CZS Infecties en Meningitis

CZS infecties

• CZS infecties kunnen in en rondom de hersenen, het ruggenmerg of omliggende structuren voorkomen.
• De meest voorkomende infecties zijn:
  • Hersenen: meningitis, encephalitis, hersenabsces
  • Ruggenmerg: meningitis, epidurale/subdurale infecties, intramedullaire infecties
• De meest voorkomende verwekkers zijn:
  • Bacteriën: Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Mycobacterium tuberculosis
  • Schimmels: Cryptococcus, Candida, Histoplasma
  • Virussen: Herpes simplex virus (HSV), Cytomegalovirus (CMV)
  • Parasieten: Toxoplasma gondii, amoeben, Schistosoma
  • Prionen

Meningitis

• Meningitis is een ontsteking van de hersenvliezen.
• Bacteriële meningitis veroorzaakt door o.a. streptokokken, meningococcen, Listeria.
• Virale meningitis veroorzaakt door o.a. HSV, CMV.

Hersenabscessen

• Hersenabscessen zijn puscollecties in de hersenen.
• Vaak veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pyogenes.

Bacteriële Meningitis/Encephalitis: Verwekkers naar Levensfase

• Neonaten: E. coli, groep B streptococcen, Listeria monocytogenes (via geboortekanaal)
• Jonge kinderen: Haemophilus influenzae, meningokokken
• Jong volwassenen: meningokokken
• Zwangeren, Ouderen (> 65): Listeria monocytogenes
• Alle leeftijden: Streptococcus pneumoniae

Symptomen van Bacteriële Meningitis

• Hoge koorts
• Hoofdpijn
• Braken
• Nekstijfheid

Meningococcenmeningitis

• Ongeveer 10% van de mensen is drager van meningokokken in de nasopharynx.
• Transmissie via druppelinfectie.
• Meer transmissie in drukke omgevingen (kazernes, studentenslaapzalen).
• De enige vorm van bacteriële meningitis die epidemieën veroorzaakt (Afrika).

Haemophilus influenzae Meningitis

• Komt vooral voor bij jonge kinderen.
• De incidentie is sterk verminderd sinds de inenting tegen Haemophilus influenzae type b (Hib).

Listeria monocytogenes Meningitis

• Listeria zit in ongepasteuriseerde melkproducten (Franse kaas, rauwe melk, rauwe groenten).
• Zwangeren, neonaten en oudere mensen hebben een verhoogd risico op Listeria meningitis.

Meningitis Tuberculosa

• Vaak reactivering van latente tuberculose.
• Uitzondering: jonge kinderen.
• Bij volwassenen komt het vaak voor in combinatie met een verzwakt immuunsysteem (HIV of andere immuundeficiëntie).

Symptomen van Meningitis Tuberculosa

• (Gedeeltelijke) uitval van hersenzenuwen (blikparese, ptosis) door de locatie van de infectie in de hersenstam.
• Andere symptomen zijn gelijk aan andere vormen van bacteriële meningitis.

Diagnostiek van Meningitis

• Bloedkweek (meerdere, vanwege sampling errors).
• Infectielab testen (leucocyten, differentiële telling, CRP).
• Lumbaalpunctie om liquor cerebrospinalis te verkrijgen (celtelling, differentiële telling, kweek, glucose, eiwit).
• CT scan voor lumbaalpunctie ter bescherming tegen inklemming bij hoge hersendruk.

Onderzoek van Liquor Cerebrospinalis bij Meningitis

• Liquor cerebrospinalis wordt onderzocht op:
  • Celtelling
  • Differentiële telling
  • Kweek
  • Glucose
  • Eiwit

Behandeling van Bacteriële Meningitis

• Breedspectrum antibiotica, rekening houdend met de risicogroep.
• Altijd een cefalosporine.
• Bij risico op Listeria: ampicilline toevoegen.
• Hogere dosis en frequentie vanwege de bloed-hersenbarrière (BBB).

