B Vitamini ve Flavoproteinler

Vitaminlerin Ortak Özellikleri ve Sınıflandırılması

• Vitaminler, organizmada sentezlenemeyen ve diyet yoluyla alınması gereken, yapı taşı olarak fonksiyon görmeyen ve enerji temini için kullanılmayan fakat organizma için gerekli olan organik maddelerdir.
• Sentezlenemezler.
• Yapı taşı olarak fonksiyon görmezler.
• Enerji vermezler.
• Vitaminlerin organizmanın normal metabolizması için az miktarlarda gereklidir.
• Vücudun hücrelerinde üretilemez, diyet yoluyla alınırlar.
• Vitaminler besinlerimizde bulunmadığı zaman, metabolizmada bozukluklara yol açabilirler.
• Vücutta yakılmazlar, yani vitaminlerden doğrudan enerji alınmaz.
• Mikroorganizmalar ve bitkiler tarafından sentezlenirler.
• Eksojen (örneğin, tiamin), provitamin (örneğin, karoten) veya endojen (örneğin, niasin) olabilirler.
• Bir çoğunun koenzim veya prostetik grup olması (örneğin, B vitaminleri).
• Hormon etkisini taklit eder (örneğin, D vitamini).
• Sinyal iletim yollarında rol alır (örneğin, A vitamini).
• Vitamin fazla alınması olayına hipervitaminoz, az alınmasına hipovitaminoz, bulunmamasına avitaminoz denir.
• A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, I, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U, Ü, Y, Z... (Alfabetik sıralı vitaminler)

Ders Kazanımları

• Vitaminleri tanımak.
• Vitaminlerin ne işe yaradığını öğrenmek.
• Vitaminlerin metabolizma içerisindeki görevlerini anlamak.
• Vitaminlerin önemlerini ortaya koymak.

Sunum

• Vitamin nedir?
• Vitaminlerin tarihçesi.
• Vitaminlerin özellikleri.
• Vitaminlerin sınıflandırılması.
• Metabolik önemi olan vitaminler.

Vitaminler

• Vita-amine
• Vitalis: hayati öneme sahip olan
• Amine: amonyaktan türeyen
• Amin içeren hayati öneme sahip bileşikler
• Vitamine
• Vitamin

Tarihçe

• Sümerler, Babiller, Mısırlılar, Yunanlılar, Romenler, ve Araplar, gece körlüğü, turunçgil meyveleri ve skorbüt hastalığına dair bilgiler edinmişlerdir.
• 1013 yılında İbni Sina, gece körlüğü için karaciğer yenilmesini önerir.
• 1601 yılında Sir James Lancaster, turunçgil meyveleri yiyen gemi tayfalarının diş ve diş eti sorunların kaybolduğunu gözlemlemiştir.
• 1753 yılında James Lind limon kaynaklı besinlerin skorbüt hastalığını tedavi ettiğini yayınlamıştır.
• 1880 yılında Christiaan Eijkman, hayvanların besinlerini değiştirmek suretiyle hastalandıklarını ortaya koymuştur.
• 1882'de Takaki, diyetlerine et, arpa, meyve eklenmiş Japon gemicilerinde beri-beri hastalığının tedavi edildiğini gözlemiştir.
• 1905 yılında William Fletcher, beri-beri hastalığının pirinç tanelerinin farklı işlenmesi sonucu ortaya çıktığını bildirmiştir.
• 1906 yılında Frederick Hopkins, sıçanların besinlerine süt eklenmesiyle ancak normal büyüme sağladıklarını gözlemlemiş ve yiyeceklerin büyüme faktörü içerdiklerini öne sürmüştür.
• Casimir Funk tarafından 1912'de vitamin terimini kullanılmıştır.
• 20. yy'da vitaminlerin yapı ve özellikleri çalışılmaya başlanmış ve yapısı belirlenen ilk vitamin, Tiamin olmuştur.

Sınıflandırılmaları

• Suda Çözünenler: Vitamin B1 (tiamin), Vitamin B2 (riboflavin), Vitamin B3 (niasin), Vitamin B5 (pantotenik asit), Vitamin B6 (piridoksin), Biotin (vitamin B7), Folik asit (vitamin B9), Vitamin B12 (kobalamin), Vitamin C (askorbik asit).
• Yağda Çözünenler: Vitamin A (retinoidler), Vitamin D (kalsiferoller), Vitamin E (tokoferoller), Vitamin K (menakinonlar).

