Genel Muhasebe ve Muhasebe Uygulamaları

Genel Muhasebe, Muhasebe Uygulamaları ve Hesap Planları

• Muhasebe, finansal nitelikteki, parayla ifade edilebilen işlem ve olayların kaydedilmesi, sınıflandırılması, özetlenmiş raporlar halinde sunulması ve yorumlanmasıdır.

Muhasebe Türleri

• İşletme türlerindeki farklılıklar nedeniyle, muhasebenin temel kavram ve prensipleri aynı olsa da, farklı muhasebe türleri ortaya çıkmıştır.
• Muhasebe temelde üçe ayrılır: Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi ve Yönetim Muhasebesi.
• Genel Muhasebe, işletmelerin türüne göre farklılaşabilir(banka, konaklama, sigorta).
• Maliyet Muhasebesi, maliyet türlerinin oluş yerleri ve ilgili oldukları mamul/hizmet cinsleri açısından izlenmesi ve saptanması amacıyla kullanılır. Amacı, üretilen mal ve hizmetlerin maliyetini belirlemek, işletme içi kontrolü sağlamak ve planlama/karar alma süreçlerine yardımcı olmaktır.
• Şirket şeklinde kurulmuş işletmeler için, şirketler muhasebesi genel ve maliyet muhasebesini kapsar.
• Yönetim Muhasebesi, genel ve maliyet muhasebesinden elde edilen verileri kullanarak, işletme yöneticilerinin karar alma süreçlerinde ihtiyaç duydukları sayısal bilgileri sağlar.

Mali Tablolar

• Mali tablolar ilkeleri, temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmelerin uyması gereken kurallardır.
• Bu ilkelerde yer almayan konularda, yayınlanacak muhasebe standartlarına, muhasebe kavramlarına, sektördeki yaygın uygulamalara veya uluslararası standartlara başvurulur.
• Mali tabloların hazırlanmasında, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun düzenlemeler yapılır.Bu düzenlemeler, mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.
• Mali tablolar şunlardır:
• Bilanço
• Gelir Tablosu
• Satışların Maliyet Tablosu
• Fon Akım Tablosu
• Nakit Akım Tablosu
• Kar Dağıtım Tablosu
• Öz Kaynaklar Değişim Tablolar
• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleriyle birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.

Bilanço

• Bilançonun tanımı: Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıkları ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.
• Bilançonun düzenlenmesinde mali tablolar ilkelerindeki açıklamalar dikkate alınır.
• Aktifteki varlıklar, nakde dönüşme hızına göre(en çok likitten en az likite) sıralanır.
• Pasifte ise, önce kısa vadeli yabancı kaynaklar, sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar ve en son öz kaynaklar yer alır.
• Bilançoların karşılaştırılmasını kolaylaştırmak ve anlam birliği sağlamak amacıyla örnek tipler esas alınır.
• Varlıklar; dönen ve duran varlıklar olmak üzere ikiye ayrılır.
• Bilançonun pasif tarafı; kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır.
• Uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenecek borçlardır.
• Öz kaynaklar, işletme sahipleri tarafından işletmeye tahsis edilmiş kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz.
• Diğer başlığı altındaki bir kalemin, ait olduğu grubun toplam tutarının %20'sini aşması durumunda ayrı bir başlık altında gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları: Dönen Varlıklar

• Bu ana hesap grubu, nakit veya bankadaki varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıkları içerir.
• Dönen varlıklar; hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir tahakkukları ile diğer dönen varlıklar olarak sınıflandırılır.

Hazır Değerler(10)

• Bu grup, nakit olarak elde veya bankada bulunan ve istenildiğinde değer kaybı olmadan paraya çevrilebilen varlıkları kapsar (menkul kıymetler hariç).

Kasa(100)

• İşletmenin kasasında bulundurduğu ulusal ve yabancı paraların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.
• İşleyişi: Tahsil edilen paralar borç, ödemeler ve bankaya yatırılan paralar alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur.

Alınan Çekler(101)

• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar.
• İşleyişi: Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

Bankalar(102)

• İşletmenin yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.
• İşleyişi: Bankalara yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)(103)

• İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir.
• İşleyişi: Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

Diğer Hazır Değerler(104)

• Pollar, vadesi gelmiş kuponlar tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerler bu gruptadır.
• İşleyişi: Elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın alacağına kaydedilir.

Menkul Kıymetler(11)

• Faiz geliri veya kâr payı sağlamak ya da fiyat değişmelerinden yararlanarak kâr elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır (hisse senedi, tahvil, hazine bonosu gibi).
• Bu gruba ait değer azalma karşılıklarını da içerir.

Hisse Senetleri(105)

• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.

Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları(106)

• Özel sektörün çıkartmış olduğu tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları(107)

• Kamu tarafından çıkartılmış bulunan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

Diğer Menkul Kıymetler(108)

• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tahvil, bono ve senetleri dışındaki diğer menkul kıymetlerin takip edildiği hesaptır.
• Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden borç, elden çıkarıldığında ise aynı bedel ile alacak kaydedilir.
• Menkul kıymetlerin satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında, satışından doğan zararlar aynı gruptaki ilgili hesapta, kârlar ise "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesapta izlenir.

Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)(109)

• Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli bir düşüş olduğunda, ortaya çıkacak zararları karşılamak için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi: Değer azalışları için karşılık ayrıldığında bu hesaba alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Karşılık ayrılan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğü gerçekleşmediğinde hesaba borç kaydedilir ve karşılık tutarı "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılır.

Ticari Alacaklar(12)

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi beklenen ve işletmenin ticari ilişkileri sonucu oluşan senetli/senetsiz alacaklardır.
• Ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan ticari alacaklar, ilgili hesapların detaylarında gösterilir.

Alıcılar(110)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından doğan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır.
• Senetsiz alacağın doğması ile borç, tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri(111)

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını içerir.
• Alınan senet tutarları borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.

Alacak Senetleri Reeskontu (-)(112)

• Bilanço gününde senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
• Hesaplanan reeskont tutarları alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubundaki "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na gider yazılır. İlgili dönemde bu hesap "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılır.

Verilen Depozito ve Teminatlar(113)

• İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin üstlenilmesi veya bir sözleşme karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminatların izlendiği hesaptır.
• Verilen depozito ve teminatlar borç, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar(114)

• Ödeme süresi geçmiş(birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş), yazı ile birden fazla istenmiş veya dava/icra aşamasına aktarılmış senetli/senetsiz alacakları kapsar.
• Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar, ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak normal alacaklardan çıkarılır. Tahsili mümkün değilse alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)(115)

• Şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıkları içerir. Perakende satış yönteminde, önceki iki hesap döneminde tahsil edilemeyen alacakların toplam vadeli satışlara oranının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanmasıyla bulunur. Teminatlı alacaklarda, teminatı aşan kısım için karşılık ayrılır.
• Hesaplanan karşılık tutarı hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilir ve "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na devredilir. Tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde borç kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, sadece ayrılan karşılık kadar borç kaydedilir. Kalan zarar "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına yazılır ve ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
• Perakende satış yönteminde, dönemin karşılık tutarı o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az ise, aradaki fark "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılmak üzere borç yazılır. Daha önce alacaklardan düşülen ve borç kaydedilen alacakların tahsili halinde, oluşlarına göre "671. Önceki Dönem Gelir ve Kârlar” hesabına alınır.

Diğer Alacaklar(13)

• Ticari bir nedene dayanmayan, en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli/senetsiz alacaklar ile bunlara ait şüpheli alacak ve karşılıkların izlenmesini sağlar.

Ortaklardan Alacaklar(116)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan (ödünç verme vb.) ortaklardan olan alacaklarının izlendiği hesaptır.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde alacak kaydedilir.

İştiraklerden Alacaklar(117)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan (ödünç verme vb.) iştiraklerden olan alacaklarını kapsar.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar(118)

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan (ödünç verme vb.) bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını içerir.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde alacak kaydedilir.

Personelden Alacaklar(119)

• İşletme personelinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
• Alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Alacaklar(120)

• Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
• İşletme lehine doğan alacaklar borç, tahsilatlar alacak kaydedilir.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)(121)

• Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere ayrılan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır.
• Hesaplanan reeskont tutarları alacak, "652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı" borç yazılır. İlerleyen dönemde "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Şüpheli Diğer Alacaklar(122)

• Ödeme süresi geçmiş(birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş), yazı ile birden fazla talep edilmiş veya dava/icra safhasına aktarılmış senetli/senetsiz diğer alacakları kapsar.
• Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar,ilgili hesapların alacağı karşılığında hesaba borç yazılarak sağlam alacaklardan çıkarılır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda alacak kaydedilir.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)(123)

• Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimaline karşı ayrılan karşılıkları kapsar.
• Hesaplanan karşılık tutarı alacak, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak hesaba borç kaydedilir. Alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması durumunda, bu kısım için de aynı işlem yapılırken, tahsil edilemeyen tutar ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
• Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olursa "671. Önceki Dönem Gelir ve Kârları Hesabı"na alınır.

Stoklar(14)

• İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az sürede kullanılacak veya nakde çevrileceği düşünülen varlıklardır.
• Faturası gelmemiş stoklar, ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir.

