1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Unidade 1 ECAOglg PDF

1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Índice 1 Historia da odontoloxía.....................................................................................................1 2.. SERVIZOS E CLÍNICAS PARA A ASISTENCIA DENTAL...............................................2 3. EQUIPO DE PROFESIONAIS DUNH...

1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Índice 1 Historia da odontoloxía.....................................................................................................1 2.. SERVIZOS E CLÍNICAS PARA A ASISTENCIA DENTAL...............................................2 3. EQUIPO DE PROFESIONAIS DUNHA CLÍNICA DENTAL.............................................3 3.1. Segredo profesional e consentimento informado......................................................5 4 INSTALACIÓNS E DEPENDENCIAS DUNHA CLÍNICA DENTAL....................................6 5.1 Funcionamento dos diferentes elementos...............................................................13 5.3. montaxe e Funcionamento do instrumental rotatorio.............................................15 6 coidados xerais do equipo..............................................................................................19 6.1. mantemento das diferentes Partes do equipo dental. mantemento básico ao comezo da xornada laboral, entre Pacientes e ao final da xornada...............................20 Procedementos a realizar despois de cada tratamento................................................21 Procedementos que hai que realizar ao finalizar a xornada..........................................21 6.3. criterios de calidade en cada Fase do Proceso......................................................22 1 Historia da odontoloxía O primeiro odontólogo coñecido foi Hesi-Re, en Exipto, no 3000 a.C. Foi o xefe dos dentistas e médico do faraón. Os chineses xa facían uso de acupuntura no tratamento dos dentes. O papiro de Ebers, (Exipto) refire a enfermidades dentais e analxésicos Os etruscos sobre o século V a.C. Realizan próteses dentais, con bandas de ouro que suxeitaban os dentes de animais. Aesculapius, medico grego promulgou coidados de limpeza e extracción dentaria. Os maias facían incrustacións de xemas. Hipocrates (Grecia) 400 a.C. Describira tratamentos dentais con ungüentos, procedementos de esterilización e extracción dentaria e esterilización, e elementos de hixiene dentaria. Antonio Rondán Navas 1 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Aristóteles (384 a.C.) describiu procedementos de esterilización quentando un aramio e aplicándoo para estabilizar fracturas dentais. No século I o médico romano Aurio Celsus escribe sobre produtos emolientes e astrinxentes. No 200 d.C. Galeno, recoñece a dor dental a unha inflamación da polpa ou raíz. Clasifica os dentes en centrais, cuspídeos e molares. Na Idade Media, o coñecemento odontolóxico e o cultural quedou relegado aos mosteiros, e os barbeiros eran os encargados das extraccións. Na Idade Moderna producense grandes avances da medicina coa fundación de universidades en cidades como París e Oxford. En odontoloxía realizan-se descricións anatómicas e fisiolóxicas da boca. Leonardo da Vinci detalla anatomía dental. As primeiras próteses dentais completas foron confeccionadas en caucho en 1840. A partir de entón a odontoloxía desenvolveuse á par da Medicina e alcanzou o auxe no s. XX. 2.. SERVIZOS E CLÍNICAS PARA A ASISTENCIA DENTAL A clínica odontolóxica está formada tanto por unha clínica convencional como por outra banda propia derivada do seu carácter especial, composta por equipamentos e produtos característicos. A Organización Mundial da Saúde (OMS) emitiu en 1990 un informe sobre a saúde bucodental nos países desenvolvidos no que mencionaba unha tendencia de cambio no tipo de odontoloxía que se practicaba. A OMS aseguraba que a odontoloxía intervencionista (de tratamento restaurador, extraccións, etc.) cedía terreo ante a odontoloxía preventiva, cuxo obxectivo principal é evitar as enfermidades. Actualmente, prodúcese unha coexistencia entre a odontoloxía intervencionista e a preventiva, xa que en informes máis recentes a OMS estima que cinco mil millóns de persoas no planeta sufriron carie dental, que afecta a entre o 60% e o 90% da poboación escolar e case ao 100% dos adultos. Antonio Rondán Navas 2 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: A clínica tamén sufriu cambios ao longo dos anos, e pasaron de ser consultas familiares co odontólogo como dono e máximo responsable a ser centros clínicos con especialistas e áreas de traballo, con instalacións propias das macroclínicas, e nas que o odontólogo é un profesional máis. Ademais, os odontólogos fóronse especializando en distintas disciplinas para ofrecer os seus servizos a diferentes clínicas e, en consecuencia, un servizo máis especializado. 