Genel Muhasebe ve Hesap Planları

Genel Muhasebe, Muhasebe Uygulamaları, Hesap Planları

• Muhasebe, finansal nitelikteki ve parayla ifade edilebilen işlemleri kaydetme, sınıflandırma, özetleyerek raporlama ve yorumlama tekniğidir.
• Muhasebe, işletme türlerindeki farklılıklar nedeniyle Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi ve Yönetim Muhasebesi olarak üç ana başlığa ayrılmıştır.

Muhasebe Türleri

• Genel Muhasebe, işletme türlerine göre Banka, Konaklama veya Sigorta Muhasebesi şeklinde olabilir.
• Maliyet Muhasebesi, maliyet türlerinin oluştuğu yerleri ve ilgili mamul/hizmet cinslerini izler ve kaydeder; endüstriyel işletmelerde yaygındır.
• Maliyet Muhasebesinin amacı; üretilen mal ve hizmetin maliyetini belirlemek, planlama ve karar alma süreçlerinde kontrol sağlamak ve yardımcı olmaktır.
• Şirket şeklinde kurulan işletmelerde, uygulanan muhasebe; Şirketler Muhasebesi, Genel ve Maliyet Muhasebesini kapsar.
• Yönetim Muhasebesi, genel ve maliyet muhasebesinden elde edilen verilerle yöneticilere karar almada yardımcı olacak sayısal bilgiler sağlar.

Mali Tablolar

• Mali tablolar ilkeleri, işletmelerin temel mali tabloları düzenlerken uygulayacakları kurallardır.

Mali Tabloların Düzenlenmesi

• Daha sonra yayımlanacak olan muhasebe standartlarına göre düzenlenir.
• Sektördeki yaygın uygulamalar veya uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanır.
• Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine göre istenen bilgileri sağlamalıdır.
• Bu düzenlemeler, mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.

Mali Tabloların İçeriği

• Bilanço
• Gelir Tablosu
• Satışların Maliyet Tablosu
• Fon Akım Tablosu
• Nakit Akım Tablosu
• Kar Dağıtım Tablosu
• Öz Kaynaklar Değişim Tabloları
• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri ile birlikte temel mali tabloları oluşturur.

Bilanço

• Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.

Bilanço Düzenleme Kuralları

• Varlıklar, nakde dönüşme hızına göre en likitten en az likide doğru sıralanır.
• Pasifte, önce kısa vadeli yabancı kaynaklar, sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar ve son olarak öz kaynaklar yer alır.

Bilançonun Biçimsel Yapısı

• İşletmeler, bilançolarını karşılaştırmada kolaylık ve anlam birliği sağlamak için standart formdaki tipleri esas alırlar.
• Varlıklar, dönen ve duran varlıklar olarak iki ana grupta toplanır.
• Bilançonun pasif tarafı; kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde ödenmelidir.
• Uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenir.
• Öz kaynaklar, işletme sahipleri veya ortakları tarafından işletmeye tahsis edilen kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz.
• Bir kalemin "Diğer" başlığı altındaki tutarı, grubun toplam tutarının %20'sini aşarsa ayrı bir başlık altında gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları

• Dönen Varlıklar, nakit, bankadaki varlıklar ve normal şartlarda en fazla bir yıl içinde paraya çevrilmesi öngörülen varlıkları içerir.
• Dönen varlıklar; hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir tahakkukları şeklinde bölümlenir.

Hazır Değerler

• Nakit, bankadaki varlıklar ve kolayca paraya çevrilebilen (menkul kıymetler hariç) varlıkları kapsar.
• İçerdiği hesaplar şunlardır;
• Kasa
• Alınan Çekler
• Bankalar
• Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)
• Diğer Hazır Değerler

Kasa (100)

• İşletmenin elindeki ulusal ve yabancı paraların TL karşılığını izlemek için kullanılır.
• İşleyişi: Tahsil edilen paralar borç, ödemeler ve bankaya yatırılan paralar alacak kaydedilir; hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur.

