Genel Muhasebe: Tanım ve Türler

Genel Muhasebe, Muhasebe Uygulamaları, Hesap Planları

• Muhasebe, finansal nitelikteki ve parayla ifade edilebilen işlem ve olayların kaydedilmesi, sınıflandırılması, özetlenmiş raporlar halinde sunulması ve yorumlanmasıdır.

Muhasebe Türleri

• İşletme türlerinin farklılığı, değişik işlemler ve hedefler farklı muhasebe türlerini ortaya çıkarmıştır.
• Muhasebe üçe ayrılır: Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi ve Yönetim Muhasebesi

Genel Muhasebe

• Banka, Konaklama, Sigorta Muhasebesi gibi işletme türlerine özgü olabilir.
• Maliyet Muhasebesi esas olarak endüstriyel işletmeler için kullanılır.
• Maliyet muhasebesi, maliyet türlerinin izlenmesi ve belirlenmesi için kullanılır. Üretim maliyetinin belirlenmesi, işletme içi kontrolün sağlanması, planlama ve karar alma süreçlerine yardımcı olur.
• Sirketler Muhasebesi, Genel ve Maliyet Muhasebelerini kapsayan bir sistemdir.
• Yönetim Muhasebesi, genel ve maliyet muhasebesinden elde edilen verileri kullanarak, yöneticilerin karar almasına yardımcı olacak sayısal bilgiler sağlar.

Mali Tablolar

• Mali tablolar ilkeleri, şirketler tarafından temel mali tabloları hazırlarken uygulanacak kuralları ifade eder.
• Düzenlenmemiş konularda yayınlanacak muhasebe standartlarına, sektördeki yaygın uygulamalara veya uluslararası standartlara uyulur.
• Mali tabloların hazırlanmasında Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak düzenlemeler yapılır.
• Mali tabloların tekliği ilkesi değişmez.

Mali Tabloların İçeriği

• Bilanço
• Gelir Tablosu
• Satışların Maliyeti Tablosu
• Fon Akım Tablosu
• Nakit Akım Tablosu
• Kar Dağıtım Tablosu
• Öz Kaynaklar Değişim Tabloları
• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri temel mali tabloları, diğerleri ek mali tabloları oluşturur.

Bilanço

• Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve kaynaklarını gösteren mali tablodur.

Bilanço Düzenleme Kuralları

• Varlıklar, en likitten en aza doğru sıralanır.
• Pasifte önce kısa vadeli yabancı kaynaklar, sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar yer alır.

Bilançonun Biçimsel Yapısı

• Tüm işletmelerin bilançolarının karşılaştırılmasını kolaylaştırmak için ekteki formlara uyulur.
• Varlıklar, dönen ve duran varlıklar olarak ikiye ayrılır.
• Bilançonun pasif tarafı, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
  • Kısa vadeli yabancı kaynakların 1 yıl içinde ödenmesi gerekir.
  • Uzun vadeli yabancı kaynaklar, 1 yıldan sonra ödenmesi gereken borçlardan oluşur.
  • Öz kaynaklar, işletme sahibi veya ortakları tarafından tahsis edilen kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz.
• "Diğer" başlığı altındaki bir kalemin tutarı grubun toplamının %20'sini aşarsa ayrı bir başlıkta gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları

Dönen Varlıklar

• Nakit, bankadaki varlıklar ve normal koşullarda en fazla bir yıl veya faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi beklenen varlıkları içerir.
• Dönen varlıklar; Hazır değerler, Menkul kıymetler, Ticari alacaklar, Diğer kısa vadeli alacaklar, Stoklar, Gelecek döneme ait giderler ve Gelir tahakkukları ile diğer dönen varlıklar şeklinde bölümlenir.

Hazır Değerler (10)

• Elde nakit veya bankada bulunan ve istendiğinde değer kaybı olmadan paraya çevrilebilen varlıklardır (menkul kıymetler hariç).
• Kasa (100), Alınan Çekler (101), Bankalar (102), Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) (103), Diğer Hazır Değerler (104) hesaplarından oluşur.

