6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşte 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun ders notları:

Amaç (Madde 1)

• Kanunun amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesidir.
• Bu amaçla, işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri düzenlenir.

Kapsam ve İstisnalar (Madde 2)

• Kanun, kamu ve özel sektöre ait tüm iş ve işyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve çırak/stajyerler dahil tüm çalışanları kapsar, faaliyet konusuna bakılmaksızın uygulanır.
• Kanun hükümleri bazı faaliyetler ve kişiler için geçerli değildir:
  • Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri.
  • Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.
  • Ev hizmetleri.
  • Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.
  • Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetlerindeki iyileştirme, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

Tanımlar (Madde 3)

• Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nı ifade eder.
• Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişidir.
• Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konulara katılan, çalışmaları izleyen, tedbir alınmasını isteyen ve çalışanları temsil eden yetkili kişidir.
• Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili özel görevlendirilmiş, uygun donanım ve eğitime sahip kişidir.
• Eğitim kurumu: Bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca eğitim vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardır (9/1/2025 tarihli değişiklik).
• Genç çalışan: 15 yaşını bitirmiş ancak 18 yaşını doldurmamış çalışandır.
• İş Güvenliği Uzmanı: Usul ve esasları yönetmelikle belirlenen, Bakanlıkça yetkilendirilmiş ve iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip kişidir (12/7/2013 tarihli değişiklik). Müfettişler, mühendislik/mimarlık mezunları ve teknik elemanlar da olabilir.
• İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme veya sakatlığa neden olan olaydır.
• İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kurum/kuruluşlardır.
• İşyeri: Mal/hizmet üretmek amacıyla maddi ve gayrimaddi unsurlar ile çalışanın örgütlendiği, işverenin ürettiği mal/hizmetle bağlantılı ve aynı yönetim altında örgütlenen yerdir. Dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene/bakım yerleri ve avlu gibi eklentiler de dahildir.
• İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş hekimdir.
• İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip birimdir.
• Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi'dir.
• Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kuruludur.
• Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıktır.
• Ortak sağlık ve güvenlik birimi: İşyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan, Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir.
• Önleme: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için alınan tedbirlerdir.
• Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma veya zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir.
• Risk değerlendirmesi: Tehlikelerin belirlenmesi, risk analizlerinin yapılması ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılmasıdır.
• Tehlike: İşyerinde var olan veya dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.
• Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından işyeri için belirlenen tehlike grubudur.
• Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager, biyolog veya üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarıdır (12/7/2013 tarihli değişiklik).
• İşyeri hemşiresi: Diğer sağlık personeli belgesine sahip ebe, hemşire, sağlık memuru, acil tıp teknikeri/teknisyeni veya çevre sağlığı teknikeri/teknisyenidir (9/1/2025 tarihli değişiklik).
• Çalışan sağlığı merkezi (ÇASMER): Sağlık Bakanlığına bağlı, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri sunmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir (9/1/2025 tarihli değişiklik).
• Ekipman muayene kuruluşu: İşin yapılmasında kullanılan her türlü makine, alet, ekipman, tesis, teçhizat, cihaz ve koruyucu sistemlerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden uygunluğunu denetler (9/1/2025 tarihli değişiklik).
• İşveren vekilleri işin ve işyerinin yönetiminde işveren adına hareket eden kişilerdir ve bu Kanun'un uygulanması bakımından işveren sayılırlar.

İşverenin Genel Yükümlülüğü (Madde 4)

• İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
• İşveren, mesleki riskleri önler, eğitim ve bilgi verir, organizasyon yapar, gerekli araç ve gereçleri sağlar, sağlık ve güvenlik tedbirlerini günceller ve iyileştirme çalışmaları yapar.
• İşveren, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukları giderir.
• İşveren, risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
• İşveren, çalışana görev verirken sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate alır.
• İşveren, yeterli bilgi ve talimat verilmeyen çalışanların tehlikeli yerlere girmesini engeller.
• İşyeri dışından hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
• Çalışanların yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.
• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

Risklerden Korunma İlkeleri (Madde 5)

