Dilbilim ve Sentaks Sınavı11

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Sentaksın inceleme konusu nedir?

Kelime sıralaması

Cümlelerin yapısı (correct)

Cümlelerin anlamı

Sözcüklerin kökeni

Sözdizimini incelemek hangi amaca hizmet eder?

Dil bilgisi kurallarını öğrenmek

Dil yapısını tanımak (correct)

Yazım kurallarını düzeltmek

Sözcüklerin telaffuzunu geliştirmek

Türkçede sözdizimine hangi terim kullanılır?

Duygu bilimi

Dizinbilgisi (correct)

Gramer kuralları

Sözcük bilgisi

Sentaksın önemli bir bileşeni nedir?

Cümledeki sözcüklerin yeri Signup and view all the answers

Sentaksın araştırma sonuçları hangi alana katkıda bulunur?

Dil işleyişine dair açıklamalara Signup and view all the answers

Bir cümle içerisindeki dilbilgisel elemanları hangi şekilde sınıflandırabiliriz?

Özne, yüklem, nesne ve anlamsal yapı ile Signup and view all the answers

Cümlede 'affect' kelimesinin işlevi nedir?

Yüklem olarak işlev görür Signup and view all the answers

Aşağıdaki cümlede hangi kelime 'det' (belirleyici) işlevini üstlenir?

the Signup and view all the answers

Aşağıdakilerden hangisi dilbilgisel bir birim olarak tanımlanamaz?

Şiir Signup and view all the answers

Cümlede 'to morrow' ifadesinin işlevi nedir?

Zarf Signup and view all the answers

Dilbilim hangi alanı incelemektedir?

Dilin anlamını ve yapısını Signup and view all the answers

Fonetik hangi özellikleri inceler?

Dilin seslerini akustik ve işitsel özellikler bakımından Signup and view all the answers

Fonoloji neyi inceler?

Seslerin bir araya geliş ve sıralanış kurallarını Signup and view all the answers

Linguistik terimi neyi ifade eder?

İnsanlar arası iletişim sistemi olarak dili Signup and view all the answers

Fonetik ve fonoloji arasındaki temel fark nedir?

Fonetik, seslerin akustik özelliklerini incelerken, fonoloji yapı ve sıralanışı inceler. Signup and view all the answers

Hangi dilbilgisel birimler hiyerarşik bir ilişki içindedir?

Tümce, öbek, sözcük, morfem Signup and view all the answers

Hangi seçenek tümce türlerinden biri değildir?

Karma tümce Signup and view all the answers

Metinbilim nedir?

Metinleri inceleyen dilbilim dalı Signup and view all the answers

Aşağıdakilerden hangisi dilbilgisel birimlerin özellik kazanma durumunu açıklamaz?

Kullanım sıklığı Signup and view all the answers

Söylem hangi dilbilgisel birimlerden daha büyüktür?

Cümle Signup and view all the answers

Aristo'ya göre tümce hangi iki öğeden oluşur?

Özne ve yüklem Signup and view all the answers

Geleneksel dilbilgisinde tümce nasıl tanımlanır?

Anlam açısından eksiksiz bir sözdür Signup and view all the answers

Tümcenin yapı taşları olarak seslerden oluşmuş birimler ifadesi neyi tanımlar?

Ses birimlerini Signup and view all the answers

Tümcenin amacı nedir?

Varlıklarla ilgili değişimleri ifade etmek Signup and view all the answers

Bir tümcenin anlamını eksik kılan en önemli unsur nedir?

Özne eksikliği Signup and view all the answers

Tümleç, cümlede hangi işlevi yerine getirir?

Cümlede oluş ve kılışı niteler. Signup and view all the answers

Sözcüklerin türünü belirlemek için hangi faktör göz önünde bulundurulmalıdır?

Sözcüğün cümledeki kullanımı. Signup and view all the answers

Dilimizde bazı sözcükler hangi özelliğe sahiptir?

Türü, cümledeki kullanıma göre değişiklik gösterir. Signup and view all the answers

Cümledeki değişiklikler hangi unsurların niteliklerine bağlıdır?

