De Tweede Industriële Revolutie (1870-1914)

De periode van 1870 tot 1914 wordt gekenmerkt als de Tweede Industriële Revolutie. Dit was een tijd waarin de wereld immense technologische en sociale veranderingen onderging, gedreven door het gebruik van nieuwe energiebronnen en innovatieve productiemethoden.
Innovatie en energiebronnen veranderden de samenleving op allerlei manieren. Terwijl de eerste industriële revolutie voornamelijk afhankelijk was van stoomkracht, werden nu elektriciteit en verbrandingsmotoren cruciaal voor de ontwikkeling van de industrie en het dagelijks leven.
Duitsland en de Verenigde Staten waren leidende economieën tijdens deze periode. Beide landen hadden toegang tot grote hoeveelheden natuurlijke hulpbronnen, zoals steenkool en ijzererts, die essentieel waren voor de ontwikkeling van industriële productiemethoden en infrastructuren.
De periode had aanzienlijke economische en maatschappelijke effecten. De industrialisatie leidde tot economische groei en de creatie van nieuwe werkgelegenheid, maar resulteerde ook in sociale ongelijkheid en veranderingen in de klasse-structuren van de samenlevingen.

Historische Beeldvorming

Oorzaken: economische crisis, concurrentie en energiecrisis. De wereld bevond zich aan het begin van deze periode in een fragiele economische situatie, waarin de vraag naar verbeterde productiviteit leidde tot een intensivering van de concurrentie tussen landen en bedrijven.
Gevolgen: Innovaties en industrialisatie waren niet alleen technologische doorbraken, maar veranderden ook de manier waarop mensen werkten, leefden en met elkaar omgingen. Steden groeiden snel door deze ontwikkelingen, wat leidde tot nieuwe uitdagingen op het gebied van huisvesting, gezondheidszorg en infrastructuur.
Continuïteit: De doorzetting van industrialisatie en verstedelijking zorgde ervoor dat voormalige agrarische samenlevingen zich transformeerden tot industriële maatschappijen, waar het merendeel van de bevolking in steden werkte en woonde.
Verandering: Nieuwe energiebronnen en hogere productiviteit veranderden de industriële landscape drastisch. De opkomst van elektriciteit en de interne verbrandingsmotor waren sleutelfactoren die veel industriële processen optimaliseerden.
Gelijktijdigheid/Ongelijktijdigheid: Innovatie was sneller in Duitsland en de VS dan elders. Deze landen maakten gebruik van hun technologische voorsprong en resources om sneller te industrialiseren dan andere Europese landen en de opkomende economieën in andere delen van de wereld.

Situering in tijd en ruimte

Tijd: De Tweede Industriële Revolutie begon in 1870 en liep tot 1914, toen de Eerste Wereldoorlog (WOI) de wereldleiding en de economische dynamiek veranderde. Deze oorlog leidde tot grootschalige veranderingen binnen de industrie en de mondiale handel.
Ruimte: Duitsland en de VS waren koplopers dankzij hun uitgebreide toegang tot grondstoffen, innovatieve technologieën en lucratieve markten. Andere landen zoals Engeland, Frankrijk en Italië probeerden de ontwikkelingen in te halen, maar kenden vaak destabiliserende factoren zoals politieke onrust of economische achterstand.
Andere landen volgden minder snel vanwege instabiliteit. Landen in ontwikkeling of met een minder sterke industriële basis konden moeilijk concurreren met de meer ontwikkelde economieën en bleven vaak achter in de technologische race.

Innovaties die de wereld veranderden

Belangrijkste uitvindingen:
- Benzinemotor (Daimler): Auto's en vliegtuigen kwamen in grote getalen op, waardoor vervoer en communicatie wereldwijd werden geherstructureerd en sneller werd.
- Dieselmotor (Diesel): Deze uitvinding maakte zwaar transport efficiënter en leidde tot de opkomst van grote vrachtschepen en vrachtwagens, die essentieel waren voor het moderniseren van de logistiek.
- Elektromotor: De elektromotor verving stoommachines in vele sectoren, waardoor machines compacter, efficiënter en gemakkelijker te bedienen waren.
- Bessemeroven: Door het gebruik van de Bessemeroven werd staal veel goedkoper en toegankelijker voor massaproductie, wat een revolutie teweegbracht in de bouwsector.
- Chemische innovaties: De ontwikkeling van soda (door Solvay), de glasproductie en de uitvinding van kunstmest droegen bij aan de hogere landbouwproductiviteit, waardoor voedselproductie op grote schaal mogelijk werd.