Alınan Çekler (101)

• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilen, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar.
• İşleyişi: Alınan çeklerin yazılı değerleri borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

Bankalar (102)

• İşletmenin yurt içi ve yurt dışı bankalara yatırılan ve çekilen paraları izlemek için kullanılır.
• İşleyişi: Bankalara yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ve üçüncü kişilerce tahsil edilen çek/ödeme emirleri alacak kaydedilir.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) (103)

• İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir.
• İşleyişi: Çek/ödeme emri verildiğinde alacak, bankadan tahsil edildiğinde borç ve bankalar hesabına alacak kaydedilir.

Diğer Hazır Değerler (104)

• Pul, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka/posta havaleleri gibi değerleri kapsar.
• İşleyişi: Elde edildiğinde borç, elden çıkarıldığında alacak kaydedilir.

Menkul Kıymetler (11)

• Faiz geliri, kar payı elde etmek veya fiyat değişmelerinden yararlanmak amacıyla geçici olarak elde tutulan hisse senetleri, tahviller, hazine bonoları, finansman bonoları, yatırım fonu katılma belgeleri, kar-zarar ortaklığı belgeleri, gelir ortaklığı senetleri ve bunlara ait değer azalma karşılıklarını içerir.
• İçerdiği Hesaplar:
  • Hisse Senetleri (105)
  • Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları (106)
  • Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (107)
  • Diğer Menkul Kıymetler (108)
  • Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (109)

Hisse Senetleri (105)

• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.

Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları (106)

• Özel sektörün çıkardığı tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (107)

• Kamunun çıkardığı tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Diğer Menkul Kıymetler (108)

• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tahvil/bonoları dışındaki menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Menkul kıymetler alış bedeliyle borç, elden çıkarıldığında aynı bedelle alacak kaydedilir. Satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar" ilgili gider hesabına, satış zararları ve karları ise "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesaplara kaydedilir.

Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (109)

• Menkul kıymetlerin piyasa değerlerinde önemli veya sürekli düşüş olduğunda ortaya çıkabilecek zararları karşılamak için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Değer azalışları için karşılık tutarı alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Karşılık gideri ayrılan kıymet elden çıkarıldığında yahut düşük bir değer tespit edilmediği durumlarda hesap, "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Ticari Alacaklar (12)

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi beklenen, işletmenin ticari ilişkilerinden doğan senetli ve senetsiz alacakları içerir.
• Ortaklardan, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan olan ticari alacaklar ilgili hesap detaylarında belirtilir.
• İçerdiği Hesaplar:
  • Alıcılar (110)
  • Alacak Senetleri (111)
  • Alacak Senetleri Reeskontu (-) (112)
  • Verilen Depozito ve Teminatlar (113)
  • Şüpheli Ticari Alacaklar (114)
  • Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) (115)

Alıcılar (110)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal/hizmet satışlarından doğan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır.
• İşleyişi: Senetsiz alacak doğduğunda borç, tahsil edildiğinde (ödemeler, aktarmalar, mahsuplar dahil) alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri (111)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal/hizmet satışlarından doğan senede bağlanmış alacakları kapsar.
• İşleyişi: Senet alındığında borç, tahsil edildiğinde alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (112)

• Bilanço gününde, senetli alacakların güncel değerini belirlemek için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
• İlgili reeskont tutarları, “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubunda yer alan “652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı”na gider olarak yazılırken bu hesaba alacak olarak kaydedilir. İzleyen dönemde "642. Faiz Gelirleri Hesabı”na aktarılır.

