1982 Anayasası: Temel İlkeler

• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türk Vatanı ve Milletinin ebedi varlığını ve Yüce Türk Devletinin bölünmez bütünlüğünü belirlemektedir.
• Anayasa, Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı ve inkılap ve ilkeleri doğrultusundadır.
• Anayasa, Türkiye Cumhuriyetinin ebedi varlığı, gelişmesi, maddi ve manevi mutluluğu ile çağdaş medeniyet düzeyine ulaşma azmini yansıtır.
• Millet iradesinin mutlak üstünlüğü ve egemenliğin Türk Milletine ait olduğu vurgulanmaktadır.
• Hiçbir kişi veya kuruluşun Anayasada belirtilen hürriyetçi demokrasi ve hukuk düzeni dışına çıkamayacağı belirtilmektedir.
• Kuvvetler ayrılığı, devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, yetki ve görevlerin kullanılmasından ibarettir.
• Üstünlük, sadece Anayasa ve kanunlarda bulunur.
• Türk milli menfaatleri, Türk varlığı, devletin ve ülkenin bölünmezliği, Türklüğün tarihi ve manevi değerleri korunur.
• Laiklik ilkesinin gereği olarak, din duygularının devlet işlerine karıştırılamayacağı vurgulanır.
• Her Türk vatandaşının temel hak ve hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet ilkelerine göre yararlanma hakkı vardır.
• Türk vatandaşlarının milli gurur, sevinç ve kederlerde ortak olduğu, hak ve ödevlerde, nimet ve külfetlerde ortak olduğu belirtilir.
• Anayasa, Türk Milletinin demokrasiye aşık evlatlarının vatan ve millet sevgisine emanet ve tevdi olunmuştur.

Devletin Şekli (Madde 1)

• Türkiye Devleti'nin bir Cumhuriyet olduğu belirtilir.

Cumhuriyetin Nitelikleri (Madde 2)

• Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı bir hukuk devletidir.
• Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen ilkelere dayanan, demokratik, laik bir devlettir.

Devletin Bütünlüğü, Resmî Dili, Bayrağı, Millî Marşı ve Başkenti (Madde 3)

• Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
• Dili Türkçedir.
• Bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayraktır.
• Milli marşı İstiklal Marşı'dır.
• Başkenti Ankara'dır.

Değiştirilemeyecek Hükümler (Madde 4)

• Anayasanın 1, 2 ve 3. maddelerindeki hükümler değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Devletin Temel Amaç ve Görevleri (Madde 5)

• Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü korumak.
• Ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak.
• Kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak.
• Temel hak ve hürriyetleri güvence altına almak.
• Siyasi, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmak.
• İnsanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamak.

Egemenlik (Madde 6)

• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Türk Milleti, egemenliğini Anayasa esaslarına göre yetkili organları eliyle kullanır.
• Egemenliğin kullanılması hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz.
• Kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanılamaz.

Yasama Yetkisi (Madde 7)

• Yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nindir ve devredilemez.

Yürütme Yetkisi ve Görevi (Madde 8)

• Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır.

Yargı Yetkisi (Madde 9)

• Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

Kanun Önünde Eşitlik (Madde 10)

• Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
• Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir ve devlet bu eşitliği sağlamakla yükümlüdür.
• Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, şehitlerin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.
• Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
• Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun hareket etmelidirler.

Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü (Madde 11)

• Anayasa hükümleri yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
• Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği (Madde 12)

• Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.
• Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da içerir.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması (Madde 13)

• Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunmaksızın ve yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak kanunla sınırlanabilir.
• Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzenine, laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılamaması (Madde 14)

• Anayasada yer alan hak ve hürriyetler, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetlerde kullanılamaz.
• Anayasa hükümleri, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.
• Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlara uygulanacak yaptırımlar kanunla düzenlenir.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması (Madde 15)

• Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler saklı kalmak kaydıyla temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir ve güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.
• Belirtilen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında yaşam hakkına dokunulamaz, kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz, suç ve cezalar geçmişe yürütülemez.
• Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

Yabancıların Durumu (Madde 16)

• Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.

Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı (Madde 17)

• Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı vardır.
• Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.
• İşkence ve eziyet yapılamaz, insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
• Meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, kaçmanın önlenmesi, ayaklanma veya isyanın bastırılması veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında meydana gelen öldürme fiilleri bu hükmün dışındadır.

Zorla Çalıştırma Yasağı (Madde 18)

• Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve angarya yasaktır.
• Hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalıştırmalar, olağanüstü hallerde vatandaşlardan istenecek hizmetler ve ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmaları zorla çalıştırma sayılmaz.

Kişi Hürriyeti ve Güvenliği (Madde 19)

• Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir.
• Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi.
• Kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin yakalanması veya tutuklanması.
• Bir küçüğün gözetim altında ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarılması için verilen bir kararın yerine getirilmesi.
• Toplum için tehlike teşkil eden bir akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalık yayabilecek bir kişinin bir müessesede tedavi, eğitim veya ıslahı için kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alınan tedbirin yerine getirilmesi.
• Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme yahut geri verme kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanması halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz
• Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yok edilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer hallerde hakim kararıyla tutuklanabilir.
• Yakalama, ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir, bunun şartlarını kanun gösterir.
• Yakalanan veya tutuklanan kişilere yakalama veya tutuklama sebepleri ve haklarındaki iddialar herhalde yazılı ve bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak derhal, toplu suçlarda en geç hakim huzuruna çıkarılıncaya kadar bildirilir.
• Yakalanan veya tutuklanan kişi en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hakim önüne çıkarılır.
• Kimse bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz. Bu süreler olağanüstü hal ve savaş hallerinde uzatılabilir.
• Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir.
• Tutuklanan kişilerin, makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme hakları vardır.

Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması (Madde 20-22)

• Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.
• Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması gibi sebepler olmadığı sürece özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.
• Kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz.
• Haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz.
• Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir.

Konut Dokunulmazlığı (Madde 21)

Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti (Madde 23)

• Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.
• Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.

Din ve Vicdan Hürriyeti (Madde 24)

• Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir ve ibadet, dini ayin ve törenler serbesttir.
• Kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.

Düşünce ve Kanaat Hürriyeti (Madde 25)

• Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.

Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti (Madde 26)

• Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet, haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar.

Bilim ve Sanat Hürriyeti (Madde 27)

• Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir.
• Yayma hakkı, Anayasanın değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılamaz.

Basın ve Yayımla İlgili Hükümler (Madde 28)

• Basın hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz. Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır.

Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı (Madde 29)

• Süreli veya süresiz yayın önceden izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz.

Basın Araçlarının Korunması (Madde 30)

• Kanuna uygun şekilde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri ile basın araçları, suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz.

Kamu Tüzel Kişilerinin Elindeki Basın Dışı Kitle Haberleşme Araçlarından Yararlanma Hakkı (Madde 31)

• Kişiler ve siyasi partiler, kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir.

Düzeltme ve Cevap Hakkı (Madde 32)

• Düzeltme ve cevap hakkı, ancak kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınır ve kanunla düzenlenir.

Toplantı Hak ve Hürriyetleri

• Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir (Madde 33).
• Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz.
• Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir (Madde 34).
• Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı ancak, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla ve kanunla sınırlanabilir.

Mülkiyet Hakkı (Madde 35)

• Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir ve kullanımının toplum yararına aykırı olmaması gerekir.

Hakların Korunması ile İlgili Hükümler (Madde 36 - 38)

• Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir (Madde 36).
• Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz ve bir kimseyi kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran olağanüstü merciler kurulamaz (Madde 37).
• Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. Ceza sorumluluğu şahsidir ve ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez (Madde 38).