Tümcede oluş ve kılışı niteleyen öğelere. Signup and view all the answers

Sözcükler, cümlede hangi görevleri üstlenir?

Değişik görevler, cümlede anlam yaratır. Signup and view all the answers

Study Notes

Sözdizimi - Sentaks

Sözdizimi (Sentaks), insanlar arası iletişim sistemi olan dili inceleyen bilim dalıdır.
Fonetik/Sesbilim, dilin seslerini akustik, işitsel ve söyleyiş özellikleri bakımından inceler.
Fonoloji/Sesbilgisi, bir dilin seslerini, bir araya getiriş ve sıralanış gibi kuralları ve edinim düzenini inceler.
Morfoloji/Biçimbilim, sözcüklerin iç yapılarını inceleyen bilim dalıdır.
Sentaks/Sözdizimi/Dizinbilgisi, sözcüklerin bir araya gelmesini (kombinasyonlarını) inceleyen bilim dalıdır.
Semantik/Anlambilim, dilsel/linguistik ifadelerin anlamlarını inceleyen bilim dalıdır.
Dilbilim alanında bir cümleyi veya söylemi incelediğimizde; dilin bileşenleri arasındaki ilişki, tabloda gözlemlenebilir.
Bu analiz çerçevesi, "Sentaks/Sözdizimi/Dizinbilgisi" bileşeninin diğer birimlerle ilişkisini anlamamızı sağlar.

Kısaca Hatırlayalım

Linguistik/Dilbilim: İnsanlar arası iletişim sistemi olarak dili inceleyen bilim dalıdır.
Fonetik/Sesbilimi: Dilin seslerini akustik, işitsel ve söyleyiş özellikleri bakımından inceler.
Fonoloji/Sesbilgisi: Bir dilin seslerini, bir araya getiriş ve sıralanış gibi kurallarını ve edinim düzenini inceler.
Morfoloji/Biçimbilim: Sözcüklerin iç yapılarını inceleyen bilim dalıdır.
Sentaks/Sözdizimi/Dizinbilgisi: Sözcüklerin bir araya gelmesini/kombinasyonlarını inceleyen bilim dalıdır.
Semantik/Anlambilim: Dilsel/linguistik ifadelerin anlamlarını inceleyen bilim dalıdır.

Dilbilimde Dilsel Katmanlar

Dilbilim alanında bir cümleyi veya metni incelediğimizde, dilin bileşenleri arasındaki ilişki tabloda gözlemlenebilir.
Bu analiz çerçevesinde, "Sentaks/Sözdizimi/Dizinbilgisi" bileşeninin diğer bileşenlerle ilişkisini anlaşılabilir.
Bu tablo, dilin diğer bileşenlerinin birbirleri arasındaki ilişkisini daha iyi gözlemlemeyi sağlar.

Dilbilimde Dilsel Katmanlar (Diyagram)

Söylem (metin), metinbilim, anlam (dil içi, semantik), durum ve bağlam içi(pragmatik), cümleler, yan cümleler, sözcük öbekleri, sözcükler (gramer/dilbilgisi- morfoloji ve sentaks), sesler ve harfler (fonoloji, fonetik, grafoloji)

Sentaks Nedir?

Sentaks, cümlelerin yapısına dair her şeydir.
Sözcüklerin nerede olması gerektiğini ve bu kararı nasıl verdiğini inceleyen bir alandır.
Sözdizimini incelemek, dilin nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olur.
Türkçe'de Sözdizimi/Dizinbilgisi olarak adlandırılır.

Sözcüklerin Kuralları

Sözcüklerin kurallı bir şekilde cümle içinde sıralanması.
Bunlar; sözcük sırası, sözcüklerin tümce içinde örgütlenmeleri, sözcükler arası bağıntılar, tümce türleri, sözcük gruplarının / öbeklerinin cümle türlerine göre sıralanmaları.
Bir dilde hangi sözcük sıralamalarının kabul edilebilir veya edilemez olduğunu tanımlar.
Her dilin kendine özgü sözcük diziliş kuralları vardır.
Türkçe'de tümce yapıları, "özne-tümleç-eylem" sıralamasına dayanır.
İngilizce'de "özne-eylem-tümleç" sıralaması kullanılır.

