Genel Muhasebe ve Mali Tablolar

Genel Muhasebe, Muhasebe Uygulamaları, Hesap Planları Hakkında

• Muhasebe, parasal olarak ifade edilebilen finansal nitelikteki işlem ve olayları kaydetme, sınıflandırma, özetleyerek raporlama ve yorumlama tekniğidir.

Muhasebe Türleri

• Muhasebe, işletme tiplerindeki farklılıklardan ve farklı hedeflere ulaşma amacından dolayı çeşitli türlere ayrılır.
• Muhasebe temelde üç ana bölüme ayrılır: Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi, ve Yönetim Muhasebesi.
• Genel Muhasebe: Banka, Konaklama ve Sigorta Muhasebesi gibi işletmelerin türlerine göre şekillenebilir.
• Maliyet Muhasebesi: Esas olarak endüstri işletmelerinde maliyet türlerinin izlenmesi ve saptanması için kullanılır, üretim maliyetini belirlemeyi ve işletme içi kontrolü sağlamayı hedefler.
• Yönetim Muhasebesi: Genel ve maliyet muhasebesinden elde edilen verilerle yöneticilerin karar almasına yardımcı olacak sayısal bilgileri üretir.

Mali Tablolar

• Mali tablolar ilkeleri, işletmelerin temel mali tablolarını düzenlerken uygulayacakları kuralları belirtir.
• Düzenlemelerde yer almayan konularda, muhasebe standartlarına, sektördeki yaygın uygulamalara ve uluslararası standartlara uyulur.
• Mali tabloların hazırlanmasında Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri esas alınır; bu düzenlemeler, mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.
• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri temel mali tabloları oluşturur, diğerleri ise ek mali tablolardır.
• Mali Tablolar şunlardır:
• Bilanço
• Gelir Tablosu
• Satışların Maliyet Tablosu
• Fon Akım Tablosu
• Nakit Akım Tablosu
• Kar Dağıtım Tablosu
• Öz Kaynaklar Değişim Tabloları

Bilanço

• Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.
• Bilançonun düzenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde belirtilen açıklamalar dikkate alınır.
• Aktifteki varlıklar, nakde dönüşme hızına göre en likitten en az likite doğru sıralanır; pasifte ise önce kısa vadeli yabancı kaynaklar, sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar ve son olarak öz kaynaklar yer alır.
• Varlıklar, dönen ve duran varlıklar olarak iki ana grupta toplanır; pasif taraf ise kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde ödenmesi gereken, uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenecek borçlardır; öz kaynaklar, işletme sahipleri tarafından tahsis edilen kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz; "Diğer" başlığı altındaki bir kalemin tutarı, ait olduğu grubun toplam tutarının %20'sini aşarsa ayrı bir başlık altında gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları: Dönen Varlıklar

• Dönen varlıklar, nakit veya bankadaki varlıklar ile en fazla bir yıl içinde veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi beklenen varlıkları içerir.
• Dönen varlıklar; hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler, gelir tahakkukları ve diğer dönen varlıklar olarak bölümlenir.

Hazır Değerler

• Bu grup, nakit ve bankadaki varlıklar ile istenildiğinde değer kaybına uğramadan paraya çevrilebilen varlıkları (menkul kıymetler hariç) kapsar.

• Hesap şu hesaplardan oluşur:

• 100. KASA: İşletmenin elindeki ulusal ve yabancı paraların Türk Lirası karşılığının izlenmesinde kullanılır.

• Tahsil edilen para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur, asla alacak bakiyesi vermez.

• 101. ALINAN ÇEKLER: Gerçek ve tüzel kişilerin işletmeye verdiği, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çekleri izlemek için kullanılır.

• Alınan çeklerin yazılı değerleri borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

• 102. BANKALAR: Yurt içi ve yurt dışı bankalar ile benzeri finans kuruluşlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini sağlar.

• Bankaya para yatırıldığında 'borç', çekilen tutarlar ve üçüncü kişilerce tahsil edilen çek ve ödeme emirleri 'alacak' olarak kaydedilir.

• 103. VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-): İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çek veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir.

• Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba 'alacak', çek ve ödeme emirleri bankadan tahsil edildiğinde bu hesaba 'borç', bankalar hesabına 'alacak' kaydedilir.

• 104. DİĞER HAZIR DEĞERLER: Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerleri kapsar.

• Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın alacağına kaydedilir.