3. EQUIPO DE PROFESIONAIS DUNHA CLÍNICA DENTAL O equipo de profesionais que compoñen unha clínica denomínase equipo de saúde bucodental. Encárganse da prevención, de efectuar o diagnóstico e establecer o tratamento das enfermidades bucodentais dos pacientes. Para o bo funcionamento da clínica, é clave que cada membro coñeza as súas funcións e trabállese sempre como un equipo no que cada peza compleméntese como as engrenaxes dun reloxo. Quen forman o equipo? Pode estar formado polos seguintes especialistas: Cirurxía maxilofacial: esta especialidade da medicina créase en 1975. Os especialistas deben obter o grao en Medicina e realizar a especialización en cirurxía maxilofacial vía MIR (médico interno residente). A súa actividade é fundamentalmente hospitalaria: cirurxía de fronte, pescozo, boca e tecidos peribucales, aínda que pode efectuar labores similares ás do odontólogo en clínicas dentais. Odontólogo estomatólogo: o título de odontólogo créase en 1901. Tras moitos anos sendo unha especialidade da medicina (licenciado médico estomatólogo), coa entrada na Unión Europea volve separar esta especialización, que dá paso á licenciatura en Odontoloxía. Actualmente hai que cursar o grao en Odontoloxía. Encárgase de organizar e xestionar a clínica dental. Está profesionalmente capacitado para exercer todas as actividades de prevención , diagnóstico e tratamento de patoloxías relacionadas con dentes, boca, maxilares e tecidos anexos. Está habilitado para administrar anestesia local Antonio Rondán Navas 3 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: e prescribir os medicamentos, próteses dentais e produtos sanitarios correspondentes. Co obxectivo de tratar materias específicas máis a fondo que, aínda que non teñen recoñecemento legal en España, van máis aló da odontoloxía xeral, a odontoloxía divídese en especialidades como a ortodoncia e a cirurxía bucal, a implantoloxía, a prostodoncia e a endodoncia ou periodoncia. Hixienista bucodental: en España, a profesión de hixienista bucodental aparece en 1986, cando se crea o título de formación profesional de segundo grao. Ten a súa orixe a finais do século XIX, cando o doutor Alfred Fones advertiu que había unha serie de funcións que poderían ser realizadas por profesionais cualificados non odontólogos, pero que si poderían colaborar estreitamente con eles. As súas funcións especifícanse no Real Decreto 1594/1994, do 15 de xullo, polo que se desenvolve o previsto na Lei 10/1986, que regula a profesión de Odontólogo, Protésico e Hixienista dental. En materia de Saúde Pública, os hixienistas dentais poderán desenvolver as seguintes funcións: - Recoller datos acerca do estado da cavidade oral para a súa utilización clínica ou epidemiolóxica. - Practicar a educación sanitaria de forma individual ou colectiva, instruíndo sobre a hixiene bucodental e as medidas de control dietético necesarias para a prevención de procesos patolóxicos bucodentais. - Controlar as medidas de prevención que os pacientes realicen. - Realizar exames de saúde bucodental da Comunidade. En materia técnico-asistencial, os hixienistas dentais poderán desenvolver as seguintes funcións: - Aplicar fluoruros tópicos nas súas distintas formas. - Colocar e retirar fíos retractores. - Colocar seladores de fisuras con técnicas non invasivas. - Realizar o pulido de obturacións eliminando os eventuais excesos nas mesmas. - Colocar e retirar o dique de goma. Antonio Rondán Navas 4 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: - Eliminar cálculos e tincions dentais e realizar detartraxes e pulidos. Poderán tamén realizar radiografías sempre que se dispoña dunha licenza de operador abalada polo Consello de Seguridade Nuclear. Ademais de todas estas funcións propias dos hixienistas, estes tamén actuarán como axudantes e colaboradores dos Facultativos Médicos e Odontólogos noutros procesos, e habitualmente desempeñarán funcións administrativas como colaborar coa programación e organización das axendas e rexistro dos datos. Auxiliar dental: a titulación de auxiliar dental non está recoñecida polo Ministerio de Educación, polo que os seus labores son asumidas, polo xeral, por auxiliares de enfermería. Encárgase principalmente de: Acomodar aos pacientes. Preparar materiais e almacenalos. Limpar, desinfectar e esterilizar o instrumental. Controlar o equipamento e o mobiliario. Facilitar a visión, retraer tecidos brandos, cambiar o instrumental e aspirar (traballar a catro mans). Recepcionista: é un posto que só existe en consultas grandes. Polo xeral, as súas funcións poden ser desempeñadas por un auxiliar administrativo ou un auxiliar de clínica. A súa actividade é administrativa. Encárgase da xestión e arquivo de expedientes, control de citas, elaboración de orzamentos e facturas, realización de pedidos, e da recepción e despedida dos pacientes. 3.1. Segredo profesional e consentimento informado. O segredo profesional: O profesional sanitario, debe gardar segredo de todo o que o paciente lle confíe e as informacións referidas ao traballo. A morte do paciente non é eximente para cumprilo. O consentimento informado: É a aceptación por parte do paciente dun acto diagnóstico ou terapéutico despois de ser correctamente informado. Todo ven recollido pola Lei Xeral de Sanidade e pola lei 41/2002, do 14 de novembro. No que se recolle nun documento cos riscos e procedementos diagnósticos e terapéuticos que se va a realizar. O Antonio Rondán Navas 5 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: consentimento é por escrito e firmase polo cliente. É de carácter voluntario e se o desexa non se lle informa. Ainda que faise de maneira oral, a Lei e a xurisprudencia establecen casos nos que ten que ser sempre por escrito. Intervencións cirúrxicas Procedementos diagnósticos e terapéuticos invasores, con apertura dunha cavidade oral. Procedementos perigosos. Recomendase formularios estandarizados con variacións en función do procedemento. 