Enfeksiyon Kontrolü ve Temas Yolları

Mustafa Kemal Atatürk Quote

• Türkiye Cumhuriyeti meşut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.
• Atatürk'ün söylediği bir söz.

Francisella, Yersinia, Pasteurella

• Bu mikroorganizmaların özellikleri hakkında bilgiler.

Francisella Özellikleri

• Zorunlu aerob, Gram-negatiftir.
• Küçük kokobasil boyutundadır.
• Boyutları 0.2 µm x 0.2-0.7 µm'dir.
• Karbol füksin gibi koyu renk boyaları iyi almaz; soluk boyanır.
• Tek, nadiren zincir halindedir.
• Fermentatif değildir
• İnce lipid kapsüllüdür (antifagositik).
• Hareketsizdir (pilisi yoktur).
• Spor oluşturmaz.
• Fakültatif intrasellülerdir (makrofaj).

Gram-Negatif Bakteriler

• Bakteriler sınıflandırılması.
• Diplokok, Kokobasil, Basil türleri.
• Aerobik ve anaerobik ortamlarda yaşarlar.
• Maltoz kullanımı (bazı türlerde).
• N. gonorrhoeae, Moraxella, N. meningitidis.
• H. influenzae, B. pertussis, Pasteurella, Brucella, F. tularensis
• 42°C'de üreme.
• Alkalide üreme, Üreaz üretimi, V. cholerae, H. pylori, vs.
• Oksidaz, Laktoz fermentasyonu (+/-)
• H2S üretimi (Shigella, Yersinia, Salmonella, Proteus)
• Hızlı, Yavaş türleri (Pseudomonas, Citrobacter, Serratia, vb.)

Gram-negatif kokobasillerden ayırımı

• Francisella tularensis, Brucella türleri, Acinetobacter türleri, Bordetella bronchiseptica, Bartonella türleri, vs karşılaştırıldığı tablo.
• Oksidaz, Üreaz aktivitesi, Gram boyama, Sistein artışı, Hareketlilik özelliklerine göre ayrım.

F. tularensis

• Mc Coy ve Chapin (1912) tarafından Kalifornia'nın Tulare bölgesinde sincaptan izole edilmiştir.
• Dr. Edward Francis ileri araştırmalar yapmıştır.
• George W. McCoy, San Francisco'da görev yaptığı sırada, ABD Veba Laboratuvarının müdürü olmuş ve orada bulunduğu süre boyunca, daha sonra tularami olarak adlandırılan veba benzeri hastalığın sorumlu patojenini keşfetmiştir.
• Tularemi, özellikle küçük kemirgenlerde görülen, eksperimental olarak diğer kemiricilere de yayılabilen bir hastalıktır.

Hayvan Konak Dağılımı

• Memeliler, kuşlar, sürüngenler, kurbağalar, balıklar.
• Küçük kemirgenler, lagomorph'lar (tavşan, yaban tavşanı) ana rezervuardır.
• Özellikle yaban tavşanları gibi kemiriciler arasında artropodlar yoluyla yayılırlar

Francisella tularensis'in İnsan Enfeksiyonları

• F. tularensis (major etken)
• F. novicida
• F. philomiragia (philo, sevmek; miragia, serap)
• Retiküloendotelyal sistemdeki makrofaj hücrelerinin içerisinde uzun süre yaşayabilir.

Francisella tularensis

• Patogenez, bakterilerin fagositozdan kaçması ve makrofaj sitozolünde hızlı çoğalması nedeniyle oluşur.
• Fagositik hücreler içinde ve serumda öldürücü etkiden kaçarak yaşayabilen bir hücre içi patojendir.

Bulaş

• Vektör kenelerle temas
• Enfekte hayvanlarla doğrudan veya dolaylı temas
• Enfeksiyon aerosolleri solunması (örneğin, laboratuvar veya enfekte hayvanlar işlenirken)
• Mikroorganizma dozu; Artropod - 10 mo, solunum – 50 mo, sindirim – 10⁸ mo.

