Epoka wikingów: Historia i społeczeństwo

Najazd Anglosasów na Brytanię (V-VII w.)

Brytania rzymska (43-410 r.)

• W 43 r. n.e. cesarz Klaudiusz rozpoczął podbój Brytanii, włączając ją do Cesarstwa Rzymskiego.
• Wał Hadriana z 122 r. n.e. to umocnienia w północnej Brytanii, mające chronić prowincję przed atakami Piktów z Kaledonii.
• Administracyjny podział Brytanii obejmował 5 prowincji i 15 civitates (miast o prawach samorządowych).
• Głównym miastem było Londinium (Londyn), pełniące funkcje centrum handlowego i administracyjnego.
• W Brytanii obecne były rzymskie legiony oraz germanie, którzy służyli jako foederati (sprzymierzeni najemnicy).

Upadek rzymskiej Brytanii (ok. 410 r.)

• W 407 r. cesarz Konstantyn III wycofał legiony z Brytanii, aby bronić Rzym na kontynencie.
• W 410 r. cesarz Honoriusz formalnie zwolnił Brytów ze służby Rzymowi, nakazując im radzić sobie samodzielnie.
• Skutki obejmowały rozpad struktur politycznych, powstanie lokalnych władców i narastające ataki Piktów z Kaledonii i Szkotów z Irlandii.

Początek inwazji Anglosasów (ok. 450 r.)

• Brytyjski władca Vortigern zawarł sojusz z germańskimi wodzami Horsą i Hengistem, sprowadzając Jutów, którzy mieli bronić przed Piktami i Szkotami.
• Migracje Jutów, Sasów i Anglów doprowadziły do osiedlenia się Jutów w Kent, Sasów na południowym i wschodnim wybrzeżu, a Anglów w środkowej i północno-wschodniej Brytanii.

Źródła pisane o inwazji

• Gildas w "O spustoszeniu Brytanii" (ok. 530 r.) przedstawia Anglosasów jako brutalnych najeźdźców niszczących rzymską Brytanię.
• Beda Czcigodny w "Historia ecclesiastica gentis Anglorum" (731 r.) opisał historię Brytanii z perspektywy Anglosasów i chrystianizacji.

Rozwój konfliktu i wojny brytyjsko-anglosaskie

• Vortigern poślubił córkę Hengista i podarował mu Kent, co rozpoczęło ekspansję anglosaską.
• Konsekwencje obejmowały podboje, grabieże, chaos polityczny oraz ucieczkę Brytów na zachód (do Walii, Kornwalii) i na kontynent (do Armoryki, przyszłej Bretanii).
• W latach 490-500 Brytowie, pod wodzą Ambrosiusa Aurelianusa, pokonali Sasów w bitwie pod Mons Badonicus, co spowolniło ekspansję Anglosasów na około 50 lat.

Archeologia i osadnictwo anglosaskie

• Yeavering w Northumbrii było anglosaskim centrum władzy, co potwierdza istnienie rozwiniętych struktur politycznych.
• Sutton Hoo to królewski pochówek Redvalda (zm. ok. 625 r.) w Anglii Wschodniej, stanowiący dowód na kontakty ze Skandynawią i wpływy germańskie.

Powstanie anglosaskich królestw (VI-VII w.)

• Powstało około 35 królestw, rządzonych przez dynastie wywodzące się (według tradycji) od boga Wodana.
• Heptarchia to siedem głównych królestw: Kent (Jutowie), Anglia Wschodnia (Anglowie), Mercja (Anglowie), Northumbria (Anglowie), Wessex (Sasi), Essex (Sasi) i Sussex (Sasi).

Władza i społeczeństwo anglosaskie

• Król posiadał dużą władzę wojskową, sądowniczą i otaczał się drużyną wojowników.
• Wiec (witan) był zgromadzeniem możnych doradzającym królowi.
• Bretwalda to tytuł hegemona, władcy dominującego nad innymi: w VI w. Kent, w VII w. Anglia Wschodnia, Northumbria i Mercja, w VIII w. Mercja, a w IX w. Wessex.

