Untitled

Narito ang mga study notes batay sa iyong ibinigay:

Buhay at Kabataan ni Rizal

Ang Pamilya Rizal

• Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda ang buong pangalan ni Rizal.
• Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861.
• Bininyagan siya noong Hunyo 22, 1861 sa Simbahang Katoliko.
• Padre Pedro Casañas ang kanyang ninong.

Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda

• Jose: Saint Joseph o San Jose
• Protacio: Saint Gervacio Protacio
• Mercado: Dating apelyido ng ninuno na hango sa "mercado" (palengke).
• Rizal: Bagong apelyido.
• y: Nag-uugnay sa apelyido ng tatay at nanay.
• Alonso: Matandang apelyido ng nanay ni Jose.
• Realonda: Bagong apelyido.
• Domingo Lamco: Mangangalakal galing Chinchew, China na dumating sa Maynila noong 1690 at naging asawa si Ines de la Rosa.
• Lamco -> Mercado -> Rizal ang naging pagbabago ng apelyido.
• Claveria Decree: Batas kung saan ang bawat Pilipino ay magkakaroon ng apelyido.

Mga Anak ng Pamilya Rizal

• Saturnina (1850-1913): Palayaw ay Neneng; ikinasal kay Manuel T. Hidalgo ng Tanawan, Batangas.
• Paciano (1851-1930): Kapalagayang-loob ni Rizal; naging heneral sa Rebolusyong Pilipino; nagsaka sa Los Baños.
• Narcisa (1852-1939): Palayaw ay Sisa; ikinasal kay Antonio Lopez, isang guro ng Morong.
• Olimpia (1855-1887): Palayaw ay Ypia; ikinasal kay Silvestre Ubaldo, isang operator ng telegrapo sa Maynila.
• Lucia (1857-1919): Nagpakasal kay Mariano Herbosa ng Calamba. Tinanggihang bigyan ng Kristiyanong libing si Herbosa dahil bayaw siya ni Dr. Rizal.
• Maria (1859-1945): Palayaw ay Biang; ikinasal kay Daniel Faustino Cruz ng Biñan, Laguna.
• Jose (1861-1896): Pangunahing bayaning Pilipino; palayaw niya ay Moy at Pepe; nakisama kay Josephine Bracken sa Dapitan at nagkaanak ng lalaki na Francisco, ngunit ilang oras lamang nabuhay.
• Concepcion (1862-1865): Palayaw ay Concha; namatay sa edad na tatlo.
• Josefa (1865-1945): Palayaw ay Panggoy; naging pangulo ng kababaihang grupo ng Katipunan; namatay siyang walang asawa sa edad na 80.
• Trinidad (1868-1951): Palayaw ay Trining; namatay ring matandang dalaga sa edad na 83.
• Soledad (1870-1929): Palayaw ay Choleng; ikinasal kay Pantaleon Quintero ng Calamba.

Francisco Engracio Mercado Rizal

• Ipinanganak noong Mayo 11, 1818.
• Namatay noong Enero 5, 1898.
• Nag-aral ng Latin at Pilosopiya sa Kolehiyo ng San Jose.
• Nagtrabaho sa isang hacienda na pagmamay-ari ng isang Dominican.
• Magulang: Cirlia Alejandro at Juan Mercado
• Lola at Lolo: Cirlia Bernacha at Francisco Mercado
• Palayaw: Don Francisco o Don Kiko; Naging Cabeza de barangay o head of town.

Teodora Alonso Realonda

• Ipinanganak noong Nobyembre 8, 1826.
• Namatay noong Agosto 16, 1911.
• Mayaman, Principalia Class.
• Nagmula sa angkan ni Eugenio Ursua (may lahing hapon) at napangasawa si Benigna. Sila ay nagkaroon ng anak na si Regina na naging asawa ang abogadong kastila na si Manuel Quinto. Sila ay nagkaroon ng anak na si Brigida at naging asawa si Lorenzo Alberto na syang naging magulang ni Doña Teodora.
• Nakapag-aral sa Kolehiyo ng Santa Rosa at mahusay sa Panitikan at Matematika.

Sa Calamba

• Noong bata si Jose, siya ay maliit at sakitin.
• 3 taong gulang: Tinuruan siya kung paano bumasa ng alpabeto ni Doña Teodora.
• 5 taong gulang: Nagsimulang bumasa ng bibliya na nakasulat sa wikang kastila.
• Sama-samang nagdarasal tuwing takip silim, bago matulog, at sa simbahan.
• Nagkaroon ng interes sa mga alamat at kwentong bayan.
• Ang magkakapatid ay malapit sa isa't isa, madalas na kalaro si Concepcion o Concha.
• June 6, 1869, nagpunta sila sa Antipolo kasama ang kanyang ama para sa peregrinasyong ipinataw ni Doña Teodora nang ipinanganak si Jose.
• Isinalaysay ni Doña Teodora ang kuwento ng inang gamugamo na ipinagbawal ang anak na lumapit sa ilawan.
• Marunong na rin gumuhit gamit ang lapis at mag-ukit sa pagkit.

