Genel Muhasebe ve Hesap Planları

Genel Muhasebe, Muhasebe Uygulamaları, Hesap Planları

• Muhasebe, finansal nitelikli, para ile ifade edilebilen işlem ve olayların kaydedilmesi, sınıflandırılması, özetlenerek raporlanması ve yorumlanmasıdır.

Muhasebe Türleri

• Muhasebe türleri, işletme türlerinin farklılığı nedeniyle, farklı işlem ve hedeflere ulaşma amacı doğrultusunda ortaya çıkmıştır.
• Üç ana muhasebe türü: Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi ve Yönetim Muhasebesidir.
• Genel Muhasebe, işletme türlerine göre Banka, Konaklama veya Sigorta Muhasebesi şeklinde olabilir.
• Maliyet Muhasebesi, esas olarak endüstriyel işletmeler için geçerlidir.
• Maliyet Muhasebesi, maliyet türlerinin oluştuğu yerleri ve ilgili mamul/hizmet cinslerini izler ve saptar. Amacı, üretilen mal ve hizmetin maliyetini belirlemek ve işletme içi kontrolü sağlamaktır. Ayrıca, planlama ve karar alma süreçlerine de yardımcı olur.
• Şirket şeklinde kurulan işletmelerde, hukuki şartları esas alan bir muhasebe sistemi gereklidir. İmalat yapan şirketlerde, Şirketler Muhasebesi, Genel Muhasebe ve Maliyet Muhasebesini kapsayan bir sistem kullanılır.
• Yönetim Muhasebesi, genel ve maliyet muhasebesinden elde edilen verileri kullanarak, yöneticilerin karar verme süreçlerinde ihtiyaç duydukları sayısal bilgileri üretir.

Mali Tablolar

• Mali tabloların düzenlenmesinde işletmelerin uyması gereken kuralları ifade edilir.

• Düzenlemede yer almayan konular, muhasebe standartlarına veya muhasebe kavramlarına başvurulur. Ayrıca işletmenin bulunduğu sektörde yaygın uygulamalar veya uluslararası standartlar da dikkate alınır.

• Mali tabloların hazırlanmasında Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri esas alınarak düzenlemeler yapılır, ancak bu düzenlemeler mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.

• Mali tablolar şunlardır:

  • Bilanço
  • Gelir Tablosu
  • Satışların Maliyet Tablosu
  • Fon Akım Tablosu
  • Nakit Akım Tablosu
  • Kar Dağıtım Tablosu
  • Öz Kaynaklar Değişim Tablolar

• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri temel mali tabloları oluşturur. Diğerleri ise ek mali tablolardır.

Bilanço

• Bilanço, işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.
• Bilançonun düzenlenmesinde mali tablolar ilkelerindeki açıklamalar dikkate alınır.
• Aktifteki varlıklar, nakde dönüşme hızına göre en likitten en aza doğru sıralanır.
• Pasifte ise önce kısa vadeli yabancı kaynaklar, sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar ve son olarak öz kaynaklar yer alır.
• İşletmelerin bilançolarının karşılaştırılabilir ve anlaşılır olması için belirli bir formata uyulur.
• Varlıklar, dönen ve duran varlıklar olarak iki ana grupta toplanır.
• Bilançonun pasif tarafı, kısa vadeli ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde, uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenmesi gereken borçlardır. Öz kaynaklar, işletme sahipleri veya ortakları tarafından işletmeye tahsis edilen kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz. "Diğer" başlığı altındaki bir kalem, ait olduğu grubun toplamının %20'sini aşarsa ayrı bir başlık altında gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları

• Dönen varlıklar, nakit ve bankadaki varlıklar ile normal şartlarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde nakde çevrilebilir veya tüketilebilir olan varlıkları kapsar.
• Dönen Varlıklar: Hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler, gelir tahakkukları ve diğer dönen varlıklar şeklinde sınıflandırılır.

Hazır Değerler

• Nakit olarak elde veya bankada bulunan, istenildiğinde değer kaybı olmadan nakde çevrilebilen varlıklardır (menkul kıymetler hariç).
• Hazır değer hesapları şunlardır:

Kasa (100)

• İşletmenin elindeki ulusal ve yabancı paraların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.
• Tahsil edilen para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesabın daima borç bakiyesi vermesi veya sıfır olması gerekir.