Sözdizimi, Hangi Sözcük Grupları Ad Öbeği Olarak Kurulabilir?

Hangi sözcük grupları eylem öbeği olarak kurulabileceğini belirler.

Tümcelerde Ad ve Eylem Öbekleri

Her tümcede ad ve eylem öbekleri bulunur.

Sözcüklerin İşlevleri

Sözcüklerin tümcelerdeki işlevleri kurallarla belirlenir.
Bu kuralarda özne, eylem ve nesne işlevleri yer alır.
Dillerde değişik tümce yapılarına rastlanır.
Düz tümce, soru tümcesi, etken-edilgen tümce, dolaylı-dolaysız tümce ve devrik tümcelerdeki yapıları sözdiziminin alt başlıkları altında incelenir

Cümleyi Oluşturan Elemanlar Analizi

Bir cümleyi oluşturan temel bileşenleri gösteren şematik.

Dilbilgisel Elemanlar (Birimler)

Çeşitli kompozisyonlarda bulunan, dilsel bir diziliş olarak tanımlanır.
Dile ait bir yapı taşıdır.
Tümce (yalın, bileşik), öbek (ad, sıfat öbekleri), sözcük, morfem.

Birbirleri Arasındaki İlişkiler

Birimler birbirleriyle hiyerarşik olarak ilişkilidir.
Birimlerin cümlenin içindeki işlevleri onların özelliklerini belirler.

Dilbilgisel Elemanlar İçin Açıklamalar

Metinbilim: Metinleri inceleyen dilbilim dalıdır.
Söylem: Cümleden daha büyük birimler.
Tümce: Aristo'ya göre özne ve yüklemden oluşan iki öğeli bildiri. Seslerden oluşan birimlerin birbirine bağlanmasıyla gerçekleşir.
Tümce: Anlam, kesinti ve duraklamalar ile sınırlı sözdür. Olayların niteliklerine göre sınıflandırılır.
Yalın tümce(anatümce): Çeşitli ilişkileri dışa vurur, özne + davranış/durum ilişkisi. Etkilenen diğer varlıklar da bu ağa dahildir.
Bileşik tümce: Farklı önermeler arasında ilişki kurar. İzleyen olaylar, zaman/mekan ilişkileri, zıtlık, koşullu durumlar, itiraz.

Dilbilgisel Elemanlar İçin Açıklamalar (Devam)

Öbek: Birden fazla ilişkili sözcüktür.
İlişki takılar veya dizim özelliği ile belli olur. (sıfat, ad tamlaması...).
Sahip olma, üretim ilişkisi (örn: Ayşe’nin kitabı).
Konuşucunun niyeti önemlidir. (Ayşe’nin yazmış olduğu kitap).

Dilbilgisel Elemanlar İçin Açıklamalar (Devam 2)

Söz öbeği: Söz dizimi birimlerindendir. Cümle oluşturmaz, birden çok sözcükten oluşur.
Sözce: Konuşucunun ürettiği, iki susku arasında yer alan söz zinciri parçasıdır.
Yüklem: Özneyle ilgili bilgilendirir.
Tümleç: Tümcede oluş / kılış niteliğini gösteren ögelerdir.

Sözcük Türleri

Cümleler sözcüklerden oluşur, sözcükler dilin en önemli öğeleridir.
Sözcükler cümlede farklı görevler üstlenir ve bu görevler sözcüğün türünü belirler.
Sözcüğün türünü belirlemek için sözcüğün cümle içindeki kullanımını incelemek gerekir. Türkçede bazı sözcükler cümledeki kullanımına göre tür olarak değişebilir.

Sözcük Türleri (Liste)

Adlar (İsim)
Fiiller
Sıfatlar (Önad)
Zamirler (Adıl)
Zarflar (Belirteç)
Edatlar (İlgeç)
Ünlemler
Bağlaçlar

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Bu quiz, dilbilim ve sentaks üzerine önemli bilgileri test etmektedir. Cümle yapıları, dilbilgisel elemanlar ve sözdizimi gibi konulara dair sorular içermektedir. Hem teorik hem de pratik bilgilerinizi ölçmenize yardımcı olacaktır.