###Önceki Adı/Kimyasal Adı/İsim Değişikliği Nedeni

• Birçok vitaminin önceki adı ile kimyasal adı ve isim değişikliği nedenleri listelenmiştir.
• Bu bilgiler, farklı zamanlarda yapılan çalışmaların ve sınıflandırmaların bir göstergesidir.

###Tartışmalı Vitaminler

• Farklı kaynaklarda tartışmalı olarak değerlendirilen vitaminler (B13, B14, B15, B16, B17, B18).

###Sağlık İçin Önemi

• Vitaminler sağlıklı bir yaşam için önemli bileşenlerdir; eksiklikleri veya fazlalıkları çeşitli hastalıklara yol açabilir.

###Vitaminlerin Özellikleri (Suda Çözünen Vitaminler Özellikleri):

• Suda çözünürler.
• Organik çözücülerde çözünmezler.
• Sindirim sisteminden kolayca absorbe olurlar.
• Taşıyıcı proteine ihtiyaç duymazlar.
• Vitamin B12 hariç depo şekilleri yoktur.
• Genellikle toksik değildirler.
• Fazla alındıklarında kolayca idrarla atılırlar.
• Sürekli olarak diyetle alınmaları gerekir.

###Tiamin (Vitamin B1):

• Kuru baklagiller, karaciğer, tahıllar, süt, yumurta, ceviz, fıstık gibi yağlı tohumlarda bol miktarda bulunur.
• Rafine edilmiş bitkisel yağlarda ve beyaz unda bulunmaz.
• Günlük gereksinim: 1,0-1,2 mg/gün
• Aktif şekli: Tiamin pirofosfattır (TPP).
• Enzimatik reaksiyonlarda aldehit veya keto grubunun transferinde ve α-ketoasitlerin oksidatif dekarboksilasyonunda görev yapan bir koenzimdir.
• Kolayca emilir, vücutta depolanmaz ve idrarla atılır.

Riboflavin (Vitamin B2):

• Yeşil yapraklı bitkiler, balık, süt, yumurta, karaciğerde bulunur.
• Günlük gereksinim: 1,2-1,7 mg/gün.
• Eksikliği: Dermatit, ağız köşelerinde çatlaklar ve dil iltihabı.
• Renkli, ısıya dayanıklı, UV'ye duyarlı, bitkisel kaynaklıdır.
• Portakal sarısı renktedir.
• Aktif formu: Flavin mononükleotid (FMN) ve Flavin adenin dinükleotid (FAD).

Niasin (Vitamin B3):

• Et, süt, karaciğer, somon balığı, yeşil yapraklı bitkilerde bulunur.
• Günlük gereksinim: 15-25 mg
• Eksikliği: Pellegra hastalığı (sinir sistemi bozukluğu, mide-bağırsak sistemi bozukluğu, zihin bulanıklığı, depresyon ve ağır dermatit).
• Nikotinik asit ve nikotinamid formülleri, organizmada birbirlerine dönüşebiliyor.
• Aktif koenzim şekilleri: Nikotinamid adenin dinükleotid (NAD+) ve fosforile şekli NADP+.
• NAD+ ve NADP+, birçok oksidoredüktaz reaksiyonlarında koenzim olarak rol alır.

Pantotenik Asit (Vitamin B5):

• Besinlerde yaygın olarak bulunur; brokoli, tavuk, ciğer, karabuahra, domates, avokado, mantar, somon gibi gıdalar.

Vitamin B6:

• Karaciğer, böbrek, ay çiçeği, ıspanak, pancar, patates, muz, tavuk eti, bezelye, avokado, yumurta, balık, baklagiller ve bütün kuruyemişler B6 vitamini kaynağıdır.
• Günlük gereksinim: 1,3-1,7 mg/gün
• Hayvansal ve bitkisel gıdalar fazla miktarda içermez.
• Bağırsaklardan kolayca emilir ve sitoplazmik piridoksal kinazın katalizlediği reaksiyonda ATF tarafından fosforillenir.
• Piridoksini formları (piridoksol, piridoksal, piridoksamin) birbirlerine dönüşebilir ve etkili şekli piridoksal fosfattır).
• Amino asit metabolizması, glikojen metabolizması, steroid hormon etkisi, nörotransmitter sentezi, heme biyosentezi ve niasin oluşumunda görevlidir.
• Enzimdeki lizin birimine ɛ-amino grubu ile amid bağı yapmak suretiyle enzime kovalent olarak bağlanmıştır.

