Gastrointestinal Endokrin Peptidleri Quiz

Gastroenteropankreatik Nöroendokrin Tümörler (GEP NET)

• GEP NET'ler, gastrointestinal sistem tümörlerinin yaklaşık %1,2-1,5'ini oluşturur.
• İnce barsak kanserleri arasında en sık görülen tümörlerdendir.
• Karsinoid tümörler, insülinoma ve gastrinoma, GEP NET'lerin en sık görülen tipleridir.
• Uluslararası tahminlere göre her yıl yaklaşık 100.000 yeni vaka bildirilmektedir.

GEP Peptidler

• Gastrointestinal tüm hormonlar peptid yapısındadır, ancak her peptid bir hormon değildir.
• Tüm peptidler endokrin etki göstermez; otokrin, nörokrin ve parakrin yollarla da etki gösterebilirler.
• Mide ve barsaklardaki endokrin hücrelerin bir kısmı pankreasta da bulunur ve embriyolojik olarak pankreas adacık hücreleri ile aynı kökene sahiptir.

GEP Endokrin Hücreler, Salgıladıkları Peptidler ve Hücre Tipleri

• Belirli peptidler ve salgılayan hücre tipleri farklı gastrointestinal yerleşim alanlarına göre tabloda verilmiştir (görselde yer alan tabloya bakınız)

GEP Peptidlerin Etkileri

• Su ve elektrolit sekresyonu (mide, pankreas, karaciğer, barsaklar)
• Enzim sekresyonu (mide, pankreas)
• Trofik etki (mide ve barsak mukozası, pankreas)
• Endokrin sekresyon (GI hormonları, insülin, glukagon, kalsitonin)
• Motilite (mide, barsaklar, sfinkterler, safra kesesi)
• Su, elektrolit ve besinlerin absorpsiyonu (barsaklar)

GİS'in Nöroendokrin Hücreleri

• GİS'in pek çok tümörü, endoderm kaynaklı epitelyal yapıdan köken almasına karşın,
• Nöroendokrin hücreler nöroendokrin tümörlerin oluşumuna neden olabilir.

GEP NET - Terminoloji

• Gİ sisteminin (pankreas dahil) en önemli parçası olan Diffüz Nöroendokrin Sistemi (DNES)
• GEP NET, gastrointestinal DNES'ten kaynaklanan tümörler

APUD Hücreleri

• Amin içeriği yüksektir
• Amin öncü maddelerini tutarlar
• Dekarboksilasyonla aminleri oluşturur
• APUD hücrelerinden çıkan ve aminleri işleyerek çok sayıda hormon olan peptidleri oluşturan tümörlerdir.

Pankreas Langerhans Adacıkları

• Üç tip hücre içerir: Beta, Alfa ve Delta
• Her tip hücre farklı hormonlar salgılar

Endokrin Tümörler

• Biyoaktif bazı ürünleri üretmelerine bağlı olarak ortak fenotipik özellikler gösterirler.
• Nöral hücrelerle ilişkili proteinleri (sinaptofizin, nöron-spesifik enolaz ve kromogranin A) eksprese ederler.

İnsülinoma

• Fonksiyonel pankreatik NET'lerin büyük çoğunluğunu oluşturur, en sık görülenidir.
• %75'i benign ve soliterdir; %10'u tanı anında metastaz yapmış durumdadır.
• Küçük tümörler; %38'i gövdede, %34'ü baş ve uncinatta, %28'i kuyrukta lokalizedir.
• Ortalama 1.8 cm çapında, %60'ı 1-2 cm arasındadır.
• %10'u multipler; %10'u MEN 1 ile ilişkilidir; %10'u malign.
• Malign tümörlerde metastazlar lenf bezlerine, beyne ve akciğere yayılabilir.

İnsülinoma Klinik Belirtileri

• Hipoglisemi
• Nöroglikopenik bulgular (apati, konfüzyon, heyecan, oryantasyon kaybı, görme bulanıklığı, deliryum, stupor, koma veya konvülsiyonlar)
• Sempatoadrenal otonomik semptomlar (güçsüzlük, halsizlik, endişe, açlık, tremor, terleme ve taşikardi)
• Patognomik bulgu, hipoglisemiye rağmen yüksek serum insülin seviyesdir.

İnsülinoma Tanısı

• Klasik tanı kriterleri Whipple üçlüsüdür:

1. Açlık ya da egzersizle hipoglisemi semptomları,
2. Semptomatik dönemde kan glikozunun <50 mg/dL olması,
3. Oral veya İV glikoz verilmesiyle semptomların gerilemesi.

• Hastalarda genellikle nöropsikiyatrik semptomlar gözlenmekte ve tanı geç kalınabilmektedir.

İnsülinoma Lokalizasyonu

• İnsülinomalar genellikle küçük ve lokalizasyonu zor olabilir.
• BT ve MR taramaları %50-60 oranında lokalizasyon sağlar.
• Selektif arteriografi %90 oranında faydalıdır.
• Intraoperatif USG en etkili yöntemlerden birisidir (%95-100)

Gastrinoma

• Pankreasın ikinci en sık görülen NET tümörü
• Normal pankreasta gastrin hücresi sayısı azdır ancak gastrinomalar sıklıkla pankreasta bulunur.
• Gastrinoma üçgeni en sık görüldüğü alandır.
• Olguların %50'si duodenumda bulunur.
• Z-E sendromu üçlüsü: mide asidi hipersekresyonu, inatçı ülser diyatezi, non-beta adacık tümörü.
• %75'i sporadiktir; %25'i MEN1 ile ilişkilidir.
• Olguların yarısı mide asidi, etkisi ile diyare görülür.