Verilen Depozito ve Teminatlar (113)

• İşletmenin üçüncü kişilere karşı bir işin üstlenilmesi veya bir sözleşme karşılığında geri alınmak üzere verilen depozito ve teminatların izlendiği hesaptır.
• Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar (114)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi uzatılmış, protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla kez istenmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış senetli/senetsiz alacakları kapsar.
• İşleyişi: Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar ilgili hesaplardan çıkarılarak bu hesaba borç kaydedilir. Tahsili kesinleşirse alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) (115)

• Perakende satış yapan işletmelerde, bilanço tarihinden önceki iki dönemde tahsil edilemeyen alacakların, toplam vadeli satışlara oranıyla hesaplanan şüpheli alacak karşılıklarını içerir. Teminatlı alacaklarda, teminatı aşan kısım için karşılık ayrılır.
• İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Tahmin edilen zararın gerçekleşmemesi durumunda, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak hesaba borç yazılır, ilgili hesaba da geri alacak kaydedilir. Gerçekleşen zarar karşılıktan fazla ise hesaba borç, zarar ilgili hesaba alacak kaydedilir.
• Daha önce alacak olarak düşülen ve hesaba borç olarak kaydedilen alacakların tahsili söz konusu হলে “671. Önceki Dönem Gelir ve Kârlar” hesabına aktarılır.

Diğer Alacaklar (13)

• Herhangi bir ticari nedene dayanmayan ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli/senetsiz alacaklar ile şüpheli alacak ve karşılıklarının izlenmesini sağlar.
• İçerdiği hesaplar:
• Ortaklardan Alacaklar (116)
• İştiraklerden Alacaklar (117)
• Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (118)
• Personelden Alacaklar (119)
• Diğer Çeşitli Alacaklar (120)
• Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (121)
• Şüpheli Diğer Alacaklar (122)
• Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (123)

Ortaklardan Alacaklar (116)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan ortaklardan olan alacaklarının izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsilat yapıldığında alacak kaydedilir.

İştiraklerden Alacaklar (117)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan iştiraklerden olan alacaklarını kapsar.
• İşleyişi: Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsilat yapıldığında hesaba alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (118)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını içerir.
  • İşleyişi: Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsilat yapıldığında hesaba alacak kaydedilir.

Personelden Alacaklar (119)

• İşletme personelinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
  • İşleyişi: Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsilat yapıldığında hesaba alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Alacaklar (120)

• Ticari olmayan ve yukarıda belirtilen hesaplara dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: İşletme lehine doğan alacaklar borç, tahsilatlar alacak kaydedilir.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (121)

• Bilanço gününde, senetli alacakların nominal değerini iskonto etmek amacıyla kullanılan hesaptır.
• İlgili reeskont tutarları, “652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı”na gider olarak yazılırken bu hesaba alacak olarak kaydedilir. İzleyen dönemde "642. Faiz Gelirleri Hesabı”na aktarılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar (122)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi uzatılmış, protesto edilmiş veya dava/icra aşamasında olan senetli ve senetsiz diğer alacakları içerir.
• İşleyişi: Tahsili şüpheli hale geldiğinde ilgili hesaptan çıkarılarak bu hesaba borç kaydedilir. Tahsil edilirse alacak kaydedilir.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (123)

• Tahsil edilememe ihtimali yüksek olan senetli/senetsiz şüpheli diğer alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda teminatı aşan kısım için bu hesap kullanılır.
• İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç, bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Tahsilatın imkansız olduğu kesinleştiğinde hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir, değer düşmesi yaşanmadığı takdirde, Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabında takip edilir.

Stoklar (14)

• İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, bir yıldan kısa sürede tüketileceği ya da nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardır (ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık, hurda vb.).
• İçerdiği Hesaplar:
• İlk Madde ve Malzeme (150)
• Yarı Mamuller-Üretim (151)
• Mamuller (152)
• Ticari Mallar (153)
• Diğer Stoklar (154)
• Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (155)
• Verilen Sipariş Avansları (156)

İlk Madde ve Malzeme (150)

• Üretimde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi gibi unsurların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Satın alındıklarında veya üretildiklerinde maliyet bedeli ile borç, üretime verildiklerinde, tüketildiklerinde, satıldıklarında alacak kaydedilir.

Yarı Mamuller-Üretim (151)

• Henüz tamamlanmamış ancak direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden pay almış üretim aşamasındaki ürünlerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim gider- tutarları kadar bu hesap borçlandırılır, diğer stok hesaplarına aktarılınca azaltılır.

