Historia zakonów w średniowieczu

Od klasztoru do uniwersytetu

• Kryzys stanu duchownego w X i XI wieku we Francji, związany z wpływem świeckich na kościoły
• Powstanie kongregacji kluniackiej, jako reakcja na ten problem; zgrupowanie klasztorów podległych wyłącznie opatowi Cluny
• Reforma gregoriańska, postulat Grzegorza VII o uwolnieniu Kościoła spod władzy świeckiej i wolnego wyboru papieża, spotkała się ze sprzeciwem
• Cluny miało wpływ na zwyczaje modlitewne i liturgię, m.in. wprowadzając Dzień Zaduszny.
• Idea „pokoju Bożego” oraz „rozejmu Bożego” -oddolnie tworzone przez świeckich inicjatywy mające na celu utrzymanie pokoju
• Rewolucja klasztorna - ruchy krytyczne wobec aspirację Cluny, sprzeciwianie się ich chęci poszerzania majątku kosztem biedniejszych

Kartuzi, Fontevraud i cystersi

• Powstanie zakonu kartuzów (ok. 1130 r.) o surowych regułach
• Założenie zakonu w Fontevraud przez Roberta z Arbriseel, z kongregacją dla kobiet-opatów
• Powstanie zakonu cystersów, skupiającego się na pracy i modlitwie, bez przyjmowania darowizn od świeckich

Bernard z Clairvaux, Estetyka cystersów i Gospodarka cystersów

• Bernard z Clairvaux, przywódca i organizator dla cystersów i ich bardzo rozpowszechnionej sieci klasztorzy
• Architektura i estetyka cystersów, cechująca się surowością i monumentalizmem bez przedstawień ludzkich i zwierzęcych.
• Innowacje w gospodarce cystersów, m.in. użycie pracy "konwersów" (mnichów-rolników)

Renesans XII w., czyli karły na barkach olbrzymów

• Rozwój szkół francuskich jako ośrodków intelektualnych
• Metoda scholastyczna - jako sposób rozumowania po to by dotrzeć do prawdy przez rozważenie argumentów za i przeciw
• Przekłady filozofów starożytnych (np. Arystotelesa) na łacinę

Abelard (i Heloiza), Włóczęga intelektualna i szkoły XII w

• Piotr Abelard, filozof wzbudzający kontrowersje, związany z romansem z Heloizą
• Włóczęga intelektualna - cecha tego czasu; studenci kształcili się w różnych szkołach by spotkać i posłuchać znanych profesorów
• Rozwój szkół katedralnych, o bardzo dużym zainteresowaniu światem, ciekawości świata i wiary w wszechmoc natury

Spór o uniwersalia i Mistyka

• Spór o uniwersalia – dyskusja na temat istnienia bytów ogólnych
• Piotr Abelard, ważny uczestnik debaty o uniwersaliach, którego poglądy były przedmiotem sporego zainteresowania
• Bernard z Clairvaux, sprzeciwiający się poglądom Abelarda i nastawiony sceptycznie do nauki

Klerkowie i goliardowie

• Klerkowie (intelektualiści) – nowy stan społeczny średniowiecza
• Goliardowie – grupa wędrownych klerków, czasami satyryków społecznych.

Stulecie XIII, czyli wiek dojrzałości

• Powstanie Uniwersytetu Paryskiego jako ważnego ośrodka nauki.
• Uniwersytet jako skarb Francji
• Klasyczne katedry gotyckie, wskazujące na dojrzałość architektury europejskiej;
• rozwój zakonów mendykackich (franciszkanie i dominikanie)

Władza i wiara parafii

• Zdecydowana rola parafii jako centrum życia społeczności lokalnej
• Wymagania w kwestiach małżeństwa
• Jawnośc chrztów, spowiedzi i przyjmowania komunii przez wiernych

Wiek Matki Boskiej

• Powstanie kultu Matki Boskiej, związanego z niektórymi zakonami (np. cystersami i premonstratensianami).
• Powiązanie kultu z rozmaitymi formami pobożności i sztuki (np. różańcem, witrażami)

Mendcykanci, czyli zakony żebracze; Wędrowni kaznodzieje i herezje

• Powstanie zakonów żebraczych (np. dominikanów i franciszkanów) jako reakcja na społeczną sytuację
• Wędrowni kaznodzieje i herezje (np. waldensi, katarzy) jako sprzeciw wobec Kościoła

Dominikanie i franciszkanie

• Sw. Dominik Guzman założyciel dominikanów i ich dążenie do obrona wiary
• Sw. Franciszek założyciel franciszkanów i ich życie w ubóstwie i pomoc innym
• Zakony mendykanckie jako osiedlające w miastach grupy skupione na działalności społecznej i dobroczynnej

Inkwizycja

• Rozpowszechnienie inkwizycji po 1231 roku
• Dominikanie jako inkwizytorzy.

Uniwersytet

• Budowa uniwersytetów jako ważnych ośrodków nauki.
• Organizacja uniwersytetów i ich system studiów.
• Powstanie kolegiów – ośrodków nauki i wczesnych akademików w nich
• Problem zależności od Kościoła

Dojrzała scholastyka

• Scholastyka jako sposób argumentacji intelektualnej w średniowieczu,
• Sposób analizowania problemu poprzez dokładną analizę argumentów przeciwnych i za.