4 INSTALACIÓNS E DEPENDENCIAS DUNHA CLÍNICA DENTAL » A clínica dental É a zona de traballo do equipo de saúde bucodental, onde se realizan as actividades preventivas e as intervencións. En España, cada comunidade autónoma réxese por unha lexislación e uns requisitos e especificacións técnicas distintas. » Especificacións xerais dunha clínica dental ou gabinete odontolóxico As clínicas dentais deben: Ter dependencias coas medidas adecuadas con relación á súa función. Adecuar a contorna de traballo aos principios ergonómicos básicos. Permitir unha circulación fluída e sen obstáculos para profesionais e pacientes. Crear un ambiente tranquilo e que non transmita nerviosismo ao paciente. » Dimensións e distribución A normativa europea establece a distribución e as medidas mínimas que deben presentar as clínicas dentais. Cada clínica debe posuír, como mínimo, unha superficie de entre 80 e 125 m2. A superficie dividirase en zonas xerais comúns a todas as clínicas e zonas complementarias, se a clínica ofrece servizos adicionais, como abaixo detállase:adas por un auxiliar administrativo ou un auxiliar de clínica. A súa actividade é administrativa. Encárgase da xestión e arquivo de expedientes, control de citas, elaboración de orzamentos e facturas, realización de pedidos, e da recepción e despedida dos pacientes. Factores importantes no ambiente do consultorio dental. Antonio Rondán Navas 6 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: ✔ Temperatura ambiental entre 19 e 22 ºC. ✔ Iluminación cómoda, a ambiental suave. ✔ Cores suaves ou pastel, para non dar sensación de estrés.7 ✔ É importante diminuír o nivel de ruído que poida existir na consulta. Para elo é aconsellable música suave. ✔ As dependencias adaptadas a discapacitados. Zonas xerais Zonas complementarias Sala de espera. Sala de radiografía. Despacho. Sala de gases e revelado. Gabinete. Almacén. Recepción e entrada. Sala de descanso. Zona de compresores e esterilización. Sala de formación. Aseos. Sala de posoperatorio. » Áreas As distintas zonas agrúpanse, á súa vez, en dúas áreas (área clínica e área non clínica) para facilitar a organización do traballo. Área clínica Gabinete dental. Zona de radiografías e revelado. Despacho. Laboratorio. Esterilización. Almacén. Zona de compresores. Área non clínica Entrada. Recepción e administración. Antonio Rondán Navas 7 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Sala de espera. Aseos. Vestiario e aseos. Zona de descanso. Zona de formación. Área clínica É o conxunto de zonas que se destinan á atención, asistencia e tratamentos do paciente. Debe estar nas mellores condicións de orde e limpeza. A área clínica estará formada por: Gabinete dental: é o lugar equipado con todo o instrumental, mobiliario e aparatoloxía necesarios para realizar os diferentes tratamentos odontolóxicos. Debe estar composto por: - Cadeira de brazos dental: é a peza principal do gabinete. Alí se realizan os tratamentos. Polo xeral, debe situarse na zona de maior lonxitude da habitación, respectando estas distancias mínimas: ◦ 1 metro desde o cabeceiro ata a parede. ◦ Á dereita (para os odontólogos destros), unha zona de 0,8 metros. ◦ Na zona do auxiliar, un espazo de 1,6 metros para poder dar cabida á bandexa ou mesa de instrumental. - Mobles auxiliares: son os mobles adecuados para o almacenamento do instrumental. Deben ser de fácil limpeza e permitir unha orde adecuada do material. Zona de radiografías: espazo illado onde se realizan as exposicións a raios X. Existen dous tipos de radiografías dentais: intraoral e extraoral. Radioloxía intraoral A película está situada dentro da boca. O aparello sitúase dentro do gabinete. Axuda ao diagnóstico de multitude de patoloxías. Radioloxía extraoral A película está situada fóra da boca. Antonio Rondán Navas 8 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: O aparello debe situarse fóra do gabinete. Precisa especificacións técnicas na estancia que o albergue. Zona de revelado de radiografías: zona resgardada da luz que se pode atopar no propio gabinete dental ou nunha zona illada. Esta zona non existe nas clínicas con radiovisiografía, xa que nestas as imaxes visualízanse a través do computador ou dun lector. Se as clínicas non contan con esta tecnoloxía, os dispositivos de revelado poden ser manuais (unhas cabinas de procesado que teñen varios recipientes onde a película introdúcese manualmente en uns líquidos reveladores) ou automáticos (son máquinas de revelado que procesan a película). Despacho: é unha zona de comunicación entre profesional e paciente. Aquí é onde se explican os plans de tratamento e dáse resposta ás dúbidas que os pacientes teñan. É moi importante transmitir ao paciente a información con calma e propiciar un ambiente relaxado. Laboratorio: área que existe só nalgunhas clínicas dentais e onde se efectúan labores previas á intervención, prepáranse algúns materiais, realízase o baleirado de modelos, o montaxe no articulador, o almacenamento de modelos de estudo, etc. Esterilización: zona destinada á esterilización e empaquetado do material. Conta cos aparellos necesarios para iso, como a seladora para empaquetar o material e a máquina autoclave indispensable para esterilizar. Cuarto de compresores: zona insonorizada e refrixerada onde se sitúan os compresores que fan funcionar os aparellos do gabinete dental. Almacén: área onde se sitúa o stock dos materiais. » Área non clínica Entrada, recepción e administración: polo xeral, se a clínica é pequena, estas