MUHASEBE (PDF)

¿ w w w w MUHASEBE İÇİNDEKİLER 1- MUHASEBENİN TANIMI VE TEMEL FONKSİYONLARI............................................................................ 1 2- MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI....................................................................................................... 1 3- MALİ TABLOLAR.............................................................................................................................................. 2 3.1- Temel Mali Tablolar...................................................................................................................................... 2 3.2- Ek Mali Tablolar............................................................................................................................................ 7 4- HESAP.................................................................................................................................................................. 8 4.1- Hesabın Tanımı ve Nitelikleri........................................................................................................................ 8 4.2- Hesapların İşleyiş Kuralları............................................................................................................................ 9 5- MİZAN................................................................................................................................................................ 10 6- MUHASEBE SÜRECİ........................................................................................................................................ 10 7- TUTULMASI / KULLANILMASI ZORUNLU DEFTER VE BELGELER..................................................... 11 7.1- Defter Kayıtlarına İlişkin Kurallar............................................................................................................... 11 7.2- Tutulması Zorunlu Defterler........................................................................................................................ 12 7.3- E-Defter........................................................................................................................................................ 13 7.4- Defterlerin Tasdik Zamanı........................................................................................................................... 13 7.5- Saklama Ve Gösterme Mecburiyeti............................................................................................................. 14 8- MUHASEBEDE KULLANILAN BELGELER................................................................................................. 14 9- MUHASEBE FİŞLERİ....................................................................................................................................... 15 10- FATURA VE FATURA YERİNE GEÇEN VESİKALAR.............................................................................. 15 10.1- Fatura.......................................................................................................................................................... 15 10.2- Gider Pusulası............................................................................................................................................ 16 10.3- Perakende Satış Vesikası............................................................................................................................ 16 10.4- Serbest Meslek Makbuzu........................................................................................................................... 16 10.5- Müstahsil Makbuzu.................................................................................................................................... 17 11- E-UYGULAMALAR........................................................................................................................................ 17 11.1- E-Fatura...................................................................................................................................................... 17 11.2- E-Arşiv Fatura............................................................................................................................................ 18 11.3- E- Müstahsil............................................................................................................................................... 19 11.4- E- İrsaliye................................................................................................................................................... 19 12- BEYANNAMELER.......................................................................................................................................... 19 12.1- Muhtasar Prim Hizmet Beyannamesi......................................................................................................... 19 12.2- Katma Değer Vergisi Beyannamesi........................................................................................................... 19 12.3- Geçici Vergi Beyannamesi......................................................................................................................... 21 12.4- Gelir Vergisi Beyannamesi........................................................................................................................ 23 12.5- Kurumlar Vergisi Beyannamesi................................................................................................................. 23 13- ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMALARI.................................................................................................... 24 14- SERMAYE İŞLEMLERİ.................................................................................................................................. 26 14.1- Ortak Sermaye İşlemleri............................................................................................................................. 26 14.2- Kooperatif – Bölge Birliği Sermaye İlişkileri............................................................................................ 28 15- STOK İŞLEMLERİ.......................................................................................................................................... 