Mamuller (152)

• Üretim sonunda elde edilen ve satışa hazır ürünlerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır, satılması veya ambardan çıkışıyla alacaklandırılır.

Ticari Mallar (153)

• İşletmeye satmak amacıyla alınan ticari malların (emtia) izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile borç, satılması veya ambardan çekilmesi ile alacak kaydedilir.

Diğer Stoklar (154)

• Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına girmeyen ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin yer aldığı hesaptır.
• İşleyişi: Elde edildiğinde maliyet bedeli ile borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (155)

• Stokların yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler, bozulma, çürüme, teknolojik gelişmeler veya moda değişiklikleri nedeniyle değer kayıplarını karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Stok değer düşüklüğü olduğunda, Karşılık Giderleri alacak, stok değer düşüklüğü karşılığı alacak yazılır; ilgili stok satıldığında veya işletme içinde kullanılması halinde ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık kapatılır.

Verilen Sipariş Avansları (156)

• Yurt içinden veya dışından satın alınacak siparişlere ait ödemelerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Ödeme yapıldığında borç, mal teslim alındığında alacak kaydedilir.

Gelecek Aylara Ait Giderler (15)

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur.

Gelecek Aylara Ait Giderler (180)

• Peşin ödenen ve cari dönemde gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderlerin izlenmesi için kullanılır.
• İşleyiş: İlgili gider, peşin olarak ödendiğinde hesabın borcuna kaydedilir, gelecek aylarda gerçekleştiğinde hesaba alacak kaydedilir.

Gelir Tahakkukları (181)

• Üçüncü kişilerden tahsil edilecek veya kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, döneme ait kısımlarının izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Dönem sonlarında hesaplanan tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç, sonraki dönemde alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar ilgili hesabın borcuna geçirilerek kapatılır.

Diğer Dönen Varlıklar (16)

• Yukarıda belirtilen bölümlere girmeyen, tanımlanmamış diğer dönen varlık kalemleri bu grupta yer alır. Bu grupta yer alan hesaplar şunlardır;

İndirilecek KDV (191)

• Mal ve hizmet satın alırken ödenen katma değer vergisinin (KDV) kaydedildiği hesaptır.
• İşleyişi: Mal ve hizmet alımlarında KDV borç, indirim ve düzeltmeler alacak kaydedilir.

Diğer KDV (192)

• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerekirken ertelenen ve ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedilen KDV'dir.
• İşleyişi: Gümrük idareleri tarafından tahakkuk ettirilen KDV pasifteki ilgili hesabın alacağı karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar (193)

• Mevzuat gereği peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• İşleyişi: Peşin olarak ödenen vergiler ve fonlar bu hesaba borç, yıl sonunda tahakkuk edecek vergilerden yapılacak indirimler için "371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı"na aktarılır. Aktarılamayan tutar hesapta kalır.

Personel Avansları (194)

• Personele iş için verilen avanslar, maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben ödenen avansların izlendiği hesaptır.
  • İşleyişi: Yapılan ödemeler hesaba borç, nakden iadeler ve istihkaklardan kesilen tutarlar alacak kaydedilir.

Sayım ve Tesellüm Noksanları (195)

• Sayımlar sonucunda belirlenen kasa, stok ve maddi duran varlık noksanları ile tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kaydedildiği hesaptır.
• İşleyişi: Noksanlık ortaya çıktığında borç, tahsil veya zarar kaydedilmesi halinde alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar (196)

• Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer dönen varlıkların izlendiği hesaptır.

Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-) (197)

• Yıl sonunda kesin hesaplara aktarılması mümkün olmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde ayrılacak karşılıkları kapsar.
• İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı alacak, “654. Karşılık Giderleri Hesabı'na borç, gerçekleşmesi halinde “197. Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı” karşılığında borç kaydedilir.

Duran Varlıklar (2)

• Bir yıldan uzun süreyle işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere elde edilen ve kısa sürede nakde çevrilmesi öngörülmeyen varlıklardır.
• Duran Varlıklar; Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran Varlıklar olarak bölümlenir.