tres salas aparecen fusionadas para a realización das tarefas de recepción e administración nun lugar próximo á entrada, onde se pode dar a benvida e despedir aos clientes con máis facilidade. É habitual que se poida acceder a elas desde varios puntos. Sala de espera: zona cómoda e apartada onde os pacientes agardan antes de ser atendidos. Antonio Rondán Navas 9 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Debe estar convenientemente rotulada para facilitar a súa identificación. Esta sala debe transmitir tranquilidade e relaxación aos pacientes, cuxa espera non debería superar os 20 minutos. Si se pasase este tempo, os pacientes deben ser informados para evitarlles ansiedade ou a sensación de estar desatendidos. Aseos: ademais de cumprir coa normativa vixente, deben adecuarse aos requirimentos legais sobre discapacitados. Tamén deben preservar a orde e hixiene. Vestiario e aseo do persoal: zona exclusiva para empregados onde poden cambiarse de roupa e na que se gardan os uniformes. Zona de descanso e área de formación: aparecen con máis frecuencia naquelas clínicas máis grandes, onde se imparte unha formación continuada. Ás veces inclúese unha zona habilitada como comedor. Gabinete dental Está dotado con equipamento e instrumental apropiado ao tipo de tratamento que se realice. Debe garantir un grao razoable de eficiencia bucodental. Pode ser de varios tipos: Salas pechadas Equipadas con material e instrumental que garantan un tratamento individual do paciente. Hai só unha cadeira de brazos dental. Salas semicerradas Son aquelas en as que as butacas están separadas por biombos que facilitan a comunicación entre profesionais dentro dunha mesma sala e que proporcionan, ao mesmo tempo, unha certa privacidade aos pacientes. Salas abertas O espazo aloxa varias butacas e a atención clínica é simultánea a varios pacientes. A disposición das butacas é paralela ou circular. Son ideais para nenos, porque diminúen a súa ansiedade fronte ao tratamento. Elementos que deben formar parte do gabinete dental Cadeira de brazos odontolóxica. Taboleiros operativos. Banquetas para o odontólogo e o auxiliar. Mobiliario accesorio. Lavamans. Antonio Rondán Navas 10 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Módulo para a realización de radiografías intraorais con brazo articulado. Fregador de aceiro inoxidable. Recipientes para a clasificación dos residuos clínicos e tóxicos. Mobiliario para o almacenamento do instrumental en condicións adecuadas. Negatoscopio (equipo que permite visualizar as radiografías mediante unha pantalla). Instrumental de man en cantidade suficiente para poder atender as medidas de esterilización entre un paciente e o seguinte. Elementos de hixiene persoal (deterxente líquido en dosificador, toallas de papel dun só uso, etc.). Cadeira de brazos odontolóxica: cabezal, asento e respaldo A cadeira de brazos é o lugar onde se acomoda ao paciente para a realización das tarefas operatorias. Actualmente, todo o instrumental mecánico atópase sincronizado coa cadeira de brazos, controlado por un pedal de mandos. A cadeira de brazos propiamente dita debe reunir unha serie de características: ser ergonómico, permitir a disposición cómoda dos elementos e ser de fácil limpeza e accesibilidade. Debe, ademais, ter sistemas que permitan regular a altura e a inclinación e controlar de forma sinxela as funcións dos instrumentos para permitir ao profesional traballar da forma máis cómoda. Consta de varias partes articuladas que permiten adoptar distintas posicións segundo conveña para as distintas intervencións. O control dos movementos pode ser manual ou mediante pedal. A tapicería será, preferentemente, lavable e con poucas costuras para facilitar a súa limpeza e desinfección. Tamén é recomendable que conte cun sistema de recuperación automático da posición inicial e sistema de bloqueo. Iluminación A aplicar sobre o campo operatorio. Posúe un brazo articulado para adecuala ás distintas posicións de traballo e terá regulada a intensidade. Constará dunha pantalla reflectora para que non se produzan sombras cando se interpoña algún instrumento durante o intercambio de materiais. Antonio Rondán Navas 11 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: O foco debe ser definido, con asas de orientación, así como a lámpada debe ser de fácil recambio. Forma unha xanela luminosa de 20 cm de ancho e 10 cm de alto. O seu espectro é próximo á luz visible. Estas lámpadas poden estar montadas no cadeira de brazos, na parede ou no teito. Cuspideira É un recipiente de porcelana ou aceiro inoxidable con sistema de exección e toma de auga integrado na cadeira de brazos dental, que permite ao paciente enxuagarse e eliminar os posibles restos da boca. Ten un sistema de filtrado e conta, ademais, cun sistema anexo de enchido de auga cun vaso para os enxaugues do paciente. Localízase á beira do sistema de aspiración convencional e cirúrxica, na unidade auxiliar, á altura das pernas do paciente. Debe contar cun filtro para os sólidos que poida expulsar o paciente durante a intervención. Este filtro débese limpar regularmente. Pode ser desmontable e autoclavable, ao igual que a billa que se atopa á beira, que tamén pode quitarse. Sistema de aspiración Sistemas de baixa ou alto potencia que, mediante tecnoloxía sen carga, permiten evacuar os líquidos ou elementos sólidos da boca do paciente. Consta de dous manguitos en os que se axustan as cánulas de aspiración: Tipo Venturi: unha mangueira de aspiración máis delgada para o traballo rutineiro onde se insiren cánulas flexibles refugables recambiables coñecidas como aspiradores de saliva. Considérase pouco potente. Tipo cirúrxico: de maior diámetro e potencia de aspiración, para traballos de cirurxía, onde se insiren uns aspiradores ríxidos máis anchos, denominados cirúrxicos. Dado que a zona de aspiración é o espazo con maior contaminación da clínica, será necesario adoptar varios mecanismos de control da infección. Tanto o aspirador de saliva como o cirúrxico contan con filtros independentes e con sistemas de separación líquidos-sólidos, que deben ser limpados e revisados regularmente. Os líquidos acumulados deben ser controlados e os residuos, filtrados, así como as amálgamas, que deben ser vertidas en contedores especiais. Periodicamente, deben facerse pasar solucións altamente desinfectantes para limpar o sistema e evitar contaminacións, ademais de deixar limpas as vías, para que a succión sexa correcta. O seu funcionamento depende do motor de aspiración, o cal adóitase colocar Antonio Rondán Navas 12 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: xunto aos compresores. O seu accionamento iníciase cando se descolga a mangueira de aspiración. Unidade de control É un dispositivo que permite ao odontólogo acceder aos instrumentos rotatorios e os controis. Dentro da unidade dental, atópanse: Bandexa portainstrumentos. Mangueiras para instrumentos rotatorios de alto e baixa velocidade. Contrólanse con o pedal ou desde o cadro de control. Mangueira ou xiringa de tripla función (xiringa de aire, de auga ou de aire/auga). Se utiliza para eliminar saliva e restos orgánicos dos dentes. As embocaduras deben ser refugables ou poden esterilizarse e posuír un regulador da presión de aire. É aconsellable expulsar un pouco de aire previamente ao seu uso para eliminar posibles cheiros ou sabores. Unidade de ultrasóns: é un elemento accesorio ao que se lle coloca unha punta que ao vibrar rompe o sarro depositado nos dentes. Panel de mandos da cuspideira. 5.1 Funcionamento dos diferentes elementos Cadeira de brazos Como comentamos anteriormente, a cadeira de brazos é articulable e debe adaptarse ás necesidades do paciente e do tratamento en concreto que vaiamos realizar. Esto é posible grazas ao mecanismo electrohidráulico de movemento das súas partes. Así pois, o paciente sentarase na cadeira de brazos, en posición Fowler, e dependendo da intervención, iremos movéndoo e adaptándoo a diferentes posturas: Arcada superior: paciente posicionado da forma máis horizontal posible e co pescozo en hiperextensión, mantendo o queixo alto e colocando o maxilar superior de tal maneira que forme un ángulo de 90 graos con respecto ao chan, para mellorar a visibilidade. – A luz colócase cun ángulo de 45 graos sobre o padal. Arcada inferior: paciente en posición inclinada (aproximadamente 45 graos) e co pescozo flexionado, mantendo o queixo dirixido cara ao esterno, colocándoa paralela ao Antonio Rondán Navas 13 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: plano do chan. – A luz colócase sobre a cabeza do paciente e o feixe de raios diríxese formando un ángulo de 90 graos. De todos os xeitos, será o operador quen decida exactamente a posición do paciente tendo en conta tamén as súas propias preferencias. Os movementos desta cadeira de brazos levaranse a cabo mediante motores de elevación, controlados polo pedal ou reostato, ou o panel de control (mandos de control). Os movementos poden estar predeterminados mediante un microprocesador e poden ser: Movementos automáticos de retorno a cero (altura configurable, posición Trendelenburg). Movementos automáticos de retorno á cuspidera. Memorias libres de posicionamento da altura do asento e respaldo en función dun operador predeterminado, como vimos na imaxe anterior, no apartado de Unidade de control. O foco Aconséllase apagalo cando non se utilice, porque a lámpada e o portalámpadas teñen un tempo de vida curto. De feito, este tempo de vida aínda se acurta máis canto máis longo é o período de tempo que o foco está acendido de forma continua, xa que se quenta máis. Dependendo do uso, a súa vida pode variar de varias semanas a anos. Mandos de control Como xa se dixo, a colocación do paciente poderase realizar a través dos botóns da unidade dental ou do pedal. Mangueira de aspiración Débese ter moito coidado cando retiremos o exector de saliva usado porque, con el, podemos tirar tamén o adaptador da mangueira. É moi importante que, cando terminemos, retiremos todo o material refugable, é dicir, os exectores de saliva, o vaso e as puntas de xiringa. Así evitaremos o seu uso involuntario con outro paciente por un descoido. Ademais, despois de atender un paciente, teremos que aspirar varios vasos de auga polas mangueiras de aspiración que se usaron para evitar malos cheiros. Ou ben Antonio Rondán Navas 14 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: podemos utilizar o bote de aspiración que se atopa debaixo do vertedoiro de cada gabinete. Pedal É delicado, polo que se debe ter coidado de non golpealo coas caixoneiras nin tiralo ao chan desde a cadeira de brazos. Para movelo, débese manter premido o botón alongado de metal. 