30 15.1- Müstahsil Makbuzu İle Ortak Ürünü Alımı............................................................................................... 34 15.2- Noksanlık Ve Fazlalıklar............................................................................................................................ 35 16- KAR / ZARAR İŞLEMLERİ............................................................................................................................ 38 16.1- Satış Geliri.................................................................................................................................................. 38 16.2- Faiz Geliri................................................................................................................................................... 38 16.3- Kar Tevzi.................................................................................................................................................... 41 17- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ.................................................................................................................... 42 18- DEMİRBAŞ VE AMORTİSMAN.................................................................................................................... 43 19- FİNANSAL TABLO ANALİZİ........................................................................................................................ 47 19.1- Finansal Tablo Analiz Türleri.................................................................................................................... 47 19.2- Finansal Tabloların Analiz Teknikleri....................................................................................................... 47 19.2.1- Karşılaştırmalı Tablolar Analizi.......................................................................................................... 48 19.2.2- Yüzde Yöntemiyle Analiz................................................................................................................... 50 19.2.3- Eğilim Yüzdeleri İle Analiz................................................................................................................ 52 19.2.4- Oran Yöntemi İle Analiz..................................................................................................................... 54 20- FİNANSMAN FAİZ HESAPLAMALARI...................................................................................................... 56 20.1- Faiz............................................................................................................................................................. 56 20.2- Basit Faiz.................................................................................................................................................... 57 20.3- Gelecek Değer............................................................................................................................................ 57 20.4- Şimdiki Değer............................................................................................................................................ 57 20.5- Faiz Oranı................................................................................................................................................... 57 20.6- Bileşik Faiz................................................................................................................................................. 58 1- MUHASEBENİN TANIMI VE TEMEL FONKSİYONLARI Muhasebe; işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişim meydana getiren mali nitelikli (parayla ifade edilen) işlemlere ait bilgileri kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kişi ve kurumlara sunulan bilgi sistemidir. Muhasebenin tanımında da görüldüğü üzere muhasebenin temel fonksiyonları şunlardır; 1- Kaydetme 2- Sınıflandırma 3- Özetleme 4- Analiz ve Yorum 1) Kaydetme: Mali nitelikli işlemlere ait bilgilerin belgelendirilmesi, daha sonra sunulması ve yorumlanmaya hazırlanması için belirli şekil ve kurallara göre muhasebe defterine yazılması işlemine denir. 2) Sınıflandırma: Çok sayıdaki bilgilerin belirli sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi işlemine denir. Büyük deftere yapılan kayıtlar sınıflandırma fonksiyonuna örnektir. 3) Özetleme: Kaydedilmiş ve sınıflandırılmış çok sayıda bilginin anlamlı bir şekilde kısaltılması ve bu bilgilerden raporların hazırlanması işlemine denir. Bilanço ve gelir tablosu özetleme fonksiyonuna örnektir. 4) Analiz ve Yorum: Bilgilerin işletme yönetimi ve diğer kişi ya da kurumların kararlarında yararlı olabilmesi için analiz ve yorum yapılarak kullanılabilir bilgiler haline getirilmesi işlemine denir. 2- MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 1- Sosyal Sorumluluk Kavramı: Bu kavram muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında belli kişi ve grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve bu nedenle gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder. 2- Kişilik Kavramı: Bu kavram işletmenin ortak ya da ortaklarından, yöneticilerinden, personelinden ve diğer üçüncü kişilerden ayrı bir kişiliği sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür. 3- İşletmenin Sürekliliği Kavramı: İşletmenin ömrünün ortakların, çalışanların ve diğer üçüncü kişilerin ömrüne bağlı olmadığını ifade eder. Bütün işletmeler ilk kuruluşunda, devamlı faaliyette bulunmak amacıyla kurulurlar. Yani işletmeler birkaç yıl sonra kapanmak üzere kurulmaz, işletmenin sonsuz ömre sahip olduğu varsayılır. Bu kavram, maliyet esası kavramının temelini oluşturur. Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır. 4- Dönemsellik Kavramı: İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. 5- Parayla Ölçülme Kavramı: Mali nitelikli işlemlerin, muhasebe kayıtlarına ulusal para birimi ile geçirilmesi gereğini ifade eder. Diğer bir ifadeyle, parasal işlemlerin ölçülüp kaydedilmesinde ortak para ölçüsü olmasıdır. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır. 6- Maliyet Esası Kavramı: Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler dışındaki varlıkların elde edilme maliyeti ile muhasebe kayıtlarına geçirilmesini ifade eder. Elde edilme maliyeti mal işletmeye gelene kadar yapılan harcamaları ifade eder. 7- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız davranılması gereğini ifade eder. 1 8- Tutarlılık Kavramı: Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. Mali tabloların karşılaştırılabilir olması da bu kavram gereğidir. Bu kavram, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur. 9- Tam Açıklama Kavramı: Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kurumların anlayabileceği şekilde açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablo kalemleri arasında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek hususların bilanço dipnotlarında gösterilmesi bu kavramın gereğidir. 10- İhtiyatlılık Kavramı: Mali nitelikli işlem ve olayların muhasebe kayıtlarına geçirilmesinde temkinli davranılması ve ileride oluşabilecek risklerin de göz önünde bulundurulmasını ifade eder. Bu kavram, muhtemel gider ve zararlar için karşılık ayrılmasını, muhtemel gelir ve karlar için ise gerçekleşinceye kadar herhangi bir işlem yapılmaması gerektiğini ifade eder. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz. 11- Önemlilik Kavramı: Önemlilik kavramı bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolara bakarak karar verecek kişi ya da kurumların kararını etkileme düzeyini ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur. 12- Özün Önceliği Kavramı: İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde özün biçime önceliği esastır. 3- MALİ TABLOLAR 3.1- Temel Mali Tablolar 3.1.1 Bilanço 3.1.2 Gelir Tablosu 3.2- Ek Mali Tablolar 3.2.1 Satışların Maliyeti Tablosu 3.2.2 Fon Akım Tablosu 3.2.3 Nakit Akım Tablosu 3.2.4 Kar Dağıtım Tablosu 3.2.5 Özkaynak Değişim Tablosu 3.1- Temel Mali Tablolar 3.1.1- Bilanço Bilanço işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Bilanço yıl içinde herhangi bir tarihte düzenlenebilir. Bilançonun sol tarafına aktif (varlık), sağ tarafına da pasif (kaynak) denir. Bir işletmenin varlıkları ile bu varlıkların sağlandığı kaynaklar arasında bir eşitlik olmalıdır. Yani aktif ile pasif her zaman birbirine eşittir. Buna “bilançonun temel eşitliği” denir. 2 ……….TARIM KREDİ KOOPERATİFİ AKTİF(VARLIK).../../2023 TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF(KAYNAK) 1. Dönen Varlıklar 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 2. Duran Varlıklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar Aktif Toplamı ……………… Pasif Toplamı …………….. AKTİF TOPLAMI = PASİF TOPLAMI VARLIKLAR = KAYNAKLAR VARLIKLAR = SERMAYE + BORÇLAR x Bilançonun aktifi en likit olandan likit olmayana (likit esasına göre) doğru sıralanır. x Pasif tarafı ise en kısa vadeli borçtan en uzun vadeli borçlara (geri ödeme esasına göre) doğru sıralanır. x Dönen varlıklar bir yıl veya daha kısa sürede paraya dönüşebilen varlıklardır. x Duran varlıklar bir yıl veya bir faaliyet dönemi içinde paraya dönüşmesi beklenmeyen ve işletme faaliyetinde kullanılan varlıklardır. x Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içerisinde ödenmesi gereken borçlardır. x Uzun vadeli yabancı kaynakları bir yıldan daha uzun sürede ödenmesi gereken borçlardır. x Özkaynaklar başlangıçta işletmeye konulan sermaye ile dağıtılmayıp işletmede bırakılan kâr ve yedeklerin oluşturduğu gruptur. 3 I-Dönen Varlıklar İşletmenin serbestçe harcayacağı eldeki ve bankadaki nakit ile bir yıl içinde paraya çevrilmesi mümkün değerlerin tamamı dönen varlıklar olarak adlandırılır. Dönen varlıklar aşağıdaki hesap gruplarına ayrılmıştır: 10-Hazır Değerler: İşletmenin kasasında veya bankada bulunan paralar ile likiditesi (paraya çevrileme kolaylığı) yüksek olan değerler bu grupta yer alır. 11-Menkul Kıymetler: Geçici bir süre elde tutulmak üzere satın alınan hisse senedi, tahvil, bono ve senet gibi menkul kıymetler bu grupta yer alır. 12-Ticari Alacaklar: Bir mal satışı, hizmet yapılması ya da borç verilmesi karşılığı ortaya çıkan bedeli isteme hakkına alacak denir. Ticari alacaklar grubu hem dönen varlıklar hem de duran varlıklar içerisinde bulunur. Burada alacağın vadesi önemlidir. Ticari işlemler sonucu ortaya çıkan ve bir yıl içinde paraya çevrilmesi beklenen alacaklar dönen varlıklar grubunda, tahsili bir yıldan uzun sürecek olanlar duran varlıklar grubu içinde yer alır. 13-Diğer Alacaklar: Herhangi bir ticari nedene dayanmayan ve en fazla bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli ve senetsiz alacaklar bu grupta incelenir. 15-Stoklar: Satmak, üretim ya da diğer işletme faaliyetlerinde kullanmak veya tüketmek için alınan stoklar bu grupta incelenir. Bir yıl içinde tüketilmesi düşünülen varlıklardır. 17-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri: Bu hesap grubu birden fazla muhasebe dönemine sarkan taahhüt işleri nedeniyle inşaat işletmeleri tarafından kullanılır. 18-Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları: Bu hesap grubu içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara ait olan giderler ile bulunan döneme ait olup kesin borç kaydı sonra yapılacak olan gelirlerden oluşur. 19-Diğer Dönen Varlıklar: Bir yıl içinde işlem görecek olan, buraya kadar değinilmeyen dönen varlıklar bu grupta yer alır. II- Duran Varlıklar Bir yıldan daha fazla sürede işletme faaliyetlerinde kullanılacak hatta bir yıldan önce paraya çevrilmesi düşünülmeyen ya da paraya çevrilmesi mümkün olmayan değerler duran varlıklar olarak adlandırılır. Duran varlıklar aşağıdaki hesap gruplarına ayrılmıştır: 22-Ticari Alacaklar: Bir yıldan daha uzun vadeli senetli ve senetsiz alacaklar bu hesap grubunda yer alır. 23-Diğer Alacaklar: İşletmenin ticari olmayan işlemleri sonucu ortaya çıkan ve bir yıldan uzun vadeli alacakların oluşturduğu hesap grubudur. 24-Mali Duran Varlıklar: Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan ya da bir yıllık süre içinde paraya dönüşmeyecek menkul kıymetler bu grupta izlenir. 25-Maddi Duran Varlıklar: İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini kullanma süresi bir yıldan fazla olan varlıklar bu hesap grubunda izlenir. Bir varlığın maddi duran varlık olması için bazı şartları taşıması gerekir. - Maddi bir yapıda olmalıdır. - İşletmeye ait ve işletme faaliyetlerinde kullanmak için alınmış olmalıdır. - Kullanımı boyunca satışı düşünülmemelidir. - Kullanım ömrü bir yıldan fazla olmalıdır. 4 26-Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Fiziksel bir varlığı olmayan, işletmenin yararlandığı kullanımı sonucu gelirlerde artış meydana getiren şerefiye, haklar ve özel maliyetler bu hesap grubunda izlenir. Bu varlıklar ya bir bedel karşılığı elde edilir ya da işletme çalışmaları sonucu ortaya çıkar. 