1982 Anayasası: Temel Bölümler

• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın temel bölümleri şunlardır: Başlangıç, Genel Esaslar (1. Kısım), Temel Haklar ve Ödevler (2. Kısım), Cumhuriyetin Temel Organları (3. Kısım), Mali ve Ekonomik Hükümler (4. Kısım), Çeşitli Hükümler (5. Kısım), Son Hükümler (7. Kısım).

Başlangıç

• Bu bölüm, Türk Vatanı ve Milletinin ebedi varlığı ile Türk Devletinin bölünmez bütünlüğünü vurgular.
• Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı ve ilkeleri esas alınır.
• Türkiye Cumhuriyeti'nin dünya milletleri ailesinin eşit haklara sahip bir üyesi olduğu belirtilir.
• Millet iradesinin mutlak üstünlüğü ve egemenliğin Türk Milletine ait olduğu vurgulanır.
• Kuvvetler ayrımının devlet organları arasında bir üstünlük sıralaması olmadığı belirtilir.
• Devletin yetki ve görevlerinin kullanımının Anayasa ve kanunlarla sınırlı olduğu ifade edilir.
• Türk milli menfaatleri, Türk varlığı, devletin bölünmezliği, Türklüğün tarihi ve manevi değerleri, Atatürk milliyetçiliği, ilke ve inkılapları ve medeniyetçiliği esas alınır.
• Laiklik ilkesi gereği din duygularının devlet işlerine karıştırılamayacağı vurgulanır.
• Her Türk vatandaşının Anayasadaki temel haklardan eşitlik ve sosyal adalet ilkesince yararlanması gerektiği belirtilir.
• Türk vatandaşlarının milli gururda, sevinçte, kederde, hak ve ödevlerde ortak olduğu ifade edilir.
• "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesiyle huzurlu bir hayat talebi hakkı vurgulanır.
• Anayasa'nın Fikir, İnanç ve Karar ile anlaşılması, sözüne ve ruhuna saygı ile yorumlanıp uygulanması gerektiği belirtilir.
• Anayasa, Türk Milleti tarafından demokrasiye aşık Türk evlatlarının vatan ve millet sevgisine emanet edilir.

Kısım I: Genel Esaslar

• Madde 1: Türkiye Devleti'nin bir Cumhuriyet olduğu belirtilir.
• Madde 2: Türkiye Cumhuriyeti'nin nitelikleri: toplumun huzuru, milli dayanışma, adalet anlayışı, insan haklarına saygı, Atatürk milliyetçiliği, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti olmasıdır.
• Madde 3: Türkiye Devleti'nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olduğu, dilinin Türkçe olduğu belirtilir.
• Bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayraktır ve başkenti Ankara'dır.
• Milli marşı "İstiklal Marşı"dır.
• Madde 4: Anayasanın 1., 2. ve 3. maddelerindeki hükümlerin değiştirilemeyeceği ve değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği belirtilir.
• Madde 5: Devletin temel amaç ve görevleri Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü korumaktır.
• Ülkenin bölünmezliğini sağlamak, cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak ve kişilerin refahını, mutluluğunu sağlamaktır.
• Kişinin temel hak ve hürriyetlerini korumak, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak siyasi ve ekonomik engelleri kaldırmak hedeflenir.
• İnsanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
• Madde 6: Egemenliğin kayıtsız şartsız milletin olduğu ve Türk Milletinin egemenliğini Anayasanın esaslarına göre yetkili organlar eliyle kullanacağı belirtilir.
• Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz.
• Madde 7: Yasama yetkisinin Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne ait olduğu ve bu yetkinin devredilemeyeceği belirtilir.
• Madde 8: Yürütme yetkisinin Cumhurbaşkanı tarafından Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılacağı ve yerine getirileceği belirtilir.
• Madde 9: Yargı yetkisinin Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılacağı ifade edilir.
• Madde 10: Herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu vurgulanır.
• Kadınlar ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğu ve devletin bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlü olduğu belirtilir.
• Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, şehitlerin dul ve yetimleri ile malul gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılamayacağı hükme bağlanır.
• Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
• Devlet organları ve idare makamlarının bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun hareket etmek zorunda olduğu belirtilir.
• Madde 11: Anayasa hükümlerinin yasama, yürütme ve yargı organlarını, tüm idari makamları ve diğer kuruluşları ve kişileri bağlayan temel hukuk kuralları olduğu belirtilir.
• Kanunların Anayasaya aykırı olamayacağı ifade edilir.