Ticari Alacaklar (17)

• Bir yıldan uzun vadeli senetli/senetsiz ticari alacakların izlendiği hesaptır; kısa vadeli olanlar dönen varlıklara aktarılır.
• İçerdiği hesaplar şunlardır
  • Alıcılar (220)
  • Alacak Senetleri (221)
  • Alacak Senetleri Reeskontu (-) (222)
  • Verilen Depozito ve Teminatlar (226)
  • Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (227)

Alıcılar (220)

• İşletmenin faaliyet konusu mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklardır.

Alacak Senetleri (221)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları ile diğer her türlü senetli alacakları ifade eder.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (222)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “Alacak Senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.

Verilen Depozito ve Teminatlar (226)

• İşletme tarafından üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir akdin karşılığı olarak verilen, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerdir.

Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (227)

• Perakende satış yöntemiyle bilanço gününden önceki iki hesap döneminde tahsil edilemeyen alacakların, ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalaması alınarak hesaplanan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıktır. Teminatlı alacaklarda, teminatı aşan kısım için karşılık ayrılır.

Diğer Alacaklar (18)

• Herhangi bir ticari işleme dayanmayan ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi beklenen alacakları kapsar; kısa vadeli olanlar dönen varlıklara aktarılır.
• İçerdiği hesaplar şunlardır:
• Ortaklardan Alacaklar (228)
• İştiraklerden Alacaklar (229)
• Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (230)
• Personelden Alacaklar (231)
• Diğer Çeşitli Alacaklar (232)
• Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (233)
• Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (234)

Ortaklardan Alacaklar (228)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemler dolayısıyla ortaklardan olan alacakları izler.

İştiraklerden Alacaklar (229)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerden olan alacaklarını içerir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (230)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını kapsar.

Personelden Alacaklar (231)

• İşletme topluluğuna dahil personel ve işçinin, işletmeye olan uzun vadeli çeşitli borçlarını kapsar; bunlara verilen avanslar bu hesapta izlenmez.

Diğer Çeşitli Alacaklar (232)

• Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (233)

• Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak amacıyla alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (234)

• Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe ihtimalinin yüksek olması durumunda ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için kullanılır.

Alacak Hesap Gruplarının İşleyişleri

• Alacak hesaplarının tanımı, bölümlenmesi, işleyişi ve değerlemesi dönen varlıklar içerisindeki ilgili alacak hesaplarında olduğu gibidir.

Mali Duran Varlıklar (19)

• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetlerin izlendiği gruptur. Bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta yer alır.
• İçerdiği hesaplar şunlardır:
  • Bağlı Menkul Kıymetler (235)
  • Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (236)
  • İştirakler (237)
  • İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) (238)
  • İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (239)
  • Bağlı Ortaklıklar (240)
  • Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) (241)
  • Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (242)
  • Diğer Mali Duran Varlıklar (243)

Bağlı Menkul Kıymetler (235)

• İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya aktarılması gerektiğinde "240. Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı"na borç, elden çıkarıldığında hesaba alacak kaydedilir.

Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (236)

• Bağlı menkul kıymetlerin piyasa değerlerinde önemli ölçüde veya sürekli değer azalması tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacıyla ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda açıklanmıştır.

İştirakler (237)

• İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla %50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
• İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az %10 oranında bulunması gerekir.
• İşleyişi: İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılması halinde alacak kaydedilir.

İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) (238)

• İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı” karşılığında hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe hesaba borç kaydedilir.

İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (239)

• İştirak paylarının piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654. Karşılık Giderleri Hesabı"na gider kaydı suretiyle hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar (240)

• İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak %50 oranından fazla sermaye veya oy hakkına ya da en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan yönetim çoğunluğunu seçme hakkı esas alınır.
• İşleyişi: Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) (241)

• Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı" karşılığında hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (242)

• Bağlı ortaklığa iştirak paylarının piyasa değerinde sürekli yada önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• **İ