Menkul Kıymetler

• Faiz geliri veya kâr payı elde etmek veya fiyat değişimlerinden yararlanarak kâr etmek amacıyla kısa süreli elde tutulan hisse senetleri, tahviller, hazine bonoları, finansman bonoları, yatırım fonu katılma belgeleri, kâr-zarar ortaklığı belgeleri ve gelir ortaklığı senetleri gibi menkul kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıklarının izlenmesi amacıyla kullanılır.
• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.
• Özel sektörün çıkartmış bulunduğu tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.
• Kamu tarafından çıkartılmış bulunan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.
• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tarafından çıkarılmış bulunan tahvil, bono ve senetlerin dışındaki diğer menkul kıymetlerin takip edildiği hesaptır.
• İşleyişi
• Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden ilgili hesaplara borç, elden çıkarıldığında aynı bedel ile alacak kaydedilir.
• Alım giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında, satıştan doğan zararlar aynı gruptaki ilgili hesapta, kârlar ise "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubunda izlenir.
• Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli azalma tespit edildiğinde, ortaya çıkacak zararlar için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

Ticari Alacaklar

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi beklenen ve işletmenin ticari ilişkilerinden doğan senetli ve senetsiz alacaklar bu grupta yer alır.

• Ticari ilişkilerden kaynaklanan alacaklar, ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan ise ilgili hesapların detaylarında belirtilir.

• Bu grupta yer alan hesaplar:

• 110. ALICILAR: İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından doğan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır.

  • İşleyişi: Senetsiz alacağın doğması durumunda hesaba borç, tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

• 111. ALACAK SENETLERİ: İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından doğan senede bağlanmış alacakları kapsar.

  • İşleyişi: Alınan senet tutarları borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.

• 112. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-): Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.

• İşleyişi: Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır. izleyen dönemde bu hesap "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

• 113. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR: İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

• İşleyişi: Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

• 114. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR: Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç kez uzatılmış, protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla kez istenmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.

• İşleyişi: Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak normal alacaklardan çıkarılır; tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda alacak kaydedilir.

• 115. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-): Şüpheli Ticari Alacaklar için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanılarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların toplam vadeli satışlara oranının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanmasıyla bulunan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.

• İşleyişi: Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına borç yazılır.

• 13. DİĞER ALACAKLAR: Herhangi bir ticari nedene dayanmadan ortaya çıkmış ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli/senetsiz alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacak ve karşılığının izlenmesini sağlar.

  • 116. ORTAKLARDAN ALACAKLAR: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan ortaklardan olan alacakları gösterir.
  • 117. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan iştiraklerden olan alacaklardır.
  • 118. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan bağlı ortaklıklardan olan alacaklardır.
  • 119. PERSONELDEN ALACAKLAR: İşletme personelinin çeşitli borçlarını ifade eder.
  • 120. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR: Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplara dahil edilemeyen alacaklardır.
  • İşleyişi: İşletme lehine doğan alacaklar borç, tahsilatlar alacak kaydedilir.
  • **121. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)**Bilanço gününde, bu gruptaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak amacıyla ayrılan reeskont tutarlarını gösterir.

• 122. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR: Vadesi geçmiş, uzatılmış, protesto edilmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış diğer senetli/senetsiz alacaklardır.

  • İşleyişi: Tahsili şüpheli hale gelenler ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılır ve sağlam alacaklardan çıkarılır.
  • 123. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-): Tahsil edilememe ihtimali bulunan senetli/senetsiz şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları gösterir. Karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır.

• 14. STOKLAR: İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerden oluşur.

• Amaç, bir yıldan az sürede kullanılacak veya nakde çevrilebileceği düşünülen varlıkların izlenmesidir.

  • 150. İLK MADDE VE MALZEME: Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi vb. izlenmesinde kullanılır.
  • 151. YARI MAMULLER-ÜRETİM: Henüz tam mamul olmayan ancak direkt ilk madde, malzeme, işçilik ve genel üretim giderlerinden pay almış üretim aşamasındaki ürünlerin izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Maliyet dönemi sonunda ilgili giderler hesaba borç, üretimi tamamlananların maliyet tutarı alacak karşılığında stok hesaplarına aktarılır.
  • 152. MAMULLER: Üretim sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş ürünlerin izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Üretimi tamamlananların ambarlara alınmasıyla borç, satılması veya ambardan çekilmesiyle alacak kaydedilir.
  • 153. TİCARİ MALLAR: Herhangi bir değişikliğe uğramadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) ve benzerlerinin izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Satın alınan ticari mallar maliyet bedeliyle borç, satıldığında veya ambardan çekildiğinde maliyet bedeliyle alacak kaydedilir.
  • 154. DİĞER STOKLAR: Yukarıdaki stok kalemlerine dahil edilemeyen ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Elde edilen stoklar maliyet bedeliyle borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.
  • **155. STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)**Yangın, deprem, su baskını gibi doğal afetler, bozulma, çürüme, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri sebebiyle stokların değerinde meydana gelen azalışlar veya piyasa fiyatlarındaki düşüşler dolayısıyla ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “Karşılık Giderleri Hesabı” borç, bu hesaba alacak kaydedilir; ilgili stok kalemi kullanıldığında veya satıldığında ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık kapatılır.
  • 156. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI: Yurt içinden veya dışından sipariş verilerek bağlanan stoklarla ilgili yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Yapılan ödemeler borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

• 15. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER: İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelir-lerden oluşur.