Sectoren en energiebronnen

Sectoren:
- Staal: De staalindustrie was onmisbaar voor de bouw van spoorwegen, schepen en wolkenkrabbers, en speelde een cruciale rol in de infrastructuurontwikkeling.
- Chemie: Innovaties in de chemische industrie leidden tot de vervaardiging van kunststoffen en medicijnen, die vandaag de dag de basis vormen van talloze producten in ons dagelijks leven.
- Auto-industrie: De vraag naar auto's steeg explosief, wat leidde tot de oprichting van vele autofabrikanten en een enorme uitbreiding van de infrastructuur rondom transport.
- Voedselproductie: Mechanisatie en het gebruik van kunstmest resulteerden in een aanzienlijke stijging van de oogst opbrengsten, wat de voedselzekerheid bevorderde.
Nieuwe energiebronnen:
- Elektriciteit: Deze energiebron zorgde voor flexibeler gebruik in industrie en huishoudens, leidend tot de ontwikkeling van vele nieuwe toepassingen zoals verlichting en elektrische apparaten.
- Petroleum: Als nieuwe vloeibare brandstof verving petroleum in veel gevallen kolen, vooral in de transportsector, wat leidde tot meer efficiëntie en minder milieu-impact.

Arbeidsorganisatie en productiemethoden

Taylorisme: Dit concept van wetenschappelijk management hield in dat taken geanalyseerd en opgesplitst werden, waarmee de arbeidsproductiviteit een significante boost kreeg, en leidde tot hogere efficiëntie in de productieprocessen.
Massaproductie (Ford): De introductie van de lopende band door Henry Ford stelde fabrikanten in staat om sneller en goedkoper te produceren, wat de toegang tot producten voor brede lagen van de bevolking vergemakkelijkte.
Impact op arbeiders: Positief: Er ontstonden meer banen en producten werden betaalbaarder. Negatief: Echter, de opkomst van massaproductie leidde ook tot een eentonigheid in het werk, waardoor werknemers vaak geconfronteerd werden met repetitieve taken en fysieke uitputting.

Massaproductie: De Auto-industrie

Henry Ford en het Model T: Dit iconische voertuig werd geproduceerd in een indrukwekkende hoeveelheid van 15 miljoen auto's tussen 1908 en 1927, en de prijsdaling van $850 naar $300 maakte het voor een grotere groep mensen bereikbaar.
Voordelen van massaproductie: De massaproductiemethoden leidden tot lagere productiekosten, waardoor goederen toegankelijker werden voor het brede publiek en de methodologie zich wereldwijd verspreidde, wat de globale economie diepgaand beïnvloedde.

Economische structuren en monopolievorming

Monopolie: Een van de meest treffende voorbeelden is Standard Oil, onder leiding van John D. Rockefeller, dat op zijn hoogtepunt controle had over de productie en distributie van olie in de Verenigde Staten, wat leidde tot aanzienlijke invloed op de markt.
Impact van monopolies: Deze monopolies stimuleerden vaak innovatieve ontwikkelingen, maar resulteerden ook in prijsmanipulatie en onderdrukking van concurrenten, wat leidde tot overheidsingrijpen in de vorm van antitrustwetten om eerlijke concurrentie te waarborgen.

Maatschappelijke gevolgen

Levensstandaard: Massaproductie maakte goederen betaalbaarder, wat resulteerde in een stijgende levensstandaard voor veel mensen, vooral in geïndustrialiseerde gebieden.
Urbanisatie: De groei van steden als resultaat van de industriële expansie bracht nieuwe sociale vraagstukken met zich mee, zoals huisvesting, arbeid en infrastructuurproblemen.
Wetenschap en techniek: Er ontstond een synergie tussen onderzoekers en bedrijven, waardoor de ontwikkeling van technologie werd versneld en toepassingen in verschillende sectoren konden worden gerealiseerd.

Samenvatting

Innovaties: Belangrijke innovaties omvatten benzine- en dieselmotoren, elektriciteit, staalproductie en chemische processen.
Energiebronnen: Elektriciteit en petroleum werden de dominante energiebronnen, die de basis vormden voor modernisering.
Arbeidsorganisatie: Het Taylorisme en massaproductie transformeerden de werkomgeving en productiemethoden.
Economische structuren: Er vonden aanzienlijke veranderingen plaats in de economische structuren door de oprichting van monopolie op basis van marktleiderschap en controle.
Effecten: De periode resulteerde in een hogere levensstandaard voor velen, maar ook in een toenemende sociale ongelijkheid, wat leidde tot nieuwe sociale bewegingen en veranderingen in beleid.