6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşte "6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu" metninin çalışma notları:

Birinci Bölüm: Amaç, Kapsam ve Tanımlar

• Amaç (Madde 1): İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk ve yükümlülüklerini düzenler.
• Kapsam (Madde 2): Kanun, kamu ve özel sektördeki tüm işler, işyerleri, işverenler, işveren vekilleri, çıraklar, stajyerler dahil tüm çalışanları kapsar.
• İstisnalar (Madde 2):
  • Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı'nın fabrika, bakım merkezi ve dikimevi dışındaki faaliyetleri.
  • Afet ve acil durum müdahale faaliyetleri.
  • Ev hizmetleri
  • Çalışan istihdam etmeksizin kendi adına mal ve hizmet üretenler
  • Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetlerindeki iyileştirme, eğitim ve meslek edindirme faaliyetleri.
• Tanımlar (Madde 3):
  • Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır.
  • Çalışan: Kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişidir, özel kanunlardaki statülerine bakılmaksızın.
  • Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına katılan, tedbir alınmasını isteyen ve çalışanları temsil eden yetkili kişidir.
  • Destek elemanı: Asli görevinin yanı sıra, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görevlendirilen, uygun donanım ve eğitime sahip kişidir.
  • Eğitim kurumu: Bakanlıkça yetkilendirilmiş, bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca eğitim veren kurum ve kuruluşlardır (9/1/2025 itibarıyla).
  • Genç çalışan: 15 yaşını bitirmiş ancak 18 yaşını doldurmamış çalışandır.
  • İş güvenliği uzmanı: Usul ve esasları yönetmelikle belirlenen iş güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş ve iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip teknik elemandır.
  • İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme veya bedeni/ruhi engelliliğe yol açan olaydır.
  • İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişidir.
  • İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla kurulan, çalışanın örgütlendiği, işverenin yönetimi altında olan yerdir (dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma yerleri vb. dahil).
  • İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilen hekimdir.
  • İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde İSG hizmetlerini yürütmek için kurulan, gerekli donanım ve personele sahip birimdir.
  • Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyidir.
  • Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kuruludur.
  • Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruz kalma sonucu oluşan hastalıktır.
  • Ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB): Kamu kurumları, OSB'ler veya şirketler tarafından kurulan, İSG hizmetlerini sunan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir.
  • Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin tüm aşamalarında İSG ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için yapılan planlı çalışmaların tümüdür.
  • Risk: Tehlikeden kaynaklanacak zarar veya hasar olasılığıdır.
  • Risk değerlendirmesi: Tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilmesi, derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin belirlenmesi için yapılan çalışmalardır.
  • Tehlike: İşyerinde var olan veya dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.
  • Tehlike sınıfı: İşin özelliği, kullanılan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntemleri, çalışma ortamı ve şartları dikkate alınarak belirlenen tehlike grubudur.
  • Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager, biyolog unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarıdır.
  • İşyeri hemşiresi: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, diğer sağlık personeli belgesine sahip kişidir (9/1/2025 itibarıyla).
  • Çalışan Sağlığı Merkezi (ÇASMER): Sağlık Bakanlığına bağlı, işyerlerine İSG hizmetleri sunan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir (9/1/2025 itibarıyla).
  • Ekipman muayene kuruluşu: İşin yapılmasında kullanılan her türlü makine, alet, ekipman, tesis, teçhizat, cihaz ve koruyucu sistemlerin İSG yönünden uygunluğunun sağlanması adına bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlardır(9/1/2025 itibarıyla).
• İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan kişilerdir.

İkinci Bölüm: İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri

• İşverenin Genel Yükümlülüğü (Madde 4): İşveren, çalışanların işle ilgili sağlığını ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

  • Mesleki riskleri önlemeli, eğitim ve bilgi dahil her türlü tedbiri almalıdır.
  • İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemeli, denetlemeli ve uygunsuzlukları gidermelidir.
  • Risk değerlendirmesi yapmalı veya yaptırmalıdır.
  • Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu gözetmelidir.
  • Yeterli bilgi ve talimat verilmeyen çalışanların tehlikeli yerlere girmemesi için önlem almalıdır.

