Anatomia Ogólna: Wprowadzenie

Anatomia Ogólna

• Anatomia to nauka zajmująca się strukturą organizmów, w tym ich budową, organizacją oraz wzajemnymi relacjami między różnymi częściami ciała.
• Anatomia człowieka koncentruje się na badaniu struktury ludzkiego ciała, włączając narządy i układy.

Podstawowe Pojęcia Anatomiczne

• Płaszczyzny anatomiczne służą jako punkty odniesienia do opisu lokalizacji struktur w ciele.
• Płaszczyzna strzałkowa dzieli ciało na symetryczną część prawą i lewą.
• Płaszczyzna czołowa, znana również jako wieńcowa, dzieli ciało na część przednią i tylną.
• Płaszczyzna poprzeczna, zwana też poziomą, dzieli ciało na górną i dolną część.
• Kierunki anatomiczne służą do opisu wzajemnego położenia struktur.
• Górny (cranial) oznacza położenie bliżej głowy.
• Dolny (caudal) oznacza położenie bliżej stóp.
• Przedni (anterior, ventral) wskazuje na położenie bliżej przodu ciała.
• Tylny (posterior, dorsal) oznacza położenie bliżej tyłu ciała.
• Przyśrodkowy (medial) odnosi się do położenia bliżej linii środkowej ciała.
• Boczny (lateral) oznacza położenie dalej od linii środkowej ciała.
• Proksymalny wskazuje na położenie bliżej punktu przyczepu, np. kończyny.
• Dystalny oznacza położenie dalsze od punktu przyczepu, np. kończyny.

Układy Narządów

• Układ szkieletowy zapewnia organizmowi podporę i ochronę narządów wewnętrznych oraz umożliwia ruch.
• W jego skład wchodzą kości, chrząstki, więzadła i ścięgna.
• Układ mięśniowy umożliwia ruch, utrzymanie postawy, i generuje ciepło.
• Składa się z mięśni szkieletowych, gładkich i mięśnia sercowego.
• Układ nerwowy kontroluje i koordynuje funkcje organizmu, odbiera bodźce i na nie reaguje.
• W jego skład wchodzą mózgowie, rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe.
• Układ krążenia, inaczej sercowo-naczyniowy, transportuje krew, tlen, składniki odżywcze i hormony do komórek oraz odprowadza produkty przemiany materii.
• Składa się z serca, naczyń krwionośnych (tętnic, żył, naczyń włosowatych) oraz krwi.
• Układ oddechowy odpowiada za wymianę gazową między organizmem a środowiskiem, czyli pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla.
• Budują go płuca, drogi oddechowe (tchawica, oskrzela) i mięśnie oddechowe.
• Układ pokarmowy przetwarza pokarm, wchłania składniki odżywcze i usuwa resztki.
• W jego skład wchodzą jama ustna, przełyk, żołądek, jelita (cienkie i grube), wątroba, trzustka oraz drogi żółciowe.
• Układ moczowy usuwa produkty przemiany materii z krwi, reguluje objętość i skład płynów ustrojowych.
• Składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej.
• Układ rozrodczy umożliwia rozmnażanie.
• U kobiet składa się z jajników, jajowodów, macicy i pochwy.
• U mężczyzn składa się z jąder, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych, prostaty i prącia.
• Układ limfatyczny uczestniczy w obronie organizmu, transporcie tłuszczów i usuwaniu nadmiaru płynów z tkanek.
• Składa się z naczyń limfatycznych, węzłów chłonnych, grasicy, śledziony i migdałków.
• Układ hormonalny (endokrynny) reguluje funkcje organizmu za pomocą hormonów.
• Składa się z gruczołów dokrewnych (przysadki mózgowej, tarczycy, nadnerczy, trzustki, jajników, jąder).

Tkanki

• Tkanka nabłonkowa pokrywa powierzchnie ciała, wyściela narządy i tworzy gruczoły.
• Pełni funkcje ochronne, wydzielnicze, wchłaniające i transportujące.
• Tkanka łączna łączy, wspiera i chroni inne tkanki i narządy.
• Przykłady: tkanka kostna, chrzęstna, tłuszczowa, krew.
• Tkanka mięśniowa umożliwia ruch.
• Składa się z komórek mięśniowych (włókien mięśniowych) zdolnych do kurczenia się.
• Tkanka nerwowa przewodzi impulsy nerwowe.
• Składa się z neuronów (komórek nerwowych) i komórek glejowych.

Kości

• Kości długie występują w kończynach, na przykład kość udowa, piszczelowa, ramienna.
• Kości krótkie znajdują się w nadgarstku i stępie.
• Kości płaskie budują czaszkę, mostek, łopatkę i miednicę.
• Kości nieregularne charakteryzują się złożonym kształtem, na przykład kręgi.
• Budowa kości:
  • Okostna to zewnętrzna błona pokrywająca kość.
  • Istota zbita stanowi twardą, zewnętrzną warstwę kości.
  • Istota gąbczasta jest wewnętrzną warstwą kości, która zawiera szpik kostny.
  • Szpik kostny jest miejscem produkcji komórek krwi.