Kasa (100)

• İşletmenin elindeki ulusal ve yabancı paraların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.
• Tahsil edilen para borç, ödeme ve bankaya yatırılan para alacak kaydedilir.
• Kasa hesabı daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur.

Alınan Çekler (101)

• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilen ve henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çekleri gösterir.
• Alınan çeklerin yazılı değerleri borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

Bankalar (102)

• İşletmenin yurt içi ve yurt dışı bankalara yatırdığı ve çektiği paraların izlenmesini sağlar.
• Bankalara yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ve üçüncü kişilerce tahsil edilen çekler alacak kaydedilir.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) (103)

• işletmenin bankalardan üçüncü kişilere çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler izlenir.
• Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak kaydedilir; çek ve ödeme emirleri bankadan tahsil edildiğinde bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

Diğer Hazır Değerler (104)

• Pul, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerleri kapsar.
• Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında alacağına kaydedilir.

Menkul Kıymetler (11)

• Faiz geliri veya kâr payı sağlamak ya da fiyat değişimlerinden yararlanmak amacıyla kısa süreli elde tutulan hisse senetleri, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi gibi kıymetleri içerir.
• Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur: Hisse Senetleri (105), Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları (106), Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (107), Diğer Menkul Kıymetler (108), Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (109).

Hisse Senetleri (105)

• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.

Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları (106)

• Özel sektörün çıkardığı tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları (107)

• Kamu tarafından çıkarılan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Diğer Menkul Kıymetler (108)

• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tahvil, bono ve senetleri dışındaki menkul kıymetlerdir.
• Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden borç, elden çıkarıldığında aynı bedelle alacak kaydedilir.
• Menkul kıymetlerin satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında, satışından doğan zararlar aynı gruptaki ilgili hesapta, kârlar ise "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesapta izlenir.

Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (109)

• Menkul kıymetlerin piyasa değerlerinde önemli ölçüde azalma olduğunda, ortaya çıkacak zararları karşılamak için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• Değer azalışları için, azalışın tamamını karşılayacak tutar bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğü gerçekleşmediğinde bu hesaba borç kaydedilerek "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Ticari Alacaklar (12)

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi beklenen, işletmenin ticari ilişkilerinden doğan senetli ve senetsiz alacakları kapsar
• Ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar varsa ayrıntılı olarak gösterilir.
• Alıcılar (110), Alacak Senetleri (111), Alacak Senetleri Reeskontu (-) (112), Verilen Depozito ve Teminatlar (113), Şüpheli Ticari Alacaklar (114), Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) (115) hesapları arasında yer alır.

Alıcılar (110)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakları izlemek için kullanılır.
• Senetsiz alacağın doğması ile borç, tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri (111)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar.
• Alınan senet tutarları borç, tahsilinde alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (112)

• Bilanço gününde senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak için kullanılır.
• Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır; izleyen dönemde bu hesap "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Verilen Depozito ve Teminatlar (113)

• Üçüncü kişilere karşı bir işin üstlenilmesi veya bir sözleşme karşılığı olarak verilen depozito ve teminatların izlendiği hesaptır.
• Verilen depozito ve teminatlar borç, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar (114)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç kez uzatılmış, protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla istenmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.
• Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar ilgili hesapların alacağına karşılık bu hesaba borç yazılarak normal alacaklardan çıkarılır. Tahsil edilirse veya edilemeyeceği kesinleşirse alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) (115)

• Perakende satış yöntemiyle, bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların, vadeli satışlara oranının değerleme dönemindeki satışlara uygulanmasıyla hesaplanan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda teminatı aşan kısım ayrılır.
• Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.
  • Şüpheli alacağın tahsili halinde, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na devredilerek bu hesaba borç kaydedilir.
  • Tahsilinin imkansız olduğu kesinleşirse bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar borç, zarar ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına borç yazılır.

