Dijital Girişimcilik IV (2) PDF

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ DİJİTAL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ ve İDARİ GİRİŞİMCİLİK BİLİMLER FAKÜLTESİ BAŞARILI GİRİŞİMCİ START -UP'LAR İÇİN ÖNEMLİ FAKTÖRLER NELERDİR? YÖNETİM BİLİŞİM DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AKARSU SİSTEMLER...

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ DİJİTAL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ ve İDARİ GİRİŞİMCİLİK BİLİMLER FAKÜLTESİ BAŞARILI GİRİŞİMCİ START -UP'LAR İÇİN ÖNEMLİ FAKTÖRLER NELERDİR? YÖNETİM BİLİŞİM DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AKARSU SİSTEMLERİ BÖLÜMÜ 1 Robotik Süreç Otomasyonu Unsurları Robotik süreç otomasyonu üç ana unsurdan oluşan bir yapıdır; Otomasyon, süreç ve robot Robot, insana benzeyecek ve belirli insan hareketlerini ve işlevlerini kopyalayacak şekilde programlanabilen yazılım veya makine anlamına gelir. Süreç, belirli hedeflere ulaşmak için yapılan bir dizi çalışmadır. Otomasyon, işin manuel operasyondan başka bir operasyon biçimine geçişidir (Chacón- Montero, Jiménez-Ramírez ve Enríquez, 2019) 2 Robotik Süreç Otomasyonunun Genel Kullanım Alanları 1. Verilerin otomatik olarak çıkarılması yoluyla bir raporun oluşturulması 2. Regresyon testi süreçleri ve otomatik durum senaryoları yoluyla kalite güvencesi 3. Tam teşekküllü, hatasız veri geçişi 4. Veri işleme ve manipülasyon yoluyla birden fazla görevi gerçekleştirmek 5. Uyumluluğu kontrol ederken ve verileri çapraz doğrularken bilgi doğrulama ve denetim 6. Sistemler arasındaki boşluğu azaltmayı amaçlayan, kurum içi özel olarak oluşturulmuş yazılım aracılığıyla teknik borç yönetimi 3 Robotik Süreç Otomasyonu Olgunluk Seviyelr 1) Pilot aşama, çalışanların günlük rutinlerini ve görevlerini etkileyecek değişikliklere kademeli olarak uyum sağlamalarını sağlar. 2) Fırsat belirleme, süreç tasarımı ve oluşturma konularına daha fazla önem verilir. Potansiyel genişleme aranır. 3) Ölçeklenebilirlik, belirli ölçekte çalışmak için yeterli kapasiteye ve yeteneğe sahip olmakla ilgilidir. 4) Birinci sınıf, RSO uygulamasını kurumsal düzeyin ötesine taşımak anlamına gelir. 4 Robotik Süreç Otomasyonu Türleri Gelişmiş RPA (Robotic Process Automation) Yazılım Tabanlı RSO (Robotik Süreç Otomasyonu) Bilişsel RSO Entegre RSO Çözümleri İşletmeler, hangi RSO türünün kendi ihtiyaçlarına en uygun olduğunu değerlendirerek doğru çözümü seçebilirler. 5  Girişimsel Başarı Wong vd. (2005, s.286-287) çalışmalarında yenilikçilik, dışsal kontrol odağı, başarı ihtiyacı, risk alma gibi bireysel girişimcilik faktörlerinin girişimsel başarı için önemli olduğunu vurgulamışlardır. Literatürde gözlenen girişimcilik başarısı ile ilişkili başlıca psikolojik boyutlar; başarı ihtiyacı, kontrol odağı, risk eğilimi, öz yeterlilik, belirsizliğe tolerans, yenilikçilik, bağımsızlık ve özerklik ve iyimserlik olarak vurgulanmıştır (Rauch ve Frese, 2000). Örgütsel başarı kriterleri olarak dikkat çeken unsurlar içerisinde kar elde etme, rekabet etme, ekonomik gelişme ve büyüme odaklılık gibi mali göstergeler başarı kriterleri arasında sayılmaktadır. Raine ve Pandya (2019, s.189) çalışmasında dünyanın en başarılı girişimcileri toplumu iyileştirme konusunda meraklı, yenilikçi fikirler geliştirmede yaratıcı, görevlerine ve topluma karşı duyarlı insanlar olduklarını ifade etmişlerdir. İşletmelerin sosyal tarafına vurguyla ele alınan toplumsal faydanın ve sosyal değer yaratmanın bir başarı kriteri olarak sosyal sorumluluk içinde hareket etmenin önemine vurgu yapıldığı gözlenmiştir. 