Joseph Rizal: Buhay at Kabataan PDF

Okay, I will convert the attached document or image into a structured markdown format. # BUHAY AT KABATAAN NI RIZAL ## Ika-limang Pangkat # ANG PAMILYA RIZAL ## Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda * Kapanganakan: Hunyo 19, 1861 * Bininyagan: Hunyo 22, 1861 sa Simbahang Katoliko *...

Okay, I will convert the attached document or image into a structured markdown format. # BUHAY AT KABATAAN NI RIZAL ## Ika-limang Pangkat # ANG PAMILYA RIZAL ## Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda * Kapanganakan: Hunyo 19, 1861 * Bininyagan: Hunyo 22, 1861 sa Simbahang Katoliko * Ninong: Padre Pedro Casañas ### Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda * Jose- Saint Joseph o San Jose * Protacio- Saint Gervacio Protacio * Mercado Dating Apelyido ng ninuno; hango sa salitang mercado na ang ibig sabihin ay palengke. * Rizal- Bagong apelyido; Ricial * y- nag-uugnay sa apelyido ng tatay at nanay. * Alonso- Matandang apelyido ng nanay ni Jose. * Realonda- Bagong apelyido. * Domingo Lamco- Mangangalakal galing Chinchew (o Chanchow), China na dumating sa Maynila noong 1690. Naging asawa si Ines de la Rosa. * Lamco Mercado Rizal * Rizal Mercado * Claveria Decree- batas kung saan ang bawat Pilipino ay magkaroon ng apelyido. ### Family Tree **MERCADO** ### Mga Anak * Saturnina (1850-1913) ang palayaw niya ay Neneng: ikinasal kay Manuel T. Hidalgo ng Tanawan, Batangas. * Paciano (1851-1930)-kapalagayang-loob ni Rizal; pagkatapos barilin si Jose, sumapi siya sa Rebolusyong Pilipino at naging heneral; pagkaraan ng himagsikan ay nagsaka sa kanyang bukid sa Los Baños. Nagkaroon siya ng dalawang anak sa kanyang kinakasamang si Severina Decena. Namatay siya noong Abril 13, 1930 sa edad na 79. * Narcisa (1852-1939) palayaw niya ay Sisa; ikinasal siya kay Antonio Lopez, isang guro ng Morong. * Olimpia (1855-1887) Ypia ang kanyang palayaw; ikinasal siya kay Silvestre Ubaldo, isang operator ng telegrapo sa Maynila. Nag-aral siya sa Colegio de la Concordia. Namatay siya dahil sa mahabang oras ng panganganak. * Lucia (1857-1919) nag-aral din siya sa Colegio de la Concordia. Nagpakasal siya kay Mariano Herbosa ng Calamba, na pamangkin ni Padre Casañas. Namatay si Herbosa noong 1889 at tinanggihang bigyan ng Kristiyanong libing dahil bayaw siya ni Dr. Rizal. * Maria (1859-1945) - Biang ang kanyang palayaw; ikinasal kay Daniel Faustino Cruz ng Biñan, Laguna. * Jose(1861-1896)ang pangunahing bayaning Pilipino; palayaw niya ay Moy at Pepe. Sa Dapitan, nakisama siya kay Josephine Bracken, isang Irlandes mula Hongkong. Nagkaanak siya ng lalaki at pinangalanan niya itong Francisco sunod sa pangalan ng kanyang ama. Ngunit ilang oras lamang nabuhay ito pagkasilang. Sa Dapitan na nailibing ang sanggol. * Concepcion (1862-1865) ang kanyang palayaw ay Concha; namatay siya sakit sa edad na tatlong taon. * Josefa (1865-1945)- Panggoy ang kanyang palayaw: naging pangulo ng kababaihang grupo ng Katipunan. Namatay siyang walang asawa sa edad na 80. * Trinidad (1868-1951)- Trining ang kanyang palayaw: namatay rin siyang matandang dalaga sa edad na 83. * Soledad (1870-1929) palayaw niya ay Choleng; ikinasal siya kay Pantaleon Quintero ng Calamba. ## Francisco Engracio Mercado Rizal * Kapanganakan: May 11, 1818 * Araw ng kamatayan: January 5, 1898 * Napag-aralan: Latin at Pilosopiya sa Kolehiyo ng San Jose * Nagtrabaho sa isang hacienda na pagmamay-ari ng isang Dominican. * Magulang: Cirlia Alejandro at Juan Mercado * Lola at Lolo: Cirlia Bernacha at Francisco * Palayaw: Don Francisco o Don Kiko * Naging Cabeza de barangay o head of town. ## Teodora Alonso Realonda * Kapanganakan: November 8, 1826 * Araw ng kamatayan: August 16, 1911 * Mayaman * Principalia Class * Nagmula sa angkan ni Eugenio Ursua na may lahing hapon at napangasawa si Benigna. Nagkaroon ng anak na si Regina na naging asawa ang abogadong kastila na si Manuel Quinto. Sila ay nagkaroon ng anak na si Brigida at naging asawa si Lorenzo Alberto na syang magulang ni Doña Teodora. * Nakapag-aral sa Kolehiyo ng Santa Rosa. * Mahusay sa Panitikan at Matematika. ## Sa Calamba * Noong bata si Jose, sya ay maliit at sakitin. * 3 taong gulang- Tinuruan sya kung paamo bumasa ng alpabeto ni Doña Teodora. * 5 taong gulang Nagsimulang bumasa ng bibliya na nakasulat sa wikang kastila. * Sama samang nagdarasal tuwing takip silim. bago matulog, at sa simbahan. * Nagkaroon ng interest sa mga alamat at kwentong bayan. * Ang magkakapatid ay malapit sa isa't isa. * Madalas na kalaro si Concepcion o Concha. * June 6,1869, nagpunta sila sa Antipolo kasama ang kanyang ama para sa peregrinasyong ipinata ni Doña Teodora nang ipinanganak si Jose. * Isinalaysay ni Doña Teodora ang kuwento ng inang gamugamo na ipinagbawal ang anak na lumapit sa ilawan. * Marunong na rin gumuhit gamit ang lapis at mag ukit sa pagkit. ### *Tatlong tiyuhin* * Tiyo Jose Alberto nanghikayat upang mangukit at maglilok sa putik at pagkit (wax). * Tiyo Gregorio- nanghikayat upang mahalin ang edukasyon. * Tiyo Manuel-nagturo kung paano lumangoy, makipagbuno, at pisikal na ehersisyo. * Nagkaroon ng pribadong guro. * Unang Guro: Maestro Celestino * Ikalawang Guro: Maestro Lucas Padua * Ikatlong Guro: Leon Monroy * Leon Monroy- nanirahan sa bahay ng mga Rizal upang turuan si Jose ng Latin at Spanish. * Binawian ng buhay pagkaraan ng 5 buwan. ## Sa Calamba * Noong bata si Jose, sya ay maliit at sakitin. * 3 taong gulang- Tinuruan sya kung paamo bumasa ng alpabeto ni Doña Teodora. * 5 taong gulang-Nagsimulang bumasa ng bibliya na nakasulat sa wikang kastila. * Sama samang nagdarasal tuwing takip silim, bago matulog, at sa simbahan. * Nagkaroon ng interest sa mga alamat at kwentong bayan. * Ang magkakapatid ay malapit sa isa't isa. * Madalas na kalaro si Concepcion o Concha. * June 6,1869, nagpunta sila sa Antipolo kasama ang kanyang ama para sa peregrinasyong ipinata ni Doña Teodora nang ipinanganak si Jose. * Isinalaysay ni Doña Teodora ang kuwento ng inang gamugamo na ipinagbawal ang anak na lumapit sa ilawan. * Marunong na rin gumuhit gamit ang lapis at mag ukit sa pagkit. ## Mga Karanasan sa Binan * Noong Hunyo 1869. * Nagtungo si Jose Rizal sa Biñan kasama si Paciano sakay ng karomata. Tumira sa bahay ng kanyang tiyahin at madalas maalala ang kanyang pamilya at bayan ng Calamba. * Nag-aral siya kay Maestro Justiniano Aquino Cruz, isang mahigpit ngunit mahusay na guro. Ang paaralan ay nasa bahay ng guro, isang bahay-kubo. Sa unang araw niya sa klase, pinagtawanan siya ni Pedro, anak ng guro, kaya't hinamon niya ito sa suntukan at nanalo. Dahil dito, naging tanyag siya sa mga kaklase. * Bilang estudyante, alas-4 ng umaga pa