انواع بیماری‌های نقص ایمنی

جلسه چهارم - بیماری‌های نقص ایمنی

• نقص سیستم ایمنی می‌تواند شامل تمام یا تعدادی از اجزای سیستم ایمنی باشد.

عوارض ناشی از نقص سیستم ایمنی

• افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌ها، اصلی‌ترین عارضه است.
• نوع عفونت متناسب با جزئی است که دچار نقص شده.
• اغلب عفونت‌ها از نوع فرصت‌طلب هستند.
• نقص ایمنی هومورال: افزایش احتمال ابتلا به باکتری‌های کپسول‌دار و چرک‌زا.
• نقص در ایمنی سلولی: افزایش احتمال ابتلا به باکتری‌های درون سلولی و ویروس‌ها.
• افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های ویروسی.
• افزایش احتمال ابتلا به انواع سرطان‌ها.
• علائم بالینی و آسیب‌شناسی ناهمگون: افراد با بیماری نقص ایمنی، علائم متفاوتی بروز می‌دهند.
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های خودایمنی.

انواع بیماری‌های نقص سیستم ایمنی

• نقص ایمنی مادر زادی (اولیه)
• از بدو تولد وجود دارد و ناشی از اختلالات ژنتیکی مادرزادی یا ارثی است.
• اختلالات معمولاً به علت موتاسیون یک ژن خاص روی می‌دهند.
• تزریق ایمنوگلوبولین داخل وریدی (IVIg) یکی از راهکارها است.
• اگر موتاسیون بر روی کروموزوم X باشد، به آن بیماری‌های وابسته به جنس یا X-linked disorder گویند.
• این بیماری‌ها بر اساس محل درگیر کردن سیستم ایمنی علائم و بیماری‌های مختلفی ایجاد کرده و به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
• نقص ایمنی هومورال:
• لنفوسیت‌های B را درگیر می‌کند.

آگاماگلبولینمی وابسته به X (XLA) یا بروتون (Bruton)

• به دلیل موتاسیون یا حذف ژنی است که مسئول ساخت آنزیم بروتون تیروزین کیناز (BTK) است.
• ناتوانی در تبدیل و تمایز سلول‌های Pre-B به سلول‌های B بالغ در مغز استخوان اتفاق می‌افتد.
• کاهش همهٔ ایزوتایپ‌های ایمنوگلوبولین‌ها وجود دارد.
• افراد نیاز مکرر به تزریق واکسن دارند.
• علائم معمولاً بین ۶-۹ ماهگی پس از دست رفتن ایمونوگلوبولین‌های مادری نمایان می‌شوند.
• ایجاد عفونت‌های غشاء مخاطی، گوش، ریه، خون (سپسیس) و دستگاه گوارش از علائم این بیماری هستند.

نقص ایمنی متغیر شایع (CVID)

• به علت موتاسیون در ژن‌های ICOS و TACI ایجاد می‌شود.
• کاهش IgG و IgA، تعداد طبیعی یا کاهش تعداد سلول B رخ میدهد.
• افزایش بروز بدخیمی‌ها و بیماری‌های خود ایمنی وجود دارد.

سندروم افزایش IgM یا hyper IgM syndrome

• نقص در لیگاند CD40 است.
• Isotope switching در لنفوسیتها رخ نمیدهد.
• افزایش IgM و کاهش دو ایمنوگلوبولین دیگر در سرم رخ میدهد.
• نقص در لیگاند منجر به عدم اتصال آن به CD40 بر روی لنفوسیت‌های B یا سلول‌های عرضه کننده آنتی‌ژن می‌شود.

کمبود انتخابی IgA

• شایع‌ترین نقص ایمنی اولیه است.
• به علت مهار تمایز لنفوسیت‌های B به پلاسماسلهای تولید کننده IgA است.
• استعداد بالایی برای مبتلا شدن به عفونتهای باکتریایی و تک یاخته‌ای دارند.

کمبود انتخابی زیرکلاسهای IgG

• معمولاً میزان IgG سرم نرمال است اما برخی زیر کلاسهای IgG مانند IgG3 در بزرگسالان و IgG2 در کودکان کاهش یافته.

نقص ایمنی سلولی

• لنفوسیت‌های T را به صورت اولیه درگیر میکند.

سندروم دی جورج

• شایع ترین بیماری در این دسته است.
• نقص در تکامل تیموس و غدد پاراتیروئید وجود دارد.
• افزایش استعداد به عفونتهای مایکوباکتریایی، ویروسی و قارچی مشاهده میشود.

نقص همزمان ایمنی سلولی و هومورال

نقص ایمنی توأم سلول B و سلول T

• کمبود RAG1 / RAG2 ژنوم، کمبود آنزیم آدنوزین دآمیناز (ADA)، تومور سلول های T صورت میگیرد.
• موتاسیون در ژن WASP اختلال در پروموتر MHC ،کلاس II رخ میدهد.

سندرم ویسکات آلدریچ و SCID (Severe combined immunodeficiency)

• خصوصیات کلی آن شامل عفونتهای ناگهانی در نوزادان، عفونتهای فرصت طلب و عفونتهای قارچی مانند برفک است.
• به طور کلی لنفوسیتهای T در این بیماران دیده نشده یا شدیداً کاهش یافته است.
• درمان این بیماران به صورت اورژانسی است.

بیماری‌های نقص ایمنی اولیه مربوط به سلول‌های فاگوسیتوزکننده

• اغلب به صورت عفونتهای مکرر باکتریایی داخل سلولی و قارچی هستند.

کمبود اولیه ی اجزای کمپلمان

• اجزای مسیر کلاسیک
• اجزای مسیر آلترناتیو
• اجزای مسیر مشترک
• اجزای تشکیل دهنده کمپلکس حمله به غشا (MAC)
• پروتئین‌های تنظیم‌کننده کمپلمان

نقص ایمنی اکتسابی یا ثانویه

• ارثی نیست و میتواند ناشی از سوءتغذیه، سرطان، استرس، داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، تومورها یا عفونتها باشد.

سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز)

• توسط ویروس HIV ایجاد می‌شود.
• این ویروس از خانوادهٔ رتروویروس‌ها بوده و تنها میزبان آن انسان است.
• دوره کمون آن بین ۲ هفته تا ۶ ماه بوده که بستگی به بار ویروس دارد.
• ژنوم این ویروس RNA تک رشته ای است.
• ویروس HIV به لنفوسیتهای CD+T
• مونوسیتها و ماکروفاژها حمله می‌کند و چون لنفوسیتهای T CD4+ در پاسخ‌های ایمنی سلولی نقش مهمی دارند.
• ویروس از DNA میزبان استفاده کرده و تکثیر می‌شود و تعداد زیادی ویروس از سلول آزاد می‌شوند.

تست‌های غربالگری اولیه برای بیماری‌های نقص ایمنی

• شمارش خون
• اندازه گیری کمی ایمونوگلوبولین‌ها
• پاسخ آنتی بادی به واکسن‌های قبلی
• اندازه گیری مقدار هتروژن
• ارزیابی سیستم کمپلمان

درمان بیماری‌های نقص ایمنی

• کنترل عفونت
• جایگزینی اجزای آسیب دیده از طریق IVIg، ژن درمانی و پیوند مغز استخوان