Tatlong Tiyuhin ni Rizal

• Tiyo Jose Alberto: Nanghikayat upang mangukit at maglilok sa putik at pagkit (wax).
• Tiyo Gregorio: Nanghikayat upang mahalin ang edukasyon.
• Tiyo Manuel: Nagturo kung paano lumangoy, makipagbuno, at pisikal na ehersisyo.
• Nagkaroon ng pribadong guro: Maestro Celestino, Maestro Lucas Padua, at Leon Monroy.
• Leon Monroy: Nanirahan sa bahay ng mga Rizal upang turuan si Jose ng Latin at Spanish; namatay pagkaraan ng 5 buwan.

Mga Karanasan sa Biñan

• Noong Hunyo 1869, nagtungo si Jose Rizal sa Biñan kasama si Paciano sakay ng karomata.
• Tumira sa bahay ng kanyang tiyahin at madalas maalala ang kanyang pamilya at bayan ng Calamba.
• Nag-aral siya kay Maestro Justiniano Aquino Cruz, isang mahigpit ngunit mahusay na guro na ang paaralan ay nasa bahay-kubo.
• Sa unang araw niya sa klase, pinagtawanan siya ni Pedro, anak ng guro, kaya't hinamon niya ito sa suntukan at nanalo. Dahil dito, naging tanyag siya sa mga kaklase.

Mga Karanasan sa Biñan Bilang Estudyante

• Alas-4 ng umaga pa lang ay gising na siya para mag-aral at magsimba.
• Nagtutungo siya sa paaralan mula alas-7 hanggang alas-10 ng umaga at alas-2 hanggang alas-5 ng hapon.
• Mahilig siyang magdasal, gumuhit, at maglaro pagkatapos ng klase.
• Nangunguna siya sa akademiko ngunit minsang napaparusahan dahil sa sumbong ng kaklase.
• Hindi siya palaaway, ngunit hindi rin niya tinatakbuhan ang hamon.
• Noong Disyembre 17, 1870, sumakay siya ng barkong Talim pabalik sa Calamba, kasama ang Pranses na si Arturo Camps, kaibigan ng kanyang ama.

Ang Pagbabalik sa Calamba

• Pagbalik ni Jose Rizal sa Calamba, matinding lungkot ang kanyang nadama.
• Ang kanyang ina, si Doña Teodora, ay ipiniit dahil sa maling paratang na kasama siya sa tangkang paglason sa asawa ng kanyang kapatid na si Jose Alberto.
• Dahil dito, pinaglakad siya ng 50 kilometro mula Calamba hanggang Sta. Cruz at ikinulong sa loob ng mahigit dalawang taon.
• Noong 1872 rin, binitay ang tatlong paring martir na sina Padre Gomez, Burgos, at Zamora (GOMBURZA) dahil sa paratang na sila ay kasabwat sa pag-aalsa sa Cavite.
• Ito ay labis na dinamdam ni Paciano Rizal, dahil naging guro at kaibigan niya si Padre Burgos.

Ang Pagbabalik sa Calamba (Patuloy)

• Dahil sa mga pangyayaring ito, maraming Pilipino ang nanahimik dahil sa takot, at walang malayang talakayan tungkol sa mga isyu. para kay Rizal, lalo itong nagpagising sa kanyang damdaming makabayan at naging inspirasyon upang ipaglaban ang kalayaan ng Pilipinas.

Sa Ateneo Municipal (1872-1877)

• Ngayon ay Ateneo de Manila University.
• Paaralan sa ilalim ng pamamahala ng mga Heswitang pari.
• Dati itong tinatawag na Escuela Pia, isang paaralan para sa mahihirap na batang lalaki.

Pangunahing Paaralan Noon

• Seminaryo ng San Jose
• Kolehiyo ng San Juan de Letran
• Ateneo Municipal

Ang Ateneo Municipal

• G. Xeres Burgos, pamangkin ni Padre Jose Burgos, ang tumulong upang makapasok si Rizal sa Ateneo noong Hunyo 10, 1872.
• Payo ni Paciano na gamitin ang apelyidong "Rizal" sa halip na "Mercado" dahil sa pagbitay kay Padre Burgos.

Sistema ng Edukasyon sa Ateneo

• Romano: mga nakatira sa loob ng paaralan.
• Kartigano: mga nakatira sa labas ng paaralan.
• Emperador: pinakamagaling sa grupo.

