1982 Anayasası Özeti

• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın çeşitli kısımları ve bölümleri özetlenmektedir.

Başlangıç

• Anayasa, Türk vatanı ve milletinin ebedi varlığını ve Türk devletinin bölünmez bütünlüğünü esas alır.
• Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı ve ilkeleri doğrultusundadır.
• Türkiye Cumhuriyeti, dünya milletleri ailesinin eşit haklara sahip bir üyesi olarak çağdaş medeniyet düzeyine ulaşmayı hedefler.
• Millet iradesinin üstünlüğü, egemenliğin Türk milletine ait olması ve bunun millet adına kullanılması gerektiği belirtilir.
• Kuvvetler ayrılığı ilkesi, devlet organları arasında bir işbölümü ve işbirliği esasıdır.
• Türk milli menfaatleri, Türk varlığı, devletin bütünlüğü, Türklüğün tarihi ve manevi değerleri gibi unsurların korunması amaçlanır.
• Laiklik ilkesi gereği, din duygularının devlet işlerine karıştırılamayacağı vurgulanır.
• Her Türk vatandaşının temel hak ve hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak yararlanması gerektiği belirtilir.
• "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi ile huzurlu bir yaşam sürdürme talebinin esas olduğu vurgulanır.
• Anayasa, Türk Milleti tarafından, demokrasiye aşık evlatlarının vatan ve millet sevgisine emanet edilir.

Birinci Kısım: Genel Esaslar

• Madde 1: Türkiye Devleti'nin şekli Cumhuriyettir.
• Madde 2: Türkiye Cumhuriyeti, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletidir; insan haklarına saygılı ve Atatürk milliyetçiliğine bağlıdır.
• Madde 3: Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür; dili Türkçedir; bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayraktır; milli marşı İstiklal Marşı'dır; başkenti Ankara'dır.
• Madde 4: Anayasanın 1., 2. ve 3. maddeleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
• Madde 5: Devletin temel amaç ve görevleri, milletin bağımsızlığını ve bütünlüğünü korumak, refah ve mutluluğu sağlamak, temel hak ve hürriyetleri güvenceye almaktır.
• Madde 6: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir; Türk Milleti egemenliğini Anayasa esaslarına göre yetkili organlar eliyle kullanır.
• Madde 7: Yasama yetkisi TBMM'nindir ve devredilemez.
• Madde 8: Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir; Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
• Madde 9: Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.
• Madde 10: Herkes kanun önünde eşittir; kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir; çocuklar, yaşlılar, özürlüler, şehit yakınları ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.
• Madde 11: Anayasa hükümleri yasama, yürütme ve yargı organlarını bağlar; kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.

İkinci Kısım: Temel Haklar ve Ödevler - Genel Hükümler

• Madde 12: Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da içerir.
• Madde 13: Temel hak ve hürriyetler yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplerle ve kanunla sınırlanabilir; sınırlamalar ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
• Madde 14: Anayasada yer alan hak ve hürriyetler Devletin bölünmez bütünlüğünü bozmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.
• Madde 15: Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir.
• Madde 16: Temel hak ve hürriyetler yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.

