België en het Zeerecht Quiz

Strafrecht Samenvatting

• Strafrecht omvat alle regels die bepalen welke handelingen en onthoudingen strafbare feiten zijn, welke straffen of maatregelen erbij horen en welke personen in welke omstandigheden daarvoor kunnen worden gestraft.
• Strafbare handelingen: Art. 463 Sw. (wegnemen van zaken), Art. 422 bis Sw. (natuurlijk verzuim).
• Straffen: Hoofdstraffen (Art. 7 Sw.), zoals gevangenisstraf (onder 5 jaar), opsluiting (5+ jaar tot levenslang). Andere straffen, zoals geldboetes, elektronisch toezicht en probatiestraffen, dienen soms als alternatief voor straffen.
• Maatregelen: Alternatief straf voor bepaalde personen (geestesgestoorden of minderjarigen), zoals internaties of gesloten jeugdinstellingen.
• Omstandigheden beïnvloeden strafbaarheid (voorbeeld: wettelijke verdediging).
• Niet iedereen kan strafrechtelijk worden vervolgd.
• Het legaliteitsbeginsel (een handeling is alleen strafbaar als het specifiek als zodanig is omschreven door wet).
  • Geen misdrijf zonder wet (Art. 2 Strafwetboek, Art. 12 Grondwet);
  • Geen straf zonder wet (Art. 2 Strafwetboek, Art. 14 Grondwet);

Delen Strafwetboek

• Boek 1: Algemeen deel (basisbeginselen en principes van het strafrecht).
• Boek 2: Bijzonder deel (specifieke misdrijven en bijbehorende straffen).
  • Voorbeelden: foltering, brandstiching

Strafwetgeving

• Complementaire wetten (aanvullend op Boek 1).
• Bijzondere strafwetten (staan niet in Strafwetboek, bepalen specifieke misdrijven en straffen.
  • Voorbeelden: Drugswet, Wegverkeerswet, Wapenwet

Strafrecht naar plaats

• Territorialiteitsbeginsel (art. 3 Sw.): Belgische strafwetten gelden binnen de Belgische grenzen, ongeacht de nationaliteit van de dader.
• Uitzonderingen (art. 4 Sw.): Belgische strafwetten kunnen ook van toepassing zijn op buitenlandse feiten, mits er een link met België bestaat (bv. slachtoffer of dader is Belg).
• Speciale regels voor zeerecht (territoriale zee, luchtruim boven Belgisch grondgebied en politieke organisaties e.d..).

Kenmerken van het strafrecht

• Publiek recht: regelt de verhoudingen tussen burgers en de overheid.
• Openbare orde: Rechtsregels zijn dwingend.
• Sanctierecht: strafrecht heeft preventieve en repressieve werking.

Definitie van Straf

• Straf is een door de wetgever vastgesteld leed voor een gepleegd misdrijf.

Toepassing van strafwetten in tijd

• Non-retroactiviteit: Wetten kunnen niet met terugwerkende kracht van toepassing worden gemaakt op feiten die vóór hun ingang bestonden.
• Mildere strafwetten. -Nieuwe wetten die mildere straffen opleggen dan de wetten op het moment van het misdrijf, zijn van toepassing, tenzij een definitief vonnis is uitgesproken; dit geldt ook wanneer een crimineel feit niet meer strafbaar is gemaakt.

Toepassing van strafwetten naar plaats

• Territorialiteitsbeginsel: Belgische strafwetten zijn van toepassing op alle feiten die binnen de Belgische grenzen plaatsvinden.
• Afwijkingen: Uitzonderingen op het beginsel, bijv. oorlogsmisdrijven die elders plaatsvinden, mits relevante link met België.

Strafrecht ten aanzien van personen

• Iedereen is strafrechtelijk aansprakelijk binnen de grenzen van België.
• Onschendbaarheid van de Koning.
• Parlementaire immuniteit (parlementariërs zijn vrijgesteld van vervolging voor uitspraken en handelingen gedaan in hun functie).
• Immuniteit van ministers en staatssecretarissen: bescherming tegen vervolging voor uitlatingen gedaan tijdens hun werkzaamheden.
• Immuniteit buitenlandse staatshoofden/regering: Gelden alleen voor de tijd waarin ze zich in België bevinden en alleen als het internationale verdragen betreft.
• Diplomatieke ambtenaren: Gelden speciale regels voor speciale personen.