6 Türkiye’de girişimcilerin başarı faktörleri 7  Başarılı bir girişimci start-up için kritik unsurlr 1.Benzersiz bir Fikir ve Değer Önerisi: Pazarda boşluklar bulmak ve bu boşluğu dolduracak benzersiz bir fikir geliştirmek ve değer sağlamak önemlidir. 2.Pazar Araştırması ve Hedef Kitle Analizi: Pazardaki talepleri ve rekabeti anlamak için kapsamlı bir pazar araştırması yapılmalıdır. Hedef kitlenin ihtiyaçları ve davranışları hakkında derinlemesine bilgi edinmek, ürün veya hizmetin doğru şekilde şekillendirilmesini sağlar. 3.Esneklik ve Adaptasyon Yeteneği: Start-up'lar genellikle hızla değişen bir ortamda faaliyet gösterir. Bu nedenle, girişimcilerin esnek olmaları ve hızlı bir şekilde değişen koşullara uyum sağlayabilmeleri önemlidir. 4.İyi Bir Ekip: Başarılı bir start-up için güçlü bir ekip kritiktir. Her bir üye farklı yeteneklere ve bakış açılarına sahip olmalıdır. İyi bir ekip, zorluklarla başa çıkmak ve büyümek için birlikte çalışabilir. 5.Finansal Yönetim: Start-up'lar genellikle sınırlı kaynaklarla başlar. Bu nedenle, etkili finansal yönetim becerileri ve gelirin doğru şekilde tahsis edilmesi büyük önem taşır. 6.Müşteri Odaklılık ve Geri Bildirimleri Değerlendirme: Müşterilerin geri bildirimlerini dikkate almak ve ürün veya hizmeti sürekli olarak iyileştirmek kritiktir. Müşteri memnuniyeti, başarılı bir start-up için temel bir faktördür. 7.İyi Bir Pazarlama Stratejisi: Ürün veya hizmetin doğru pazarlama stratejisi ile tanıtılması, müşteri tabanını genişletmek ve marka bilinirliğini artırmak için önemlidir. 8.İş Ahlakı ve İyi İşletme Uygulamaları: Şeffaflık, dürüstlük ve etik değerlere bağlı kalmak, uzun vadeli başarı için kritiktir. İyi bir itibar, hem müşteriler hem de iş ortakları arasında güven oluşturur. 8 Girişimcilik ve Start up’lar En basit tanımıyla girişimcilik, ekonomilerdeki fırsatların yakalanarak üretim faktörlerinin etkin şekilde bir araya getirilmesi yeni iş modelleri, mal ya da hizmetlerin pazara sunulmasını ifade etmektedir (Zhao, 2006). Start-up işletmeleri yenilenebilir veya ölçeklenebilir iş modelleri olarak tanımlanabilir. Bu işletmeler için gerçekleştirilen tanımlar incelendiğinde yenilikçi, esnek ve hızlı büyüme kavramları özellikle vurgulanmaktadır. Sahip oldukları iş modelleri sayesinde hızlı büyüme ve yatırım alma potansiyeli olan start-up’ların, potansiyellerini kullanmaları durumunda makro düzeyde de etkileri bulunmaktadır. Start-up’lar hayat döngüsünün henüz başında, güçlü bir finansal yapıya sahip olmayan ve iş modellerinin başarısı konusunda belirsizliğe sahip firmalardır. 9 Girişimci Ekosisteminin Unsurları 10 Start up kavramı Girişimcilik ve ekonomik büyümede inovasyon kavramının öne çıkmasıyla birlikte girişimcilik ekosistemine start-up’lar eklenmiştir. Öyle ki geçmişi çok eskiye dayanmayan start-up girişimleri yarattığı fayda ve hızlı dönüşüm sebebiyle hızlıca kurumsallaşmış, hükümetlerce desteklenmiş, kuruluş, işleyiş ve eğitim konusundaki düzenlemelerle start-up ekosistemleri oluşturulmuştur. Start-up işletmeleri firma yaşam döngüsünün erken evresindeki küçük ölçekli işletmelerdir. Start-up’ların hızlı büyüme potansiyelleri bulunmaktadır. Start-up işletmeleri yeni ve büyüme potansiyeli olan iş fikirleridir. Start-up’lar yüksek teknolojiye sahip, ar-ge faaliyetlerinin yoğun bir şekilde gerçekleştirildiği işletmelerdir. 