İkinci Bölüm: Kişinin Hakları ve Ödevleri

• Madde 17: Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; kimseye işkence ve eziyet yapılamaz.
• Madde 18: Hiç kimse zorla çalıştırılamaz; angarya yasaktır.
• Madde 19: Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir; şekil ve şartları kanunda gösterilen haller dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz ve suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler hakim kararıyla tutuklanabilir.
• Madde 20: Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir; özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz; usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz.
• Madde 21: Kimsenin konutuna dokunulamaz; usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kanunla yetkili merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz.
• Madde 22: Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir; haberleşmenin gizliliği esastır; usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz.
• Madde 23: Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir; yerleşme hürriyeti suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak amacıyla; seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle kanunla sınırlanabilir ve vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.
• Madde 24: Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir; kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya zorlanamaz ve dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz.
• Madde 25: Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir; kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce kanaatleri sebebiyle kınanamaz.
• Madde 26: Herkes düşünce ve kanaatlerini açıklama ve yayma hürriyetine sahiptir; bu hürriyet haber ve fikir almak serbestliğini de kapsar.
• Madde 27: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir.
• Madde 28: Basın hürdür, sansür edilemez; devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır.
• Madde 29: Süreli veya süresiz yayın önceden izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz ve haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanması engellenemez.
• Madde 30: Basın araçları, suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz.
• Madde 31: Kişiler ve siyasi partiler, kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir.
• Madde 32: Düzeltme ve cevap hakkı, ancak kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınır.
• Madde 33: Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma veya üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.
• Madde 34: Herkes önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.
• Madde 35: Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.
• Madde 36: Herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.
• Madde 37: Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.
• Madde 38: Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz ve hiç kimse geçmişe dönük bir kanunla cezalandırılamaz.
• Madde 39: Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı, bu görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılan isnatlardan dolayı açılan hakaret davalarında, sanık, isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir.
• Madde 40: Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.

Üçüncü Bölüm: Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler

• Madde 41: Aile Türk toplumunun temelidir; Devlet aileyi ve çocukları korur. Her çocuğun korunma ve bakımdan yararlanma, ana ve babasıyla ilişki kurma hakkı vardır.

• Madde 42: Kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz; eğitim ve öğretim Atatürk ilkeleri doğrultusunda çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır; ilköğretim zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.

• Madde 43: Kıyılar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır; kıyılardan yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir.

• Madde 44: Devlet toprağın verimli olarak işletilmesini korur, erozyonla kaybedilmesini önler ve topraksız çiftçiye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır.

• Madde 45: Devlet, tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını önler ve tarım ve hayvancılıkla uğraşanların desteklenmesini kolaylaştırır.

• Madde 46: Devlet ve kamu tüzel kişileri, kamu yararı gerektirdiğinde, kamulaştırma yapabilir; kamulaştırma bedeli peşin ödenir, ancak bazı durumlarda taksitlendirme yapılabilir.

• Madde 47: Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir; devletleştirme gerçek karşılığı üzerinden yapılır; teşebbüslerin özelleştirilmesine ilişkin esas ve usuller kanunla gösterilir.

• Madde 48: Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahiptir; özel teşebbüsler kurmak serbesttir.

• Madde 49: Herkesin çalışma hakkı ve ödevi vardır; Devlet çalışanların hayat seviyesini yükseltmek için gerekli tedbirleri alır.

• Madde 50: Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalışamaz; küçükler, kadınlar ve yetersizliği olanlar özel olarak korunurlar; dinlenmek, çalışanların hakkıdır.

• Madde 51: Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çıkarlarını korumak için sendika kurma, bunlara üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler.

• Madde 53: Toplu iş sözleşmesi yapma hakkı mevcuttur ve memurlar ve diğer kamu görevlileri de aynı hakka sahiptirler.

• Madde 54: İşçiler, uyuşmazlık halinde grev hakkına sahiptirler; grev ve lokavt iyiniyet kurallarına aykırı tarzda kullanılamaz.

• Madde 55: Ücret emeğin karşılığıdır; Devlet, çalışanların adaletli bir ücret elde etmeleri yönünde tedbirler alır.

• Madde 56: Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir; çevreyi korumak Devletin ve vatandaşların ödevidir.

• Madde 57: Devlet, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını karşılar ve toplu konut teşebbüslerini destekler.

• Madde 58: Devlet, gençleri olumsuz alışkanlıklardan ve cehaletten korur.

• Madde 59: Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun yayılmasını teşvik eder.

• Madde 60: Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir; Devlet, sosyal güvenliği sağlayacak tedbirleri alır.

• Madde 61: Devlet harp ve vazife şehitlerinin yakınlarını, malülleri ve gazileri korur; yaşlılar ve korunmaya muhtaç çocukların topluma intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.

• Madde 62: Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının haklarını koruyucu tedbirler alır.