Diğer Alacaklar (13)

• Ticari olmayan nedenlerle doğan ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen alacaklar, şüpheli alacaklar ve karşılıkları izlenir.
• Ortaklardan Alacaklar (116), İştiraklerden Alacaklar (117), Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (118), Personelden Alacaklar (119), Diğer Çeşitli Alacaklar (120), Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (121), Şüpheli Diğer Alacaklar (122), Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (123)

Ortaklardan Alacaklar (116)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan ortaklardan olan alacaklar izlenir.
• Alacağın doğması ile borç, tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

İştiraklerden Alacaklar (117)

• Esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan iştiraklerden olan alacakları kapsar.
• Alacağın doğması ile borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (118)

• Esas faaliyet konusu dışındaki işlemler dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacakları içerir.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

Personelden Alacaklar (119)

• İşletmeye dahil personel ve işçinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Alacaklar (120)

• Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacaklardır.
• İşletme lehine doğan alacaklar borç, tahsilatlar alacak kaydedilir.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (121)

• Bilanço gününde, bu gruptaki senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlemesini sağlamak için ayrılan reeskont tutarları izlenir.
• Hesaplanan reeskont tutarları hesaba alacak, "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır, izleyen dönemde "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar (122)

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç kez uzatılmış veya protesto edilmiş senetli ve senetsiz alacaklardır.
• Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak iyi alacaklardan çıkarılır, tahsili veya tahsil edilememesi kesinleştiğinde alacak kaydedilir.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (123)

• Tahsil edilememe ihtimali bulunan senetli ve senetsiz diğer şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıklardır.
• Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir;
  • Şüpheli alacağın tahsili gerçekleşmezse "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na devredilir ve bu hesaba borç yazılır.
  • Tahsilinin olanaksız olduğu kesinleştiğinde ilgili hesaba alacak, şüpheli alacaklar hesabına borç yazılır ve gerçekleşen zarar karşılıklardan fazla olursa da zarar rakamı "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı"na borç olarak kaydedilir.

Stoklar (14)

• İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, bir yıldan kısa sürede kullanılacak veya nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardır.
• Faturası gelmemiş stoklar ilgili oldukları kalemin içinde gösterilir. İlk Madde ve Malzeme (150), Yarı Mamuller-Üretim (151), Mamuller (152), Ticari Mallar (153), Diğer Stoklar (154), Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (155), Verilen Sipariş Avansları (156)

İlk Madde ve Malzeme (150)

• Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi gibi malzemeler izlenir.
• Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.

Yarı Mamuller - Üretim (151)

• Henüz tam mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır.
• Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır; üretimi tamamlananların maliyet tutarı ise bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.

Mamuller (152)

• Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş mamullerin izlendiği hesaptır.
• Üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılırken, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesiyle alacaklandırılır.

Ticari Mallar (153)

• Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemlerdir.
• Maliyet bedeli ile hesaba borç, satılması veya ambardan çekilmesi halinde maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

Diğer Stoklar (154)

• Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerdir.
• Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (155)

• Doğal afetler, bozulma, çürüme, kırılma, paslanma, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri gibi nedenlerle stokların değerindeki önemli azalışlar için ayrılan karşılıklardır.
• Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"nın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir; karşılık ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Verilen Sipariş Avansları (156)

• Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemeleridir.
• Yapılan ödemeler borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

Gelecek Aylara Ait Giderler (15)

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerdir.
• Gelecek Aylara Ait Giderler (180) ve Gelir Tahakkukları (181) hesapları bu grupta yer alır.

Gelecek Aylara Ait Giderler (180)

• Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.
• Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesaba borcuna kaydedilir. Bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.

Gelir Tahakkukları (181)

• Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.
• Dönem sonunda hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında borç kaydedilir; sonraki dönemde alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek hesap kapatılır.

Diğer Dönen Varlıklar (16)

• Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için özelliklede kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleridir.
• İndirilecek KDV (191), Diğer KDV (192), Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar (193), Personel Avansları (194), Sayım ve Tesellüm Noksanları (195), Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar (196), Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-) (197)

İndirilecek KDV (191)

• Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen KDV izlenir.
• Mal ve hizmet alımlarında indirilecek KDV borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir.