Kısım II: Temel Haklar ve Ödevler - Bölüm I: Genel Hükümler

• Madde 12: Herkesin kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahip olduğu vurgulanır.
• Temel hak ve hürriyetlerin kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da içerdiği ifade edilir.
• Madde 13: Temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği belirtilir.
• Bu sınırlamaların Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı vurgulanır.
• Madde 14: Temel hak ve hürriyetlerin Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamayacağı belirtilir.
• Anayasa hükümlerinin, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamayacağı ifade edilir.
• Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyidelerin kanunla düzenleneceği belirtilir.
• Madde 15: Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulabileceği veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabileceği belirtilir.
• Belirtilen durumlarda dahi kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.
• Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez ve suçluluğu mahkeme kararıyla saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
• Madde 16: Temel hak ve hürriyetlerin yabancılar için milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabileceği ifade edilir.

Kısım II: Kişinin Hakları ve Ödevleri - Bölüm II: Kişinin Hakları ve Ödevleri

• Madde 17: Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu belirtilir.
• Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz ve rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.
• Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz ve insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
• Meşru müdafaa, yakalama, tutuklama, hükümlü kaçmasının önlenmesi, ayaklanma bastırılması ve OHAL'de yetkili merciin emirlerinin uygulanması gibi durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, bu hükmün dışındadır.
• Madde 18: Hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağı ve angaryanın yasak olduğu belirtilir.
• Hükümlülük veya tutukluluk süresindeki çalıştırmalar, olağanüstü hallerde istenen hizmetler, vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmaları zorla çalıştırma sayılmaz.
• Madde 19: Herkesin kişi hürriyeti ve güvenliğine sahip olduğu belirtilir.
• Hürriyeti kısıtlayan cezalar, mahkeme kararları, küçüğün ıslahı, akıl hastaları, madde bağımlıları, serseriler veya hastalık yayabilecek kişilerin tedavisi için alınan tedbirler belirli şartlarda hürriyeti kısıtlayabilir.
• Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme veya geri verme kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanması da belirli hallerde hürriyeti kısıtlayabilir.
• Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler hakim kararıyla tutuklanabilir.
• Yakalama ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir.
• Yakalanan veya tutuklanan kişilere, yakalama veya tutuklama sebepleri ve haklarındaki iddialar yazılı veya sözlü olarak derhal bildirilir.
• Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat, toplu suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır.
• Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir.
• Tutuklanan kişilerin, makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme hakları vardır.
• Her ne sebeple olursa olsun, hürriyeti kısıtlanan kişi, kısa sürede durumu hakkında karar verilmesini isteme hakkına sahiptir.
• Bu kısıtlamanın kanuna aykırılığı halinde hemen serbest bırakılmasını sağlamak amacıyla yetkili bir yargı merciine başvurma hakkı vardır.

Kısım II: Kişinin Hakları ve Ödevleri - Bölüm II: Kişinin Hakları ve Ödevleri (Devamı)