• Madde 63: Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarını korur.

• Madde 64: Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur.

• Madde 65: Devlet, sosyal ve ekonomik ödevlerini malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.

Dördüncü Bölüm: Siyasi Haklar ve Ödevler

• Madde 66: Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür; Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür; vatandaşlık kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve kaybedilir.

• Madde 67: Vatandaşlar seçme, seçilme, siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir; seçimler serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy ve açık sayım esaslarına göre yapılır ve onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.

• Seçimlere Hâkim Olan İlkeler: Eşit oy, tek dereceli seçim, gizli oy, açık sayım ve döküm, seçimlerin serbestliği, genel oy ve geniş çevre ilkeleri.

• Madde 68: Vatandaşlar siyasi parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir.

• Madde 69: Partilerin faaliyetleri demokrasi ilkelerine uygun olmalıdır ve Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir; yabancı kaynaklardan maddi yardım alan partiler kapatılır.

• Madde 70: Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir.

• Madde 71: Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları zorunludur.

• Madde 72: Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir.

• Madde 73: Herkes mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür ve gelir dağıtımında adalet sağlanmalıdır.

• Madde 74: Vatandaşlar dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.

Üçüncü Kısım: Cumhuriyetin Temel Organları - Birinci Bölüm: Yasama

• Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) yapısı, görevleri ile ilgili temel bilgiler yer almaktadır.

• Madde 75: TBMM, genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur.

• Madde 76: Milletvekili seçilme yeterliliği detaylıca açıklanmıştır.

• Madde 77: TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir aynı günde yapılır.

• Madde 78: Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler düzenlenir.

• Madde 79: Seçimlerin genel yönetimi ve denetimi yargı organları tarafından yapılır.

• Madde 80: Milletvekilleri bütün Milleti temsil ederler.

• Madde 81: Milletvekillerinin göreve başlarken yapacakları andiçme metni belirtilir.

• Madde 82: Milletvekillerinin üyelikle bağdaşmayan işleri sıralanmıştır.

• Madde 83: Yasama dokunulmazlığı esasları anlatılır.

• Madde 84: Milletvekilliğinin düşmesi sebepleri sıralanır.

• Madde 85: İptal istemi süreçleri açıklanır.

• Madde 86: Ödenek ve yolluklar ile ilgili düzenlemeler yer alır.

• Madde 87: TBMM'nin temel görev ve yetkileri genel olarak belirtilir.

• Madde 88: Kanunların teklif edilmesi ve görüşülme süreçleri belirlenir.

• Madde 89: Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması süreci düzenlenir.

• Madde 90: Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma yetkisi TBMM'ye aittir.

• Madde 91: Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi ve savaş hali ilanı konularına değinilmiştir.

• Madde 93: TBMM'nin toplanma ve tatil dönemleri belirlenmiştir.

• Madde 94: Başkanlık Divanı'nın oluşumu ve seçim süreçleri açıklanır.

• Madde 95: İçtüzük siyasi parti grupları ve kolluk işleri tanımlanır.

• Madde 96: Toplantı ve karar yeter sayısı belirlenir.

• Madde 97: Görüşmelerin açıklığı ve yayımlanması esasları belirtilir.

• Madde 98: TBMM´nin bilgi edinme ve denetim yolları: Türkiye Büyük Millet Meclisi; Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.

• Madde 99: Gensoru'nun tanımı yapılır.

• Madde 100: Meclis soruşturmasının tanımı yapılır.

İkinci Bölüm: Yürütme

• Cumhurbaskanı'nın yürütme yetkisine ilişkin maddeler sıralanır. .