27-Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar: Belli bir rezervin kullanılması için yapılan ve rezervin tükenmesi ile değerini yitirecek olan giderler bu hesap grubunda izlenir. 28-Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları: İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek yıllara ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup kesin borç kaydı ya da tahsili sonraki yıllarda yapılacak gelirler bu grupta yer alır. 29-Diğer Duran Varlıklar: Buraya kadar değinilmeyen duran varlıklar bu grupta yer alır. III- Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Kısa vadeli borçlar işletmenin bilançosunun düzenlendiği tarihten itibaren on iki ay içinde ödemekle yükümlü olduğu borçlardır. Bu borçların çoğu normal koşullarda varlıkların nakite, yani stokların alacaklara, alacaklarında tahsilat yoluyla tekrar paraya çevrilmesiyle geri ödenir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar aşağıdaki hesap gruplarına ayrılmıştır. 30-Mali Borçlar: İşletme tüm faaliyetlerini kendi öz kaynakları ile yürütemeyeceği için borçlanmalara ihtiyaç duyabilir. Kredi kuruluşları ya da piyasalardan sağlanan ve en fazla bir yıl içinde geri ödenecek olan borçların anapara, taksit ve faizleri bu hesap grubunda izlenir. 32-Ticari Borçlar: İşletmenin ticari işlemleri sonucu ortaya çıkan, bir yıla kadar vadeli senetli ve senetsiz borçlar bu hesap grubunda yer alır. 33-Diğer Borçlar: İşletmenin ticari işlemleri dışında ortaya çıkan senetli veya senetsiz borçlar bu hesap grubunda yer alır. 34-Alınan Avanslar: Çeşitli nedenler ile üçüncü kişilerden alınan kısa vadeli avansların izlendiği hesap grubudur. 35-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Edişleri: İnşaat işi yapan işletmelerin üstlendiği işlerden, tamamladıkları iş karşılığı aldıkları hak edişler bu hesap grubunda izlenir. 36-Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler: İşletmenin mükellef veya vergi sorumlusu sıfatı ile ödeyeceği vergi, resim, harç, sigorta primi, sendika aidatı vb. borçların izlendiği hesaplar bu grupta yer alır. 37-Borç ve Gider Karşılıkları: Bilanço tarihi itibarıyla ortaya çıkan, ancak tutarı ve tahakkuk zamanı kesin olarak bilinmeyen kısa vadeli borç ve giderler bu grupta yer alır. 38-Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları: Bulunan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara ait olan gelirler ile bulunan döneme ait olup gelecek aylarda ödenecek giderler bu hesap grubunda yer alır. 39-Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: Yukarıda yer alan yabancı kaynaklar arasında yer almayan diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar bu hesap grubunda yer alır. IV- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun vadeli borçlar ödeme yükümlülüğü bir yılı aşan borçlardır. Bu nedenle kısa vadeli borçlardan daha az risklidir. Alt kalemleri yukarıda ifade edilen kısa vadeli borç kalemleriyle aynıdır. Sadece bu kalemlerin uzun vadeli niteliğinde olanları burada yer alır. 5 V- Özkaynaklar İşletme sahiplerinin işletmedeki payına öz sermaye denir. Öz sermaye teknik olarak net aktif tutarı ile borçlar arasındaki farktır. Pratikte ise işletmenin kuruluşunda ve faaliyetleri sırasında sahipler veya ortaklar tarafından konulan sermaye ile dağıtılmayan karların toplanması ile ulaşılan değerdir. 50-Ödenmiş Sermaye: Şirket ana sözleşmesinde ortakların taahhüt ettiği sermayeden ödenmeyen sermaye düşüldüğünde ödenmiş sermaye bulunur. Bu grupta hem ödenmiş sermaye hem de geriye kalan ödenmemiş sermaye yar alır. 52-Sermaye Yedekleri: Sermaye hareketleri dolayısı ile ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarların izlendiği hesaplar bu grupta bulunur. 54-Kar Yedekleri: Sermaye şirketlerinde kârın, gelecekte ortaya çıkacak riskleri karşılamak amacı ile dağıtılmayarak şirkette bırakılması ile ilgili hesaplar bu grupta yer alır. 57-Geçmiş Yıl Karları: Özkaynakların geçmiş dönemler karlarından oluşan ve tek hesabın yer aldığı hesap grubudur. 58-Geçmiş Yıl Zararları: İşletmenin geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan zararın yer aldığı hesap grubudur. 59-Dönem Net Karı (Zararı): Bulunan hesap dönemine ait kar ya da zararın yer aldığı hesaplar bu grupta yer alır. 3.1.2-Gelir Tablosu Gelir tablosu işletmenin belirli bir döneme ait faaliyet sonucunu gösteren tablodur. Diğer bir ifade ile işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirler ile aynı dönemde katlandığı giderleri ve bunların karşılaştırılması sonucunda işletmenin elde ettiği kar veya zararın brüt satışlardan başlayarak nasıl oluştuğunu gösteren tablodur. Brüt Satışlar; ilgili faaliyet döneminde işletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmetlerin satışından sağlanan hasılattır. Satış İndirimleri; net satış gelirlerini bulabilmek için brüt satışlarından indirilmesi gereken satış iadeleri ve satış iskontolarını kapsar. Net Satışlar; toplam satış hasılatından varsa satış iade ve iskontolarının düşülmesiyle hesaplanmaktadır. Satışların Maliyeti; işletmenin dönem içindeki satışlarının maliyetidir. Brüt Satış Karı veya Zararı; işletmenin ana faaliyeti konusundaki mal ve hizmet satışlarından elde edilen kar veya zarardır. Faaliyet Giderleri; işletmenin ana faaliyetleri ile ilgili olan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen AR-GE, Pazarlama-Satış ve Dağıtım ve Genel Yönetim Giderlerinin oluşturduğu gider grubudur. 6 Faaliyet Karı veya Zararı; işletmenin esas faaliyetinden elde ettiği sonucu (kar veya zarar) gösterir. Brüt satış karı veya zararından hiç satış yapılmasa bile katlanmaktan kaçılamayacak (personel giderleri, kira giderleri, vb.) giderler (faaliyet giderleri) çıkarılarak hesaplanır. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar; işletmenin esas faaliyetleri dışındaki, iştiraklerden, bağlı ortaklıklardan elde ettiği kar payı (temettü) gelirleri ile faiz (Kooperatiflerimizin Bölge Birliklerine, Bölge Birliklerinin Merkez Birliğine verdiği borç tutarlarına ilişkin ve dışarıdan olan alacaklarımız için tahakkuk eden faiz), kira geliri, kambiyo karı, menkul kıymetlerin satış karları gibi gelir ve karlardan oluşur. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar; işletmenin esas faaliyeti dışındaki olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararlardan oluşur. Menkul Kıymet Satış Zararları, Kambiyo Zararları, Karşılık Giderleri vb. Finansman Giderleri; işletmenin borçlarından dolayı katlandığı ve varlık maliyetlerine eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, kredi komisyonları ve benzeri giderlerden oluşur. Olağan Kar veya Zarar; esas faaliyet sonucuna (faaliyet karı veya zararı) diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karların eklenmesi, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlarla finansman giderlerinin çıkarılması ile hesaplanır. İşletmenin süreklilik gösteren ticari işlemlerinin sonucunu gösterir. Olağandışı Gelir ve Karlar; işletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız sağlanan karlar ile olağandışı olay ve gelişmeler sonucunda ortaya çıkan gelir ve karlardır. Olağandışı Gider ve Zararlar; işletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız, sık ve düzenli olarak ortaya çıkmayan gider ve zararlardır. Dönem Karı veya Zararı; işletmenin olağan kar veya zararına olağandışı gelir ve karların eklenmesi ve olağandışı gider ve zararların çıkarılması ile hesaplanır. Hesaplamanın sonucu pozitif bir sayı ise vergi öncesi kar olarak da adlandırılır. Dönem Net Karı veya Zararı; işletmenin karından Kurumlar Vergisi ve diğer yükümlülüklerin ödenmesinden sonra elde edilen kar veya uğranılan zarardır. 3.2- Ek Mali Tablolar 3.2.1- Satışların Maliyeti Tablosu Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı bir tablo halinde düzenlenir. Bu tablo, gelir tablosunun ekini oluşturur ve gelir tablosunu tamamlar. (+) Dönem Başı Mal Mevcudu (+) Dönem İçi Mal Alışları (+) Mal Alış Giderleri (-) Mal Alış İskontoları (-) Mal Alış İadeleri (-) Dönem Sonu Mal Mevcudu (=) Satılan Malların Maliyeti İşletmelerin ticari mal satışlarından elde ettiği kar veya zararın belirlenmesi için satışlarını ve bu satışların maliyetlerini belirlemeleri gerekir. İlgili dönem dikkate alınarak; dönem başı mal mevcudu, dönem içi mal alışları, mal alış giderleri toplamından mal alış iskonto ve iadeleri, dönem sonu mal mevcudu düşülerek satılan malların maliyeti bulunur. 3.2.2- Nakit Akım Tablosu İşletmenin dönem içerisinde elde ettiği nakit tahsilatları ve nakit ödemeleri göstermek ve dönem başı ile dönem sonu arasındaki nakit değişimi hakkında bilgi veren tablodur. İşletmenin nakit durumunu ne kadar iyi yönettiğine, yani borçları ödemek ve faaliyet giderlerini karşılamak üzere ne kadar nakit ürettiğini gösterir. İşletmenin parasını atıl bırakmaması ancak öte yandan nakit sıkıntısı çekmemesi, borç ödemede sorun yaşamaması açısından nakit akım tablosu önem arz etmektedir. İşletmenin sadece dönem sonu gelir tablosunda kar elde etmesi yeterli 7 olmayacaktır. Zira dönem içinde borç ödeme dönemlerinde yeterli nakite sahip olmaması ya da stok için yeterli nakdi sağlayamaması işletmeyi sıkıntıya düşürecektir. İşletmenin satışları ve satışların tahsilat vadesi, satışlara ilişkin maliyetler (stok, personel gideri, finansman gideri vs.) ve ödeme zamanlarının doğru tespit edilmesi gerekir. 3.2.3- Fon Akım Tablosu İşletmenin belirli bir dönem içerisindeki faaliyetlerini finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerleri özetleyen finansal durumdaki değişimleri açıklayan tablodur. 3.2.4- Kar Dağıtım Tablosu İşletmenin dönem karının dağıtım biçimini gösteren tablodur. Ödenecek vergilerin ayrılacak yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kar paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına temettü tutarlarının hesaplandığını gösterir. 3.2.5- Özkaynakların Değişim Tablosu İlgili dönemde özkaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları bir bütün olarak gösteren tablodur. 4- HESAP 4.1- Hesabın Tanımı ve Nitelikleri Hesap, bilanço ve gelir tablosu hesaplarında parasal işlemler nedeni ile meydana gelen artış ve azalışları kaydetmek amacıyla kullanılan çizelgelerdir. Her bir varlık, sermaye, borç, gelir ve gider kalemi için ayrı bir hesap düzenlenir ve bu unsurlardaki artış ve azalışlar bu hesaplara kaydedilir. Muhasebenin görevlerinden olan “sınıflandırma” fonksiyonunun bir gereği olarak kullanılmaktadır. BORÇ …….. HESABI ALACAK BORÇ TOPLAMI ALACAK TOPAMI x Hesap Açmak: Mali nitelikteki işlemin yarattığı etkiye göre hesabın borç (sol) veya alacak (sağ) tarafına ilk kez kayıt yapılması işlemidir. x Hesabı Borçlandırmak: Hesabın borç tarafına kayıt yapılması işlemidir. x Hesabı Alacaklandırmak: Hesabın alacak tarafına kayıt yapılması işlemidir. x Hesabın Borç Toplamı: Hesabın borç tarafının genel toplamıdır. x Hesabın Alacak Toplamı: Hesabın alacak tarafının genel toplamıdır. x Hesabın Borç Kalanı: Hesabın borç toplamının alacak toplamından fazla olması durumunda, aradaki fark borç kalanını verir. x Hesabın Alacak Kalanı: Hesabın alacak toplamının borç toplamından fazla olması durumunda, aradaki fark alacak kalanını verir. x Hesabın Kapalı Olması: Hesabın borç ve alacak toplamının birbirine eşit olması durumudur. x Hesabın Denkliği: Hesap kalanının, fiili sonuca eşit olmasıdır. Teşkilatımız muhasebe işleyişinde kebir düzeydeki hesaplar, tali hesap bazında ve muavin bazda stok grubu, satış şekli, teşkilat içi olup olmaması, ortak içi ya da ortak dışı olması vb. birçok farklı duruma göre ayrılmaktadır. Kebir 102 Bankalar Tali 102.40 Bankalar Vadesiz TL 102.40.0001 Ziraat Bankası Muavin 102.40.0002 Vakıfbank 102.40.0003 Halkbank Alt 102.40.0001.00001 Ziraat Bankası …. Şubesi 8 Örneğin 600 ve 153 hesap tali düzeyde 600.10 Tohumluk, 600.20 gübre vb. şekilde ayrılmaktadır. 600 hesabı ortak dışı bir satış için kullandığımızda tali düzeyde 600.99 olarak ayrılmaktadır. İştiraklerimize yaptığımız satışlarda ortak ürün alımına ilişkin işlemler tali düzeyde 120.70 ve 320.70 hesaplarda takip edilirken; ürün alımı dışındaki işlemler 120.40 ve 320.40 hesaplarda takip edilmektedir. Örneğin 153, 600 ve 621 hesaplar tali düzeyde aynı gruplara ayrılırlar; 153 TİCARİ MALLAR 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 621 SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ 153.10 Tohumluk, Fide, Fidan 600.10 Tohumluk Satışları 621.10 Tohumluk Satış Maliyeti 153.20 Bitki Besleme Ürünleri 600.20 Kimyevi Gübre Satışları 621.20 Kimyevi Gübre Satış Maliyeti 153.30 Bitki Koruma Ürünleri 600.30 Zirai Mücadele İlaçları 621.30 Zirai Mücadele İlaçları Maliyeti 153.40 Hayvan Yemleri 600.40 Karma Hayvan Yemleri 621.40 Karma Hayvan Yemleri Satış Maliyeti 153.50 Enerji Ürünleri 600.50 Enerji Ürünleri 621.50 Enerji Ürünleri Satış Maliyeti 153.60 Tarımsal Mekanizasyon Araçları 600.60 Zirai Alet ve Makine 621.60 Zirai Alet ve Makine Satış Maliyeti 153.70 Hazır Ortak Ürünleri 600.70 Hazır Ortak Ürünleri 621.70 Hazır Ortak Ürünleri Satış Maliyeti 153.90 Diğer Ticari Mal Stokları 600.90 Diğer Ticari Mal Stokları 621.90 Diğer Ticari Mallar Maliyeti 4.2- Hesapların İşleyiş Kuralları Varlık (Aktif) Hesapları Kaynak (Pasif) Hesapları 1- İlk kayıt borç tarafına yapılır. 