• İşveren yükümlülüklerini yerine getirirken risklerden kaçınmalı, kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmeli ve risklerle kaynağında mücadele etmelidir.
• İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerleri ve iş ekipmanları tasarlanırken özen gösterilmeli, tekdüze çalışmanın olumsuz etkileri önlenmeli veya azaltılmalıdır.
• Teknik gelişmelere uyum sağlanmalıdır.
• Tehlikeli olan, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmelidir.
• Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirilmelidir.
• Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verilmelidir.
• Çalışanlara uygun talimatlar verilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri (Madde 6)

• İşveren, mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması için iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmakla yükümlüdür.
• Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve çok tehlikeli işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirilir.
• Belirlenen niteliklere sahip personel yoksa, OSGB'lerden veya ÇASMER'lerden hizmet alınabilir. Ancak, şartları taşıyan işveren tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre bu hizmeti kendisi üstlenebilir.
• 50'den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri, Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla (işe giriş ve periyodik muayeneler hariç) iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.
• İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kuruluşların görevlerini yerine getirmesi için gerekli araç, gereç, mekân ve zaman gibi ihtiyaçları karşılar.
• İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar.
• İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurumların mevzuata uygun olarak bildirdiği tedbirleri yerine getirir.
• İşveren, çalışanların sağlığını ve güvenliğini etkileyen konularda görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurumları, başka işyerlerinden gelen çalışanları ve işverenlerini bilgilendirir.
• Kamu kurumları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan alabileceği gibi, Kamu İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde de alabilir.
• Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi (Madde 7)

• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirebilmesi için Bakanlıkça destek sağlanabilir.
• Kamu kurum ve kuruluşları hariç, ondan az çalışanı bulunan, çok tehlikeli ve tehlikeli işyerleri faydalanabilir. Cumhurbaşkanı, ondan az çalışanı bulunan az tehlikeli işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
• Giderler, kısa vadeli sigorta kolları primlerinden karşılanır ve SGK tarafından finanse edilir.
• Uygulamada, SGK kayıtları esas alınır.
• Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlere yapılan ödemeler faiziyle tahsil edilir ve bu durumda olan işverenler 3 yıl süreyle destekten faydalanamaz.
• Uygulamaya ilişkin tereddütleri gidermeye ve sorunları çözmeye Bakanlık yetkilidir.
• Desteğin uygulanması, desteklenecek işyerlerinin özellikleri, hizmet bedellerinin tespiti, desteklenecek kısım ve ödeme şekli Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
• Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık, Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birliği yapabilir.

İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanları (Madde 8)

• İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri kısıtlanamaz, görevlerini etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içinde yürütürler.
• İşverene rehberlik ve danışmanlık yapmakla görevli bu kişiler görülen eksiklikleri ve aksaklıkları işverene yazılı olarak bildirir.
• Eksiklik ve aksaklıkların giderilmesinden işveren sorumludur.
• Acil durdurma gerektiren durumlarda veya meslek hastalığına sebep olabilecek ortamlarda işveren gerekli tedbirleri almazsa, bu durum Bakanlığa, sendika temsilcisine veya çalışan temsilcisine bildirilir.
• Bildirim yapmayan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi 3 ay, tekrarında 6 ay süreyle askıya alınır. OSGB'nin yetki belgesi ise 6 ay, tekrarında 1 yıl askıya alınır.
• Bu bildirimden dolayı işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez. Aksi takdirde işveren hakkında en az 1 yıllık sözleşme ücreti tutarında tazminata hükmedilir.
• Kötü niyetle gerçek dışı bildirim yaptığı mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi 6 ay süreyle askıya alınır.
• Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, görevlerindeki ihmallerden dolayı işverene karşı sorumludur.
• İhmali tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.
• İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için tehlike sınıflarına göre A, B veya C sınıfı belgeye sahip olmaları gerekir.
• Bakanlık, sektörel alanda özel düzenleme yapabilir.
• Tam süreli görevlendirme gereken durumlarda işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar ve çalışanların tabi olduğu haftalık çalışma süresi dikkate alınır.
• Kamu kurumlarında ilgili mevzuata göre işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli şartları sağlamaları halinde görevlendirilebilir.
• Görevlendirilecek personele ilave ödeme yapılır.
• Kamu sağlık hizmetlerinde tam süreli çalışmaya ilişkin mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, işyeri hekimleri ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmelerinde, diğer kanunların kısıtlayıcı hükümleri uygulanmaz.