• Madde 101: Adaylık , seçimi Cumhurbaskanı'nın nitelikleri ele alınır

• Madde 102: Seçimi ile igili maddeler yer alır

• Madde 103: Cumhurbaşkanı and içme metnine yer verir

• Madde 104: Görev ve yetkileri sıralanır

• Madde 105; Cumhurbaskanın'nın cezai sorumluluğu hakkında maddeler yer alır

• Madde 106: Cumhurbaşkanı yardımcıları , bakanların durumu ile alakalı metinler yer alır

• Madde 107: Cumhurbaşkanını Genel Sekreterliği konusu açıklanır

• Madde 108:Devlet Denetleme kurulu hakkında bilgi verilir

• Madde 109: Bakanlar Kuurlunun kuruluşu ile iligli bilgi verilir

• Madde 110: Göreve başlama ve güvenoyu ile ilgili bilgi verilir

• Madde 111: Görev sırasında Güvenoyu hakkında tanımlama yapılır

• Madde 112. Bakanların görev tanımı , siyasi sorumlulukları hakkında bilgi verilir

• Madde 113 : bakanlıkların kuruluşu ve bakanların durumu ile anlatılır

• madde 114: : Geçici bakanlar kurulu hakkında bilgi verilir

• Madde 115: Tüzükier hakkında Tanımlarda bulunur

• Madde 116: Cumhur başkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin yenilenmesi konusuna anlatır

• Madde 117: Milli savunma ve başkomutanlık konusuna değilinir

• madde 118 : Milli Güvenlik Kurulunun ne olduğu hakkında bilgi verir

• Medde 119:: Ohal nedir nasıl şartlarda ilan edilir konusu açıklanır . Madde 120: Şiddet olaylarından dolayı ohal ilanı konusu vardır

• Madde 122: sıkıyonetim seferberlik savaş halini açıklar

• Türkiye İdaresi ile ilgili maddeler vardır

• Madde 123: İdarenin esasları

• Madde 124: Yönetmelikler nasıl çıkarılır

• Madde 125 Yargı yolu açık mıdır idarede

• Madde 126: Merkezi idare nasıl örgütlenir konusu vardır

• Madde 127 : Mahalli idareler ne demektir konusu içerir

• Madde 128: Devrietin kamu hizmet görevlileri görevleri nelerdir tanımlanır

• Madde 129. Görev ve sorumluluklar , disiplin konusu vardır

• Madde 130 Üniversiter konusu başlar

• Madde 135: Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları konusu var burada

• Madde 136 :: Diyanet İşleri Başkanlığı konusuna değinir

• Madde 137;: Kanunsuz emir konusu vardır

• Madde 138 Hakimlerin bağımsızlığını açıklar

• Madde 139 Hakim ve savcilar güvencesin değinir

• Madde 140 Hakimlik ve Savcılık mesleği konusu vardır

• Madde 141: Duruşmaların açık ve kararların gercekceli olmasini anlatiyor

• Madde 142 Mahkemelerin kuruluşunu anlatir

• Madde 143Devlet Güvenlik Mahkemeleri

• Madde 144: Adalet hizmetlerinin denetimi

• Madde 145: Askeri yargi

II. Yüksek Mahkemeler

• Anayasa Mahkemesinin
• Yargıtay
• Danıştay
• Askeri Yargıtay
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
• Uyuşmazlık Mahkemesi kuruluş görev ve yetkileri anlatılır

DÖRDÜNCÜ KISIM – MALİ VE EKONOMİK HÜKÜMLER

A.Bütçe ve kesin hesap

• Madde 161–Kamu idarelerinin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.
• Başlangici ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü ile yatırımlar belirli süre ve usuller kanında düzenlenir

BEŞİNCİ KISIM – ÇEŞİTLİ Hükümler

• İnkılap kanunlarının korunmasıMadde 174
• Devletin laiklik niteliğinin kararın korunması amacıyla Aşağıda gösterilen inkılap kararlarının anaysaya aykırı şeklide anlaşılmasından bahsedilir

YEDİNCİ KISIM

• Anayasanın değiştirintimesinde hangi seçim kanunlar ve halk oylaması kanunlarına katılma koşulları Madde 175te tariflidir.
• Başlangıç ve Kenar başlıklar Madde 176 anlatılır
• Anasayanın yürürlüğe girmesine Madde 177 değinilir