  • 180. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER: Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.
  • Gelecek aylarda ilgili gider veya maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin ödemeler bu hesaba borç, gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.
  • 181. GELİR TAHAKKUKLARI: Üçüncü kişilerden tahsil edilecek veya borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Dönem sonlarında döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna aktarılarak kapatılır.

Diğer Dönen Varlıklar

• Yukarıda belirtilen bölümlere girmeyen, tanımlanmamış diğer dönen varlık kalemlerinin yer aldığı gruptur.

  • 191. İNDİRİLECEK KDV: Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen KDV'nin kaydedildiği hesaptır. - İşleyişi: Mal ve hizmet alımlarında indirilecek olan KDV bu hesaba borç, yasal düzenlemelerle yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir.

  • 192. DİĞER KDV: Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerekirken ertelenen KDV'nin izlendiği hesaptır (erteleme süresi bir yıl içinde olmalıdır).

    • İşleyişi: Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idarelerinin tahakkuk ettirdiği ertelenen KDV, pasifteki ilgili hesabın alacağı karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.
    • 193. PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR: Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile ilgili fonların kayıt ve takibi için kullanılır.
    • İşleyişi: Peşin ödenen vergiler bu hesaba borç yazılır.
    • Yıl sonunda tahakkuk edecek vergiler ve fon karşılıklarından yapılacak indirim için "371. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" borcuna aktarılır.
    • Aktarılacak tutar "370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı" tutarından fazla olamaz ve aktarılamayan kısım hesabın bakiyesi olarak kalır.

  • 194. PERSONEL AVANSLARI: Personele işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları ve maaş/ücret/yolluk avansları izlenir.

    • İşleyişi: Yapılan ödemeler borç kaydedilirken, nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar alacak kaydedilir.

  • 195. SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI: Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlık noksanları ile tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanlıkların geçici olarak kaydedildiği hesaptır.

    • İşleyişi: Noksanlığın ortaya çıkması borç, sorumlulardan tahsili veya zarar kaydedilmesi ise alacak olarak kaydedilir.

  • 196. DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR: Bu grup içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır.

  • 197. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) :Yıl sonunda ilgili kesin hesaplara aktarılması imkanı bulunmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.

    • İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı bu hesaba alacak "654. Karşılık Giderleri Hesabı'na borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde "197. Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı'' karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

Duran Varlıklar

• Bir yıldan uzun sürelerle işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılan ve genellikle bir yılda paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıklardır.
• Duran Varlıklar; Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler, Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran Varlıklar olarak bölümlenir.
• 17. TİCARİ ALACAKLAR: Bir yıldan uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacakları içerir.
  • Vadesi bir yılın altına düşenler, dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır

Duran Varlık Hesapları

• 220. ALICILAR İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakları ifade eder.
  • 221. ALACAK SENETLERİ İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları ile diğer her türlü senetli alacakları ifade eder.
  • 222. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-): Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
  • Alacak Senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “Alacak Senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.
• 226. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR: işletmede, üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi ve bir akdin karşılığı olarak, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
• 227. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-): Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar.
• Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır.

Diğer Alacaklar

• Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar.
  • 228. ORTAKLARDAN ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.
  • 229. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR: İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını içerir.
  • 230. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR: İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarından olan alacaklarını kapsar.
    • 231. PERSONELDEN ALACAKLAR İşletme topluluğuna dahil personel ve işçinin, işletmeye olan uzun vadeli çeşitli borçlarını kapsar.
  • 232. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR: Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
    • **233. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)**Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
  • **234. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)**Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin giderilmesini önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için kullanılır.
• Duran varlıklar içerisinde yer alanTicari Alacaklar ile Diğer Alacaklar Hesap Gruplarının İşleyişleri: Yukarıdaki alacak hesaplarının herbirinin tanımı, bölümlenmesi, işleyişi, değerlemesi dönen varlıklar içerisinde yer alan ilgili alacak hesaplarında olduğu gibidir.

Mali Duran Varlıklar

• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetler bu grupta izlenir.
• Ayrıca, diğer bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta yer alır.
• 235. BAĞLI MENKUL KIYMETLER: İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu hesapta izlenir.
  • İşleyişi: Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde “240. Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı”na borç; elden çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.
  • **236. BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)**Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda açıklanmıştır.
• 237. İŞTİRAKLER: İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır.
  • İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
    • İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir.
    • İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir.
  • **238. İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)**İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
    • İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı'' karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.
  • 239. İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
  • Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654. Karşılık Giderleri Hesabı”na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
• 240. BAĞLI ORTAKLIKLAR: İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır.
• 241. BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLER: Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. - Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı" karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.
  • 242. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-): Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
    • Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, “654. Karşılık Giderleri Hesabı'na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
  • 243. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR: Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer mali duran varlıkların izlendiği hesaptır.