11 Nedir, ne değildir? Yeni iş modeli, inovasyon, işletme ölçeği, hızlı büyüme potansiyeli gibi unsurlar olmadan her yeni girişimin start-up olarak değerlendirilmesi eksik olacaktır. Start-up’lar yenilenebilir veya ölçeklenebilir iş modelleridir. Ries’e (2011) göre bir start-up girişimi belirsizlik ortamında yeni ürün ve hizmet üretmek amacıyla kurulmaktadır. Graham (2012) bir start-up’ı büyüme odaklı, risk sermayesine ihtiyaç duyan ve iyi bir çıkış stratejisi olması gereken işletmeler olarak tanımlar. Start up lar dükkan açmak ya da esnaflık değildir. Start-up’lar; “Yüksek büyüme potansiyeline sahip, pazarı dönüştürebilecek nitelikte ve kendini sürekli yenileyen iş modelleri” olarak tanımlanabilir. 12 Firma Yaşam Döngüsü & Start up Start-up’lar firma yaşam döngüsünün başındaki işletmelerdir. 1-5 yıl. Firma yaşam döngüsü kavramı iktisat ve işletme disiplinlerinde sıklıkla kullanılan ve bir işletmenin canlı bir organizma gibi farklı yaşam evreleri olduğunu savunan bir kavramdır. 13 Start-up’ların geçirecekleri muhtemel evreler aşağıda sıralanmıştır (Overall ve Wise, 2015) a) Yeni iş fikrinin bulunarak bu fikre uygun organizasyon ve altyapının oluşturulduğu keşif aşaması, b) Ürün ve iş modelinin denenerek gelir elde edilmeye başlanan onaylama aşaması c) Ürün ve iş modelinde gerekli düzeltmelerin yapıldığı, girişimin büyümeye başladığı verimlilik aşaması, d) Girişimin maksimum kar yolculuğunun başladığı, organizasyonun büyüyüp profesyonelleşmeye başladığı ve farklı departmanların kurulduğu tırmanma aşaması, e) Maksimum kar aşaması, f) Maksimum kardan sonra yatay bir seyir izlemeye başlayan ve belli bir süre sonra düşüşe geçen girişimin kendini yenileme aşaması. 14 Scale Up Start-up kavramıyla birlikte ele alınması gereken bir diğer önemli kavram ise scale-up kavramıdır. Scale-up, bir işletmenin büyüme sürecinde erken aşamalardan, genellikle küçük bir ekip ve sınırlı kaynaklarla karakterize edilen evreden daha olgun ve kurumsal bir işletmeye geçtiği aşamayı ifade eder. Scale-up aşamasında işletme, pazar varlığını, müşteri tabanını ve gelirini arttırmayı hedeflerken karlılığını korumayı veya geliştirmeyi amaçlar (Bocken vd., 2016). Scale-up ile start-up'lar arasında yakın bir ilişki vardır, çünkü scale-up aşaması start-up aşamasının ardından gelen evrimsel bir sürecin sonucudur. 15 İşletmelerde Teknik ve Sosyal İnovasyon Unsurları 16  Yeni bir ürünün geliştirilmesi süreci olan ürün inovasyonunun aşamaları a) Fikir Aşaması b) Kuluçka Aşaması c) Sergileme Aşaması d) Pazar Araştırması e) Süreklilik Sağlama Çalışmaları 17  Mentorluk, Hızlandırıcılar, Kuluçkalar ve Teknoparklar Start-up’ların erken aşama girişimler olması bu işletmelerin başta temel işletmecilik uygulamaları olmak üzere çeşitli konularda desteğe ihtiyaç duyarlar. ◦ Start-up’ların organizasyonlarının gelişmesi için gereken eğitim, danışmanlık ve bağlantıların sağlanması, ◦ Altyapı, ofis, malzeme ve finansman gibi maddi desteklerdir. Mentorluk en basit tanımıyla deneyimli bir kişi ile daha az deneyimli bir kişi arasında çeşitli gelişimsel işlevler sağlayan bire bir ilişkidir. Mentorluk teknik bilgi ve psikososyal destekleri içermektedir. Dolayısıyla mentorluğun akıl hocalığının kurumsal versiyonu olduğu yorumu yapılabilir (Mullen, 1998). Mentor, girişimciye doğru organizasyonun kurulması, maddi kaynakların etkin bir şekilde dağıtılması, işletme yönetimine ilişkin kararların verilmesinde fayda sağlayabilir. 