1- İlk kayıt alacak tarafına yapılır. 2- Artışlar borç tarafa, azalışlar alacak tarafa kaydedilir. 2- Artışlar alacak tarafa, azalışlar borç tarafa kaydedilir. 3- Borç kalanı verir. 3- Alacak kalanı verir. 4- Dönem sonunda kapatılırken alacaklandırılır. 4- Dönem sonunda kapatılırken borçlandırılır. Gider Hesapları Gelir Hesapları 1- Gider doğduğu anda, ilgili gider hesabının borç 1- Gelir gerçekleştiğinde ilgili gelir hesabının alacak tarafına kaydedilir. tarafına kaydedilir. 2- Dönem sonunda kapatılırken alacaklandırılır. 2- Dönem sonunda kapatılırken borçlandırılır. 3- Dönem karı veya zararı hesabının borcuna aktarılır. 3- Dönem karı veya zararı hesabının alacağına aktarılır. 4- Önceki dönemden kalan almaz ve sonraki döneme kalan vermez. 4- Önceki dönemden kalan almaz ve sonraki döneme kalan vermez. Düzenleyici Hesaplar: Asli hesapları etkileyen, asli hesapların bilançoda gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesaplardır. Örneğin; 257 Birikmiş Amortismanlar (-) hesabı düzenleyici bir hesaptır ve duran varlıklara ilişkin ayrılan amortismanlar ilgili çalışır. 243 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) hesabı sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır, 242 İştirakler Hesabını düzenler. 501 Ödenmemiş Sermaye (-) hesabı tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır, 500 Sermaye Hesabını düzenler. Düzenleyici hesaplar aktifi düzenleyici ve pasifi düzenleyici hesaplar olmak üzere ikiye ayrılır. Nazım Hesaplar: Bilançonun aktif ve pasif toplamını etkilemeyen sadece bilgi amaçlı kullanılan hesaplardır. Tek Düzen Hesap Planındaki; * 100-599 hesaplar arası BİLANÇO HESAPLARI * 600-699 hesaplar arası GELİR TABLOSU HESAPLARI * 700-799 hesaplar arası MALİYET HESAPLARI * 900-999 hesaplar arası NAZIM HESAPLARI göstermektedir. 9 5- MİZAN Yevmiye defterinden büyük deftere aktarmaların doğru olup olmadığının kontrol edilmesine yarayan çizelgelere mizan denir. Büyük defterin borç toplamı mizanın borç tutarları kısmına, alacak toplamı ise mizanın alacak tutarları kısmına geçirilir...... TARIM KREDİ KOOPERATİFİ …… TARİHLİ …..MİZANI TUTARLAR KALANLAR HESAP KODU HESAP ADI BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK TOPLAM Mizan Türleri Aylık (Ara) Mizan: Dönem içerisinde aylık olarak düzenlenen mizandır. Genel Geçici Mizan: Dönem sonunda düzenlenen ilk mizandır. Bu mizan envanter işlemlerinden önce düzenlenir. Fiili durumla, hesapların borç/alacak kalanı genel geçici mizandan hareketle karşılaştırılır. Kesin Mizan: Envanter işlemlerinden sonra düzenlenen mizandır. Bu mizanda hesaplar gerçek tutarlarını yansıtacak şekilde yer alırlar. Çünkü yanlışlıklar varsa, bu hesaplar kesin mizana aktarılmadan önce düzenlenir. Kesin mizanda, 6 ve 7 kodlu gelir-gider hesapları ile maliyet hesapları kapanmış olarak yer alır. Dönem sonu bilançosu kesin mizandan hareketle düzenlenir. Kesin mizanda borç kalanı veren hesaplar dönem sonu bilançosunun aktifine, alacak kalanı veren hesaplar ise bilançonun pasifine aktarılır. 6- MUHASEBE SÜRECİ Dönem Başı İşlemler 1- Dönem başı envanterinin çıkarılması 2- Dönem başı bilançosunun düzenlenmesi 3- Dönem başı envanterinin envanter defterine kaydı 4- Açılış yevmiye kaydı 5- Açılış yevmiye kaydının büyük deftere aktarılması Dönem İçi İşlemler 1- Günlük işlemlerin önce yevmiye defterine sonra büyük deftere aktarılması 2- Aylık mizanın düzenlenmesi Dönem Sonu İşlemler 1- Genel geçici mizanın çıkarılması 2- Dönem sonu envanterinin çıkarılması 3- Dönem sonu envanterinin envanter defterine kaydı 4- Dönem sonu işlemlerinin yevmiye ve büyük deftere aktarılması 5- Gelir-gider hesaplarının kapatılması 6- Kesin mizanın düzenlenmesi 7- Bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesi 8- Kapanış kaydı (Aktif ve pasif hesapların kapatılması) 10 7- TUTULMASI / KULLANILMASI ZORUNLU DEFTER VE BELGELER 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 64. maddesindeki “Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır.” hükmü ile defter tutmayı emretmiş ve aşağıda belirtilen defterlerin tutulmasını zorunlu kılmıştır. 1- Yevmiye Defteri 2- Defter-i Kebir (Büyük Defter) 3- Envanter Defteri 4- Ortaklar Pay Defteri 5- Yönetim Kurulu Karar Defteri 6- Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri Bununla birlikte, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 176. Maddesinde tüccarları defter tutma bakımından iki sınıfa ayırmış, I. Sınıf Tüccarları Bilanço Esasına göre, II. Sınıf Tüccarları ise İşletme Esasına göre defter tutmak zorunda kılmıştır. I. Sınıf Tüccarların Tutmak Zorunda Oldukları Defterler 1- Yevmiye Defteri 2- Defter-i Kebir (Büyük Defter) 3- Envanter Defteri II. Sınıf Tüccarların Tutmak Zorunda Oldukları Defterler 1- İşletme Hesabı Defteri Defter Tutmada Amaç Defter tutmanın amaçları veya faydalarını üç ana başlık altında belirtirsek; x Yönetime Bilgi Vermek x Kredi Verenlere Bilgi Vermek x Ortaklara Bilgi Vermek 7.1- Defter Kayıtlarına İlişkin Kurallar Mükellefler tarafından tutulan defter ve kayıtlara ilişkin olarak uyulması gereken kurallar şunlardır: 1- Defter ve kayıtlar Türkçe tutulmalıdır. Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlere başka dilden kayıt da yapılabilir. 2- Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılmalıdır. Belgeler Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. 3- Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir. 4- Defterde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. 5- Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. 6- Tasdikli müteharrik yapraklarda bu sayfaların sırası bozulamaz ve yırtılamaz. Hesap Dönemi Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Şu kadar ki, takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için; bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12'şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir. Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi hesap dönemi sayılır. Bu maddeye göre özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai kazançları hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır. (V.U.K. Madde 174) 11 7.2- Tutulması Zorunlu Defterler 1- Yevmiye Defteri: Kayda geçirilmesi gereken işlemlerin ilgili belge veya ispata dayanan evraktan çıkarılarak tarih sırasıyla ve madde halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. Yevmiye maddelerinde madde sıra numarası, tarih, borçlu hesap, alacaklı hesap, tutar ve her kaydın dayandığı belgelerin türü ile varsa tarihleri ve sayıları bulunmalıdır. Yevmiye defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur. …/…/… Madde No Borçlu Hesap Borçlu Hesap Tutarı Alacaklı Hesap Alacaklı Hesap Tutarı …/…/… Mali nitelikli bir işlemi bütünüyle içine alan ve birbirine paralel iki çizgiyle sınırlanan alana “yevmiye maddesi” denir. Basit (Yalın) Madde: Yevmiye maddesinin borç tarafında bir hesap, alacak tarafında bir hesabın yer aldığı madde türüdür. Bileşik Madde: Yevmiye maddesinin borç ya da alacak tarafından birinde birden fazla hesabın yer aldığı madde türüdür. Karma Madde: Yevmiye maddesinin hem borç hem de alacak tarafında birden fazla hesabın yer aldığı madde türüdür. Tamamlayıcı Madde: Daha önce yapılan bir yevmiye maddesindeki eksikliği veya yanlışlıkları düzeltmek amacıyla yapılan yevmiye maddesi türüdür. 2- Defteri Kebir (Büyük Defter): Yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak sistemli bir şekilde ilgili olduğu hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Defteri kebirdeki kayıtlarda tarih, yevmiye defteri madde sıra numarası, tutar, toplu hesaplarda yardımcı nihai hesapların isimleri bulunmalıdır. Defteri kebir ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur. ……………..HESABI BORÇ ALACAK Madde Madde Açıklama Tutar Açıklama Tutar Tarih No Tarih No 3- Envanter Defteri: Ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. Hesap dönemi 12 ayı geçemez. Vergi Usul Kanunu’nun ilgili hükümleri saklı kalmak kaydıyla envanter düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun düşen süre içinde ve her halükarda hesap döneminin sonunda itibaren 3 ay içinde çıkarılır ve deftere kaydedilir. 4- Pay Defteri: Pay sahiplerinin kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. Pay defterine yapılacak kayıtlarda pay sahibinin adı soyadı veya unvanı, pay sahibinin iletişim bilgileri, payın nominal değeri, sahip olunan pay sayısı ve toplam tutar, payın tertibi, payın edinme tarihi, deftere kayıt tarihi, payın senede bağlanıp bağlanmadığı ve türü, payın edinimi ve devrine ilişkin gerekli açıklamalar bulunmalıdır. Her pay sahibi defterde ayrı bir sayfada izlenir. 5- Yönetim Kurulu Karar Defteri: Birimlerimizde yönetim kurulunun kurum ile ilgili olarak aldığı kararların yazıldığı ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir. Karar defterindeki kayıtlarda en azından karar tarihi, karar sayısı, toplantıda hazır bulunanlar, kararın içeriği, üyelerin imzaları bulunmalıdır. 6- Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri: Tüzel kişi ve delegelerce genel kurul toplantılarında görüşülen hususların ve alınan kararların kaydedildiği ciltli ve sayfaları teselsül eden defterdir. Genel kurul yapılırken sorulan sorular, verilen cevaplar, sunulan önergeler, alınan kararlar bu deftere işlenerek düzenleneceği gibi hazırlanan toplantı tutanağının deftere yapıştırılması şeklinde de olabilir. 12 7.3- E-Defter E-Defter uygulaması 13/12/2011 tarihli ve 28141 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan 1 Sıra No.lu Elektronik Defter Genel Tebliği ile 01/01/2012 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. “E-Defter, şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümleri gereğince tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünü olup, bu uygulama yoluyla defter dosyalarının elektronik dosya biçiminde hazırlanması, kağıda bastırılmaksızın oluşturulması, kaydedilmesi, değişmezliğinin, bütünlüğünün ve kaynağının doğruluğunun elektronik imza/mali mühür araçları ile garanti altına alınması ve ilgililer nezdinde ispat aracı olarak kullanılabilmesi sağlanmaktadır.” 01.01.2016 Tarihinde getirilen mecburiyet gereği Kooperatiflerimiz Yevmiye ve Defteri Kebir’leri E-Koop üzerinden oluşturulacaktır. Bu defterler için açılış tasdik işlemine gerek kalmayacaktır. Diğer tutulan envanter, yönetim kurulu karar ve genel kurul defterlerinin tasdik işlemleri önceden olduğu gibi süresi içerisinde yapılacaktır. E-Defter tutma sürecinde hesap döneminin ilk ayına ait beratın alınması açılış onayı, son ayına ait beratın alınması kapanış onayı, diğer aylara ait beratların alınması ise ilgili aylara ait defterlerin noter onayı yerine geçmektedir. E- Defter uygulamasından yararlananlar aylık dönemler halinde oluşturacakları e-defter ve berat dosyalarını, aşağıda belirtilen sürelerde oluşturmak, mali mühürle zaman damgalı imzalamak/onaylamak ve berat dosyaları e- Defter uygulamasına yüklemek suretiyle Gelir İdaresi Başkanlığınca onaylı halini almak zorundadırlar: 1- Defter ve berat dosyalarının ilgili olduğu ayı takip eden dördüncü ayın 10 uncu günü akşamına kadar, 2- Hesap dönemlerinin son ayına ait defter ve berat dosyaları, gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin verildiği ayı takip eden ayın 10 uncu günü sonuna kadar yüklenmesi sağlanmalıdır. E-Defter ve berat dosyalarının, mükelleflerin kendilerine ait bilgi işlem sistemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde, Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarının geçerli olduğu yerlerde muhafaza edilmesi mecburidir. 7.4- Defterlerin Tasdik Zamanı Defter Adı Açılış Tasdiki Kapanış Tasdiki Açıklamalar Yevmiye Defteri E-Defter Defteri Kebir E-Defter Zorunlu Envanter Defteri Yok Her dönem açılış zorunludur. (Aralık) Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Zorunlu Takip eden yıllarda yeterli sayfa Yok Defteri (Aralık) varsa kullanılmaya devam edilir. Zorunlu Takip eden yıllarda yeterli sayfa Pay Defteri Yok (Aralık) varsa kullanılmaya devam edilir. Zorunlu Zorunlu Her dönem açılış ve kapanış Yönetim Kurulu Karar Defteri (Aralık) (Ocak) zorunludur. 