IRLANDIA – POLITYKA I CHRYSTIANIZACJA

Nazwa i struktura polityczna

• Nazwy Irlandii: Eire (staroirlandzka), Hibernia (rzymska, oznaczająca "kraj zimy") i Scotia (używana przez Rzymian dla mieszkańców Irlandii).
• Struktura polityczna Irlandii opierała się na 4-5 głównych dzielnicach, w obrębie których istniały kilkadziesiąt tuatha (małych królestw plemiennych).
• Królowie (rí) rządzili poszczególnymi tuatha, a arcykról (ard rí) rezydował w Tara, ale jego władza była w dużej mierze symboliczna.

Chrystianizacja Irlandii

• W 431 r. papież Celestyn I wysłał pierwszego biskupa Irlandii – Palladiusza.
• W 432 r. rozpoczęła się misja św. Patryka.
• Źródła historyczne stanowią pisma św. Patryka.
• Specyfiką chrześcijaństwa irlandzkiego był inny sposób obliczania daty Wielkanocy oraz irlandzka tonsura.
• Monastycyzm Kościoła irlandzkiego cechowała większa rola klasztorów, a „pielgrzymowanie dla miłości Chrystusa” (peregrinatio pro Christi amore) wiązało się z szerzeniem chrześcijaństwa.

KRÓLESTWA ANGLOSASKIE (VI-VIII w.) I CHRYSTIANIZACJA

Misje iroszkockie

• W 563 r. św. Kolumba Starszy założył klasztor Iona na Hebrydach Wewnętrznych stanowiący centrum chrześcijaństwa celtyckiego.
• W 634 r. św. Aidan założył klasztor Lindisfarne w Northumbrii, będący centrum misji chrześcijańskiej wśród Anglosasów.
• Walia i Kornwalia były chrześcijańskie, ale tamtejsi mnisi nie prowadzili aktywnej misji wśród Anglosasów.

Misja papieska do Kentu (596-597 r.)

• Papież Grzegorz I Wielki wysłał misję do Kentu, kierowaną przez św. Augustyna z Canterbury.
• W 597 r. król Kentu Ethelbert i jego żona Berta sprzyjali misjonarzom, co doprowadziło do chrztu króla Ethelberta.
• Utworzono biskupstwa w Canterbury (św. Augustyn) i Londynie (biskup Melitus).
• Chrystianizacja napotkała trudności związane z pogańskim kultem przodków i brakiem wiary w życie pozagrobowe.

Chrystianizacja Northumbrii (VII w.)

• W 628 r. św. Paulin ochrzcił króla Northumbrii Edwina.
• W 634 r. Oswald wprowadził chrześcijaństwo w Northumbrii.
• Założył klasztor Lindisfarne.

Synod w Whitby (664 r.)

• Król Northumbrii Oswiu zorganizował synod, który miał rozstrzygnąć spór między Kościołem irlandzkim a rzymskim.
• Synod przyjął ryt rzymski.
• Ujednolicenie chrześcijaństwa w Anglii.

Chrystianizacja Mercji i Sussexu

• Penda z Mercji (630-655) był ostatnim wielkim pogańskim królem Anglosasów.
• Sussexu ochrzczony został w 686 r.

Reforma Kościoła anglosaskiego

• W 669 r. Teodor z Tarsu został arcybiskupem Canterbury, wprowadzając organizację kościelną, reformy prawa i edukacji.
• W latach 674-682 Benedykt Biscop założył klasztory w Jarrow i Monkwearmouth, rozwinął biblioteki i edukację.

KULTURA ANGLOSASKA (VI-VIII w.)