Tehlike Sınıfının Belirlenmesi (Madde 9)

• İşyeri tehlike sınıfları, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Kanunun 83 üncü maddesine göre ve Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.
• Tehlike sınıfı tespitinde, işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

Risk Değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma (Madde 10)

• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.
• Risk değerlendirmesi yapılırken belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal maddeler ve müstahzarların seçimi, işyerinin tertip ve düzeni, genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışan kadınlar gibi özel politika gerektiren gruplar dikkate alınır.
• İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak tedbirleri belirler.
• İşyerinde uygulanacak tedbirler, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
• İşveren, çalışma ortamı ve çalışanların maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele ve İlk Yardım (Madde 11)

• İşveren, çalışma ortamı, maddeler, iş ekipmanı ve çevre şartlarını dikkate alarak acil durumları önceden değerlendirir, önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.
• Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak için ölçüm ve değerlendirme yapar, acil durum planlarını hazırlar.
• Önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım gibi konularda uygun donanıma sahip ve eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir. Ayrıca ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
• İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak düzenlemeler yapar.

Tahliye (Madde 12)

• Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda işveren, çalışanların işi bırakarak güvenli bir yere gidebilmeleri için düzenlemeler yapar ve talimatlar verir.
• Durumun devam etmesi halinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.
• Çalışanlar, ciddi ve yakın tehlike ile karşılaştıklarında amirine haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri çerçevesinde müdahale edebilirler. İhmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamazlar.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (Madde 13)

• Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar; kurula veya işverene başvurarak durumun tespitini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir.
• Kurul/işveren kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder, kararı yazılı olarak bildirir.
• Gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışan çalışmaktan kaçınabilir. Bu dönemdeki ücreti ve diğer hakları saklıdır.
• Tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda çalışan, işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk edebilir, hakları kısıtlanamaz.
• İş sözleşmesiyle çalışanlar, gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda sözleşmelerini feshedebilirler.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi (Madde 14)

• İşveren, tüm iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, inceleme yapar ve rapor düzenler.
• İşveren, kazaları ve hastalıkları belirtilen sürede SGK'ya bildirir.
  • İş kazaları: Kazadan sonraki üç iş günü içinde.
  • Meslek hastalıkları: Öğrenildiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.
• İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları, meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
• Sağlık hizmeti sunucuları, kendilerine intikal eden iş kazalarını ve meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde SGK ya bildirir.

Sağlık Gözetimi (Madde 15)

• İşveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
• Çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır:
  • İşe girişlerinde.
  • İş değişikliğinde.
  • İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde (talep etmeleri halinde).
  • İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre belirlenen düzenli aralıklarla.
• Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.
• Sağlık raporları işyeri hekiminden alınır.
• 50'den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ise ÇASMER'lerden, aile hekimlerinden veya diğer kamu sağlık hizmeti sunucularından da rapor alınabilir.
• Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.
• Sağlık gözetiminden doğan maliyet işverence karşılanır.
• Çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

Çalışanların Bilgilendirilmesi (Madde 16)

• İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması amacıyla çalışanları ve temsilcilerini işyerinin özelliklerini dikkate alarak bilgilendirir:
  • İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar.
  • İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler.
• 12’nci maddede belirtilen ciddi, yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan çalışanlar tehlikeler ve risklere karşı alınacak tedbirler hakkında bilgilendirilir.
• Başka işyerlerinden kendi işyerine gelen kişilerin birinci fıkrada belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların işverenlerine gerekli bilgileri verir.
• Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar.

Çalışanların Eğitimi (Madde 17)

• İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar.
• Eğitim; işe başlamadan önce, iş/yer değişikliğinde, iş ekipmanının/teknolojinin değişmesi halinde verilir.
• Eğitimler, değişen risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde düzenli aralıklarla tekrarlanır.
• Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.
• Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan işlerde, mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.
• İş kazası geçiren/meslek hastalığına yakalananlara veya 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara ilave/bilgi yenileme eğitimi verilir.
• Tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde yapılacak işlerle ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmadan başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz.
• Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimi sağlar.
• Verilecek eğitimin maliyeti çalışana yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.

Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması (Madde 18)

• İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda çalışanlara veya çalışan temsilcilerine aşağıdaki imkânları sağlar:
  • İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelere katılmalarının sağlanması.
  • Yeni teknolojilerin uygulanması, iş ekipmanı seçimi, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlığı ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması.
• Destek elemanları ve çalışan temsilcileri; işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personelin görevlendirilmesi, risk değerlendirmesi, koruyucu hizmetlerin yürütülmesi, çalışanların bilgilendirilmesi ile ilgili konularda önceden görüşlerinin alınmasını sağlar.
• Çalışanların veya temsilcilerinin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda yetkili makama başvurmalarından dolayı hakları kısıtlanamaz.

Çalışanların Yükümlülükleri (Madde 19)

• Çalışanlar, aldıkları iş sağlığı ve güvenliği eğitimi ve işveren talimatları doğrultusunda kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
• Çalışanlar;
  • İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmalı, güvenlik donanımlarını doğru kullanmalı, keyfi olarak çıkarmamalı ve değiştirmemelidir.
  • Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmalı ve korumalıdır.
  • İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermelidir.
  • Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmalıdır.
  • Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmalıdır.

Çalışan Temsilcisi (Madde 20)

• İşveren, dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla çalışanlar arasından çalışan temsilcisi görevlendirir:
  • 2-50 çalışanı olan işyerlerinde 1 temsilci.
  • 51-100 çalışanı olan işyerlerinde 2 temsilci.
  • 101-500 çalışanı olan işyerlerinde 3 temsilci.
  • 501-1000 çalışanı olan işyerlerinde 4 temsilci.
  • 1001-2000 çalışanı olan işyerlerinde 5 temsilci.
  • 2001 ve üzeri sayıda çalışanı olan işyerlerinde 6 temsilci.
• Birden fazla çalışan temsilcisi varsa, baş temsilci seçimle belirlenir.
• Çalışan temsilcisi, tehlike kaynağının yok edilmesi veya riskin azaltılması için işverene öneride bulunma ve gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.
• Çalışan temsilcileri ve destek elemanlarının hakları kısıtlanamaz.
• İşyerinde yetkili sendika varsa, sendika temsilcileri aynı zamanda çalışan temsilcisi olarak görev yapar.

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi (Madde 21)

• Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için kurulan danışma niteliğindeki konsey.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu (Madde 22)

• 50 ve daha fazla çalışanı bulunan ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur.
• İşveren, kurul kararlarını uygular.
• Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde, kurul ayrı ayrı oluşturulmuşsa, işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuşsa, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
• Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Koordinasyonu (Madde 23)

• Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler iş birliği yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir.
• İş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri gibi yerlerde koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işverenleri uyarır ve Bakanlığa bildirir.

Teftiş ve İdari Yaptırımlar (Madde 24)

• Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi, Bakanlık iş müfettişlerince yapılır.

Bakanlığın İnceleme, Kontrol, Denetim Yetki ve Sorumluluğu (Madde 24/A)

• Bakanlık, eğitim kurumları, OSGB'ler, ekipman muayene kuruluşları, iş hijyeni ölçüm, test ve analiz laboratuvarlarında inceleme, yetkilendirme, kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir.
• İnceleme, kontrol ve denetim İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünde görevli personel tarafından yerine getirilir.
• Görevlendirilen personel işi aksatmamak, işverenin meslek sırlarını gizli tutmakla yükümlüdür.

İşin Durdurulması (Madde 25)

• İşyerindeki bina, çalışma yöntemi veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, işin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur.
• Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
• Teftişe yetkili 3 iş müfettişinden oluşan heyet, tehlike tespitinden itibaren 2 gün içinde işin durdurulmasına karar verebilir.
• Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla ve bu durumda işi durdurur.
• İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve Çalışma ve İş Kurumu il mdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir, en geç 24 saat içinde yerine getirilir.
• Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün kolluk kuvvetleri marifetiyle aynı gün yerine getirilir.
• İşveren, karara 6 iş günü içinde iş mahkemesinde itiraz edebilir. Mahkeme 6 iş günü içinde karar verir.
• İşveren tehlikelerin giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır.
• İşin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretleri ödenir.
• Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve ihale ile alınan işlerde, teknolojik gelişme, iş gücü kapasitesinin artırılması bir kısım unsurlar sağlanmadan üretim ve/veya imalat planlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması nedeniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma biçimleri, işin durdurulma sebebi sayılır.
• İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilir.