Alınan Çekler (101)

• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilen, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar.
• Alınan çeklerin yazılı değerleri borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

Bankalar (102)

• İşletmenin yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.
• Bankalara yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) (103)

• İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir.
• Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

Diğer Hazır Değerler (104)

• Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri kapsar.
• Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında hesabın alacağına kaydedilir.

Menkul Kıymetler (11)

• Faiz geliri, kar payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kar elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kar-zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi kıymetleri ve bunlara ait değer azalma karşılıklarını içerir.

Hisse Senetleri (105)

• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.

Özel Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (106)

• Özel sektörün çıkardığı tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (107)

• Kamu tarafından çıkarılan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Diğer Menkul Kıymetler (108)

• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tahvil, bono ve senetlerinin dışındaki diğer menkul kıymetler bu hesapta takip edilir.
• Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden borç, elden çıkarıldığında aynı bedel ile alacak kaydedilir.
• Menkul kıymetlerin satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında, satışından doğan zararlar aynı gruptaki ilgili hesapta, karlar ise "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesapta izlenir.

Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (109)

• Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli veya sürekli değer azalması tespit edildiğinde, ortaya çıkacak zararları karşılamak için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• Değer azalışları için azalışın tamamını karşılayacak tutar bu hesaba alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "654. Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Karşılık ayrılmış menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğü gerçekleşmediyse bu hesaba borç kaydedilerek, karşılık tutarı "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılır.

Ticari Alacaklar (12)

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi beklenen, işletmenin ticari ilişkilerinden doğan senetli ve senetsiz alacakları içerir. Ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar da bu grupta ayrıntılı olarak gösterilir.
• Hesaplar şunlardır:

Alıcılar (110)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır.
• Senetsiz alacağın doğmasıyla hesaba borç, tahsil edilmesiyle (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar dahil) alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri (111)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları kapsar.
• Alınan senet tutarları hesaba borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (112)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
• Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Verilen Depozito ve Teminatlar (113)

• İşletmenin üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin karşılığı olarak verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
• Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar (114)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç kez uzatılmış, protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla istenmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.
• Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar, ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak normal alacaklardan çıkarılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) (115)

• "Şüpheli Ticari Alacaklar" için ayrılacak karşılıkları kapsar. Perakende satış yapan işletmelerde, bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalaması alınarak şüpheli alacak karşılığı hesaplanır. Teminatlı alacaklarda, teminatı aşan kısım için karşılık ayrılır.
• Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin edilen zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi durumunda, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiğinde bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması durumunda, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına borç yazılır.

Diğer Alacaklar (13)

• Herhangi bir ticari nedene dayanmayan, en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli ve senetsiz alacaklar ile şüpheli alacaklar ve bu alacaklara ait karşılıkların izlenmesini sağlar.

Ortaklardan Alacaklar (116)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan ortaklardan olan alacaklarının izlendiği hesaptır.
• Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

İştiraklerden Alacaklar (117)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden (ödünç verme vb.) kaynaklanan iştiraklerden olan alacaklarını gösterir.
• Alacak doğduğunda hesaba borç, tahsil edildiğinde ise alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (118)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerinden kaynaklanan, bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını içerir.
• Alacağın doğması durumunda hesaba borç, tahsil edilmesi halinde ise alacak kaydedilir.

Personelden Alacaklar (119)

• İşletmeye dahil personel ve işçinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
• Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil halinde ise alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Alacaklar (120)

• Ticari nitelikte olmayan ve yukarıda belirtilen hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
• İşletme lehine doğan alacaklar bu hesaba borç, tahsilatlar alacak kaydedilir.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (121)

• Bilanço gününde, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak amacıyla alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları bu hesapta izlenir.
• Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar (122)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla istenmiş ya da dava veya icra aşamasına aktarılmış senetli ve senetsiz diğer alacakları kapsar.
• Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar, ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak, sağlam alacaklardan çıkarılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (123)

• Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesi için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır.
• Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydolunarak bu hesaba borç yazılır. Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir.