Biotin (Vitamin B7):

• Yeşil yapraklı bitkiler, yumurta sarısı, karaciğer, süt, böbrek ve mayada yaygın olarak bulunur.
• Enzimdeki lizin birimine ε-amino grubu ile amid bağı yapmak suretiyle enzime kovalent olarak bağlanmıştır ve bu şekli biositin olarak adlandırılır.
• Organizmada karboksilasyon yapan yani bir moleküle CO2 bağlanmasını katalize eden enzim sistemlerinin prostetik grubu olarak bulunur.

Folik Asit (Vitamin B9):

• Yeşil yapraklı bitkiler, karaciğerde yaygın olarak bulunur.
• Pteroik asit kısmı, birbirine metilen köprüsü ile bağlı subside bir pteridin halka sistemi, p-Aminobenzoik asitten (PABA) ve Glutamik asitten ibarettir.
• İnce bağırsaktan emilen folik asidin büyük kısmı bağırsak hücresi içinde 7,8-dihidrofolat (H2-folat) üzerinden 5,6,7,8-tetrahidrofolata (H4-folat) indirgenerek aktiflenir.
• Metil, hidroksimetil, metilen, formimino ve formil gibi karbon birimleri Tetrahidrofolik asidin 5 veya 10 numaralı azot atomlarına (N5 veya N10) veya her ikisine ortak olarak (N5, N10) bağlanabilirler.
• Pürin biyosentezi ve dolayısıyla nükleik asit biyosentezi bozulursa megaloblastik anemi oluşur.
• Gebelikten önceki dönemde günde 400 µg folik asit alımı spina bifida gibi nöral tüp defekti insidansını azaltabilir.

Vitamin B12 (Kobalamin):

• Özellikle hayvansal ürünlerde (karaciğer, böbrek, et, süt, yumurta, balık) bulunur.
• Sadece mikroorganizmalar (bakteriler) tarafından sentezlenebilir.
• Normal hayvan karaciğerinde metilkobalamin, 5′-deoksiadenozilkobalamin ve hidroksikobalamin şeklinde bulunur.
• 5′-deoksiadenozilkobalamin, koenzim B12'dir (metilmalonil-KoA'nın süksinil-KoA'ya dönüşümünde koenzimdir) ve bu reaksiyon yağlar ve proteinlerden enerji üretiminde önemlidir.

Vitamin C (Askorbik Asit):

• Besinlerdeki en önemli askorbik asit kaynakları; yeşil sebzeler, meyveler, domates, acı biber (paprika) ve turunçgillerdir.
• Suda çözünen vitaminler arasında en az stabil olanıdır ve ısıtmaya karşı hassastır.
• Kollajen sentezinde, prolin hidroksilasyonunda kullanılır.
• Tirozin yıkımında, p-hidroksifenilpiruvat'ın homogentisat'a oksidasyonu, vitamin C gerektirir.
• Safra asidi oluşumunda, başlangıçtaki 7a-hidroksilaz basamağında kullanılır.
• Güçlü bir indirgeyici ajan olup, antioksidan özellik gösterir, oksidatif DNA hasarını ve lipid peroksidasyonunu azaltır.

Genel Bilgiler

• Vitaminler, canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan organik maddelerdir.
• Vitaminler, vücutta kendi kendilerine üretilemezler ve besinlerle alınmalıdırlar.
• Vitaminler, çeşitli metabolik fonksiyonlarda koenzim olarak rol oynarlar.
• Vitaminlerin çoğu, çeşitli besin kaynaklarında bulunabilir.
• Her vitamin, kendine özgü fonksiyonlara sahiptir ve eksiklikleri ya da fazlalıkları çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

Diğer Bilgiler

• Bu notlar, sunumlardan derlenen vitaminler ve özellikleri hakkında detaylı bir özet sunmaktadır. Ayrıntıların tam olarak anlaşılması için daha detaylı kaynaklara ihtiyaç duyulabilir.