• Beda Czcigodny (672-735 r.) stworzył "Historię kościelną narodu angielskiego".
• Tworzono epickie poemty anglosaskie.
• Istniały zdobione skrzyneczki.
• Działały iroszkockie wpływy

Najazdy wikingów VIII-X w.

• Skandynawia – „germański skansen”, charakteryzowała się względną izolacją, religią pogańską, społeczeństwem podzielonym na króli/jarlów.
• Jedyne najazdy.
• Statki wikingów – knorr.
• 793-atak na Lindisfarne rozpoczął regularne najazdy.
• 793-820- pojedyncze ataki floty na wybrzeża kraju Franków, Brytanii, Irlandii.
• Około 840 tworzenie baz i zimowania.
• Przyczyny sukcesów wikingów.
• 865-878 najazd armii pogańskiej.
• 878 układ Alfreda z Guthrumem, podział Anglii > Danelaw.
• Następnie następował układ Rollona z Karolem Prostakiem > księstwo Normandii.

Odkrycia geograficzne wikingów

Ekspansja na północny atlantyk

• Wikingowie dzięki rozwiniętym statkom mogli się poruszać po morzach i odkrywać nowe lądy.
• Zasiedlali wyspy północnego atlantyku.

Odkrycie i kolonizacja Islandii

• Przypadkowo odkryli Islandię.
• 874 r. - Ingolf Arnarson zakłada pierwszą trwałą osadę w pobliżu dzisiejszego Reykjavíku.
• Główne osadnictwo wikingów nastąpiło w latach 874-930
• 930 r. – powstanie Althingu.

Odkrycie i kolonizacja Grenlandii

• Około połowy IX wikingowie dotarli do Grenlandii.
• Zasiedlenie przez Eryka Rudego.
• Budowa osiedli wschodniego i zachodniego.
• Organizacja Kolonii.
• 1001 r. – Grenlandia przyjmuje chrześcijaństwo.
• Zagłada Kolonii przez klimat i inne czynniki zewnętrzne.

Odkrycie Ameryki – Winlandia

• Źródła pisane to Saga o Grenlandczykach.
• Najpierw wikingowie odkryli zachodnie pustkowie (ziemia Baffina).
• To doprowadziło do odkrycia Hellulandii.
• Marklandii - "Kraina Lasów".
• Winlandia - "Kraina Wina".
• Potwierdzono odkrycie Ameryki

Królestwa skandynawskie w X wieku – religia i kultura

Religia pogańska w Skandynawii

• Religia niemisyjna, przesadza ustny.
• Politeizm.
• Mitologia skandynawska.
• Formy Kultu.

Chrystianizacja Skandynawii

• Pierwsze misje chrześcijańskie.
• Chrzest królów skandynawskich.

Królestwa skandynawskie w X wieku

• Dania
• Szwecja
• Norwegia

Kultura skandynawska w X wieku

• Piśmiennictwo i literatura.
• Sztuka i rzemiosło.
• Społeczeństwo.

Anglia i Norwegia w XI wieku – Harald Hardrada

Anglia na przełomie X i XI wieku

• Monarchia i religia Angielska.
• Panowanie Ethelreda Bezradnego (978-1013, 1014-1016).
• Rządy Knuta Wielkiego (1016-1035).
• Kryzys po śmierci Knuta (1035-1066).

Norwegia w XI wieku

• Rządy Olafa Tryggvasona (995-1000).
• Panowanie św. Olafa Haraldssona (1015-1028).
• Harald Hardrada – „ostatni wiking".
• Wojny z Danią (1048-1064).

Anglia i wyprawa Haralda Hardrady (1066 r.)

• Pretendenci do tronu po śmierci Edwarda Wyznawcy (1066 r.).
• Najazd Haralda Hardrady na Anglię.
• pod Hastings (14 października 1066 r.)
• Skutki podboju normandzkiego

Andegawenowie i „Imperium” Plantagenetów

Andegawenia

• Początek dynastii rod Anbegawenów.
• Znaczenie Fulko.
• Dalszy rozwój
• Fulko w V
• Powstanie dynastii Plantagenetów.
• MAtłda zyskuje władze.
• Henryk II Platagenet zdobywa koronę Anglii. Akwitania wchodzi w skład koron Anglii. Ryszard Lwie Serce zyskuje koronę. Eleonora Akwitańska odgrywa główną rolę w królestwie.