Mięśnie

• Mięśnie szkieletowe są przyczepione do kości i umożliwiają ruch.
• Są kontrolowane świadomie przez somatyczny układ nerwowy.
• Mięśnie gładkie występują w ścianach narządów wewnętrznych, na przykład żołądka, jelit, naczyń krwionośnych.
• Są kontrolowane nieświadomie przez autonomiczny układ nerwowy.
• Mięsień sercowy tworzy ściany serca.
• Jest kontrolowany przez autonomiczny układ nerwowy i ma unikalne właściwości.

Układ Nerwowy

• Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.
• Obwodowy układ nerwowy (OUN) składa się z nerwów czaszkowych i rdzeniowych.
• Mózgowie:
  • Mózg składa się z dwóch półkul mózgowych, połączonych spoidłem wielkim.
  • Móżdżek odpowiada za koordynację ruchów oraz utrzymanie równowagi.
  • Pień mózgu łączy mózgowie z rdzeniem kręgowym i kontroluje podstawowe funkcje życiowe.
• Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy nerwowe między mózgowiem a obwodem ciała.
• Neuron jest podstawową jednostką funkcjonalną układu nerwowego.
• Składa się z ciała komórki, dendrytów (które odbierają sygnały) i aksonu (który przewodzi sygnały).

Układ Krążenia

• Serce pompuje krew do płuc i do obwodu ciała.
• Posiada cztery jamy: dwa przedsionki i dwie komory.
• Naczynia krwionośne:
  • Tętnice przenoszą krew z serca do tkanek.
  • Żyły przenoszą krew z tkanek do serca.
  • Naczynia włosowate umożliwiają wymianę substancji między krwią a tkankami.
• Krew składa się z:
  • Erytrocytów (czerwonych krwinek), które transportują tlen.
  • Leukocytów (białych krwinek), które uczestniczą w obronie organizmu.
  • Płytek krwi (trombocytów), które biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.
  • Osocza, płynnej części krwi, która zawiera białka, elektrolity i inne substancje.

Układ Oddechowy

• Drogi oddechowe:
  • Nos i jama ustna to miejsca, przez które powietrze wnika do organizmu.
  • Gardło stanowi wspólny odcinek dla dróg oddechowych i pokarmowych.
  • Krtań zawiera struny głosowe, umożliwiające fonację.
  • Tchawica przewodzi powietrze do oskrzeli.
  • Oskrzela rozgałęziają się na oskrzeliki, prowadzące do pęcherzyków płucnych.
• Płuca to miejsce wymiany gazowej.
• Pęcherzyki płucne są otoczone naczyniami włosowatymi, co umożliwia dyfuzję tlenu do krwi i dwutlenku węgla z krwi.

Układ Pokarmowy

• Jama ustna jest miejscem wstępnego, zarówno mechanicznego, jak i chemicznego trawienia pokarmu.
• Przełyk przewodzi pokarm z gardła do żołądka.
• Żołądek magazynuje i trawi pokarm.
• Jelito cienkie to miejsce głównego trawienia i wchłaniania składników odżywczych.
• Jelito grube wchłania wodę i elektrolity oraz formuje kał.
• Wątroba produkuje żółć, metabolizuje składniki odżywcze i detoksykuje substancje szkodliwe.
• Trzustka produkuje enzymy trawienne i hormony, takie jak insulina i glukagon.

Układ Moczowy

• Nerki filtrują krew, usuwają produkty przemiany materii oraz regulują skład płynów ustrojowych.
• Moczowody transportują mocz z nerek do pęcherza moczowego.
• Pęcherz moczowy magazynuje mocz.
• Cewka moczowa wyprowadza mocz z pęcherza moczowego na zewnątrz ciała.

Układ Rozrodczy

• Układ rozrodczy żeński:
  • Jajniki produkują komórki jajowe i hormony, w tym estrogeny i progesteron.
  • Jajowody transportują komórki jajowe do macicy.
  • Macica jest miejscem rozwoju zarodka i płodu.
  • Pochwa łączy macicę ze środowiskiem zewnętrznym.
• Układ rozrodczy męski:
  • Jądra produkują plemniki i testosteron.
  • Nasieniowody transportują plemniki z jąder do pęcherzyków nasiennych.
  • Pęcherzyki nasienne i prostata produkują płyn nasienny, który odżywia i transportuje plemniki.
  • Prącie jest narządem kopulacyjnym, umożliwiającym wprowadzenie plemników do dróg rodnych kobiety.

Powłoka Wspólna

• Skóra:
  • Naskórek stanowi zewnętrzną warstwę skóry i pełni funkcję ochronną.
  • Skóra właściwa zawiera naczynia krwionośne, nerwy, gruczoły potowe i łojowe oraz mieszki włosowe.
  • Tkanka podskórna to warstwa tłuszczu, która izoluje termicznie i amortyzuje.
• Włosy chronią skórę przed promieniowaniem UV i urazami mechanicznymi.
• Paznokcie chronią końce palców.
• Gruczoły potowe regulują temperaturę ciała.
• Gruczoły łojowe nawilżają skórę i włos