Patojen Bakteriler

• Bilinen en enfeksiyöz patojen bakteri; 10 bakterinin solunması veya inokülasyon ile hastalığa yol a cabilir.
• CDC Kategori A listesinde yer alır; Şarbon, Veba, Tularemi, Botulinum toksini.

Tularemi = Zoonoz

• Tavşan/Kene/Glandüler ateş
• Küçük ve orta memeliler F. tularensis'in rezervuardır
• Geniş bir hayvan konak dağılımı (tavşan, fare, sıçan, sincap)
• Vektörler; sivrisinekler, keneler
• Bulaş yolu göre sporadik/epidemi

Üreme ve Üretilme Özellikleri

• Aerop, 37 °C'de 2-7 günde yavaş ürer (10–14 gün beklenir).
• Besiyerine penisilin/siklohekzimit gibi antibiyotik eklenebilir
• Alışınca 24 saatte bile üreyebilir
• Hücre içinde ve embriyonal yumurtalıkların sarı kesesinde ürer
• KAZ'da 3–4 günde, embriyonu öldürerek ürer

Üreme ve Üretilme Özellikleri

• Özel kültür ortamı ve uzun inkübasyon süresi (>3 gün) gerekir.
• Basit by. de üremez.
• Rutin kullanılan çikolatamsı agar, BCYE'de ürer.
• Üretimi için sülfidril bileşiklerine gereksinim duyulur; (sistein, sistin, tiyosülfat, isoVitaleX)
• Francis besiyeri; Tavşan kanlı, glikozlu ve sistinli
• %9 koyun kanlı çukulatamsı agar + sistein
• Thayer-Martin ile desteklenmiş + sistein kalp kanlı agar

F. tularensis İzolasyonu ve İdentifikasyonu

• İzolasyonu ve identifikasyonu zordur.
• Katalaz (+), oksidaz (-)
• Biyokimyasal olarak inaktif

F.tularensis Özellikleri

• Glikoz, sükroz, levüloz, mannoz, gliserol (+)
• Oksidaz (+)
• Sistinden H₂S(+)
• Tüm suşlar aynı antijen özelliğine sahiptir.

Direnç

• Su, toprak, nemli saman, ölü hayvan etleri, dondurulmuş tavşan eti
• Tularemi'den ölen hayvan cesetlerinde haftalarca canlı kalır.
• Isı ile inaktive edilir (55 °C × 10 dak).

Enfeksiyonlar

• Tularemi etkenidir.
• Vahşi hayvanların ve kemiricilerin hastalığındır.
• Hayvanlardan; Avcılar, çiftçiler, kürkçüler, aşçılar ve ev hanımlarına bulaşır.
• Keneler de taşıyarak bulaştırabilir.

İnsana Bulaş

• Enfekte kene ısırığı
• Enfekte hayvan ile temas
• Enfekte hayvan çıkartıları ve dokuları ile temas
• Kirlenmiş su ve gıda
• Enfekte aerosollerin solunması (laboratuvar enfeksiyonları)
• İnsandan-insan bulaş olmaz.

Kene

• Dermacentor andersoni
• D. variabilis
• Amblyomma americanum.
• Geyik sinekleri (kan emici böcekler).
• Sivrisinekler.
• Keneler çevrede uzun yaşarlar, daha sık vektörlük yaparlar

Epidemiyoloji

• Yaz ayları → kenelerle ilişkili → %90 çocuk olgu
• Kış ayları → tavşan yakalamak ve avcılığı

Tularemi Kliniği

• Ortalama süre 3-5 gün, maksimuma 2 hafta kadar ulaşır.
• İlk bulgular özgün değil; flu-benzeri klinik; ılımlı ateş, başağrısı, artralji, miyalji, kuru öksürük, bazen diyare
• Farklı klinik tablolara yol açabilecek; tifoidal, oküloglandüler, ülseroglandüler, orofarenksiyal enfeksiyonları