Ölümlü İş Kazası Sebebiyle Kamu İhalesinden Yasaklama (Madde 25/A)

• Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde kusuru yargı kararı ile tespit edilen işveren, mahkeme tarafından 2 yıl süreyle kamu ihalelerinden yasaklanır.

İdari Para Cezaları ve Uygulanması (Madde 26)

• 4 üncü maddenin yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için 2000 TL ceza verilir.
• İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene görevlendirmediği her bir kişi için 5000 TL ceza verilir, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar uygulanır. Diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene 2500 TL ceza verilir ve aynı şekilde aykırılığın devam ettiği her ay için de uygulanır.
• 8 inci maddenin (ilke ve yükümlülükler) yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene her ihlal için 1500 TL ceza verilir.
• 10 uncu maddeye (risk değerlendirmesi) göre risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3000TL lira, aksaklığın devam ettiği her ay için de 4500 TL lira ceza verilir.
• 11 ve 12’nci maddelere (acil durum planı düzenleme ve ekip kurma) aykırı davranan işverene,uyulmayan her yükümlülük için 1000TL, aylık olarak aynı miktar ceza uygulanır.
• 14’üncü maddede (iş kazalarını kayıt ve SGK’ya bildirim) belirtilen yükümlülüğe uymayanlara ayrı ayrı 1500TL, dördüncü bendindeki (sağlık hizmeti sunucularu veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları) hükümlülükleri yerine getirmeyen hizmet sunucularına 2000TL para cezası uygulanır.
• 15’inci maddenin (sağlık gözetimi) birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alınmayan her çalışan için 1000 TL para cezası verilir.
• 16’ncı maddenin (çalışanları bilgilendirme) yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere, bilgilendirilmeyen her çalışan için 1000TL para cezası uygulanır.
• 17’nci madde de (çalışanların eğitimi) belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, her bir aykırılık için çalışan başına ayrı 500 TL ceza uygulanır.
• 18 inci maddesinde (çalışanların görüşünün alınması) belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, her aykırılık için 1000 TL ve 1500 TL para cezası uygulanır.
• 22 nci maddesinde (iş sağlığı ve güvenliği kurulu), belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı 2000 TL para cezası verilir.
• 23 üncü maddesinin bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen yönetimlere 5000 TL para cezası uygulanır.
• 24/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan hükme aykırılık halinde 5000TL para cezası uygulanır.
• 25’inci maddeye aykırı davrananlara her çalışan için 1000TL ve aylık 1000TL para cezası verilir.
• 29 uncu maddesinde belirtilen; büyük kaza önleme politika belgest hazırlanmayan ve güvenlik raporu hazırlamayan 50.000TL (elli bin), incelemeye göndermeyenlere, izin verilmemiş işyerlerini açanlara 80.000TL(seksen bin türk lirası) para cezası uygulanır.
• 30 uncu maddenin yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere 1000 TL olmak üzere yükümlülük ihlalinde bulunulan her ay ceza uygulanır.
• Çalışanlarına, standartlara uygun ve CE işaretli kişisel koruyucu donanım temin etmeyen işverenlere, çalışan başına 500 TL para cezası verilir.
• Yer altı maden işletmelerinde çalışanların bulundukları yeri ve giriş çıkışlarını gösteren takip sistemini kurmayan işverenlere, çalışan başına 500 TL para cezası verilir.
• İdari para cezaları Çalışma ve İş Kurumu il müdürü tarafından verilir; 14’ üncü madde kapsamındaki cezalar ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilir.
• İdari para cezalarına itiraz ve tahsilinde 5510 sayılı kanunun 102 maddesi hükümleri uygulanır.