Unang Taon ni Rizal sa Ateneo

• Titay: Matandang dalagang na may pagkakautang sa magulang ni Rizal ng tatlong daang piso (300), sakaniya nanirahan si Rizal.
• Padre Jose Bech: Unang guro ni Rizal sa Ateneo, matangkad, payat, minsan ay parang bata, mahigpit na guro.
• Ikalawang Semestre: Nakatanggap ng insulto si Rizal sa isang guro.
• Nagtamo pa rin siya ng sobresaliente (napakataas na grado) sa lahat ng asignatura, pero hindi siya ginawaran ng anumang medalya.

Pangalawang Taon ni Rizal sa Ateneo

• Emperador: Muli siyang naging Emperador ng kanyang grupo.
• Unang Gintong Medalya: Matapos magtamo ng pinakamataas na marka sa lahat ng asignatura.
• Marso, 1874: Umuwi siya para magbakasyon at ginugol nya ang kaniyang oras sa pagbabasa.
• Bakasyon: Dinala siya ng kanyang ate Saturnina sa Tanauan, Batangas upang maglibang, ngunit hindi ito nakabawas sa kanyang lungkot dahil sa nanay niyang nakakulong.

Ikatlong Taon ni Rizal sa Ateneo

• Gobernador-Heneral: Panauhin sa Calamba sa pagsayaw na palatuntunan.
• Paglaya ng nanay ni Rizal
• Matapos sumayaw ni Soledad sa palatuntunan, kinalong siya ng Gobernador-Heneral at tinanong kung anong nais nito, hiniling nito ang kalayaan ng kaniyang nanay sa bilangguan.
• Padre Francisco de Paula Sanchez: malungkutin na propesor ni Rizal ngunit modelo ng katwiran. Siya ang naging mapanuring kritiko ni Jose sa larangan ng Panitikan.

Ika-Apat na Taon ni Rizal sa Ateneo

• Marso 23, 1877: Nakapagtapos si Rizal sa edad na labing-anim (16).
• Bachelor of Arts: Ang natapos ni Rizal.
• Pinakamataas na Karangalan: Nagtamo si Rizal ng pinakamataas na marka sa lahat ng asignatura.
• Limang medalyang ginto ng karangalan: Natanggap ni Rizal.
• Padre Francisco de Paula Sanchez: Siya ang naging mapanuring kritiko ni Jose sa larangan ng Panitikan.

Unibersidad ng Sto. Tomas (1877-1882)

• Nagpatala sa UST (Abril 1877): Pilosopiya at Panitikan
• 1878-1879: Lumipat sa Medisina (payo ng rektor ng Ateneo, Padre Pablo Ramon) upang matulungan ang ina niyang may lumalalang paningin
• Kasabay nito, nag-aral din ng pagiging agrimensor (natapos sa edad na 17, ngunit hindi agad nakuha ang titulo dahil sa edad)
• Madalas bumisita sa Ateneo at aktibo sa mga kilusang panrelihiyon at pampanitikan. Mas malapit sa mga propesor ng Ateneo kaysa sa UST.
• Insidente sa Guardia Civil (1878): Sinalakay ng isang tenyente ng Guardia Civil sa Calamba dahil hindi siya bumati. Naghain ng reklamo sa Gobernador-Heneral ngunit nabigo sa paghahanap ng katarungan

Mga Ambag sa Panitikan

• 1879: Sumali sa paligsahan ng Liceo Artistico-Literario de Manila.
• "A La Juventud Filipina": Tula tungkol sa nasyonalismo at potensyal ng kabataang Pilipino (Nanalo).
• "El Consejo de los Dioses": Dulang alegorikal tungkol sa Pilipinas at Espanya (Nanalo).

Konklusyon

• Ang pananatili ni José Rizal sa Unibersidad ng Santo Tomas ay isang mahalagang yugto sa kanyang buhay.
• Ang kanyang mga pag-aaral, mga gawain sa labas ng paaralan, at mga personal na karanasan ay nag-ambag sa pag-unlad ng kanyang kakayahan sa intelektwal at panitikan.
• Ang kanyang mga unang akda, tulad ng "A La Juventud Filipina" at "El Consejo de los Dioses," ay naglatag ng pundasyon para sa kanyang mga susunod na ambag sa nasyonalismo at panitikan ng Pilipinas.
• Ang kanyang mga karanasan, maging akademiko man o personal, ay humubog sa kanyang pananaw sa mundo at nag-udyok sa kanyang pangako sa repormang panlipunan at pambansang pagkakakilanlan.