Misdrijf

• Strafbaar feit (actie of nalatigheid) met ernstige aantasting van maatschappij.
• Materieel element: Feit dat waarneembaar gebeurt.
• Moreel element: Schuldelement; opzet of onachtzaamheid van dader.
• Misdaden (ernstige misdrijven), Wanbedrijven (minder ernstige misdrijven), Overtredingen (de minst ernstige).

De strafwet in de tijd

• Wetgevingsbeginsel: Een feit is pas strafbaar indien het al was vastgelegd in de wetgeving.
• Uitzonderingen zijn mogelijk (bv. bij mildere strafwetten).
• Evolutieve interpretatie: Wet kan worden aangepast aan nieuwe situaties (vb met gebruikte technologie).

Indeling van misdrijven

• Misdaden: Ernstige misdrijven met lange gevangenisstraffen.
• Wanbedrijven: Midden categorie misdrijven.
• Overtredingen: Lichte misdrijven, politiestraffen.

Straffelijke deelneming

• Deelname aan een misdrijf (mededaders en medeplichtigen).
• Criteria voor deelneming: uitvoering of aanzetten tot misdrijf
• Straf op deelnemen afhankelijk van rol in het misdrijf (mededader= straf gelijk aan de dader).

Straffen in het strafrecht

• De aard van misdrijven bepaalt de categorie straffen (correctioneel/crimineel/politieel).
• Overzicht hoofdstraffen (gevangenisstraf/geldboetes) en bijkomende straffen (vb.: verbeurdverklaring).
• Opschorting en uitstel straffen: tijdelijke opschorting met voorwaarden (probatie).
• Mogelijke bijkomende straffen: bepaalde rechten verliezen, detentie in specifieke omgeving.

Verschoningsgronden

• Verschillende criteria vereist voor rechtvaardige opschorting.
• Voorbeelden: noodweer, noodzaak, overmacht, zelfverdediging.

Noodweersituaties (Art 16 en 17)

• Voorzien bij art 416 (voltooiing misdrijf) en art 417 Sw. (mogelijke uitbreiding van situatie waarin verdediging vanzelfsprekend is).
• De aanval moet onrechtmatig zijn, gericht tegen iemand en dringende of actuele aanranding zijn.
• Noodweer moet evenredig zijn aan de aanval.
• Noodweer als rechtvaardiging (niet strafbaar).

Vruchteloze poging

• Als een poging tot misdrijf eindigt zonder de voltooiing van het misdrijf, kan dit toch strafbaar zijn, afhankelijk van de situatie.

Schulduitsluitingsgronden

• Situaties waarin de dader geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid moet dragen voor een misdrijf.

Dwang of overmacht (art 71)

• Dwang die zodanig is dat er geen enkele ruimte tot keus is (fysieke of morele dwang).
• Deze dwang moet onvermijdelijk, actueel en onrechtmatig zijn.
• Culpa wordt uitgesloten, waardoor dader geen strafuitsluiting kan gebruiken.

Dronkenschap, onwetendheid en dwaling als verschoningsgrond

• Er is geen verwijt als de dader geen controle had over de daad (dwang of onwetendheid), of er is sprake van een foute interpretatie van feiten of de wet (dwaling).

Straffen voor minderjarigen

• Verschillende systemen hangen af van leeftijd.
• Zware misdrijven: Jeugdrechter, plaatsing in voorzieningen.

Geestesziekten

• Straf niet steeds opgelegd bij ernstige daden.
• Noodzaak tot behandeling en/of internering, in speciale eenheden/instellingen.

Beveiligingsmaatregelen

• Maatregelen om de gemeenschap te beschermen tegen gevaarlijke/veroordeelde personen.
  • Internering voor geestespatiënten; maatregelen voor minderjarigen.