• İşveren Sorumluluğu: Uzman veya kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

• Çalışan Yükümlülükleri: Çalışanların İSG alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

• Maliyet: İSG tedbirlerinin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz.

• Risklerden Korunma İlkeleri (Madde 5): İşverenin yükümlülüklerini yerine getirirken göz önünde bulundurması gereken ilkeler:

  • Risklerden kaçınmak.
  • Kaçınılmaz riskleri analiz etmek.
  • Risklerle kaynağında mücadele etmek.
  • İşi kişilere uygun hale getirmek (işyeri tasarımı, ekipman seçimi).
  • Teknik gelişmelere uyum sağlamak.
  • Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.
  • Tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.
  • Toplu korunma tedbirlerine öncelik vermek.
  • Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

• İSG Hizmetleri (Madde 6): İşveren, mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak şekilde İSG hizmetlerinin sunulmasını sağlamalıdır.

  • İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve (çok tehlikeli işyerlerinde) diğer sağlık personeli görevlendirilmelidir.
  • Belirli şartlarda OSGB'lerden veya ÇASMER'lerden hizmet alınabilir ya da işveren kendisi bu hizmeti üstlenebilir.
  • 50'den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri belirli eğitimleri tamamlayarak İSG hizmetlerini yürütebilirler.
  • Görevlendirilenlere araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli tüm ihtiyaçlar karşılanmalıdır.
  • İSG hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyon sağlanmalıdır.

• Bilgilendirme Yükümlülüğü: Çalışanların sağlığını ve güvenliğini etkileyen konular hakkında; kendi işyerine başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve onların işverenleri de bilgilendirilmelidir.

• Kamuya Ait Kuruluşlar: 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir.

• Tam Süreli İşyeri Hekimi: Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.

• Öğrenci Statüsünde Olanlar: Çırak ve stajyerler, çalışan sayısının toplamına dahil edilmez.

• Desteğe İlişkin Usül ve Esaslar: Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir(9/1/2025 itibarıyla).

• İSG Hizmetlerinin Desteklenmesi (Madde 7): İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için Bakanlıkça destek sağlanabilir.

  • Kamu kurumları hariç, ondan az çalışanı bulunan, çok tehlikeli ve tehlikeli işyerleri destekten yararlanabilir.
  • Cumhurbaşkanı ondan az çalışanı bulunan, az tehlikeli işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
  • Giderler, kısa vadeli sigorta kolları primlerinden aktarılmak suretiyle SGK tarafından finanse edilir.
  • SGK kayıtları esas alınır.
  • Sigortasız İşçi Tespiti: Sigortasız işçi çalıştıran işverenler destekten 3 yıl faydalanamaz.

• Ortaya Çıkabilecek Tereddütler: Tereddütleri gidermeye Bakanlık yetkilidir.

• Bakanlık Yönetmelikleri: İzlenecek yöntem ve temel ilkeler, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça yönetmelikle belirlenir.

  • Bu, çalışma ve güvenlik bakımından güvenliğin teşvik edilmesiyle ilgilidir.

• Bakanlık İşbirliği: Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık tarafından Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birliği yapılabilir.

• İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanları (Madde 8):

  • Hak ve yetkileri kısıtlanamaz, görevlerini etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içinde yürütürler.
  • İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları işverene yazılı olarak bildirirler.
  • Acil durumlarda ve gerekli tedbirlerin alınmaması halinde durumu Bakanlığa, sendika temsilcisine veya çalışan temsilcisine bildirirler.
  • Bildirim yapmadığı tespit edilenlerin belgesi askıya alınır.
  • İş sözleşmeleri feshedilemez, hak kaybına uğratılamazlar.
  • Hizmet sundukları işverene karşı sorumludurlar.
  • İhmali tespit edilenlerin yetki belgesi askıya alınır.
  • İş güvenliği uzmanları, tehlike sınıflarına göre farklı sınıfta belgeye sahip olmalıdır.
  • Bakanlık, sektörlere özel düzenleme yapabilir.
  • Tam süreli görevlendirme gereken durumlarda işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar.
  • Kamu kurumlarında belirli şartlarda görevlendirilebilirler.