5.3. montaxe e Funcionamento do instrumental rotatorio Dentro do instrumental rotatorio, podemos considerar os seguintes instrumentos: Turbina Pode alcanzar unha gran velocidade (entre 100.000 e 500.000 rpm). Debido á súa potencia, é moi eficiente á hora de acabar cos tecidos máis duros como o esmalte cando se forma a carie. Consta dunha cabeza e un corpo: A fresa sitúase na cabeza da turbina grazas a un sistema de agarre. Nesta parte é importante destacar igualmente a función do dispositivo de saída para a auga, que contrarresta a calor derivada da intervención no paciente e contribúe a paliar o efecto nos tecidos. A área de suxeición chámase corpo e o seu deseño é moi ergonómico para facilitar o agarre por parte do profesional odontólogo. Grazas a un mecanismo no seu interior, está interconectado co resto dos compoñentes do equipo, como os condutos de auga, aire e a mangueira. Micromotor Traballan a menos de 40.000 rpm. Ao empregar menos potencia que a turbina, úsase sobre todo nos tecidos dentarios de dureza media (non calcificados), como a polpa ou a dentina. Adoitan incluír distintos sistemas de conexión e manexo que realizan funcións de regulación de rotación e potencia e que poden combinarse con outros instrumentos: Contraángulo: é un instrumento que se caracteriza pola súa forma, xa que facilita a súa utilización no paciente pola súa situación respecto á horizontal da boca. Os fresas adoitan ser de carburo (tungsteno) ou de aceiro. O contraángulo componse de dúas partes: Cabeza: onde se sitúa o fresa xunto co sistema de saída de auga. Asa ou mango: co que se manexa o instrumento, conectándoo co micromotor. Antonio Rondán Navas 15 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Existen contraángulos redutor de ata 10.000 rpm que reducen a velocidade de rotación que transmite o micromotor. Estes utilízanse en técnicas implantolóxicas e cirúrxicas para diminuír a xeración de calor provocada polas características da técnica. Tamén hai sistemas multiplicadores (ata 120.000 rpm), menos utilizados, pero que permiten traballar sobre tecidos duros como o esmalte dental en preparacións cavitarias. Veñen rotulados cunha cinta azul, vermella ou verde, en relación co impulso que xeran. O azul é 1:1, o verde é redutor e o vermello é amplificador É importante indicar que a pesar de que son máis lentos que as turbinas, alcanzan unha maior forza rotatoria. Os contraángulos impulsados por micromotor cortan a unha velocidade case constante sen importar a carga. Peza de man Emprégase para modificar as próteses dentais do paciente e en cirurxías de terceiros molares incluídos dentro do óso. A súa forma recta impide que teña a mesma mobilidade en boca que o contraángulo. Consta tamén de corpo e cabeza conectados ao equipo dental e a mangueira. As fresas utilizadas son normalmente de aceiro e/ou carburo (tungsteno). Clasificación dos tipos de fresas Hai dous sistemas de facer virar os fresas, o pneumático e o eléctrico. CONCEPTO O torque é a capacidade que ten o elemento rotatorio (fresa ou pedra) impulsado polo instrumental rotatorio nomeado anteriormente para continuar virando a pesar da resistencia. A maior torque, maior capacidade de xiro. As fresas incorpóranse aos instrumentos rotatorios para realizar o corte ou pulido do dente. Son pequenos elementos de distintas formas e tamaños, con vástagos cilíndricos que se introducen no cabezal do instrumento rotatorio e que ao virar cun movemento circular continuo levan a cabo a súa función de corte, desgaste ou pulido. Constan dun talo, unha parte activa e un pescozo ou parte estreita que une as dous anteriores. Poden ser longas ou curtas. As longas adoitan usarse coa peza de man e as curtas son de uso máis frecuente con turbinas e contraángulos. Pódense clasificar segundo: Antonio Rondán Navas 16 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: O tipo de axuste da fresa ao cabezal Traba por fricción – Turbina (FG): fresa con extremo de inserción liso e fino. Suxeición por presión ou fricción, mediante un botón ou unha chave (en desuso) que fai que a fresa quede atrapada por unha mordaza. – Peza de man: fresa con extremo de inserción liso e groso, de maior diámetro e lonxitude. O axuste é accionado mediante un mecanismo da raia. Traba mecánica – Contraángulo (CA): a fresa presenta un extremo de inserción groso cunha marca. O contraángulo mostra un extremo retentivo que se fixa na parte aplanada do extremo do fresa. O enganche é accionado mediante un botón ou lingüeta. O material de fabricación Carburo de tungsteno (corte): para remover tecido dentario groseiramente. Consta de follas en número variable (8, 12, 16 e 30 cortes) no extremo activo que cortan o tecido. Existen de turbina e de contraángulo. Diamantadas (desgaste): posúen un eixo central de carburo de tungsteno sobre o que se depositan grans de po de diamante de diferentes tamaños codificados por cores: gran groso (anel tallo verde), medio, fino (anel vermello), extrafino (anel amarelo), ultrafino (anel branco). Úsanse para tallar, desgastar ou puír superficialmente o tecido dentario, sempre a alta velocidade (con turbinas). Aceiro: úsanse a baixa velocidade con pezas de man en osteotomías de óso. A forma da súa parte activa Redonda ou esférica: existen múltiples tamaños. Úsanse para abrir cavidades, brunir e crear superficies cóncavas. Cilíndrica: a terminación pode ser plana ou con extremo cónico. Con corte só no extremo: para preparar ombreiros. Troncocónica: empréganse para confeccionar cavidades con usos protésicos. Cono investido: regulariza superficies, crea retencións, para alisado do chan cavitario. Roda de Donut. Chama. Piriforme: forma de