lang ay gising na siya para mag-aral at magsimba. Nagtutungo siya sa paaralan mula alas-7 hanggang alas-10 ng umaga at alas-2 hanggang alas-5 ng hapon. Mahilig siyang magdasal, gumuhit, ato maglaro pagkatapos ng klase. * Nangunguna siya sa akademiko ngunit minsang napaparusahan dahil sa sumbong ng kaklase. Hindi siya palaaway, ngunit hindi rin niya tinatakbuhan ang hamon. * Noong Disyembre 17, 1870, sumakay siya ng barkong Talim pabalik sa Calamba, kasama ang Pranses na si Arturo Camps, kaibigan ng kanyang ama. ## Ang Pagbabalik sa Calamba * Pagbalik ni Jose Rizal sa Calamba, matinding lungkot ang kanyang nadama. Ang kanyang ina, si Doña Teodora, ay ipiniit dahil sa maling paratang na kasama siya sa tangkang paglason sa asawa ng kanyang kapatid na si Jose Alberto. Dahil dito, pinaglakad siya ng 50 kilometro mula Calamba hanggang Sta. Cruz at ikinulong sa loob ng mahigit dalawang taon. * Noong 1872 rin, binitay ang tatlong paring martir na sina Padre Gomez, Burgos, at Zamora (GOMBURZA) dahil sa paratang na sila ay kasabwat sa pag-aalsa sa Cavite. Ito ay labis na dinamdam ni Paciano Rizal, dahil naging guro at kaibigan niya si Padre Burgos. * Dahil sa mga pangyayaring ito, maraming Pilipino ang nanahimik dahil sa takot, at walang malayang talakayan tungkol sa mga isyu. Ngunit para kay Rizal, lalo itong nagpagising sa kanyang damdaming makabayan at naging inspirasyon upang ipaglaban ang kalayaan ng Pilipinas. ## Sa Ateneo Municipal (1872-1877) ### Ang Ateneo Municipal * ngayon ay Ateneo de Manila University. * Paaralan sa ilalim ng pamamahala ng mga Heswitang pari. * Dati itong tinatawag na Escuela Pia, isang paaralan para mahihirap na batang lalaki. ### Pangunahing Paaralan Noon: *Seminaryo ng San Jose* *Kolehiyo ng San Juan de Letran* *Ateneo Municipal* ### Ang Ateneo Municipal * G. Xeres Burgos * Pamangkin ni Padre Jose Burgos (isa sa mga paring GOMBURZA). * Dahil sa tulong niya, nakapasok si Rizal sa Ateneo. * Natanggap si Rizal sa Ateneo noong Hunyo 10, 1872 * `"Rizal"` * Payo ni Paciano na gamitin ang apelyidong "Rizal" sa halip na "Mercado." Dahil sa pagbitay kay Padre Burgos, na kaibigan ni Paciano, posibleng manganib si Jose kung ginamit niya ang kanilang totoong apelyido. ### Sistema ng Edukasyon sa Ateneo * Romano mga nakatira sa loob ng paaralan. * Kartigano mga nakatira sa labas ng paaralan. * Emperador - pinakamagaling sa grupo ## Unang Taon ni Rizal sa Ateneo * Titay matandang dalagang na may pagkakautang sa magulang ni Rizal ng tatlong daang piso (300), sakaniya nanirahan si Rizal. * Padre Jose Bech unang guro ni Rizal sa Ateneo matangkad, payat, minsan ay parang bata, mahigpit na guro. * Ikalawang Semestre nakatanggap ng insulto si Rizal sa isang guro. Nagtamo pa rin siya ng sobresaliente (napakataas na grado) sa lahat ng asignatura, pero hindi siya ginawaran ng anumang medalya. ## Pangalawang Thon ni Rizal sa Ateneo * Emperador muli siyang naging Emperador ng kanyang grupo. * Unang Gintong Medalya matapos magtamo ng pinakamataas na marka sa lahat ng asignatura. * Marso, 1874 umuwi siya para magbakasyon at ginugol nya ang kaniyang oras sa pagbabasa. * Bakasyon dinala siya ng kanyang ate Saturnina sa Tanauan, Batangas upang maglibang, ngunit hindi ito nakabawas sa kanyang lungkot dahil sa nanay niyang nakakulong. ## Ika-tatlong thon ni rizal sa Ateneo * Gobernador-Heneral