Gastrinoma Klinik Belirtileri

• Olguların %75'i mide asidi ile diyare görülür.
• %5-10 olguda diyare tek belirtidir.
• Ülser semptomları yüksek dozda antiasitlere ve normal dozlarda H2 reseptör blokerlerine karşı dirençlidir.
• En sık karşılaşılan komplikasyonlar kanama ve perforasyondur.
• En sık metastaz yeri karaciğerdir.

Gastrinoma Tanısı

• Asit hipersekresyonu varlığında hipergastrinemi, gastrinoma tanısı için genellikle patognomoniktir.
• Serum gastrin seviyesi genellikle 1000 pg/mL'nin üzerinde; sınırda olgularda sekretin ile provokasyon yapılarak testler yapılabilir.
• Midesi tam olan hastalarda 15 mEq/saat'in, postgastrektomi olgularda 5 mEq/saat'in üzerinde bazal asitle seviyesi, ZE'i işaret eder.
• Mide sıvısında pH <2 olması da ZE lehinedir.

Gastrinoma Lokalizasyonu

• USG, BT, MR, ve arteriografi kullanılabilir ancak yeterli olmayabilir.
• Somatostatin reseptör sintigrafisi de faydalı bir görüntüleme yöntemidir.
• Günümüzde selektif intraarteriyel sekretin enjeksiyonu sonrası hepatik venden örnekleme, bulunamayan durumlarda faydalıdır.
• Ayırıcı tanı: deviye dışı bırakılmış antrum segmenti sendromu, Primer antral G hücre hiperplazisi, Gastrin yapan musinöz over kistadenokarsinomu

Gastrinoma Tedavisi

• Tıbbi tedavide H2 reseptör blokerleri veya PPİ kullanılır, doz bazal mide asit salgısını 5 mEq/saat'in altında tutulacak şekilde ayarlanır.
• İnoperabl olgularda streptozosin, florourasil ve doksorubisin kombinasyonu ileri kanser durumlarda etkili kemoterapötik ajanlardır.
• Asit sekresyonunun farmakolojik kontrolü

VIPoma (Verner-Morrison Sendromu)

• WDHA (watery diarrhea, hypokalemia, achlorhydria) sendromu
• Pankreasın nadir bir tümör yapısı
• Genellikle (%60) maligndir ve %12'si MEN1 ile ilişkilidir.
• Su içeriği ve potasyum kaybıyla karakterize kronik diyare.
• Diyare, oral gıda alımı durmasına rağmen devam eder ve NG sonda ile mide asidi aspirasyonu ile durmaz.

VIPoma Lokalizasyonu

• En çok pankreas gövde ve kuyrukta bulunur (%75).
• %10 ekstrapankreatiktitir (adrenal, nöral, periganglionik, retroperitoneal)
• BT genelde tanıya yardımcıdır.
• Endoskopik USG/intraoperatif USG de yardımcı olabilirler.
• Metastaz riski %50'dir.

VIPoma Tanısı

• Sıvı kaybını engellemek için somatostatin analogu octreotide başlanmalıdır.
• Tanı konur konmaz, sıvı kaybını engellemek için somatostatin analogu octreotide uygulanmalıdır.
• Cerrahi seçenekler: distal pankreatektomi.
• Ameliyatta tümör bulunamayabilir. Bu gibi durumlarda, yeni bir inceleme yapılması gerekir.

Glukagonoma

• Nadir endokrin tümör yapısı
• Genellikle kadınlarda görülür.
• Olguların %25'i benign ve pankreasa sınırlıdır.
• Çoğunlukla pankreas kuyruğunda lokalizedir.
• Metastaz yapma ihtimali diğer tümörlerden daha yüksektir.
• Metastaz %75 vakalarda, karaciğer, lenf nodları ve dorsal omurga dahil olmak üzere, görülür.
• Olguların az bir kısmı adacık hücre hiperplazisine bağlıdır.

Glukagonoma Klinik Belirtiler

• Hastalik özellikle bacaklarda ve perinede görülen nekrolitik gezici dermatit, kilo kaybı, stomatit, hipoaminoasidemi, anemi ile karakterizedir.
• 60 yaşından sonra ortaya çıkması, DM ile birlikte görülmesiyle şüphelenilebilir.

Glukagonoma Tanısı

• Cilt lezyonları, artan serum glukagon seviyeleri (200-2000 pg/mL) ve pankreasta tümör ile konur.
• BT, MR ve selektif anjiografi ile lezyon görülebilir.
• Tanı konulduktan sonra ilk iş olarak TPN ile ağır malnutrisyon giderilir ve somatostatin analoğu octreotid semptomları giderir.

Glukagonoma Tedavisi

• Tedavisi cerrahidir.
• Büyük tümörler için pankreastektomiler gerekir.

Karsinoid Tümörler

• Gastrointestinal sistem tümörlerinin en sık görülenidir (%55)
• Karsinoid sendrom, flushing ve diyare gibi semptomlarla ortaya çıkar.
• Karsinoid sendrom en çok ince barsak kaynaklı metastatik tümörlerde görülebilir.
• Gastrik karsinoidler, kronik atrofik gastrit ve pernisiyöz anemi ile ilişkilidir.
• İnce barsak ve kalın barsaklarında değişiklikler görülebilir.
• Rektal karsinoidler rektal muayene veya endoskopi sırasında rastgele bulunabilir.

Bu quiz, gastrointestinal endokrin peptidlerin pankreas üzerindeki etkilerini ve nöroendokrin tümörlerin özelliklerini incelemektedir. GEP peptidleri, hormonal düzenleme ve hastalık süreci hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu quiz ile konuyla ilgili bilginizi test edebilirsiniz.