Diş Hekimliği 101: Tüberkül Kırığı ve Periyodontal Hastalıklar

Dişlerde Gelişen Kronik Çatlak ve Fraktürler

• Dişlerdeki çatlak veya kırıkların tespiti ve klinik yönetimi zor olabilir. Bulguların hafif veya spesifik olmaması tanı koymayı zorlaştırır.
• Kesin tanı koymak için genellikle sadece semptomlar yeterli değildir, radyografik bulgular da kesin olmayabilir.
• Çatlak veya kırığın klinik yönetimi boyutuna bağlıdır, ancak genellikle boyut klinik olarak belirlenemez.
• Amerikan Endodontistler Derneği (AAE) 2016 Endodontik Terimler Sözlüğü'nde çatlak, "mine ve dentin ve muhtemelen sement yüzeyinin ince bir şekilde bozulmaya, kesintiye uğraması" olarak tanımlanmıştır. Kırık ise "Kemik, kıkırdak veya diş yapısında bir ayrılma veya kırılma" olarak açıklanmıştır.
• Tanısal zorluklar arasında çatlak ve kırık kategorileri (kuron kaynaklı kırıklar, ayrık dişler ve dikey kök kırıkları) yer alır. Bu durumların çoğu, sıklıkla komplikasyonlar ortaya çıktıktan sonra kesin olarak teşhis edilebilir.
• Klinik belirtiler çeşitlilik gösterir, bu nedenle çatlak ve kırıkların tanısı kolay değildir. Çoğu durumda erken evrede radyografik belirti göstermez.

Tüberkül Çatlakları ve Kırıkları

• Tüberkül çatlağı, çiğneme sırasında mikroskobik düzeyde esnemeye neden olan çatlaklar ile karakterizedir.
• Tipik olarak pulpayı etkilemez.
• Zamanla ilerleyebilir ve tüberkül kırığı oluşturabilir.
• Tüberkül çatlaklarının tanısında hastanın öyküsü önemlidir. Hastalar genellikle çiğneme sırasında ağrıdan, özellikle ilgili taraftaki çiğneme hareketinden şikâyet ederler ve ağrının uzun süredir devam ettiğini belirtirler.
• Ağrılar, çatlak bölgesinde keskin olarak tanımlanabilir, genellikle çiğneme sırasında daha yoğunlaşır.
• Radyografik olarak görüntüleme yapmak zor olabilir.
• Belirti ve bulguların çeşitliliğinden ve sıklıkla geç ortaya çıkmasından dolayı, doğru ve zamanında teşhis zor olabilir.

Çatlak (Cracked) ve Ayrık (Split) Dişler

• Amerikan Endodontistler Derneği (AAE), ayrık dişleri "bir çatlağın veya dikey kök kırığının ilerlemesi sonucunda kırık kısımların uzunlamasına olarak tamamen birbirinden ayrılması" şeklinde tanımlamaktadır. Bu, bukkal-lingual veya mezial-distal doğrultuda oluşabilir.
• Hastanın öyküsü, çatlak dişlerin tanısında önemlidir. Çoğunlukla çiğneme sırasında keskin bir ağrı veya çiğneme yeteneğindeki değişiklikler şikayet olarak sunulur.
• Çoğunlukla, hastanın öyküsü ve klinik muayene bulguları, doğru tanı koymada yeterliyken, radyografik bulguların yetersiz olduğu gözlenebilir.

Dikey (Vertikal) Kök Kırığı

• AAE Endodontik Terimler Sözlüğü'nde dikey kök kırığı, "kökte kırık kısımların tam olarak birbirinden ayrılmadığı, bukkal-lingual veya mezial-distal yönde oluşabilen, izole şekilde periodontal defektlere veya sinüs yoluna neden olabilen uzunlamasına bir kırık" olarak tanımlanmaktadır.
• Hastalar, dişlerinde ağrı, duyarlılık veya hassasiyetden şikâyet edebilir. Bu ağrılar çiğneme sırasında daha belirginleşebilir. Bazen dişte şişlik veya hassasiyet de görülebilir.
• Tanısal zorluklar arasında, kırığın erken evrelerde radyografik olarak saptanamaması yer alır.

Klinik Bulgular (Erken ve Geç Dönem)

• Çatlak veya kırıkların klinik ve radyografik bulgularını içeren ayrıntılı bilgileri kapsar.
• Dişin etkilenen kısmında ağrı veya rahatsızlık olabilir.
• Çiğnemede hassasiyet ve rahatsızlık
• Şişlik veya hassasiyet
• Cep derinliği
• Radyografi görüntüleme
• Çatlak veya kırığın ilerlemesi sonucunda farklı evreler için olası bulgu değişiklikleri.

