Arbovirussen en Zika-infecties

Arbovirussen

• Arbovirussen zijn een groep virussen die worden overgedragen door geleedpotigen (zoals muggen, teken en zandvliegen).
• De term "arbo" is een afkorting van "arthropod-borne viruses".
• Deze organismen kunnen verschillende ziekten veroorzaken, variërend van milde koorts tot ernstige neurologische aandoeningen.
• Een vector (bijv. mug, teek, zandvlieg) is nodig voor infectie.

Vector-Host cyclus

• De vector heeft bloed nodig voor voortplanting of voeding van de gastheer.
• Voorbeeld: vrouwelijke muggen hebben bloed nodig voor de productie van eieren.
• Soms is de mens een 'incidentele gastheer' en is niet geschikt voor de virusreplicatie ('dead-end host').

West Nile Virus Transmission Cycle

• Mensen en paarden zijn kortdurend en laag-viremisch, en daarmee 'dead-end hosts'
• Het 'laag-viremisch' verwijst naar een lage hoeveelheid virus in het bloed.
• De mug is de vector.
• Vogels zijn een reservoir gastheer.

Yellow fever Transmission

• De cyclus verloopt normaal tussen muggen en apen in de bossen (sylvatic cycle).
• Mensen die de bossen bezoeken kunnen geïnfecteerd raken door bosmuggen (haemagogus).
• Deze mensen verspreiden het virus vervolgens in de stad naar andere mensen door steken van Aedes muggen (urban cycle).
• In de "urban cycle" is de mens geen 'dead-end host'.

Transmissie zonder vector?

• Bloedtransfusie (bv. Dengue), vaccinatie (bv. Gele koorts)
• Seksuele overdracht (bv Zika)
• Congenitale overdracht (bv Zika)
• Perinatale overdracht (bv Chikungunya)

Indeling van Arbovirussen

• 'Arbo' verwijst naar de transmissiemethode, niet het soort virus.
• Vier groepen ssRNA virussen:
  • Bunyavirussen
  • Flavivirussen (Dengue, Zika, Gele koorts)
  • Reovirussen
  • Togavirussen (Chikungunya)

Dengue Virus

• Een RNA virus behorend tot de Flaviviridae groep.
• Bestaat uit 4 serotypen (DEN 1-4).
• Alle serotypen kunnen ziekten veroorzaken bij mensen, maar specifieke genotypen binnen een serotype zijn geassocieerd met variërende ziekte-ernstigheid.
• Serotypen 2 en 3 komen het meest voor.

Dengue-waarschuwingssignalen

• Probable dengue:
  • leef/reis naar een dengue-endemische gebied
  • koorts en twee van de volgende criteria:
    • misselijkheid/braken
    • huiduitslag
    • spierpijn
    • positief tourniquet test
    • verlaagde leukocyten (ledepenie)
    • andere waarschuwingse tekens
• Warning signs:
  • buikpijn/gevoeligheid
  • aanhoudende braken
  • vochtstapeling
  • slijmvliesbloeding
  • lethargie, rusteloosheid
  • vergrotingen lever (>2cm)
  • laboratorium: stijging van het hematocrietgehalte (HCT), samen met een snelle daling van het aantal bloedplaatjes
• Severe dengue:
  • ernstig vochttekort
  • ernstige bloedingen
  • ernstige orgaanbeschadiging
  • vochtstapeling, respiratoire problemen.
  • Severe bloedingen geëvalueerd door de arts
  • ernstige orgaan betrokkenheid (lever: AST of ALT ≥1000; CNS: bewustzijnsstoornissen; hart en andere organen)

Antibody-Dependent Enhancement (ADE)

• ADE is de meest waarschijnlijke reden voor ernstige ziekte bij opeenvolgende infecties met verschillende serotypen.
• ADE is daarom de reden waarom een veilig vaccin alleen een tetravalent vaccin kan zijn.