Behandeling van Meningitis Tuberculosa

• Tuberculostatica zoals bij de behandeling van 'gewone' tuberculose, maar langere duur (9-12 maanden).
• Hoge doses corticosteroïden worden standaard toegediend om de ontsteking te bestrijden.

Haemophilus influenzae, Neisseria meningitidis en Listeria monocytogenes

• Belangrijke pathogenen die meningitis veroorzaken.

Haemophilus influenzae

• Gram-negatieve coccobacil, facultatief anaeroob.
• Komt voor als commensaal in de nasopharynx.
• Infectie vaak secundair aan virale bovenste luchtweginfectie (BLWI).
• Vooral bij jonge kinderen: epiglotitis, bacteriëmie, meningitis.
• Behandeling: amoxicilline/clavulaanzuur, cefalosporines, ciprofloxacine, macroliden.
• Vaccinatie tegen Hib is onderdeel van het vaccinatieprogramma.

Neisseria meningitidis

• Gram-negatieve diplokok.
• Kolonisatie: ongeveer 10% van volwassenen (nasopharynx).
• Wereldwijd voorkomen.
• De enige vorm van bacteriële meningitis die epidemisch kan voorkomen (hoofdzaak in Afrika, Azië).
• Transmissie via druppelinfectie van een drager of patiënt.

Pathologie van Neisseria meningitidis

• Vooral bij kinderen (< 5 jaar) en adolescenten.
• Meningokokkensepsis met orgaanschade door endotoxine vrijgave.
• Huidbloedingen door disseminated intravascular coagulation (DIC).
• Meningitis.
• Pharyngitis, pneumonie, artritis, etc.

Behandeling en Prognose van Meningokokkeninfecties

• Hoge doses penicilline.
• Circulatie-ondersteunende maatregelen (i.v.m. shock door endotoxine).
• Sterfte aan meningitis ongeveer 10%.
• Ongeveer 10% blijvende orgaanschade.
• Sterfte aan sepsis loopt op tot 50%.

Preventie van Meningokokkeninfecties

• Vaccinatie (zes soorten vaccin, afhankelijk van de regio).
• Vaccinatiekandidaten: jonge kinderen (2-10 jaar), adolescenten, studenten en militairen (slaapzalen), reizigers naar risicogebieden, gezondheidswerkers, mensen met een immunodeficiëntie (HIV, splenectomie) etc.
• Profylactische behandeling van nauwe contacten van geïnfecteerden met rifampicine.

Infecties van Ruggenmerg/Wervelkolom (Spine/Spinal Cord)

• Lokaties: epiduraal, meningeal, subduraal, intramedullair.

Verwekkers van Infecties van Wervelkolom

• Bacteriën (S.aureus, Salmonella, E. coli, M. tuberculosis, etc.).
• Schimmels (Candida species).
• Infectie vaak vanuit de bloedbaan.

Symptomen van Infecties van Wervelkolom

• Geen acuut ziektebeeld.
• Koorts is vaak laaggradig of subfebriel.
• Lokale pijn.
• Neurologische uitvalsverschijnselen.

Diagnostiek van Wervelkolom/Ruggenmerg Infecties

• Beeldvorming (X-WK, X-thorax, CT scan, MRI).
• Bloedkweek (meerdere, vanwege sampling errors).
• Oriënterend lab (CRP, leucocyten).
• Diagnostische punctie soms nodig voor de diagnose.

Behandeling van Wervelkolom/Ruggenmerg Infecties

• Consult neuroloog/neurochirurg (soms is abscesdrainage geïndiceerd).
• Antimicrobiële middelen gericht op de verwekker.

Samenvatting van CZS Infecties

• Meningitis, (meningo-)encephalitis, infecties rondom het ruggenmerg.
• Alle typen micro-organismen kunnen betrokken zijn.
• CZS infecties kunnen ook optreden bij mensen met een adequate afweer.
• Beeldvorming is belangrijk voor de diagnostiek.
• Liquorpunctie is essentieel bij meningitis.
• Behandeling is goed mogelijk.
• Bij tijdige behandeling doorgaans restloze genezing.