6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşte 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu için çalışma notları:

Amaç (Madde 1)

• İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması amaçlanır.
• Mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi hedeflenir.
• İşveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenler.

Kapsam ve İstisnalar (Madde 2)

• Bu Kanun, kamu ve özel sektöre ait tüm işlere ve işyerlerine uygulanır.
• İşverenler, işveren vekilleri, çıraklar, stajyerler dahil tüm çalışanları kapsar.
• Faaliyet konusuna bakılmaksızın tüm işler bu kanuna tabidir.
• Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının fabrika, bakım merkezi, dikimevi harici faaliyetleri kanun kapsamı dışındadır.
• Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri de bu Kanun hükümlerine tabi değildir.
• Ev hizmetleri ve çalışan istihdam etmeksizin kendi adına mal/hizmet üretenler de kanun kapsamı dışındadır.
• Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetlerindeki iyileştirme, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri de bu kanuna tabi değildir.

Tanımlar (Madde 3)

• Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olarak tanımlanır.
• Çalışan: Kamu veya özelde istihdam edilen, statüsüne bakılmaksızın gerçek kişidir.
• Çalışan Temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına katılan, tedbir alınmasını isteyen, tekliflerde bulunan yetkili çalışandır.
• Destek Elemanı: Asli görevinin yanında İSG ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım konularında görevlendirilmiş donanımlı ve eğitimli kişidir.
• Eğitim Kurumu: Bakanlıkça yetkilendirilmiş, bu Kanun'a dayanarak eğitim veren kurum ve kuruluşlardır.
• Genç Çalışan: 15 yaşını bitirmiş, 18 yaşını doldurmamış çalışandır.
• İş Güvenliği Uzmanı: Bakanlıkça yetkilendirilmiş, İSG alanında görev yapan, uzmanlık belgesine sahip teknik elemandır.
• İş Kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme veya engelli hale getiren olaydır.
• İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek/tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan kurum/kuruluşlardır.
• İşyeri: Mal/hizmet üretmek amacıyla çalışanların örgütlendiği, işverenin kontrolünde olan yerlerdir. Dinlenme, emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene, bakım, eğitim yerleri ve avlu gibi eklentiler dahildir.
• İşyeri Hekimi: İSG alanında görevli, Bakanlıkça yetkilendirilmiş hekimdir.
• İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi: İSG hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, donanım ve personele sahip birimdir.
• Konsey: Ulusal İSG Konseyi'ni ifade eder.
• Kurul: İSG kurulunu ifade eder.
• Meslek Hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıktır.
• Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB): İSG hizmetlerini sunmak üzere kurulan, Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir.
• Önleme: İşyerinde, İSG ile ilgili tüm riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan tedbirlerdir.
• Risk: Tehlikeden kaynaklanacak zarar veya kayıp ihtimalidir.
• Risk Değerlendirmesi: Tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması sürecidir.
• Tehlike: Çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.
• Tehlike Sınıfı: İşin özelliği, maddeler, ekipman, üretim yöntemleri, çalışma ortamı ve şartlarına göre belirlenen risk grubudur.
• Teknik Eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager, biyolog veya üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programlarından mezun olanlardır.
• İşyeri Hemşiresi: İSG hizmetlerinde görevlendirilen, Bakanlıkça yetkilendirilen hemşire veya diğer sağlık personelidir
• Çalışan Sağlığı Merkezi (ÇASMER): Sağlık Bakanlığına bağlı, İSG hizmetleri sunan yetkilendirilmiş birimdir.
• Ekipman Muayene Kuruluşu: İşin yapılmasında kullanılan makine, alet, ekipman vb. sistemlerin mevzuat ve standartlara uygunluğunu denetleyen yetkili kuruluşlardır.
• İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden, işin yönetiminde görev alan ve kanun uygulamaları bakımından işveren sayılan kişidir.

İşveren ve Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri

İşverenin Genel Yükümlülüğü (Madde 4)

• Çalışanların sağlığını ve güvenliğini sağlamak işverenin yükümlülüğündedir.
• Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbiri almalıdır.
• Organizasyon yapmalı, gerekli araç ve gereçleri sağlamalıdır.
• Sağlık ve güvenlik tedbirlerini değişen şartlara uygun hale getirmelidir.
• Mevcut durumu iyileştirmek için çalışmalıdır.
• İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemeli, denetlemeli ve uygunsuzlukları gidermelidir.
• Risk değerlendirmesi yapmalı veya yaptırmalıdır.
• Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate almalıdır.
• Yeterli bilgi ve talimat verilmeyen çalışanların tehlike bulunan yerlere girmesini engellemelidir.
• İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtmamalıdır.

Risklerden Korunma İlkeleri (Madde 5)

• İşveren yükümlülüklerini yerine getirirken risklerden kaçınmalıdır.
• Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmelidir.
• Risklerle kaynağında mücadele etmelidir.
• İşi kişilere uygun hale getirmeli, iş ekipmanı ve üretim metotlarını dikkatle seçmelidir.
• Tekdüze çalışmanın olumsuz etkilerini önlemelidir.
• Teknik gelişmelere uyum sağlamalıdır.
• Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmelidir.
• Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörleri gözeten bir önleme politikası geliştirmelidir.
• Toplu korunma tedbirlerine öncelik vermelidir.
• Çalışanlara uygun talimatlar vermelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri (Madde 6)

• Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren;
• Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir.
• Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden veya ÇASMER’lerden hizmet alarak yerine getirilebilir.
• Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.
• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
• İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlamalıdır.
• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirmelidir.
• Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirmelidir.
• 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir.
• Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.
• Öğrenci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının toplamına dâhil edilmez.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi (Madde 7)

• İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için Bakanlıkça destek sağlanabilir:
  • Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Cumhurbaşkanı, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
  • Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir.
  • Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır.

İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanları (Madde 8)

• İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz.
• Görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütürler.
• İşverene İSG ile ilgili rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak İSG ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir.
• Belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır.
• Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin yetki belgesi altı ay, tekrarında ise bir yıl süreyle askıya alınır.
• İşveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir.
• Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.
• Uzmanların görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır.
• Bakanlık, İş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir.

Tehlike Sınıfının Belirlenmesi (Madde 9)

• İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83 üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.
• İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

Risk Değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma (Madde 10)

• İşveren, İSG yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
  • Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.
  • Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.
  • İşyerinin tertip ve düzeni.
  • Genç, yaşlı, engelli, gebe/emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.
• İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak İSG tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.
• İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
• Çalışma ortamına ve çalışanların maruz kaldığı risklerin belirlenmesi için gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele ve İlk Yardım (Madde 11)

• İşveren; çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirmelidir.
• Çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirlemelidir.
• Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapmalı, acil durum planlarını hazırlamalıdır.
• Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirmeli, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırmalı ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlamalıdır.
• Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapmalıdır.

Tahliye (Madde 12)

• Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren;
  • Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir.
  • Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.
• İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlamalıdır.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (Madde 13)

• Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir.
• Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder.
• Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir.
• Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
• Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirimi (Madde 14)

• Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.
• İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.
  • İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.
  • Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.

Sağlık Gözetimi (Madde 15)

• Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
• Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır:
  • İşe girişlerinde.
  • İş değişikliğinde.
  • İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.
  • İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.

Çalışanların Bilgilendirilmesi (Madde 16)

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini;
  • İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler.
  • Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar.
  • İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler. hakkında bilgilendirilir.