panauhin sa Calamba sa pagsayaw na palatuntunan. * Paglaya ng nanay ni Rizal matapos sumayaw ni Soledad sa palatuntunan, kinalong siya ng Gobernador-Heneral at tinanong kung anong nais nito, hiniling nito ang kalayaan ng kaniyang nanay sa bilangguan. * Padre Francisco de Paula Sanchez malungkutin na propesor nj Rizal ngunit modelo ng katwiran. Siya ang naging mapanuring kritiko ni Jose sa larangan ng Panitikan. ## Ika-apat taon ni rizal sa Ateneo * Marso 23,1877 nakapag tapos si Rizal sa edad na labing-anim (16) * Bachelor of Arts ang natapos ni Rizal * Pinakamataas na Karangalan nagtamo si Rizal ng pinakamataas na marka sa lahat ng asignatura * Limang medalyang ginto ng karangalan natanggap ni Rizal * Padre Francisco de Paula Sanchez malungkutin na propesor nj Rizal ngunit modelo ng katwiran. Siya ang naging mapanuring kritiko ni Jose sa larangan ng Panitikan. ## Unibersidad ng Sto. Tomas (1877-1882) * Nagpatala sa UST (Abril 1877) - Pilosopiya at Panitikan * 1878-1879-Lumipat sa Medisina (payong ng rektor ng Ateneo, Padre Pablo Ramon) upang matulungan ang ina niyang may lumalalang paningin * Kasabay nito, nag-aral din ng pagiging agrimensor (natapos sa edad na 17, ngunit hindi agad nakuha ang titulo dahil sa edad) *Pakikilahok sa Ateneo:* * Madalas bumisita sa Ateneo at aktibo sa mga kilusang panrelihiyon at pampanitikan * Mas malapit sa mga propesor ng Ateneo kaysa sa UST *Insidente sa Guardia Civil (1878):* * Sinalakay ng isang tenyente ng Guardia Civil sa Calamba dahil hindi siya bumati * Naghain ng reklamo sa Gobernador- Heneral ngunit nabigo sa paghahanap ng katarungan ### Mga Ambag sa Panitikan: * 1879: Sumali sa paligsahan ng Liceo Artistico-Literario de Manila * `"A La Juventud Filipina"` - Tula tungkol sa nasyonalismo at potensyal ng kabataang Pilipino (Nanalo) * `"El Consejo de los Dioses"` - Dulang alegorikal tungkol sa Pilipinas at Espanya (Nanalo) ## Project Goals ### Konklusyon Ang pananatili ni José Rizal sa Unibersidad ng Santo Tomas ay isang mahalagang yugto sa kanyang buhay. Ang kanyang mga pag-aaral, mga gawain sa labas ng paaralan, at mga personal na karanasan ay nag-ambag sa pag-unlad ng kanyang kakayahan sa intelektwal at panitikan. Ang kanyang mga unang akda, tulad ng `"A La Juventud Filipina"` at `"El Consejo de los Dioses,"` ay naglatag ng pundasyon, para sa kanyang mga susunod na ambag sa nasyonalismo at panitikan ng Pilipinas. Ang kanyang mga karanansan, maging akademiko man o personal, ay humubog sa kanyang pananaw sa mundo at nag-udyok sa kanyang pangako sa repormang panlipunan at pambansang pagkakakilanlan. ### Ilang Tala Ukol sa `"Sanggunian ng mga Diyoses"` * 1880-Ang dulang ito na pinamagatang "El Consejo de los Dioses" ang nagtamo ng unang gantimpala sa isang timpalak-pampanitikang idinaos ng Liceo Artistico Literario. *Don Quixote, Miguel Cervantes de Saavedra, Cervantes ng espanya, ang may akda ng "Don Quijote"* ## Dr. Jose Rizal ## El consejo de los dioses "Sanggunian ng mga diyoses" Ang El Consejo de los Diyoses ay isang dula na isinulat sa Wikang Espanyol ng ating bayani, nilimbag noong 1880 sa Maynila ng Liceo Artistico Literario de Manila ### Ilang bagay ukol sa katauhan ng mga diyoses at diyosas: * Jupiter-ang kinikilalang nakapangyayari sa lahat, sa Olimpo o Kalangitan at gayun din sa lupa. * Juno-isang diyosang Romano na asawa