İlk Madde Ve Malzeme(150)

• Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj vb. malzemelerin izlendiği hesaptır.
• Satın alındıklarında borç, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde alacak kaydedilir.

Yarı Mamuller-Üretim(151)

• Henüz tam mamul hale gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır.
• Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri kadar borçlandırılır. Üretimi tamamlananların maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.

Mamuller(152)

• Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin izlendiği hesaptır.
• Üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesi ile alacaklandırılır.

Ticari Mallar(153)

• Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemlerin izlendiği hesaptır.
• Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

Diğer Stoklar(154)

• Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına girmeyen ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır.
• Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)(155)

• Doğal afetler, bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri gibi nedenlerle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde meydana gelen azalışlar veya piyasa fiyatlarındaki düşüşler sonucu oluşan kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “654. Karşılık Giderleri Hesabı” borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan stok kaleminin kullanılması ya da satılması halinde; ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılır.

Verilen Sipariş Avansları(156)

• Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
• Yapılan ödemeler borç, malın teslimi alacak kaydedilir.

Gelecek Aylara Ait Giderler(15)

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur.

Gelecek Aylara Ait Giderler(180)

• Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.
• Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna, gelecek aylarda ise bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.

Gelir Tahakkukları(181)

• Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.
• Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları borcuna, sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır.

Diğer Dönen Varlıklar(16)

• Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleri bu grupta yer alır.

İndirilecek KDV(191)

• Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği hesaptır.
• Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir.

Diğer KDV(192)

• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe ertelenen katma değer vergisinin kaydedildiği hesaptır(erteleme 1 yıl içinde olmalı).
• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı mukabili hesaba borç kaydedilir.

Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar(193)

• Mevzuat gereği peşin ödenen gelir, kurumlar, diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• Peşin ödenen gelir, kurumlar vergisi ile fonlar borç (ilgili dönemlere), yıl sonunda tahakkuk edecek gelirden yapılacak olan indirim teminen "37. Borç ve Gider Karşılıkları” grubundaki "371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" borcuna aktarılır. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bakiyesi olarak kalır.

Personel Avansları(194)

• Personele, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere ödenen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben ödenen avansların izlendiği hesaptır.
• Yapılan ödemeler borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.

Sayım ve Tesellüm Noksanları(195)

• Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklardaki noksanlar ile, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici kaydı için kullanılır.
• Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak kaydedilir.

Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar(196)

• Dönen varlık kalemlerinin dışında kalan sair kıymetlerin izlendiği hesaptır.

Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)(197)

• Yıl sonunda ilgili kesin hesaplara devredilemeyen (imkanı olmayan), kasa, stok, maddi duran varlık noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde ayrılacak karşılık tutarıdır.
• Karşılık tutarı "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir, eksikliğin nedeni giderilirse bu hesaba borç kaydedilirken, ilgili hesaplara aktarılmayan stok/kasa vb. hesapları "sayım ve tesellüm fazlaları" hesabına aktarılarak kapatılır.

Duran Varlıklar(2)

• Bir yıldan uzun süreyle elde tutulan, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılan ve kısa sürede paraya çevrilmesi beklenmeyen varlıkları kapsar. Duran varlıklar, Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran Varlıklar olarak sınıflandırılır.

Ticari Alacaklar(17)

• Bir yıldan uzun vadeli olan senetli ve senetsiz ticari alacaklar izlenir, ödeme süresi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar hesaplarına aktarılır. Tıpkı dönen varlıklarda olduğu ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan ticari alacakları içerir.

Alıcılar(220)

• İşletmenin faaliyet konusundan doğan senetsiz alacaklarını ifade eder.

Alacak Senetleri(221)

• İşletmenin faaliyet konusundan kaynaklanan senede bağlanmış alacakları ile diğer senetli alacakları kapsar.

Alacak Senetleri Reeskontu (-)(222)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacıyla ayrılan reeskont tutarlarının gösterildiği hesaptır. Alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “alacak senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak yer alır.

Verilen Depozito ve Teminatlar(226)

• İşletmenin, üçüncü kişilere karşı bir işin üstlenilmesi veya bir akdin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-)(227)

• Perakende satış yöntemi kullanılarak bilançodan önceki iki yılda vadesinde tahsil edilemeyen senetli alacakların, ilgili yıllardaki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının, değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması ile bulunan şüpheli alacaklara ait karşılıktır.

Diğer Alacaklar(18)

• Herhangi bir ticari işleme dayanmayan ve bir yıldan uzun sürede tahsil edileceği düşünülen alacakları kapsar. Bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içine aktarılır.