• Madde 20: Herkesin özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır.
• Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.
• Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve ahlakın korunması sebeplerine bağlı olarak hakim kararı olmadıkça kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz.
• Gecikmesinde sakınca olan hallerde kanunla yetkili merciin yazılı emri ile arama yapılabilir ancak bu karar 24 saat içinde hakim onayına sunulmalıdır, hakim 48 saat içinde kararını açıklamalıdır yoksa el koyma kalkar.
• Herkesin kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı vardır
• Kişisel veriler kişinin açık rızasıyla işlenebilir ve ilgili esas ve usuller düzenlenir.
• Madde 21: Kimsenin konutuna dokunulamaz.
• Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin engellenmesi, genel sağlık ve ahlakın korunması veya başkalarının haklarının korunmasını sebepleri ile usulünce hakim kararı bulunmadıkça konuta girilemez.
• Yetkili merci yirmidört saat içinde görevli hakimin onayına sunulur, hakim 48 içinde kararını açıklar yoksa el koyma kendiliğinden kalkar.
• Madde 22: Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir ve haberleşmenin gizliliği esastır.
• Milli güvenlik, kamu düzeni suç işlenmesi nedenleri ile hakim kararı olmadıkça haberleşme engellenemez.
• Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde; kanunla yetkili merciin yazılı emri şarttır.
• Yetkili merci, kararı 24 saat içinde görevli hakimin onayına sunar; hakim 48 saat içinde açıklar ve aksi halde karar kendiliğinden kalkar.
• İstisnaların uygulanacağı kurum ve kuruluşlar kanunda belirlenir.
• Madde 23: Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.
• Yerleşme hürriyeti, suç işlenmesi önlemek, ekonomik gelişmeyi sağlamak, düzenli kentleme için sınırlandırılabilir.
• Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturma sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek için sınırlandırılabilir.
• Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, hakim kararına bağlı olarak sınırlandırılabilir.
• Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.
• Madde 24: Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.
• Devletin sosyal, ekonomik, siyasi veya hukuki düzeni dine dayandırılamaz.
• Kimse dini istismar edemez ve toplum temeli düzenini kısmen de olsa din kurallarına dayandırmaz.
• Madde 25: Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir.
• Kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.
• Düşünce ve kanaatleri sebebi ile kınanamaz ve suçlanamaz.
• Madde 26: Herkes düşünce ve kanaatlerini söz yazı, resim veya başka yollarla yayma hakkına sahiptir.
• Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber alma fikir verme hürriyetini de kapsar.
• Radyo ve televizyon yayımlarının izin sistemine bağlanmasına engel değildir.
• Bu hürriyetlerin kullanılması, milli güvenlik kamu düzeni, suçların önlenmesi, devlet sırrı , aile hayatı veya yargılama görevinin yerine getirmesi amaçlarıyla sınırlandırılabilir.
• Yayımları engellememek kaydıyla düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlandırılması sayılmaz.
• Madde 27: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme hakkını sahiptir.
• 1. 2. ve 3. maddeleri değiştirmek amacıyla kullanılamaz.

Kısım II: Kişinin Hakları ve Ödevleri - Bölüm II: Kişinin Hakları ve Ödevleri (Devamı)

• Madde 28: Basın hürdür ve sansür edilemez.
• Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat verme şartına bağlanamaz.
• Devlet basın ve haber alma hürriyetini sağlayacak tedbirleri alır.
• Basın hürriyetinin sınırlandırılmasında 26 ve 27 maddeleri sınırlandırılabilir.
• İç ve dış güvenlik, ülkenin bütünlüğünü tehdit eden veya suç işlemeye teşvik eden nitelikte olan her türlü haber veya yazıyı yazanlar veya bastıranlar sorumlu olurlar.
• Dağıtımı önleme hakim kararı veya kanunun yetkili kıldığı merciin emriyle önlenebilir.
• Dağıtımı önleyen yetkili merci, 24 saat içinde yetkili hakime bildirmelidir, Hakim bu kararı 48 saat içinde onaylamazsa hükümsüz sayılır.
• Yargılama görevinin amacına uygun olarak ve kanunla belirtilecek sınırlar içinde tarafından verilen kararlar saklı kalmak üzere olaylar hakkında yayım yasağı konamaz.
• Süreli ve süresiz yayınlar, kanunun gösterdiği suçların soruşturma veya kovuşturmasına hakim kararıyla toplatılabilir.
• Kapatılan süreli yayının açıkça devamı niteliği taşıyan her türlü yayın yasaktır.
• Madde 29: Süreli ve süresiz yayın önceden izin alma ve mali teminat yaptırma şartına bağlanamaz.
• Yayın çıkarabilmek için gerekli bilgiyi kanunda belirtilen yetkili merciye vermek yeterlidir.
• Kanun haber düşünce ve kanaatlerin yasaklayıcı siyasal şartlar koyamaz.
• Süreli yayınlar, Devletin kamu kurumlarının araçlarından eşitlik ilkesine göre yararlanır.
• Madde 30: Kanuna uygun şekilde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileriyle basın araçları suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz.
• Madde 31: Kişiler ve siyasi partiler kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir.
• Kanun, halkın haber almasını, düşünce ve kanaatlere ulaşmasını engelleyici kayıtlar koyamaz.
• Madde 32: Kanunla kişilerin şereflerine dokunulması halinde düzeltme ve cevap hakkı tanınır.
• Hakim tarafından ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde karar verilir.
• Madde 33: Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.
• Hiç kimse bir derneğe üye olmaya zorlanamaz
• Dernek kurma hürriyeti ancak, milli güvenlik kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi gibi nedenlerle sınırlandırılabilir.
• Dernekler kanunun öngördüğü hallerde hakim kararıyla kapatılabilir.
• Valilik gibi kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir ve bu merciin kararı yirmidört saat içinde görevli mahkemenin onayına sunulmalıdır.

Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar

• Madde 34: Herkes önceden izin almadan toplantı yapma hakkına sahiptir.
• Toplantı yapma hakkı milli güvenlik kamu düzeni nedenleri ile sınırlandırılabilir.
• Madde 35: Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.
• Mülkiyet hakkının kullanılması kamu yararı ile sınırlandırılmıştır.
• Madde 36: Herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak sureti ile yargı mercileri önünde adil yargılanma hakkına sahiptir.
• Hiçbir mahkeme görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.
• Madde 37: Hiç kimse kanunen tabi olgu mahkemeden başka merci önüne çıkarılamaz.
• Bu sonucu doğuracak yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz.
• Madde 38: Kimse suç saymadığı fiilden dolayı cezalandırılamaz.
• Ceza ve ceza yerine geçecek güvenlik önlemleri kanunla konulur.
• Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
• Kişisel verilerin korunması istenebilir.
• Ceza sorumluluğu şahsidir.
• Kişi ancak sözleşmesinde ödeme yükümlülüğünden alakoyulamaz.
• Ölüm cezası verilemez.

Kısım III: Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler

• Madde 41: Aile Türk toplumunun temelidir.
• Devlet aileyi, çocukları ve özellikle annelerini her türlü istismara karşı koruyucu tedbirleri alır.
• Madde 42: Kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.
• Eğitim Atatürk ilkeleri doğrultusunda Devletin gözetimi altında yapılır.
• İlk öğretim kız ve erkek herkes için zorunludur.
• Türkçeden başka dil eğitim ve öğretim kurumlarında ana dili olarak okutulamaz ve öğretilemez.
• Madde 43: Kıyılar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.
• Bu yerlerden yararlanmada kamu yararı gözetilir.
• Madde 44: Devlet topraksız olan çiftçiye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri Alır.
• Bu amaçla dağıtılan topraklar bölünemez miras dışında başkalarına verilemez ve devlet geri alabilir.
• Madde 45: Devlet hayvanları ve bitkisel üretimi arttırma amacıyla tedbirler Alır.
• Üreticinin değerlerinin eline geçmesi için önlemler alır.
• Madde 46: Devlet ve kamu tüzel kişileri kamu yararını gerektirdiği takdirde peşin ödemek şartı ile kamulaştırma yetkisine sahiptir.
• Taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz ancak her halde peşin ödenir.
• Madde 47: Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararı için devletleştirilebilir.
• Madde 48: Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptirler.
• Madde 49: Devlet işsizliği önlemeye yönelik tedbirler Alır.
• Madde 50: Kimse yaşına gücüne uymayan işlerde çalıştırılmaz.
• Küçükler ve kadınlar özel olarak korunurlar.
• Dinlenmek çalışanların hakkıdır.
• Madde 51: Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma şartlarında hak ve menfaatlerini korumak için önceden izin almaksızın sendika kurma hakkına sahiptirler.
• Madde 53: İşçiler ve işverenler ekonomik ve sosyal durumlarını düzenlenemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapabilirler.
• Madde 54: Topla iş sözleşmesi esnasında uyuşmazlık olması halinde grev hakkına sahiptirler.
• Greve katılmayanların işyerinde çalışmaları greve katılanlar tarafından engellenemez.
• Madde 55: Ücret emeğin karşılığdır, ücrette adalet sağlanmalıdır.
• Asgari ücret tespitinde çalışanların geçim şartları göz önünde bulundurulur.
• Madde 56: Herkes sağlıklı dengeli çevrede yaşama hakkına sahiptir.