Hastalıkların klinik özellikleri

• Ülseroglandüler (%75-85), ilk bulgu yüksek ateş, lezyon yerinde ülser, lenf nodlarından irin drenajı ve aksiller LAP (+), fistülleşme
• Glandüler (%5-10), LAP (+), ülser (-)
• Tifoidal (%5-15), doğrudan dolaşıma geçer, sistemik belirtiler, LAP/ülser (-)
• Oküloglandüler (%1-2), göz tutulumu, göz lezyonu ve süpüratif LAP (+)
• Orofarengiyal (<1%), orofarenks tutulumu, tonsillit ve süpüratif LAP (+), oral inokülasyon
• Atipik pnömoni-Mortalite %30
• Meninjit/meningo-ensefalit (nadiren görülür)
• Ülsero-glandüler: deri lezyonları (papül, vezikül), hemen ülsere evrilir, el, yüz, kol, ve boğaz mukozasını tutar, lenf bezlerinde apseleşme ve fistülleşme, ülser etrafında adenopati gelişir.

Bakteri Lenf Dokuları

• Bakteriler lenf dokusuna yönelir.
• Deri (deri açıklıklarından kolayca girer)
• Mukozalar
• Solunum yolu
• Bakteri lenf dokusunu sever

Yersinia'lar

• İnsanlar ve hayvanlar için patojendir.
• Y. pestis, Y. enterocolitica, Y. pseudotuberculosis
• Fakültatif anaerop, Gram-negatif, küçük (0,5-0,8 x 1-3 μm) kokobasil.
• 37°C'de hareketsiz, 22°C'de hareketli (Y. pestis hariç).

Yersinia pestis (Kara Ölüm)

• Veba hastalığının etkeni
• Kara ölüm salgınları
• 14. yüzyıl Avrupa salgını, milyonlarca ölüm
• 19. yüzyıl başlarındaki Çin salgını, tüm dünyaya yayılmış
• Yersin ve Kitasato 1894'te bulmuş
• Kayıtlı en az üç önemli veba pandemisi olmuştur; Akdeniz (Justinian vebası), Avrupa (Kara veba), ve 19. yüzyılın ortalarında Asya kaynaklı veya Çin salgını.
• En az 200 milyon insan ölümü.

Y. pestis Özellikleri

• Aerop veya anaerop
• Katalaz (+)
• Oksidaz (-)
• İndol (-)
• Jelatin (-)

Y. pestis

• 2 ila 40°C arasında ürer (optimum 25-30°C).
• Optimal pH 7,2-7,6
• Basit besiyerlerinde kolay ürer (48 saat sonra).
• Narin, şeffaf ve ortası yuvarlak koloniler oluşturur.
• Koloni gelişmeden öncesinde lamel basılırsa yumak şeklinde Kassel cisimcikleri görülür.

Y. pestis (Veba) Bakteri Tanımı

• Hıyarcık veya bubondan irin ponksiyonu
• Akciğerde balgam
• Kan
• Alkolle tespitten sonra Gram boyama
• İki adi jeloz ve MacConkey'e ekim yapılır; biri 37 °C'de, diğeri 28 °C'de 24-48 saat inkübe edilir.
• Kan kültürleri 10 gün sürer

• Indol (-) • Hemoliz (-) • H₂S (+)

• Kesin tanı tüp aglütinasyonu

Y. pestis Tanımı

• Kobayın derisi tıraş edilir (örnek sürülür), 3-5 günde öldürülür
• Fare, deney hayvanı olarak kullanılmaz
• Termopresipitasyon