• Tehlike Sınıfının Belirlenmesi (Madde 9):

  • İşyeri tehlike sınıfları, ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda Bakanlıkça belirlenir.
  • Tehlike sınıfı tespitinde, işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

• Risk Değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma (Madde 10):

  • İşveren risk analizi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür ve yapılırken belirli hususlar dikkate alınır.

• Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele ve İlk Yardım (Madde 11):

  • Çalışma ortamına ve kullanılan maddelere göre acil durumlar önceden değerlendirilir.
  • Önleyici ve sınırlandırıcı önlemler alınır, acil durum planları hazırlanır.
  • Yangınla mücadele ve ilkyardımda yeterli sayıda ekip oluşturulur.

• Tahliye (Madde 12):

  • Ciddi ve önlenemeyen tehlike durumunda çalışanların güvenli bir yere gidebilmesi için gerekli düzenlemeler yapılır.
  • Belirli görevliler dışındaki çalışanlar, tehlikeli durumlarda işlerine devam etmeye zorlanamaz.

• Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (Madde 13):

  • Ciddi ve yakın tehlike durumunda çalışanlar, gerekli tedbirler alınana kadar çalışmaktan kaçınabilirler.
  • Çalışmaktan kaçınılan dönemdeki ücret ve diğer haklar saklıdır.
  • Tehlikeli durumlarda işyerini terk edebilirler.
  • Talep etmelerine rağmen tedbir alınmazsa iş sözleşmelerini feshedebilirler.

• İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirimi (Madde 14):

  • İşveren, tüm iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutar ve raporlarını düzenler.
  • İş kazaları kazadan sonraki üç iş günü içinde SGK'ya bildirilir, meslek hastalıkları öğrenildikten sonraki.

• Sağlık Gözetimi (Madde 15):

  • İşveren, çalışanların sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar.
  • İşe giriş, iş değişikliği ve belirli aralıklarla sağlık muayeneleri yapılır.
  • Sağlık raporu olmadan tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışılamaz.
  • Sağlık gözetimi maliyeti çalışana yansıtılamaz ve sağlık bilgileri gizli tutulur.

• Çalışanların Bilgilendirilmesi (Madde 16):

  • Çalışanlar, işyerindeki sağlık ve güvenlik riskleri hakkında bilgilendirilir.
  • Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalanlar derhal bilgilendirilir.

• Çalışanların Eğitimi (Madde 17):

  • Çalışanlara İSG eğitimleri verilir, yeni teknoloji ve ekipman kullanımında eğitimler yenilenir.
  • Mesleki eğitim almayanlar tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.

• Çalışanların Görüşlerinin Alınması (Madde 18).

  • Risk değerlendirmesi ve gerekli olan koruyu ekipmanların belirlenmesi gibi durumlarda çalışanlar tarafından destek sağlanır.

• Çalışanların Yükümlülükleri (Madde 19):

  • İşveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapılır.

• Çalışan Temsilcisi (Madde 20):

  • İşveren tarafından dengeli bir şekilde iş yerindeki çalışanlar arasında görevlendirilir.
  • Çalışan temsilcisinin çokluğu durumunda baş temsilci çalışanlarca seçilir.
  • Görevlerini eksiksiz yapmaları için gerekli her türlü olanak işveren tarafınca sağlanır.
  • İşyerinde sendika bulunması dahilinde de çalışan temsilcisi görevini üstlenirler.

Üçüncü Bölüm: Konsey, Kurul ve Koordinasyon

• Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi (Madde 21): Ülke genelinde İSG ile ilgili politika ve stratejiler oluşturmak için kurulmuştur.

• İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu (Madde 22):

  • 50 ve daha üzeri sayıda çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde kurul oluşturulur.
  • Kurul kararları işverence uygulanır.

• Asıl İşveren-Alt İşveren ilişkisi: Ayrı ayrı kurullar varsa iş birliği asıl işveren tarafından sağlanır.

  • Eğer asıl işverence kurul oluşturulmuşsa alt işveren bir temsilci atar.
  • Toplam çalışan sayısı elliden fazlaysa, koordinasyon asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.