Ilang tala ukol sa "Sanggunian ng mga Diyoses"

• 1880: Ang dulang ito na pinamagatang "El Consejo de los Dioses" ang nagtamo ng unang gantimpala sa isang timpalak-pampanitikang idinaos ng Liceo Artistico Literario.

El Consejo de los Dioses

• "Sanggunian ng mga diyoses"- Ang El Consejo de los Diyoses ay isnag dula na isinulat sa Wikang Espanyol ng ating bayani, nilimbag noong 1880 sa Maynila ng Liceo Artistico Literario.

Ilang Bagay Ukol sa Katauhan ng Mga Diyoses at Diyosas:

Mga Diyos:

• Jupiter: Ang kinikilalang nakapangyayari sa lahat.
• Saturno: Ang ipinalalagay na Romanong tagapag-ingat ng mga binhi.
• Cupido: Ang diyos ng pag-ibig.
• Mercurio: Ang gutusang kapalagayang- loob ni Jupiter na may pakpak sa mga sapatos kaya mabilis.
• Neptuno: Diyos ng karagatan.
• Vulcano: Tagagawa ni Jupiter ng mga kasangkapan niyang panumpa o pandigma, na gaya ng kidlat at lintik.
• Momo: Diyos ng katatawanan.
• Marte: Diyos ng digmaan.

Mga Diyosa:

• Juno: Isang diyosang Romano na asawa ni Jupiter.
• Palas o Minerva: Ang diyosa ng karunungan.
• Venus: Ang diyosa ng pag-ibig at kagandahan.
• Paraluman sa wikang Tagalog/Musas sa Kastila: mga anak ni Jupiter kay Mnemosina, diyosa ng alaala.
• Belona: Kaibigan at kakampi ni Marte na mandirigma rin.
• Katarungan: Diyosang may piring at may dalang timbangan at isang espadang mahaba at matalim; ang tungkulin niya'y magbigay ng hatol sa anumang usapin.

Mga Pangalawang Diyos at Diyosa

• Hebe: Isa sa mga pangalawang diyus-diyosa.
• Ganimedes: Isa rin sa mga pangalawang diyus-diyosan na tagapag-alaga ng mga agila at iba pang hayop na may pakpak.
• Ondinas: Mga babaing namumuhay rin, naglalaro at nagsasayaw sa mga tubigan.
• Nimpas (Nimfas): Mga magagandang babaeng tagagubat na nagsasayaw at naglalarong parang mga bata sa mga kabukiran, sa mga palanas sat iba pa. May mga korona silang bulaklak.
• Nayades: Mga babaeng singaw sa mga tubigan

Iba Pang Sulat ni Rizal:

• 1879: Sumulat siya ng tulang Abd-el-Azis y Mahoma, na binigkas ng isang Atenista na si Manuel Fernandez.
• Junto Al Pasig: Itinanghal ng mga mag-aaral ng Ateneo noong kapistahan ng Inmaculada Concepcion.
• 1881: Nilikha niya ang isang tulang pinamagatang Al M.R.P. Pablo Ramon, na nagpapahalaga sa kabutihan na ipinakita ng nasabing rektor ng Ateneo.
• 1880: Itinatag niya ang isang lihim na samahan na Companerismo, at ang mga kasapi naman ay tinatawag na "Kasama ni Jehu"

Madalas Mapaaway

• Nagkamit ng ikalawang gantimpala ang isang Kastilang manunulat, si D.N. del Puzo; Nagalak si Jose sa kanyang pagkapanalo sapagkat napatunayan niyang hindi totoong mga Kastila lamang ang nakahihigit sa anumang larangan.
• Madalas napapaaway ang mga estudyanteng Pilipino sa mga estudyanteng Kastila.
• Iniinsulto sila sa tawag na "Indio, chongo!" Tinatawag naman nilang "Kastilang, bangus!" ang mga nakakalaban.
• Nakakasama rin si Jose sa pag-aaway na ito, na kung saan ginagamit niya nag kanyang kaalaman sa pag-eeskrima at wrestling (pagbubuno).

Mga Binasa ni Rizal

• The Count of Monte Cristo ni Alexander Dumas
• Travels in the Philippines ni Dr. Feodor Jagor

Mga Obra ni Rizal

• Maligayang Bati (Felicitation): Para sa bayaw niyang si Antonio Lopez.
• Matalik na Pagtutulungan ng Relihiyon at ng Edukasyon.
• Sa Pamamagitan ng Edukasyon ay Tumanggap ng Liwanag ang Bayan.
• Ang Kabayanihan ni Columbus.
• Si Colon at si Juan II (Colon y Juan II).
• Malaking Kaaliwan sa Gitna ng Malaking Kasawian.
• Ang Pakikipag-usap ng Pamahalaan sa mga Mag-aaral.