Ortaklardan Alacaklar(228)

• İşletmenin esas faaliyet alanı dışındaki işlemlerden dolayı (ödünç verme vs.) ortaklardan alacaklı olduğu tutarların izlendiği hesaptır.

İştiraklerden Alacaklar(229)

• İşletmenin esas faaliyet alanı dışındaki işlemlerinden doğan (ödünç verme vs.) iştiraklerden olan alacaklarını içerir.

Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar(230)

• İşletmenin esas faaliyet alanı dışındaki işlemlerden doğan (ödünç verme vs.) bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını kapsar.

Personelden Alacaklar(231)

• İşletme topluluğuna bağlı personelin, işletmeye olan uzun vadeli borçlarını içerir. Personel avansları bu hesaba dahil edilmez.

Değer Çeşitli Alacaklar(232)

• Ticari olmayan ve yukarıda bahsedilen hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.

Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)(233)

• Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak için ayrılan reeskont tutarlarının kaydedildiği hesaptır.

Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)(234)

• Senetli veya senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimaline karşı ayrılan karşılıkları gösterir.

Ticari Alacaklar ile Diğer Alacaklar Hesap Gruplarının İşleyişleri

• Yukardaki alacak hesaplarının herbirinin tanımı, bölümlenmesi, işleyişi, değerlemesi dönen varlıklar içerisinde yer alan ilgili alacak hesaplarında olduğu gibidir.

Mali Duran Varlıklar(19)

• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar sebebiyle elde tutulan ve paraya çevirme niteliğini kaybetmiş menkul kıymetlerin kaydedildiği hesap grubudur. Başka bir işletme veya bağlı ortaklığa ortak olma amacıyla alınan sermaye paylarıda bu grupta yer alır.

Bağlı Menkul Kıymetler(235)

• Bir ortaklıktaki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için o hesapta izlenemeyen ancak uzun vadede elde tutulması planlanan hisse senetleri ile, hisse senedi dışında kalan uzun vadeli amaca hizmet eden veya paraya dönüşme özelliğini yitirdiği için elde tutulan (devredilemeyen) menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.
• Elde edildiğinde ilgili bağlı menkul kıymetler hesabına borç, elden çıkartıldığında alacak kaydedilir.

Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)(236)

• Bağlı menkul kıymetlerin piyasa değerlerinde önemli veya sürekli düşüş olduğu durumlarda, ortaya çıkabilecek zararları karşılamak amacıyla ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. İşleyişi:
• Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda açıklanmıştır.

İştirakler(237)

• Bir işletmenin başka şirketlerin yönetiminde ve politikalarının belirlenmesinde doğrudan veya dolaylı yoldan katılmak amacıyla edindiği ve bir ortaklıktaki en fazla %50 oranındaki sermaye payı veya oy hakkının izlendiği hesaptır.
• İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmadan oy hakkının veya yönetime katılma hakkının en az %10 oranında bulunması gerekir.
• Yapılan sermaye taahhüdü veya hisse edinimi halinde hesaba borç, devir işlemi halinde alacak kaydedilir.

İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)(238)

• İştirakler ile ilgili sermaye taahhütlerininin izlendiği hesaptır.
• Sermaye taahhüdünden bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı”ı alacak, taahhüt yerine getirildikçe de borç kaydedilir.

İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)(239)

• İştirak paylarının borsa veya piyasa değerlerinde piyasa değerinde sürekli ve önemli ölçüde değer düşüşünün izlendiği hesaptır.
• Ayrılması planlanan değer düşüklüğü karşılıkları 654. hesap gider, kendisine karşılık ayrılmış iştirak payı elden çıkarılması veyahut değer düşüklüğünün sona ermesi durumunda ise 644 hesaba alacak suretiyle gelir kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar(240)

• İşletmenin doğrudan/dolaylı olarak %50 den fazla/veya o oranda yönetim çoğunluğunu seçtiği iştiraklerin paylarının izlendiği hesaptır. Ortaklığın sahipliği belirlenirken yönetim çoğunluğunu seçme hakkı esas alınır.
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulması/hisse senedi edinimi durumunda borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-)(241)

• Bağlı ortaklıklarla alakalı sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
• Taahhüt verme durumunda alakalı hesaba alacak, yerine getirildikçe borç kaydedilir.

Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)(242)

• Bağlı ortaklığa iştirak eden payların piasa değerinin sürekli ve önemli ölçüde düşüş göstermesinin izlendiği hesaptır.
• Ayrılan değer azalma karşılıkları gider hesabına alacak kaydedilirken, aksine bir durumda 644 hesabına gelir kaydolunur.

Diğer Mali Duran Varlıklar(243)

• Yukarıda ki hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen, özelliklede kendi kısımlarında adı geçmeyen mali duran varlıkların izlendiği hesaptır.