18  Hızlandırıcılar Hızlandırıcılar, gelişme aşamasında olan start-up’ları genellikle yatırım alma aşamasından önce destekleyerek start-up’ların faaliyetlerinin geliştirilmesi ve finansman bularak piyasada tutunmasına yardımcı olurlar. Start-up’ların yönetim tecrübesi, süreçler ve kaynaklar açısından eksiklikleri bulunmaktadır. Özellikle sundukları yeni iş modelleri sebebiyle teknoloji yatırımları, startup’ların kaynak ihtiyacı duymasına sebep olur. Hızlandırıcıların start-up’lara sundukları destekler; a) Mentorluk Desteği, b) Finansman Desteği, c) Ürün ve Üretim Desteği, d) Bağlantı Desteği, e) Tanıtım ve Pazarlama, f) Eğitim. Hızlandırıcılar bu destekleri genellikle start-up’lara ortak olarak ya da bir ücret karşılığında vermektedir. Ayrıca kar amacı gütmeyen bazı kuruluşlar da girişimlere hızlandırıcı desteği sunmaktadır. Hızlandırıcılar, hizmetlerini endüstri- iş kolu temelli (tarım, sağlık, oyun, enerji vb.) ya da bağlı olunan topluluk, üniversite ya da toplumsal sınıf temelli olarak sunulabilmektedir. 19 Kuluçka Merkezlerinin Sunduğu Hizmetler a) Girişimlere ofis ve altyapı desteği, b) Tohum sermaye desteği, c) Ekipman desteği, d) İşletme giderlerinin karşılanması için oluşturulan ortak havuz, e) Mentorluk ve danışmanlık hizmetleri, f) Bağlantı desteği, g) Ortak çalışma alanını paylaşan işletmeler arasında ortak çalışma ortamı. 20 Kuluçka merkezleri faaliyetlerini üç temel aşamada gerçekleştirmektedir. Ön kuluçka aşamasında iş planının oluşturulması, işletme değerlemesi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunulmaktadır. İş planının geliştirilmesi, fikirlerin geliştirilmesi, finansman kaynakları ve bağlantılara erişim ile ileri düzeyde işletmecilik ve danışmanlık hizmetleri kuluçka aşamasında verilmektedir. Kuluçka sonrası faaliyetler işletmenin uluslararasılaştırılması, yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve piyasada girişimin güçlü bir şekilde konumlanması için gerçekleştirilen diğer faaliyetlerdir. 21 Teknoparklar Teknoparklar bünyesinde barındırdıkları işletmeler ile bilimsel çalışmaları inovasyona dönüşerek ticarileştirilebilir, teknoloji ve katma değer yaratılmasını sağlayabilir. Literatürde teknopolis, bilim parkı, girişim merkezi, teknoloji kenti gibi kavramlarla da adlandırılan teknoparklar, mevzuatta “Teknoloji Geliştirme Bölgesi” olarak da adlandırılmaktadır. Teknoparklar kuluçka ve hızlandırıcılardan farklı olarak firma hayat döngüsünün herhangi bir bölümünü özel olarak hedeflememektedir. Teknoparklar finansal desteklerden çok altyapı, ofis, danışmanlık ve bağlantı hizmetleri sunmaktadır. Teknoparklar üniversiteler/araştırma kurumları ve girişimleri bir araya getiren, akademik, sosyal ve ekonomik bütünleşmeyi sağlayan, bilgi ve teknoloji transferi sayesinde araştırma ve inovasyon faaliyetlerinin gerçekleştirildiği merkezlerdir. 