Karbonhidratlar ve Beslenme

Beslenme İlkeleri - Enerji ve Makro Besin Ögeleri - Karbonhidratlar

• Enerji, iş yapabilme kapasitesidir.
• Canlı organizmalar için enerjinin nihai kaynağı güneştir.
• Organların çalışması, optimal vücut sıcaklığının korunması, büyüme ve gelişme, alınan besin ögelerinin metabolizması sonucu elde edilen enerji ile sağlanır.

Enerjinin Birimleri

• Kilokalori (kkal): 1 litre saf suyun sıcaklığını 15°C'den 16°C'ye yükseltebilen enerji miktarıdır.
• Kilojoule (kJ): 1 kg ağırlığın 1 newton güçle 1 metre taşınmasını sağlayan enerji miktarıdır.
• 1 kcal = 4.184 kJ
• 1 kJ = 0.239 kcal

Besinlerin Enerji Değerinin Saptanması

• Kalorimetre ile ölçüm
• Proksimet analizler
• Besin enerjisinin hesaplaması
• Besin bileşim cetveli

Brüt ve Sindirilebilir Enerji

• Brüt enerji: Besinlerin yakılmasıyla oluşan toplam enerji.
• Sindirilebilir enerji: Vücut tarafından emilebilen ve kullanılan enerjidir.
• Metabolize edilebilir enerji: Vücut tarafından emilen ve metabolize edilen enerjinin miktarı.

Besin Enerjisinin Hesaplanması (Örnek)

• Bir yumurtanın (50g) enerji içeriği hesaplaması örneği verilir.
• Protein: 26 kcal.
• Yağ: 54 kcal.
• Karbonhidrat: 2 kcal.
• Toplam: 82kcal

Besin Enerjisinin Hesaplaması (Problem)

• 20 g karbonhidrat, 5 g protein ve 10 g yağ içeren bir öğünden alınan enerji miktarını sorgulamaktadır.
• Doğru cevap 240 kcal'dir.

Besinlerin Enerji Yoğunluğu

• Besinlerin 100 gramındaki enerji miktarı, cetvel formatında verilmiştir.
• Saf yağlar en yüksek, sebzeler ise en düşük enerji yoğunluğuna sahiptir.

Enerji Alımının Hesaplanması

• Dublike besin örneği toplanması ve homojenize edilmesi.
• Tüm besinlerin kaydedilmesi ve tartılması.
• Her bir besinin enerji içeriğinin besin bileşim cetvellerinden alınması ve 24 saatlik tüketim kaydının tutulması.
• Enerji tüketiminin hesaplanması.
• Besin tüketim sıklığı saptanır.
• Porsiyon miktarının bilinmesi gerekli

Enerji Harcamasının Bileşenleri

• Bazal Metabolizma Hızı (BMH): Vücudun dinlenme halinde harcadığı enerji.
• Besinlerin Termik Etkisi (TEF): Besinlerin sindirimi ve metabolize edilmesi için harcanan enerji.
• Fiziksel Aktivite (PA): Fiziksel aktiviteye bağlı olarak harcanan enerji.

Yetişkin Bireylerde Organların Yaklaşık Enerji Harcaması

• Yetişkin bireylerde organların bazal metabolizma hızındaki yüzdeleri veriliyor. Örneğin, karaciğer %29, beyin %19, kalp %10 gibi.

Bazal Metabolik Hızı Etkileyen Faktörler

• Vücut boyutu ve kompozisyonu
• Yaş
• Cinsiyet
• Hormonlar

BMH Hesaplama Yöntemleri

• Pratik hesaplamalar için sabit değerler (yaşa ve cinsiyete göre) veriliyor.
• BMH = Sabit Değer x Ağırlık x 24

Beden Kütle İndeksi (BKİ)

• BKİ formülü ve yaşa göre ortalama BKİ değerleri tablolaştırıldı.

Beden Kütle İndeksi Sınıflaması ve Kronik Hastalık Riski

• BKİ değerlerine göre zayıf, fazla kilolu, obez sınıflandırmaları ve risk seviyeleri tabloda gösterildi.

Enerji Dengesi

• Alınan enerji harcanan enerjiden düşükse zayıflık, yüksekse şişmanlık oluşur.

Zayıflık ve Şişmanlık

• Zayıflık durumunda büyüme ve gelişme geriliği, okul başarısında düşme ve iş veriminde azalma görülebilir.
• Şişmanlık durumunda ise kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi kronik hastalıklara zemin hazırlar.

Karbonhidratlar

• Vücuda enerji sağlayan en yaygın besin ögesidir.
• Sağlıklı bireylerde diyet enerjisinin %55-60'ını karbonhidratlar oluşturmaktadır.

Karbonhidratların Sınıflaması

• Basit Şekerler
• Oligosakkaritler
• Polisakkaritler

Karbonhidratların Özellikleri

• Monosakkarit ve disakkaritler suda çözünür.
• Tatlıdırlar.

Monosakkaritler

• Glukoz, Fruktoz, Galaktoz, Mannoz örnekleri verilmiş
• Besinlerde bulunan en yaygın monosakkaritlerdir.

Disakkaritler

• Sakkaroz, Laktoz, Maltoz, Trehaloz örnekleri veriliyor.
• İki monosakkaritin birleşmesinden oluştuğu belirtildi
• Bu şekerler gıda ürünlerinde yoğun olarak bulunur.

Oligosakkaritler

• Galakto ve frukto oligosakkaritleri prebiyotik etkiye sahiptir.

Polisakkaritler

• Nişasta, Selüloz, Hemiselüloz, Pektin, Lignin, sakız ve musilajlar olarak sınıflandırıldı.
• Bu polisakkaridler genellikle bitki kaynaklıdır ve sindirim sisteminde farklı roller oynar.
• amiloz ve amilopektin olmak üzere ikiye ayrıldı.

Maltoz - Trehaloz - Polisakkaritler- Nişasta

• Maltoz, iki glikoz molekülünden oluşur - Trehaloz, iki glikoz molekülünden oluşur
• Nişasta, bitki tanelerinin, tohumların ve yumruların önemli bir enerji deposudur.

Karbonhidratların Vücutta Kullanımı

• Karbonhidratlar ağızda alfa amilaz ile parçalanmaya başlar
• İnce barsakta disakkaridazlar, disakkaritleri monosakkaritlere dönüştürür
• Emilen karbonhidratlar enerji için kullanılır, glikojen veya yağ olarak depolanabilir.

Karbonhidratların Vücuttaki İşlevleri

• Sağlıklı bireylerde diyet enerjisinin %55-60'ını karbonhidratlardan sağlama gerekliliği.
• Antiketojenik özelliği, ve diyet posasının sindirim enzimleri tarafından parçalanmayan karbonhidratlardan oluşması.
• Heparin ve Kondroitin sülfat gibi fizyolojik işlevleri olan bileşik karbonhidratların olduğunu belirtti.

Karbonhidratların Kaynakları

• Hem doğal (meyve, sebze, tahıl, baklagil) hem de yapay kaynaklar (şeker, pekmez, yapay tatlandırıcılar, mısır şurubu)

Etiket Okuma Önemli!!

• Gıda sanayisinde karbonhidratların farklı şekillerde kullanıldığı vurgulandı.#