Y. pestis Antijen Özellikleri

• Somatik Aj; polisakkarit-lipoprotein
• Hayvanlara tokssik etkisi var
• Fraksiyon 1 (Asetonla ekstre), bakteri bağışıklığını uyarıcı etkisi var.
• Basilin dış zarfında bulunur
• V-W Aj; bakteriyi fagositozdan korur
• Protein yapısında ekzotoksini var
• Bu antijenlerin yokluğunda virulansları azalır.
• Heminli by. pigment yapar
• Pesticin I, denen bakteriyosini var

Y. pestis Direnç Özellikleri

• Kuruluk, sıcaklık (> 40°C), UV ve güneşe dayanıksızdır
• Kimyasal dezenfektanlara duyarlıdır
• Buzdolabı ve karanlıkta kalan pire dışkısında uzun süre canlı kalabilir.
• Penisiline dirençli, tetrasikline, streptomisine ve kloramfenikola duyarlıdır.

Yersinia enterocolitica

• Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika (soğuk ülkeler).

Yersinia enterocolitica Enfeksiyonları

• Sindirim sistemi infeksiyonu,
• Gastro-enterit (kusma ve ishalle başlar, kısa sürede iyileşir), Enterokolit (5 yaş alt çocuklar sıkça görülür, 3-5 kez dışkılama, ishal, karın ağrısı, ateş, 1-3 hafta iyileşme süresi).
• Farinjit (Tek başına veya yukarıdakilerle).
• Sepsis, Eklem, kemik yerleşmesi, Göz hastalıkları, Miyokardit, Glomerülonefrit, Deri hastalıkları

Y. enterocolitica Tanımı

• Klinik örnekler: yerleşim yerine göre
• Kültür: 22-25°C ve 37°C
• Seroloji: Aglütinasyon 1/60 (Brucella ile çapraz tepkime verir)

Korunma Yöntemleri

• Ev ve kesim hayvanları
• Hastalar ve taşıyıcılar
• Bulaşlı besinlere dikkat
• +4°C'de ürediğinden buzdolabında bekletilen besinler önemli

Pasteurella'lar

• Fakültatif anaerop, Gram (-), kutupsal boyama.
• Kokobasil, spor (-) hareket (-).
• Kedi-köpek ve kuşlarda orofarinks ve sindirim sisteminde bulunur.
• Polisakarit kapsül, insan ve hayvan enfeksiyonları için önemli bir virulans faktörüdür (0.8–1 µm).

Pasteurella multocida Enfeksiyonları

• Hayvanlarla temas sonrası insanlara yayılır (hayvan ısırığı, tırmalama, yiyecek paylaşımı).
• P. multocida; en yaygın izolat, kedi/köpek teması.
• P. canis; kedi teması.
• Lokalize sellülit/lenfadenit,
• Kronik solunum yolu hastalığı alevlenmesi (altta yatan akciğer hastalığı),
• Sistemik enfeksiyon (altta yatan karaciğer hastalığı ve bağ. yetmezlikli hastalar).

P. multocida Besiyeri Üreme

• Kanlı ve çukulatamsı besiyerlerinde ürer
• Gram negatif bakteriler için kullanılan besiyerlerinde üremez veya güç ürer (Mac Conkey vb.).
• Kanlı agardaki bir gecelik inkübasyondan sonra; büyük ve polisakkarit kapsül oluşumu, indol üretiminden kaynaklı; tipik küf kokulu, tereyağına benzer koloniler oluşturur.

P. multocida Identifikasyonu

• Oksidaz (+)
• Katalaz (+)
• İndol (+)
• Amoksisilin, amoks+klavulanik asit, tetrasiklin, florokinolon (ciprofloxacin, ofloxacin, levofloxacin, moxifloxacin), ve TMP-SMZ

Bu quiz, enfeksiyon kontrolü ve mikro-organizma temas yolları hakkında bilgilerinizi ölçmeyi amaçlamaktadır. Hangi temas yollarının farklı dozlar gerektirdiği ve en enfeksiyöz patojen bakterilerin özellikleri gibi konulara dair sorular içermektedir.