22 İş Modelleri 23  Start-up’ların ürün aşaması Start-up’ların farklı gelir aşamaları bulunmaktadır. Bu gelir aşamaları start-up’ların ürün aşaması, finansal planlamaları, faaliyet yılı ve sektörü gibi unsurlara göre değişkenlik gösterebilir. Start-up’ların gelir aşamaları aşağıdaki üç gruba ayrılmaktadır. ◦ - Gelir Öncesi Aşama: Bu aşamada start-up düzenli gelir elde edememektedir. Ürün geliştirme, pazar konumlandırması, potansiyel müşteri görüşmeleri gerçekleştirilmektedir. ◦ - Gelir Aşaması: Start-up’lar düzenli olarak gelir elde etmeye başlamıştır. Ancak elde edilen gelirler işletmenin giderlerini karşılamaya yetmeyebilir. ◦ - Kar Sonrası Aşama: Firmanın gelirleri giderlerinin üzerinde gerçekleşmektedir. Kar elde etmeye başlayan start-up’lar artık faaliyetlerini daha etkin bir şekilde finanse edebilirler. ◦ - Ürün Öncesi Aşama: Bu aşamada henüz ürün mevcut değildir. Ürün öncesi aşama start-up'ın fikir veya konsept aşamasında olduğu, henüz fiziksel bir ürün veya prototip geliştirmediği aşamadır. ◦ - Ürün Aşaması: Start-up fiziksel bir ürün, prototip geliştirmiştir ve müşteri ihtiyaç ve tercihlerini karşılamaya çalışmaktadır. ◦ - Minimum Uygulanabilir Ürün Aşaması (MVP): Bu aşama, start-up'ın müşteriler tarafından test edilip doğrulanabilen bir prototip veya minimum işlevsel ürün geliştirdiği aşamadır. MVP, son ürünün küçültülmüş bir versiyonu olarak tasarlanmıştır ve erken dönem kullanıcılardan geliştirme ve geri bildirim toplamak için kullanılmaktadır. MVP aşamasının amacı, ürünü gerçek bir pazar ortamında test etmek ve geliştirmeye daha fazla kaynak yatırmadan önce uygunluğunu belirlemektir. 24 Start-up’ların Yatırım Turlarına İlişkin Kavramlar Start-up’ların yatırım süreçlerinde kullanılan finansman süreçleri bulunmaktadır. Start- up’ların ürün ve gelir aşamalarına göre çeşitlenen finansman süreçleri yatırım turu olarak tanımlanır. Her bir yatırım turunun kendine özel süreçleri mevcuttur. Bu süreçler aşağıdaki gibi tanımlanabilir: ◦ - Tohum Sermayesi: Start-up’ların yatırım turunun ilk aşamasını tohum sermayesi oluşturmaktadır. Bu aşamada henüz fikir aşamasında olan iş modeline destek sunulması, firmanın ilk ürününü veya hizmetini geliştirmesine, anahtar çalışanları işe almasına ve gelir elde etmeye başlamasına yardımcı olması amaçlanır. Tohum sermayesi sağlayan yatırımcıların firma ortağı olması uygulamada sıklıkla rastlanan bir durumdur. 25  Start-up’ların Yatırım Turlarına İlişkin Kavramlar - Seri A-B-C Yatırımları: Seri A, B ve C start-up finansmanı, bir start-up işletmesinin lk tohum yatırımını takip eden ardışık finansman turudur. Bu tur genellikle birbirini takip eden yatırımlar dizisi olarak adlandırılır çünkü işletme büyüdükçe birbirlerine dayanan bir dizi yatırımı temsil ederler. Seri A finansmanı, tohum aşamasından sonraki ilk finansman turudur. Bu aşamada, işletme artık kullanıcıya sunmaya hazır ürününü veya hizmetini geliştirmek, ekibini genişletmek ve tekliflerini pazarlamak için Seri A finansmanını kullanmaktadır. Seri B finansmanı genellikle işletme önemli kilometre taşlarına ulaştığında ve iş modelini ölçeklendirmeye hazır olduğunda gerçekleştirilir. Bu aşamada işletme tekliflerini genişletmek, yeni pazarlara girmek ve müşteri tabanını büyütmek için ek finansman sağlayabilir. Seri C finansmanı, bir start-up halka arz olmadan önce veya satın alındığında gerçekleşen son finansman turudur. Bu aşamada, işletme genellikle önemli bir gelir elde etmektedir, büyüme ve genişleme sürecini hızlandırmak için finansman sağlamayı amaçlamaktadır. 