Tanı Amaçlı Cerrahi Operasyon

• Klinik ve radyografik değerlendirmelerin yeterli olmadığında, tanı amaçlı cerrahi operasyon gerekli olabilir.
• Bu işlem, dişteki veya kökteki çatlak veya kırığın daha iyi görüntülenmesini / değerlendirilmesini sağlayabilir.
• Çoğunlukla, hastanın ağrısını veya başka bir şikayetini gidermek amacıyla tedavi planlanır.

Etiyoloji

• Diş çatlakları ve kırıkların sebep olabileceği faktörleri inceleyen ayrıntıyı kapsıyor. Doğaç yapık şekilde, çatlaklar ve kırıklar için farklı nedenler sunulmaktadır.
• Okluzal faktörleri
• İyatrojenik faktörler (örneğin, diş tedavileri)
• Doğaç yapık faktörleri (örneğin, diş yapısı, çiğneme alışkanlıkları)

Tam Amaçlı Cerrahi Operasyon

• Hastanın rahatsızlığını veya ağrı problemini gidermek amacıyla tedavi işlemlerini kapsar.
• Klinik veya radyografik değerlendirmede şüpheli dikey kök kırığı tespit edildiği durumda, tanı amaçlı cerrahi operasyon gerekli hale gelebilir.
• Bu işlemde, kökün veya dişin daha net bir şekilde görüntülenmesi ve kırığın tespiti amacıyla işlemler ilerletilir.

Kök Kanal Doldurma Yöntemleri

• Dikey kök kırığı olgularında kullanılan farklı kök kanalı doldurma yöntemlerinin özellikleri ve tedavi planları hakkında ayrıntılı bilgileri kapsamaktadır.
• Çatlak veya kırığın oluşmasındaki faktörleri, kök kanalı tedavilerinin veya implantlarının kullanımının etkilerini ve dişin daha sonraki restorasyon aşamalarını içerebilir.

Rotary Kanal Aletlerinin Neden Olduğu Mikro Çatlaklar

• Rotary eğelerin kullanımının kırıklara sebep olabilecek olası faktörlere değinmiştir.
• Kök kanalındaki stres seviyelerini ve tedavi prosedürlerinin olası risklerine değinmektedir.

Kalan Dentin Kalınlığının Düzensiz Olması

• Kök kanalları, özellikle eğimli olanları, şekillendirme sonrası kalan dentin kalınlığındaki farklılıklar ve olası çatlak risklerine değinmektedir.
• Kök kanalın şekli ve tedavi işlemlerindeki uygulamaların olası diş kırığı risklerine değinmektedir.

Kök Kanalı Doldurma Yöntemleri

• Kök kanal dolumunda kullanılan tipik teknikler, dikkat edilmesi gereken kurallar ve farklı uygulamaların ortaya çıkarabileceği olası sorunlar incelenmiştir.

Kullanılan Spreader Tipi

• Farklı spreader tiplerinin dişlere uygulanabilecek stres seviyeleri, riskler ve kullanım önerilerine değinmiştir.
• Spreader tiplerinin ve özelliklerinin detayları, çeşitli kök kırıkları durumları için uygun tedavilerin seçimine rehberlik etmektedir.

Post Tasarımı

• Post tasarımı ve seçimi, dikey kök kırığı riskinin azaltılmasına yönelik önlemleri içermektedir.
• Postun olası etkileri
• Kök kırıklarına yol açabilecek faktörler
• Çatlak veya kırığı gidermek için kullanılabilen alternatif yöntemler
• Post seçimi ve tasarımı için önemli hususlar

Kuron Tasarımı

• Endodontik tedavi görmüş dişlere uygun şekilde kuron tasarımı, diş kırığı risklerinin en aza indirilmesine yönelik önerileri içerir.
• Hastaların ve diş hekimlerinin, bu faktörleri göz önünde bulundurarak uygun kararlar vermesini amaçlar.

Tedavi Planlaması

• Diş çatlakları ve kırıklar için tasarlanan ayrıntılı tedavi stratejileri ve tedavi planlaması önerilerine değinmiştir.
• Erken evrelerde tedavi planlama stratejileri ve tedavi önerileri, hastaların olası sonuçları ve tedavinin olası maliyeti konusunda bilgilendirilmesini kapsamaktadır.

Klinik Bulgular (Erken ve Geç Dönem)

• Çeşitli tanı aşamalarında dikey kök kırıkları için potansiyel klinik bulguları vurgulamaktır.
• Çatlakların veya kırıkların klinik bulgularını, teşhis sürecinde erken tanı koymada göz önüne alınması gereken değerleri vurgulamaktadır.