pera. Pimpollo: máis voluminosa, con forma de oliva. Antonio Rondán Navas 17 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Torpedo. Agulla. Á súa vez, a forma pode ser lisa ou estriada. A parte destas fresas, tamén podemos atopar: Abrasivos Úsanse para o pulido de dentes ou restauracións. Poden ser de orixe natural, como os derivados de sílice, pedra pómez, alúmina ou diamante, ou artificiais, como o carborundo, carburo de boro, óxido de circonio fundido, etc. Preséntanse de varias formas: Discos Con diámetros e grosores diferentes. Posúen un orificio central para montar nun vástago metálico que se insire en CA ou peza de man, denominado mandril. Hai: – Ríxidos: metálicos, para cortar. – Flexibles: base de papel, plástica ou de tea impermeabilizada, de varios grans para puír dentes, metais, resinas, etc Pedras montadas Sobre un eixo metálico e con diferentes axustes (turbina ou CA). O abrasivo que recubre o eixo metálico pode ser diamante ou carborundo (de vida inferior ás de diamante). Gomas Teñen unha base de goma sintética ou silicona con varias formas: punta, copa ou cunca, etc. e abrasivos de gran variable. Úsanse para puír as superficies dentarias. COLOCACIÓN DE FRESAS NA TURBINA Descrición: colocar a fresa adecuado na turbina antes de usala. Lavarse as mans e poñerse as luvas non estériles. 1 En turbinas de botón, suxeitar firmemente a turbina cunha man e presionar 2 o botón que se atopa na parte posterior da cabeza da turbina. Inserir a fresa ata que chegue ao seu tope e virar suavemente. Despois, 3 soltar o botón que se presionou anteriormente. Comprobar que se inseriu correctamente a fresa tirando lixeiramente cara 4 adiante. Se a fresa non sae, significa que está ben colocada. Antonio Rondán Navas 18 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Accionar a turbina na cuspideira para verificar o seu correcto 5 funcionamento. COLOCACIÓN DE FRESAS EN CONTRAÁNGULO E PEZA DE MAN Descrición: colocar a fresa adecuadamente no instrumental rotatorio previamente montado (peza de man ou contraángulo sobre o micromotor). Lavarse as mans e poñerse as luvas. 1 Axustar o contraángulo ou a peza de man no micromotor e verificar o seu 2 correcta colocación. Suxeitar firmemente cunha man o contraángulo e presionar o botón situado 3 na parte posterior da cabeza (parte activa) ou retirar a pinza de ancoraxe. Introducir a fresa no orificio ata que faga tope virándoa suavemente para 4 que encaixe a súa parte ranurada da base. Cando entrou, sóltase o botón ou péchase a pinza de ancoraxe segundo o modelo do contraángulo. Comprobar a correcta inserción do fresa tirando lixeiramente dela. 5 Accionar o micromotor na cuspideira ou en calquera espazo aberto para 6 comprobar o seu correcto funcionamento. Antonio Rondán Navas 19 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: 6 coidados xerais do equipo O hixienista bucodental ten unha serie de competencias que debe cumprir á hora de xestionar a área de traballo do gabinete bucodental: Desenvolvemento dos protocolos de posta en marcha, apagado e mantemento diario de materiais e equipos de a unidade. Detección das anomalías de funcionamento que presenten os equipos. Aplicación dos protocolos de comunicación de anomalías aos técnicos de mantemento externo. Rexistro das reparacións levadas a cabo. Valoración da necesidade de substitución de equipos. Para cumprir estes requisitos, o hixienista debe levar a cabo diferentes tarefas: Tarefas periódicas de mantemento preventivo ou operatorio dos equipos e instrumentos para asegurar o seu funcionalidade e garantir a calidade da atención. Actividades periódicas de inspección e verificación do funcionamento do equipo, cambiando aqueles compoñentes defectuosos ou simplemente desgastados. Probas destinadas a verificar a operatividade do equipo, inspeccionándoo periodicamente, e tamén as partes e compoñentes deste, comprobando o seu funcionamento. Tarefas de procesado de superficies, equipos e instrumentos. É dicir, levando a cabo un programa de limpeza, desinfección e esterilización adecuada a cada material. Tarefas sinxelas de mantemento, é dicir, lubricando os compoñentes que o necesiten (turbinas, contraángulos, etc.), cambiando os filtros dos sistemas de aspiración, das cuspideiras, lámpadas de lámpadas, etc. 6.1. mantemento das diferentes Partes do equipo dental. mantemento básico ao comezo da xornada laboral, entre Pacientes e ao final da xornada Todas estas tarefas podémolas dividir en: Procedementos que se realizan ao comezo da xornada Colocarse o uniforme. Conectar o compresor e pechar a súa válvula de drenaxe. Antonio Rondán Navas 20 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Conectar o interruptor xeneral da cadeira de brazos dental. Comprobar o estado das mangueiras de conexión e sistema de aspiración. Revisar o filtro do sistema de aspiración. Verificar o correcto funcionamento da xiringa de tripla función, da cadeira de brazos dental e da lámpada operatoria. Poñer en funcionamento a turbina, o micromotor durante 30 segundos para eliminar o lubricante. Cubrir as superficies do equipo bucodental, como o cabezal ou cono de raios X, que se poidan contaminar. Preparar unha bolsa de plástico resistente e un contedor específico para obxectos cortantes e/ou punxentes. Comprobar o recipiente de desinfección e preparar a solución desinfectante, se é necesario. Procedementos a realizar despois de cada tratamento Retirar todo o material utilizado co paciente. Eliminar