26 Start-up’ların Yatırım Turlarına İlişkin Kavramlar - Köprü Finansmanı: Köprü finansmanı, genellikle iki finansman turu arasındaki açığı kapatmak veya daha büyük bir finansman turu güvence altına alınana kadar çalışma sermayesi sağlamak için kullanılan kısa vadeli bir finansman şeklidir. "Köprü kredisi" olarak adlandırılır, çünkü start-up'ın mevcut finansal durumu ile gelecekteki finansman ihtiyaçları arasında bir köprü oluşturur. - Özel Sermaye: Özel sermaye finansmanı, özel sermaye şirketleri veya yatırımcılar tarafından startup’lara sağlanan bir finansman şeklidir. Özel sermaye şirketleri, şirkete öz sermaye sağlayarak yatırım yaparlar ve genellikle hisselerini gelecekte daha yüksek bir fiyata satarak getiri elde etmeyi hedeflerler. Özel sermaye finansmanı, girişim sermayesi, risk sermayesi, kaldıraçlı satın alımlar ve büyüme sermayesi de dahil olmak üzere birçok farklı şekilde olabilir. Özel sermaye finansmanının şartları ve koşulları, genellikle start-up ile yatırımcı arasında müzakere edilir ve işletmenin özel ihtiyaçlarına ve yatırımcının risk toleransına bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. 27  Start-up’ların Yatırım Turlarına İlişkin Kavramlar - Kurumsal Finansman Turu: Kurumsal finansman turu, bir şirketin doğrudan bir start-up’a yatırım yapmasıdır. Girişim sermayesi firmaları tarafından yönetilen finansman turlarının aksine, bir şirket tipik olarak hedefleriyle ilgili stratejik amaçlar için doğrudan yatırım yapar. - Dönüştürülebilir Borçlar: Dönüştürülebilir borçlar sağladığı esneklikle start-up finansmanında sıklıkla kullanılan finansal araçlarından biridir. Dönüştürülebilir borcu sağlayan yatırımcı, talep etmesi halinde borç özkaynağa dönüşebilmekte ve ortaklık ilişkisi kurulabilmektedir. - Birincil Halka Arz: Birincil halka arz (Initial Public Offering, IPO), start-up’ların hisselerini ilk kez halka açık olarak satışa sunarak sermaye sağlamak için kullandığı bir finansman türüdür. Bir halka arz sürecinde hisseleri önceden özel olarak elde tutulan bir start-up, hisselerini halka açık bir borsada satışa sunar. Hisseler genellikle start-up arafından belirlenen sabit bir fiyattan satılır ve satıştan elde edilen gelir doğrudan start-up’a aktarılır. 28  Melek Yatırımcı Türleri -Bakir Melek: İlk kez bir projeyi destekleyen melek yatımcı. -Tecrübeli Melek: Melek yatırım tecrübesi olmasına rağmen son üç yılda melek yatırım faaliyetlerinde yer almayan melek yatırımcıyı ifade eder. -Refah Arttırıcı Melek: Geçmişte melek yatırımcı olarak projeleri desteklemiş ve yeni projeleri desteklemeye devam eden yatırımcı. -Girişimci Melek: Farklı sektörler ve borsalarda yatırımları olan girişimci özelliğe sahip yatırımcılardır. -Gelir Arayan Melek: Temel önceliği elindeki sermayeyle gelir ya da iş yaratmak olan melek yatırımcı. -Ortak Melek: Yatırım yapan şirket tüzel kişisi. -Melek Yatırım Ağı: İş fikirleri olan kişilerle melek yatırımcıları bir araya getiren pazar yerleri. -Eşleşme Süreci: İş fikri sahibi/sahipleri ile melek yatırımcının eşleştirildiği ya da karşılaştığı aşama. -Anlaşma: İş fikri sahibi/sahipleri ile melek yatırımcının anlaşmaya vardığı aşamadır. -Yatırım Forumu: İş fikirlerinin melek yatırımcılara sunulduğu toplantılardır. -İş Melekleri Sendikası: Melek yatırımcıların bir araya gelerek fikir paylaşımında bulunduğu topluluklardır. -Sarı Melek: Bir yılda ikiden fazla kez melek yatırım faaliyeti gerçekleşmiş yatırımcıdır. -Çıkış Yolu: Melek yatırımcıların hisselerini satarak ortak oldukları yatırımdan ayrılmalarını ifade eder. 29 Son Hafta Girişimciliğin Toplumsal Boyuta Yansıyan Uygulamaları ve Sosyal Girişimcilik 30