Kısım III: Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Devamı)

• Madde 57: Şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını gözeterek konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri alınır.
• Madde 58: Devlet istiklalini cumhuriyeti emanet edeceği gençlerin iyi yetişmesini sağlar.
• Alkol düşkünlüğünden, uyuştucu maddelerden ve kötü alışkanlıklardan koruyucu tedbirler alınır.
• Madde 59: Her yaştaki vatandaşların beden ve ruh sağlını geliştirecek tedipleri alınır ve başarılı sporcuyu korur.
• Madde 60: Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir.
• Madde 61: Devlet harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle Malül vazife gazilerilere korur.
• Korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için tedbirler alınır.
• Madde 62: Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin kültürel ihtiyaçlarını ve sosyal güvenliklerini sağlanması için tedbirler alır.
• Madde 63: Devlet tarihi ve kültürü varlıklarının korunmasını sağlar.
• Madde 64: Devlet sanat faaliyetlerini ve sanatçıyıkorur.
• Madde 65: Bu görevlerin amaçların uygun öncelikleri gözeterek mal varlığının yeterliliği ölçüsünden yerine getirir.

Kısım IV: Siyasi Haklar ve Ödevler

• Madde 66: Türk devletine bağlı olan herkes Türk'tür.
• Türk vatandaşlığı kanun ile kazanılır.
• Vatandaşlık çıkarılma işlemi yargı yolu ile kapatılamaz.
• Madde 67: Vatandaşlara kanunlara uygun olarak seçme seçilme ve siyasi faaliyetlerde bulunma hakkı tanınır.
• Seçimler serbest eşit gizli tek dereceli genel oy açık sayım ilkelerine göre yapılması esastır.
• 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamaya katılma hakkına sahiptir.
• Seçim kanunları temsilde adaleti gözetecek şekilde düzenlenir.
• Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde değişiklik uygulanamaz.

Kısım IV: Siyasi Hak ve Ödevler - Seçimlere Hakim Olan İlkeler

• Eşit oy ilkesi: Her seçmenin tek oya sahip olması.
• Tek dereceli seçim ilkesi: 1946 yılında kabul edilmiştir ve seçmenlerin temsilcilerini aracısız seçmesidir.
• Gizli oy ilkesi: 1950 yılında kabul edilmiştir ve oyun gizli verilmesidir.
• Açık sayım ve döküm ilkesi: 1950 yılında uygulanmıştır.Oyların açık bir şekilde sayılması.
• Seçimlerin serbestliği: serbestçe yapılabilmesidir.
• Genel oy ilkesi: eğitim, maddi ve cinsiyete bakılmaksızın kullanabilmesidir.
• Geniş çevre ilkesi: her seçim çevirmede birden çok temsilcinin seçilmesidir.

Kısım IV: Siyası Hak ve Ödevler - Toplantı Seçenekleri

• Madde 68: Parti kurma partilere girme ve partilerden ayrılma 18 yaşını dolduran herkes için hakkıdır.
• Siyasi partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır ve Anayasaya ve kanun hükümlerine aykırı hareket edemezler.
• Hakim ve savcılar kamu görevlileri ve silahlı kuvvetler mensupları siyasi partilere üye olamazlar.
• Madde 69: Siyasi partilerin faaliyetleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygundur.
• Siyasi partiler ticari faaliyetlere karışamazlar.
• İlgili denetimleri Anayasa mahkemesi yapar.
• Partilerin kapatılması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı davaya bağlıdır.
• Devletten gerekli mali yardımı alır.