• İş Sağlığı ve Güvenliğinin Koordinasyonu (Madde 23):

  • Aynı çalışma alanında birden fazla işveren varsa, önlemlerin uygulanmasında iş birliği yapılır.
  • İş merkezleri gibi yerlerde koordinasyon yönetim tarafından sağlanır ve uyarılara uymayanlar Bakanlığa bildirilir.

Dördüncü Bölüm: Teftiş ve İdari Yaptırımlar

• Teftiş, İnceleme, Araştırma (Madde 24):
  • Kanun hükümlerinin uygulanması ve denetimi, Bakanlık müfettişlerince yapılır.
• Bakanlığın İnceleme, Kontrol, Denetim Yetki ve Sorumluluğu (Madde 24/A):
  • Bakanlıkça yetkilendirilen kişi ya da kuruluşlara yönelik inceleme yapılabilmesi adına tüm kolaylıklar sağlanmalıdır.
• İşin Durdurulması (Madde 25):
  • Çalışanlar için hayati tehlike oluşturan durumlarda iş durdurulur.
  • Çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulur.
  • İşveren, iş güvenliğini etkileyebilecek iş alanlarında oluşabilecek uygunsuz hallerde tespit tarihinden itibaren 2 iş günü içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir.
  • Karar 1 gün içinde mülki idare amirine ve Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne gönderilir ve mülki idare amiri tarafından 24 saat içerisinde yerine getirilir.
  • İşveren, 6 iş günü içerisinde yetkili mahkemeye başvurarak karara itiraz edebilir, fakat bu işin durdurulmasını etkilemez.
  • İşin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanların ücretleri ödenir.
• Kamu İhalelerinden Yasaklama(Madde 25/A): Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde kusuru yargı kararıyla belirlenen işverenler 2 yıl süreyle kamu ihalelerinden yasaklanır.
• İdari Para Cezaları (Madde 26): Kanun hükümlerine aykırılık durumunda idari para cezaları uygulanır.
  • Cezalar, aykırılığın türüne, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre değişir.
  • Belirli durumlarda cezalar artırımlı uygulanır.
• Çalışanlarına, standartlara uygun ve CE işaretli kişisel koruyucu donanım temin etmeyen işverenlere çalışan başına beşyüz Türk Lirası,
• Yer altı maden işletmelerinde çalışanların bulundukları yeri ve giriş çıkışlarını gösteren takip sistemini kurmayan işverenlere çalışan başına beşyüz Türk Lirası.
• Cezalar, genel bütçeye gelir kaydedilir.
  • Ayrıca işin durdurulması halinde bundan mütevellit bir ceza hali söz konusu olamaz.

Beşinci Bölüm: Çeşitli ve Geçici Hükümler

• Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı (Madde 28): İşyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
• Güvenlik Raporu veya Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi (Madde 29): Büyük endüstriyel kaza riski olan işyerleri için bu belgeler hazırlanır ve Bakanlıkça onaylanır.
• İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Çeşitli Yönetmelikler (Madde 30): Yönetmeliklerle düzenlenecek konular şunlardır:
  • İşyeri bina ve eklentileri, iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartları.
  • Özel risk taşıyan işler ve ekipmanlar.
  • Özel politika gerektiren grupların çalıştırılması, sağlık kuralları, emzirme odaları.
  • Çocuk bakım yurtları.
  • İSG hizmetleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin nitelikleri.
  • Risk analizi.
  • Acil durum planları.
  • Çalışanlara verilecek eğitimler.
  • Kurulların görev ve yetkileri.
  • İşin durdurulması.
• Belgelendirme, İhtar, Askı ve İptaller (Madde 31): Yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri ve kuralların ihlali halinde uygulanacak işlemler usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
• Değiştirilen Hükümler (Madde 32): 4857 sayılı İş Kanununda yapılan değişiklikler belirtilir.
• Yürürlükten Kaldırılan Hükümler (Madde 37): 4857 sayılı İş Kanununun bazı hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.
• Yürürlük (Madde 38): Kanunun yürürlüğe giriş tarihleri belirtilir.
• Yürütme (Madde 39): Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.