ni Jupiter. * Palas o Minerva- ang diyosa ng karunungan. * Saturno-ang ipinalalagay na Romanong tagapag-ingat ng mga binhi. * Venus- ang diyosa ng pag-ibig at kagandahan. * Cupido-ang diyos ng pag-ibig, na kinatawan ng isang batang may pakpak, may dalang busog at pana. * mga Paraluman sa wikang Tagalog, na musas naman sa Kastila ay mga anak ni Jupiter kay Mnemosina, diyosa ng alaala. * Mercurio-ang gutusang kapalagayang-loob ni Jupiter na may pakpak sa mga sapatos kaya mabilis. * Neptuno-diyos ng karagatan. * Vulcano-tagagawa ni Jupiter ng mga kasangkapan niyang panumpa o pandigma, na gaya ng kidlat at lintik. * Hebe-isa sa mga pangalawang diyus-diyosa * Ganimedes-isa rin sa mga pangalawang diyus-diyosan na tagapag-alaga ng mga agila at iba pang hayop na may pakpak. * Momo-diyos ng katatawanan. * Marte-diyos ng digmaan. ### Ilang Bagay Ukol sa Katauhan ng mga Diyoses At Diyosas * Belona-kaibigan at kakampi ni Marte na mandirigma rin. * Katarungan-diyosang may piring at may dalang timbangan at isang espadang mahaba at matalim. tungkulin niyang magbigay ng hatol sa anumang usapin. * Ondinas-mga babaing namumuhay rin, naglalaro at nagsasayaw sa mga tubigan. * Nimpas (Nimfas)-mga magagandang babaeng tagagubat na nagsasayaw at naglalarong parang mga bata sa nga kabukiran, sa mga palanas sat iba pa. May mga korona silang bulaklak. * Nayades-mga babaeng singaw sa mga tubigan. * 1879- sinulat niya ang tulang Abd-el-Azis y Mahoma, na ang binigkas ng isang Atenista, si Manuel Fernandez, noong gabi ng Disyembre 8 bilang parangal sa Inmaculada Concepcion, patron ng Ateneo. * Junto Al Pasig (Sa Tabi ng Pasig) ay itinanghal naman ng mga mag-aaral ng Ateneo noong sumunod na taon, kapistahan ng Inmaculada Concepcion. * 1881-nilikha niya ang isang tulang pinamagatang Al M.R.P. Pablo Ramon, na nagpapahalaga sa kabutihan na ipinakita ng nasabing rektor ng Ateneo. * 1880- itinatag niya ang isang lihim na samahan ng mga estudyanteng Pilipino at tinawag ang grupong Companerismo (Pagsasamahan), at ang mga kasapi naman ay tinatawag na "Kasama ni Jehu," na batay sa ngalan ng isang heneral na Ebreo na nakipaglaban sa mga Arminiano. * Nagkamit ng ikalawang gantimpala ang isang Kastilang manunulat, si D.N. del Puzo. Nagalak si Jose sa kanyang pagkapanalo sapagkat napatunayan niyang hindi totoong mga Kastila lamang ang nakahihigit sa anumang larangan Madalas napapaaway ang mga estudyanteng Pilipino sa mga estudyanteng Kastila. Iniinsulto sila sa tawag na `Indio, chongo!` Tinatawag naman nilang `Kastilang, bangus!` ang mga nakakalaban. Nakakasama rin si Jose sa mga pag-aaway na ito, na kung saan ginagamit niya nag kanyang kaalaman sa pag-eeskrima at wrestling (pagbubuno). ### Mga Binasa ni Rizal * The Count of Monte Cristo ni Alexander Dumas * Travels in the Phlippines ni Dr. Feodor Jagor ### Mga Obra ni Rizal * Maligayang Bati (Felicitation) Ito ay sinulat niya para sa bayaw niyang si Antonio Lopez kahilingan ng kanyang kapatid na si Narcisa. * Matalik na Pagtutulungan ng Relihiyon at ng Edukasyon. * Sa Pamamagitan ng Edukasyon ay Tumanggap ng Liwanag ang Bayan. * Ang Kabayanihan ni Columbus. * Si Colon at si Juan II (Colon y Juan II). * Malaking Kaaliwan sa Gitna ng Malaking Kasawian. * Ang Pakikipag-usap ng Pamahalaan sa mga Mag-aaral. I did my best to transcribe and format the information from the images.