İspat Hakkı (Madde 39)

• Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı, görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili hakaret davalarında, sanık isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması (Madde 40)

• Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.
• Devlet, işlemlerinde ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını belirtmek zorundadır.

Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları (Madde 41)

• Aile Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır.

Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi (Madde 42)

• Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.
• Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır.

Kamu Yararı ve Toprak Mülkiyeti

• Kıyılar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır (Madde 43).
• Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeterli toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır (Madde 44).

Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Korunması (Madde 45)

• Devlet, tarım arazileri ile çayır ve mer'aların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, tarımsal üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır.

Kamulaştırma (Madde 46)

• Devlet ve kamu tüzel kişileri, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya yetkilidir.

Devletleştirme ve Özelleştirme (Madde 47)

• Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir.

Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti (Madde 48)

• Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir.

Çalışma Hakkı ve Ödevi

• Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir (Madde 49).
• Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz (Madde 50).

Sendika Kurma Hakkı (Madde 51)

• Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir.

Grev Hakkı ve Lokavt (Madde 54)

• Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler.

Ücrette Adalet Sağlanması (Madde 55)

• Ücret emeğin karşılığıdır.

Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması (Madde 56)

• Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.

Konut Hakkı (Madde 57)

• Şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri almak devletin görevidir.

Gençliğin Korunması (Madde 58)

• Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan korumak için gerekli tedbirler alır.

Sporun Geliştirilmesi ve Tahkim (Madde 59)

• Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder ve başarılı sporcuyu korur.

Sosyal Güvenlik Hakkı (Madde 60)

• Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir ve devlet bu güvenliği sağlamakla görevlidir.

Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması (Madde 63)

• Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlamak devletin görevidir.

Sanatın ve Sanatçının Korunması (Madde 64)

• Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur, sanat eserlerinin ve sanatçının korunması, değerlendirilmesi, desteklenmesi ve sanat sevgisinin yayılması için gereken tedbirleri alır.

Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları (Madde 65)

• Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.

Türk Vatandaşlığı (Madde 66)

• Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür.

Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları (Madde 67)

• Vatandaşlar kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.
• Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.
• Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.

Siyasi Partilerle İlgili Hükümler (Madde 68 - 69)

• Vatandaşlar siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir. Parti üyesi olabilmek için onsekiz yaşını doldurmuş olmak gerekir.
• Siyasi partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır ve eylem ve faaliyetleri devletin bağımsızlığına, ülke ve milletin bütünlüğüne aykırı olamaz.

Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı (Madde 70)

• Her Türk kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir ve hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.

Mal Bildirimi (Madde 71)

• Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri kanunla düzenlenir.

Vatan Hizmeti (Madde 72)

• Vatan hizmeti her Türkün hakkı ve ödevidir.

Vergi Ödevi (Madde 73)

• Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.

Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı (Madde 74)

• Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla herkes, dilekçe ve bilgi edinme ile kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceler.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)

• TBMM, genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur (Madde 75).
• Seçilme yeterliliği için onsekiz yaşını doldurmuş olmak ve en az ilkokul mezunu olmak gerekir, ancak bazı suçlardan hüküm giymiş olanlar milletvekili seçilemez (Madde 76).
• TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır ve milletvekilleri yeniden seçilebilir. (Madde 77)

Seçimlere Hakim Olan İlkeler

• Eşit oy ilkesi, tek dereceli seçim ilkesi, gizli oy ilkesi, açık sayım ve döküm ilkesi, genel oy ilkesi, geniş çevre ilkesi ve seçimlerin serbestliği

TBMM Üyeliği ile İlgili Hükümler (Madde 80-82)

• Milletvekilleri seçildikleri bölgeyi değil, bütün milleti temsil eder (Madde 80).
• Üyeler, görevlerine başlarken Anayasaya sadakat yemini ederler (Madde 81).
• TBMM üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda, Devlette veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda görev alamazlar (Madde 82).

Yasama Dokunulmazlığı (Madde 83)

• TBMM üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden sorumlu tutulamazlar.
• Seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz.