Diğer KDV (192)

• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerekirken ödenmeyip, fiilen indirilebileceği tarihe ertelenen KDV izlenir (erteleme 1 yıl içinde olmalı).
• Gümrük idareleri tarafından tahakkuk ettirilerek ertelenen KDV, pasifteki ilgili hesabın alacağı karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar (193)

• Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• Mevzuatın belirlediği dönemlerde peşin ödenen vergiler borç yazılır; yıl sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak indirim için "371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" borcuna devredilir. Aktarılacak tutar, "370. Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı"nın tutarından fazla olamaz.

Personel Avansları (194)

• Personele, işletme adına yapılacak hizmetler ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları izlenir. Ayrıca maaş, ücret ve yolluklara mahsuben önceden yapılan ödemeler de bu hesaptadır.
• Yapılan ödemeler borç, nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.

Sayım ve Tesellüm Noksanları (195)

• Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlık eksiklikleriyle, teslim alma sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak takibi ve izleneceği hesaptır.
• Noksanlığın ortaya çıkmasıyla borç, sorumlularından tahsili ya da zarar kaydedilmesi durumunda alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar (196)

• Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır.

Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-) (197)

• Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması olanağı kalmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.
• Ayrılan karşılık tutarı hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir ve Karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde "197. Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı" karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

Duran Varlıklar (2)

• Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıklardır.
• Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran Varlıklar olarak bölümlenir.

Ticari Alacaklar (17)

• Bir yıldan uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacaklar izlenir. Vadesi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır.
• Alıcılar (220), Alacak Senetleri (221), Alacak Senetleri Reeskontu (-) (222), Verilen Depozito ve Teminatlar (226), Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (227) hesapları bu grupta yer alır.

Alıcılar (220)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklardır.

Alacak Senetleri (221)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklar ile diğer her türlü senetli alacaklardır.

Alacak Senetleri Reeskontu (-) (222)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Alacak Senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “Alacak Senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.

Verilen Depozito ve Teminatlar (226)

• İşletmede, üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi ve bir akdin karşılığı olarak, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerdir.

Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (227)

• Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır.

Diğer Alacaklar (18)

• Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar. Vadesi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır.
• Ortaklardan Alacaklar (228), İştiraklerden Alacaklar (229), Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (230), Personelden Alacaklar (231), Diğer Çeşitli Alacaklar (232), Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (233), Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (234)

Ortaklardan Alacaklar (228)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

İştiraklerden Alacaklar (229)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile iştiraklerinden olan alacaklarını içerir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar (230)

• İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile bağlı ortaklıklarından olan alacaklarını kapsar.

Personelden Alacaklar (231)

• İşletme topluluğuna dahil personel ve işçinin, işletmeye olan uzun vadeli çeşitli borçlarını kapsar. Bunlara verilen avanslar bu hesapta izlenmez.

Diğer Çeşitli Alacaklar (232)

• Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacaklardır.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) (233)

• Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) (234)

• Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin giderilmesini önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için kullanılır.

Mali Duran Varlıklar (19)

• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetler grupta bulunan hesaplardır.
• Bağlı Menkul Kıymetler (235), Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (236),İştirakler (237), İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) (238), İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (239), Bağlı Ortaklıklar (240), Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) (241), Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (242), Diğer Mali Duran Varlıklar (243)
• bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta yer alır.

Bağlı Menkul Kıymetler (235)

• İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla elde tutulan menkul kıymetlerdir.
• Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde “240. Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı”na borç; elden çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.

Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (236)

• Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde yada sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
• Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda açıklanmıştır.

İştirakler (237)

• İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine dahil olmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık payları-nın izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
• İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir.
• İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir.

İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) (238)

• İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı”ı karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (239)

• İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654. Karşılık Giderleri Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise (644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar (240)

• İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır.
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) (241)

• Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı" karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) (242)

• Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
• Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, “654. Karşılık Giderleri Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise (644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.