Stoklar (14)

• İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur.
• Faturası gelmemiş stoklar ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir:

İlk Madde Ve Malzeme (150)

• Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır.
• Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.

Yarı Mamuller Üretim (151)

• Henüz tam mamul haline gelmemiş, ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır.
• Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır. Üretimi tamamlananların maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.

Mamuller (152)

• Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin izlendiği hesaptır.
• Üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesiyle alacaklandırılır.

Ticari Mallar (153)

• Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacıyla işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.
• Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

Diğer Stoklar (154)

• Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır.
• Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (155)

• Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri gibi nedenlerle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde meydana gelen azalışlar veya piyasa fiyatlarındaki düşmeler nedeniyle kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıların izlendiği hesaptır.
• Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “654. Karşılık Giderleri Hesabı”nın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde, ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

Verilen Sipariş Avansları (156)

• Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
• Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

Gelecek Aylara Ait Giderler (15)

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur.

Gelecek Aylara Ait Giderler (180)

• Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.

• Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. Gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.

Gelir Tahakkukları (181)

• Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.
• Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır.

Diğer Dönen Varlıklar (16)

Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için özellikle kendi bölümlerinde, tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleri bu grupta yer alır.

İndirilecek KDV (191)

• Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
• Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir.

Diğer KDV (192)

• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.

Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar (193)

• Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır. Yıl sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen “37. Borç ve Gider Karşılıkları” grubunda bulunan “371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" borcuna aktarılır.

Personel Avansları (194)

• Personele, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır.
• Yapılan ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.

Sayım ve Tesellüm Noksanları (195)

• Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği hesaptır.
• Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar (196)

• Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır.
• Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkanı bulunmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.
• Ayrılan karşılık tutarı bu hesaba alacak '654. Karşılık Giderleri Hesabı'na borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde '197. Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı' karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

Duran Varlıklar (2)

• Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha uzun süreler boyunca işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları kapsar.

Ticari Alacaklar (17)

• Bir yıldan uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacaklar izlenir. Vadesi bir yılın altına düşenler, dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır.

Alıcılar (220)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakları ifade eder.

Alacak Senetleri (221)

• İşletmenin faaliyet konusu olan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları ile diğer her türlü senetli alacakları ifade eder.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (222)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Alacak Senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “Alacak Senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.

Verilen Depozito ve Teminatlar (226)

• İşletmede, üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi ve bir akdin karşılığı olarak, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (227)

• Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar.

Diğer Alacaklar (18)

• Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar. Vadesi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır.

Ortaklardan Alacaklar (228)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

İştiraklerden Alacaklar (229)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını içerir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (230)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarından olan alacaklarını kapsar.

Personelden Alacaklar (231)

• İşletme topluluğuna dahil personel ve işçinin, işletmeye olan uzun vadeli çeşitli borçlarını kapsar. Bunlara verilen avanslar bu hesapta izlenmez.

Diğer Çeşitli Alacaklar (232)

• Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (233)

• Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (234)

• Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin giderilmesini önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar.

Mali Duran Varlıklar (19)

• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetler bu grupta izlenir. Ayrıca, diğer bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta yer alır.

Bağlı Menkul Kıymetler (235)

• İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu hesapta izlenir.
• Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde “240. Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı”na borç; elden çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.

Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (236)

• Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde yada sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
• Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda açıklanmıştır.

İştirakler (237)

• İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır.
• İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
• İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir.
• İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir.

İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) (238)

• İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerininn izlendiği hesaptır.
• İşterak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı"na alacak taahhüt yerinde getirildikce de hesaba borç kaydedilir

İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (239)

• İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• Ayrımı kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654. Karşılık Giderleri Hesabı'na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar (240)

• İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır.
• Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır.
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç,. Ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) (241)

• Bağlı Ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• Bağlı Ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (242)

• Bağlı Ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, “654. Karşılık Giderleri Hesabı'na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak, kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı'na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir

Diğer Mali Duran Varlıklar (243)

• Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer mali duran varlıkların izlendiği hesaptır.