Milletvekilliğinin Düşmesi (Madde 84)

• İstifa, kesin hüküm giyme, kısıtlanma veya Meclis çalışmalarına katılmama gibi durumlarda milletvekilliği düşer.

İptal İstemil(Madde 85)

• Yasama dokunulmazlığının kaldırılması veya milletvekilliğinin düşmesine 84 üncü maddenin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre karar verilmiş olması hallerinde, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

Ödenek ve Yolluklar (Madde 86)

• Meclis üyelerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir.

TBMM'nin Görev ve Yetkileri (Madde 87-92)

• Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek TBMM'nin görev ve yetkileridir.
• Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir (Madde 88).
• Cumhurbaşkanı, TBMM'ce kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar veya gerekçesiyle geri gönderir (Madde 89).
• Milletlerarası andlaşmaların onaylanması TBMM'nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır (Madde 90).

TBMM'nin Faaliyetleri ile İlgili Hükümler (Madde 93 - 97)

• TBMM her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır ve bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir (Madde 93).
• Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, Katip Üyeler ve İdare Amirlerinden oluşan Başkanlık Divanı siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur ( Madde 94)
• İçtüzük hükümleri, siyasi parti gruplarının Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak yolda düzenlenir ve TBMM’nin çalışmaları kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürütülür. (Madde 95)
• TBMM, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir (Madde 96).

TBMM'nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları (Madde 98)

• Yasama ve yürütme işlemlerinin denetimi yolları; Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru'dan ibarettir.

Yürütme Bölümü

• Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır ve en fazla iki defa seçilebilir (Madde 101).
• Cumhurbaşkanı, Devletin başıdır ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir (Madde 104).
• Yüksek kademe kamu yöneticilerini atar, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

Olağanüstü Hal Yönetimi (Madde 119)

• Cumhurbaşkanı; savaş, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması gibi hallerde olağanüstü hal ilan edebilir.

Milli Güvenlik Kurulu (Madde 118)

• Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından kurulur.

Yargı Bölümü

• Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar, Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler. Bir davaya müdahale ve telkinde bulunulamaz (Madde 138).
• Mahkemelerin kuruluşu, görev ve ve yetkileri kanunla düzenlenir (Madde 142).

Yüksek Mahkemeler

• Anayasa mahkemesi kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasaya uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar (Madde 146).
• Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir (Madde 154 )
• Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümleri inceleme merciidir (Madde 155).
• Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir (Madde 158).

Hakimler ve Savcılar Kurulu (Madde 159)

• Hakimler ve Savcılar Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.
• Hâkimler ve Savcılar Kurulu 13 üyeden oluşur; iki daire halinde çalışır. Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.

Sayıştay (Madde 160)

• Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderlerini denetlemek görevine sahiptir.

Bütçe (Madde 161 – 163)

• Kamu idarelerinin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.
• Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz ve Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey (Madde 166)

• Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı planlamak ve bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.

Tabii Servetlerin ve Kaynakların Aranması ve İşletilmesi (Madde 168)

• Tabii servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır ve bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir.

Ormanlar ve Orman Köylüsü (Madde 169)

• Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır.

Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi (Madde 171)

• Devlet, milli ekonominin yararlarını dikkate alarak, kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır.

Tüketiciler ile Esnaf ve Sanatkarların Korunması

• Devlet tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır ve esnaf ve sanatkarı koruyucu ve destekleyici tedbirleri alır (Madde 172 - 173).

İnkılap Kanunlarının Korunması (Madde 174)

• Anayasanın hiçbir hükmü, Türk toplumunu çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma ve Türkiye Cumhuriyetinin laiklik niteliğini koruma amacını güden, aşağıda gösterilen inkılap kanunlarının, Anayasanın halkoyu ile kabul edildiği tarihte yürürlükte bulunan hükümlerinin, Anayas