Casus

• Vrouw, 28 jaar oud
• Klachten: enkele dagen koorts, hoofdpijn, rode ogen, spierpijn, bloed bij neus reinigen,
• Onderzoek: RR 90/50, pols 120, temperatuur 38,6 °C, rode sclerae, duidelijke huiduitslag, geen bloedingen
• Laboratoriumuitslagen: Hb 7,3 g/dl, Leukocyten 2,5x10^9 /L, Trombocyten 12x10^9 /L, ASAT 430 U/L, LDH 720 U/L, Dengue IgM en IgG positief.

Chikungunya

• Nieuwe infectieziekte in het Caraïbisch gebied.
• Overdracht door muggen, vooral Ae. aegypti en Ae. albopictus.
• Mensen zijn kortdurend 'laag-viremisch' en daarmee geen 'dead-end host'.
• 3-7 dagen na de muggenbeet treden klachten op, zoals koorts, artritis, hoofdpijn, spierpijn en huiduitslag.
• Gewrichtsklachten kunnen maanden aanhouden.
• Ernstige klachten en overlijden zijn zeldzaam.
• Chronische klachten van het bewegingsapparaat komen voor bij 25-75% van de patiënten.
• Diagnose: lymfopenie, trombopenie, PCR, Serologie (IgM 5 dagen tot 3 maanden, IgG 2 weken tot jaren).
• Behandeling: pijnstilling met paracetamol of NSAIDs, eventueel corticosteroïden bij ernstige gevallen. Bij chronische gevallen is gebruik van antirheumatica mogelijk geïndiceerd.

Zika

• Virus verspreidt zich wereldwijd, waaronder Amerika.
• Symptomen vergelijkbaar met Dengue en Chikungunya, maar minder ernstig.
• Ongeveer 20% van de geïnfecteerden wordt symptomatisch.
• Symptomen zijn vaak mild en niet ernstig.
• Soms kan Zika leid tot aangeboren afwijkingen, vooral tijdens de zwangerschap.
• Zika kan geslachtsgeneeskundig worden overgedragen.
• Besmetting door Zika veroorzaakt levenslange immuniteit.

Gele koorts

• Transmissie door het gele koortsvirus, middels een muggenbeet.
• Sylvatic cycle: apen, Haemagogus muggen.
• Urban cycle: mensen, Aedes species.
• Voorkomen: Afrika, Azië, Zuid-Amerika (voorheen ook Noord-Amerika).
• Symptomen: 3-6 dagen incubatietijd, vaak asymptomatisch, typische klachten: koorts, spierpijn, icterus (geelzucht), braken; ernstige gevallen: leverfalen, bloedingen (50% sterfte).

Preventie

• Vaccinatie tegen gele koorts voor risicogroepen (sylvatische cyclus, bosbewoners). Universele vaccinatie in de steden (urbane cyclus).
• Preventieve maatregelen: muggenwerende maatregelen, monitoring van infecties bij mensen en dieren, isolatie van patiënten onder een klamboe om de cyclus te doorbreken.

Guillain-Barré syndroom (GBS)

• Progressieve spierzwakte veroorzaakt door auto-immuun aanval op perifere zenuwen, secundair aan andere infecties.
• Vaak secundair aan infecties, zoals Campylobacter, CMV, EBV, HHV-3, etc.
• Mogelijkheid van respiratoire insufficiëntie.
• Herstel kan geleidelijk (in-) volledig zijn.

Dengvaxia

• Tetravalent levend verzwakt vaccin (bevat de 4 DENV virussen).
• 3 doses met een interval van 6 maanden.
• Effectief bij mensen die al eens dengue gehad hebben.
• Verhoogde kans op ernstige dengue bij seronegatieve individuen.
• Serologisch onderzoek is noodzakelijk voor vaccinatie.

Qdenga

• Tetravalent vaccin (1 levend verzwakt, 3 recombinant).
• 2 doses met een interval van 3 maanden.
• Effectiever bij seropositieve dan seronegatieve individuen
• Geen verhoogd risico op ernstige dengue bij seronegatieven.
• Serologisch onderzoek is niet nodig voor vaccinatie.