o material dun só uso como babeiros, panos, máscara, gorras, etc. Aplicar o protocolo para o material cortante e punxente. Limpar e desinfectar o resto do material segundo os protocolos establecidos. Desinfectar as superficies coas que estivese en contacto o paciente. – Unidade de control e soporte para bandexas: limpar e desinfectar con desinfectante de nivel intermedio (composto de cloro e fenólicos, entre outros) e un pano seco refugable. – Lámpada operatoria: limpar e desinfectar con desinfectante de nivel intermedio e pano seco refugable. – Banquetas ou as cadeiras de traballo Limpar e desinfectar. Realizar unha limpeza do sistema de aspiración. Comprobar que non existan salpicaduras nin residuos no chan nin nas superficies de traballo. Lavar a cuspideira con auga por varrido e desinfectarla con desinfectante de nivel intermedio secándoa posteriormente. Antonio Rondán Navas 21 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Preparar a seguinte bandexa de instrumental. Procedementos que hai que realizar ao finalizar a xornada Limpar e desinfectar a unidade dental e as superficies, incluíndo o chan do gabinete. Protexer os elementos que sexan máis susceptibles de contaminarse. Limpar e desinfectar a consulta e os lavabos. Recoller os residuos xerados e depositalos nos contedores adecuados. Revisar, limpar e esterilizar o instrumental rotatorio, evitando empregar toallas desinfectantes ou mergullalo en desinfectante, posto que o corroen. Tampouco se deben empregar axentes químicos agresivos ou abrasivos, xa que favorecen o desgaste da moldura. Revisar, limpar e desinfectar exteriormente o cavitrón con desinfectante de alto nivel, extraendo a punta para a súa esterilización. Revisar, limpar, desinfectar e/ou esterilizar o resto de material dependendo das súas características. Limpar diariamente os filtros de aspiración. Almacenar e ordenar o material esterilizado e asegurarse de que se conta co número suficiente de unidades para a xornada seguinte. Almacenar e ordenar o material esterilizado. Realizar semanalmente os controis biolóxicos de esterilización. 6.3. criterios de calidade en cada Fase do Proceso Ao comezar a xornada laboral Desenvolver os protocolos de posta en marcha, apagado e mantemento diario, tanto do material como dos equipos do servizo, unidade ou gabinete, dependendo de as necesidades da aparatología do equipo de saúde bucodental. Comprobar se se axusta ao procedemento operativo establecido: técnica que debe empregarse, equipos e instrumentos que interveñen, secuencia e operacións precisas, parámetros que é preciso controlar, material auxiliar e necesidade de calibracións. Confirmar que as revisións dos equipos e maquinaria, por parte dos servizos técnicos, axústanse aos prazos previstos, verificar que os equipos se atopan potencialmente en estado operativo no momento de ser requiridos e detectar anomalías de funcionamento. Antonio Rondán Navas 22 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Seguir escrupulosamente o plan de prevención de riscos no gabinete ou consulta, especialmente na prevención de enfermidades infectocontaxiosas: – Comprobar se os métodos de barreira e os equipos de protección individual son correctos. – Verificar o bo estado do material que se vai a utilizar. – Confirmar o correcto funcionamento da cadeira de brazos e da unidade dental. Entre paciente e paciente Desenvolver os protocolos de mantemento do material e dos equipos do servizo/unidade/gabinete en función das necesidades que presenta a aparatoloxía do equipo de saúde bucodental. Axustar ao procedemento operativo establecido: técnica que debe empregarse, equipos e instrumentos que interveñen, secuencia e operacións precisas, parámetros que é preciso controlar, material auxiliar e necesidade de calibracións. Seguir escrupulosamente o plan de prevención de riscos no gabinete ou consulta, especialmente na prevención de enfermidades infectocontaxiosas: – Eliminar o material utilizado na intervención depositándoo nos contedores específicos. – Realizar a limpeza e desinfección do equipo e das superficies que puidesen estar contaminadas. – Levar a cabo o procesamento do instrumental odontolóxico conforme o protocolo establecido. – Executar as accións precisas para cada tratamento: lubricación previa á esterilización en turbinas e contraángulos, etc. – Comprobar que os métodos de barreira e os equipos de protección individual son correctos. – Confirmar que están dispoñibles o equipo e os instrumentos e materiais precisos. – Verificar o correcto funcionamento da cadeira de brazos e da unidade dental. Ao final da xornada laboral Desenvolver os protocolos de desconexión e mantemento diario do material e dos equipos do gabinete. Antonio Rondán Navas 23 1 U.D. Exploración da Cavidade Oral: Mirar se se axusta ao procedemento operativo establecido: técnica que debe empregarse, equipos e instrumentos que interveñen, secuencia e operacións precisas, parámetros que é preciso controlar, material auxiliar e necesidade de calibracións. Comprobar que os equipos e a maquinaria están no estado operativo adecuado. Rexistrar as posibles anomalías de funcionamento que puidesen presentar os equipos en instrumentos durante a xornada. Para manter o plan de prevención de riscos no gabinete ou consulta, sobre todo en a prevención de enfermidades infecto-contaxiosas, seguiranse os mesmos criterios que para os de calidade entre paciente e paciente. Antonio Rondán Navas 24