αδήλωτη) υπερωρία αμείβεται με 120% προσαύξηση.
• Η απασχόληση κατά την έκτη ημέρα (σε πενθήμερη εβδομάδα) αμείβεται με προσαύξηση 40% και δεν θεωρείται υπερεργασία/υπερωρία.
• Η απασχόληση κατά την Κυριακή ή αργία θεωρητικά απαγορεύεται και αμείβεται με προσαύξηση 75%.
• Αν ο νόμος επιτρέπει την απασχόληση (π.χ. εμπορικά καταστήματα), χορηγείται ρεπό και πληρώνεται μόνο η προσαύξηση.
• Διάλειμμα εργασίας: 15-30 λεπτά για εργασία άνω των 4 ωρών, 15 λεπτά ανά 2 ώρες για εργασία με οθόνη.
• Νυκτερινή εργασία (22:00-06:00): Προσαύξηση 25%.

Ευθύνη Εργαζομένου, Υποχρέωση Πίστης και Αμοιβή Εργασίας

• Ο εργαζόμενος οφείλει να εκτελεί την εργασία του με επιμέλεια και ευθύνεται για ζημία από δόλο.
• Στην περίπτωση ζημίας από αμέλεια, υπάρχει απαλλαγή ή κατανομή ευθύνης μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη.
• Ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση πίστης προς τον εργοδότη, αποφεύγοντας βλαπτικές ενέργειες εις βάρος του.
• Δεν εμποδίζεται όμως να ασκεί τα νόμιμα δικαιώματά του.
• Μπορούν να υπάρχουν πρόσθετες υποχρεώσεις από τη σύμβαση, όπως ρήτρα μη ανταγωνισμού ή εχεμύθειας.
• Μισθός είναι η αντιπαροχή για την παρεχόμενη εργασία.
• Ο νόμιμος μισθός καθορίζεται από το νόμο ή τις ΣΣΕ.
• Ο συμφωνημένος μισθός είναι υψηλότερος του νομίμου, βάσει συμφωνίας.
• Ο μισθός μπορεί να είναι χρηματικός ή σε είδος και αποτελείται από βασικό μισθό, επιδόματα (προϋπηρεσίας, γάμου, κ.λπ.) και επιδόματα εορτών (Χριστουγέννων, Πάσχα).
• Καταβάλλεται στο τέλος του μήνα, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία, και σε περίπτωση καθυστέρησης οφείλονται τόκοι.
• Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να χορηγεί αναλυτική απόδειξη μισθοδοσίας, με ανάλυση του νόμιμου και συμφωνημένου μισθού, των κρατήσεων και του καθαρού πληρωτέου ποσού.

Προστασία Μισθού και Δικαιώματα σε Μη Καταβολή

• Υπάρχει απαγόρευση συμψηφισμού ή κατάσχεσης του μισθού και προνομιακή ικανοποίηση σε αναγκαστική εκτέλεση.
• Απαγορεύεται η παραίτηση από τον νόμιμο μισθό.
• Σε περίπτωση μη καταβολής του μισθού, ο εργαζόμενος έχει τα εξής δικαιώματα:
  • Καταγγελία στον Επιθεώρηση Εργασίας για διοικητικές κυρώσεις και αυτεπάγγελτη ποινική δίωξη.
  • Δικαστική διεκδίκηση (με έκδοση διαταγής πληρωμής ή άσκηση αγωγής).
  • Επίσχεση εργασίας, με συνέπεια ο εργοδότης να καθίσταται υπερήμερος και να οφείλει μισθούς.
  • Θεώρηση της συμπεριφοράς του εργοδότη ως μονομερή βλαπτική μεταβολή και διεκδίκηση αποζημίωσης στην περίπτωση σύμβασης αορίστου χρόνου.
  • Θεώρηση της συμπεριφοράς του εργοδότη ως σπουδαίο λόγο πρόωρης καταγγελίας της σύμβασης ορισμένου χρόνου.
  • Αίτηση για κήρυξη του εργοδότη σε πτώχευση, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις.
  • Υποβολή μήνυσης για μη καταβολή δεδουλευμένων (ποινικό αδίκημα).
• Σε ανυπαίτια αδυναμία παροχής εργασίας για λόγους που αφορούν τον εργοδότη και δεν οφείλονται σε ανωτέρα βία, ο εργαζόμενος διατηρεί το δικαίωμα να απαιτήσει τον μισθό.
• Ο εργοδότης δύναται να αφαιρέσει ότι ο εργαζόμενος ωφελήθηκε αλλού.
• Αυτό ισχύει και όταν ο εργαζόμενος εμποδίζεται να εργασθεί για σπουδαίο λόγο μη οφειλόμενο σε υπαιτιότητά του.