Ideologia królewska Kapetyngów i Plantagenetów

• Źródło sakralne.
• Dynastie podkreślają boski charakter władzy.
• Kapetyngowie budują władze suwerena.
• Plantageci maja silna władzę.

Krucjata przeciw albigensom

Katarzy i ich doktryna

• Dualizm
• Poziomy uznawców.
• Kult Ewangelii Św. Jana.

Organizacja kościoła

• Synod we Tuluzy.

Królestwa

Południowiecy popierają katarów

• Carcassonne popiera Katarów
• Działani Inokentego w tej sprawie.
• Dominizacja

Reakcje kościoła

• Dominik Guznam i Dydak
• Zabójstwo legata papieskiego Piotra.
• Albińscy krucjatowie.
• Muret - kleska katarów.
• Szymon de Montfort przejmuje ziemie Rajmunda VI.

Edward I i podbój Szkocji

Czas panowania Edwarda I

• Reformy w wojsku i administracji.
• Podbitu warii.

Szkoja przed inwazją Edwarda I

• Piktowie, szkoci.
• Szkocja zyskuje niezależność.

Kryzys dynasticzny i ingerencja Anglii

• Walka o koronę przez dynastyczne klany.
• Mediacja edwarda.
• Powstaje jedność Anglików.

Anglia zaczyna zwyciężać

• Bitwa pod Striling.
• Pobić Szkocji uniemożliwiały ataki od strony Włoch.

Wojna stuletnia

• Walka z dynastiami o władzę nad korana.
• Dynastia wraca na tron Szkocji.
• Zyskując niepodległość Szkocji.

Kryzys XIV wieku i Czarna Śmierć

• Walka i wpływy Papieża.
• Panowanie króla Karola.
• Konsekwencje głodu i zmiany klimatyczne. Wzrost znaczenia Burgundii i rozłam religijny.

Czarna śmierć

• 1348 lata zaraża się połowa ludność w Europie.

• Kwarantanna w celu zmniejszenia liczby zakażeń.

• Teorie medyczne na temat rozprzestrzeniania się Czarnej Śmierci.

• Następuje pogrom ludności żydowskiej.

• 1/3 część ludność umiera.

• Brakuje rak do pracy w wyniku wysokiej umieralność.

• Osłabienie gospodarki senioralnej i upadek systemy feudalnego.

• Wzrost napięć na tle kryzysu w krajach.

Wojna stuletnia - Okres Lankasterski (1407–1453)

• Powstaje Wojna wewnątrz Francji.(burgundczycy vs armaniacy).
• Powstaje Anglia za Lancasterów.
• Kampania Henryka V.
• Joanna d'Arc i odwrócenie losów wojny.
• Ostateczny upadek Anglików.

Wojna Dwóch Róż (1455-1485)

• Powstają podziały przez podziały dynastyczny.
• Następuje klęska Angi i społeczeństwo się buntuje.
• Wybuch Wojny domowej w Anglii
• Panowanie Edwarda IV.
• Przejecie władzy przez Ryszarda III.

Bitwa pow bostoarch

• Wojna się kończy.
• Lancasterowie wracają do Anglii.
• Wojna dwuch róż kończy się.
• Na tron wstępuje Henryk Tudor.

Sprawdź swoją wiedzę o historii wikingów! Quiz obejmuje pytania o władców, bitwy, kulturę i społeczeństwo skandynawskie w epoce wikingów. Dowiedz się więcej o zjednoczeniu Norwegii, ekspansji duńskiej i wpływie wikingów na Anglię.