Άδεια Αναψυχής και Προστασία Υγείας

• Η άδεια αναψυχής είναι ετήσια άδεια με αποδοχές, κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος απουσιάζει από την εργασία και λαμβάνει τις αποδοχές που θα λάμβανε αν εργαζόταν.
• Δικαιούται επίσης επίδομα αδείας, το οποίο ισούται με τις αποδοχές αδείας, με ανώτατο όριο το ½ του μηνιαίου μισθού ή 13 ημερομίσθια.
• Οι ημέρες αδείας αυξάνονται με τα έτη απασχόλησης, έως 26 εργάσιμες για 6ήμερη εργασία και 22 για 5ήμερη.
• Η άδεια χορηγείται αυτούσια και μπορεί να κατατμηθεί σε δύο περιόδους εντός του έτους.
• Δεν μεταφέρεται σε άλλο έτος.
• Αν δεν χορηγηθεί έως το τέλος του έτους, χρηματοδοτείται.
• Αν ο εργοδότης αρνηθεί να τη χορηγήσει, καταβάλλεται αποζημίωση μη ληφθείσας αδείας προσαυξημένη κατά 100%.
• Υπάρχουν και άλλες ειδικές άδειες (συνδικαλιστική, αναρρωτική, εξετάσεων, μητρότητας κ.ά.).
• Η προστασία της υγείας και της ασφάλειας είναι θεμελιώδης υποχρέωση του εργοδότη, ο οποίος πρέπει να διαρρυθμίζει το χώρο εργασίας κατάλληλα για την προστασία της ζωής και της υγείας των εργαζομένων, και αποτελεί εκδήλωση του σεβασμού της προσωπικότητας των εργαζομένων.
• Ο Κώδικας Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία (ΚΥΑΕ) προβλέπει λεπτομέρειες ανάλογα με το είδος της επιχείρησης, υποχρέωση ενημέρωσης για τους κινδύνους και παροχή Μέσω Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ).
• Εργατικό ατύχημα είναι κάθε βλάβη κατά την εκτέλεση της εργασίας ως αποτέλεσμα βίαιου συμβάντος.
• Δηλώνεται στις αρμόδιες αρχές (ΕΦΚΑ, Επιθεώρηση Εργασίας, Αστυνομία).
• Αν ο εργαζόμενος δεν είναι ασφαλισμένος, ο εργοδότης οφείλει να καλύψει ιατροφαρμακευτικά έξοδα και να καταβάλει αποζημίωση.
• Αν είναι ασφαλισμένος, ο ΕΦΚΑ καλύπτει.
• Δικαιούται επίσης χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, αν το ατύχημα οφείλεται σε δόλο ή αμέλεια του εργοδότη.
• Ο συντρέχων πταίσμα του εργαζομένου μπορεί να μειώσει την αποζημίωση.

Ίση Μεταχείριση και Σεβασμός Προσωπικότητας

• Η ίση μεταχείριση απαιτεί όμοια αντιμετώπιση ουσιωδώς όμοιων περιπτώσεων εντός της επιχείρησης.
• Απαγορεύονται οι διακρίσεις λόγω φύλου, ηλικίας, αναπηρίας, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, εθνικότητας κ.λπ., εκτός αν η διαφορετική μεταχείριση δικαιολογείται αντικειμενικά από το νόμο.
• Υπάρχει δικαίωμα σεβασμού της ατομικότητας, ελευθερίας έκφρασης, προστασίας ηθικού και ψυχικού κόσμου, καθώς και προστασίας προσωπικών δεδομένων.