13 7.5- Saklama Ve Gösterme Mecburiyeti Saklama Mecburiyeti: Vergi Usul Kanununa göre tutulmakta olan defterin, ilgili bulundukları yılı takip eden yıldan itibaren 5 YIL süre ile saklanması mecburidir. Bu süre Türk Ticaret Kanunu ile en az 10 YIL olarak sınırlandırılmıştır. Kooperatif ve Bölge Birlikleri Merkez Birliğinden yetki almaksızın saklanması mecburi olan defter ve belgeleri imha edemezler. Saklamakla sorumlu olunan defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa, zıyaı öğrenildiği tarihten itibaren 30 GÜN içinde Kooperatifin bulunduğu yerin yetkili mahkemesinden (Asliye Hukuk Mahkemesi) zayi belgesi verilmesi istenecektir. (Türk Ticaret Kanunu 82.madde. Değişiklik: 01.07.2022 tarihli 7417 sayılı kanun 55. madde) Gösterme Mecburiyeti: Saklamaya mecbur olunan defter ve belgelerin saklama süresi içerisinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine gösterilmesi için arz edilmesi mecburidir. 8- MUHASEBEDE KULLANILAN BELGELER A- Vergi Usul Kanunundan Kaynaklanan Belgeler 1- Fatura 2- Sevk irsaliyesi 3- İrsaliyeli fatura 4- Perakende satış vesikaları 5- Müstahsil makbuzu 6- Gider pusulası 7- Yazarkasa fişi 8- Serbest meslek makbuzu 9- Döviz alım satım belgesi 10- Ücret bordrosu 11- Taşıma irsaliyesi 12- Yolcu listesi 13- Günlük müşteri listesi 14- Elektronik Ürün Senedi B- Türk Ticaret Kanunundan Kaynaklanan Belgeler 1- Bono (emre muharrer senet) 2- Poliçe 3- Çek 4- Hisse senedi 5- Tahvil 6- Hazine bonosu 7- Varlığa dayalı menkul kıymetler 8- Finansman bonosu C- İşletme İçi İşlemleri Kanıtlayıcı Belgeler 1- Ortak beyannamesi, 2- Ortak yüken ve ek yüken belgesi, 3- Kredi sözleşmesi, 4- Kredi senetleri, 5- Gayrimenkul rayiç tespit tutanağı 14 9- MUHASEBE FİŞLERİ 1- Tahsil Fişi: Kasaya giren herhangi bir para için satış fişi, satış faturası gibi ispat edici belgelere dayanılarak düzenlenir. 2- Tediye Fişi: Kasadan çıkan herhangi bir para için fatura, senet, makbuz, bordro gibi ispat edici belgelere göre düzenlenir. 3- Mahsup Fişi: Herhangi bir nakit hareketi ilgilendirmeyen işlemlerin muhasebeleştirilmesi amacıyla düzenlenir. Muhasebe Fişlerine İlişkin Esaslar 1- Sıra numarası takip etmesi, 2- Fiş düzenleme tarihi, 3- Fişin ve yevmiye defterine kaydedildiği madde numarası, 4- İlgili ana ve yardımcı hesap numaraları ad ve tutarları, 5- Fişin hangi olay veya işlem nedeniyle düzenlendiği konusunda yeterli bilgi, 6- Rakam ve yazı ile tutarı, 7- Fişi düzenleyen kişinin parafı ile yetkililerin imzaları, 8- Tahsil ve tediye fişlerinde veznedar veya vezne görevlisinin imzası ile tediye fişlerinde alındı imzası, 9- Ödeme fişi ile ilgili bir tahsil fişi varsa karşılık olarak belirtilmesi, 10- Fişin düzenlenme sebebi olan olay veya işlemle ilgili ispat edici belgelerin fişe eklenmesi ve tek tek belirtilmesi, gibi hususlara dikkat edilecektir. Öte yandan herhangi bir sebeple iptal edilen fişler yırtılıp atılmayacak, üzerine “iptal” yazılarak diğer fişlerle birlikte saklanacaktır. 10- FATURA VE FATURA YERİNE GEÇEN VESİKALAR 1- Fatura, 2- Gider Pusulası, 3- Serbest Meslek Makbuzu, 4- Perakende Satış fişi, 5- Müstahsil Makbuzu. 10.1- Fatura: Satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır. (V.U.K. 229) Faturanın Şekli: Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur; (V.U.K. 230) 1- Düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası, 2- Fatura düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi hesap numarası, 3- Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve vergi hesap numarası, 4- Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı, 5- Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası. Faturanın Nizamı: Faturanın düzenlenmesinde aşağıdaki kaidelere uyulur; (V.U.K. 231) 1- Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. 2- Malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 gün içinde düzenlenir. Bu süre geçerse hiç düzenlenmemiş sayılır. 3- Fatura düzenlemek zorunda olanlar müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. (V.U.K.:231) 4- Fatura içeriğine itiraz süresi 8 GÜN’dür. (Türk Ticaret Kanunu’nun 23/2. maddesi). 15 Fatura Kullanma Mecburiyeti: (V.U.K. MD.232) Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile basit usulde vergiye tabi olan mükellefler ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler; 1- I.ve II. Sınıf tüccarlara, 2- Serbest meslek erbabına, 3- Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflere, 4- Defter tutmak zorunda olan çiftçilere, 5- Vergiden muaf esnafa, Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler. Fatura kullanma mecburiyeti (fiş kesme) limiti 2024 yılı için 6.900-TL’dir (KDV Dahil). Nihai tüketicilere yapılan 6.900-TL’den daha küçük tutarlı satışlar için, müşterinin de istememesi koşuluyla fatura düzenleme zorunluluğu yoktur. Bu satışlar için perakende satış fişi düzenlenmesi mümkündür. 10.2- Gider Pusulası 1. ve 2. sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçiler ile basit usulde vergiye tabi olanların; Vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası fatura hükmündedir. (Hizmetler için %10 Gelir Vergisi kesilir, mallar için %5 Gelir Vergisi kesilir.) Gider pusulası işin mahiyeti, malın cins ve türü ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya malı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını içerir ve iki nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası işi yapana veya malı satana verilir. Gider pusulaları seri ve sıra numarası dahilinde düzenlenir. (Zirai faaliyet kapsamında yapılan işlerle ilgili hizmet satın alınması ve işçi çalıştırılması halinde ilgili mevzuat ve 188 Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği doğrultusunda %10 yerine %4 vergi tevkif edilmesi gerekmektedir. 08.03.2011/1583 sayılı Genelge) 10.3- Perakende Satış Vesikası (V.U.K. 233) 1.Sınıf ve ikinci 2. sınıf tüccarlar ile kazançları basit usule göre tespit olunan mükellefler ve defter tutmak zorunda olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri aşağıdaki belgelerin herhangi biri ile tevsik olunur. a) Perakende satış fişi b) Makineli kasaların kayıt ruloları c) Giriş ve yolcu taşıma bileti Perakende satış fişi, yazar kasaların kayıt ruloları ve biletlerde, işletme veya mükellefin adı, düzenlenme tarihi ve alınan paranın miktarı gösterilir. Perakende satış fişi ile giriş ve yolcu taşıma biletleri seri ve sıra numarası dahilinde düzenlenir. Bu fiş ve biletler kopyalı iki nüsha olarak tanzim edilir ve bir nüshası müşteriye verilir. Yazar kasa kullanılıp da müşteriye fiş verilmemesi halinde, perakende satış fişi düzenlenmesi ve müşteriye verilmesi zorunludur. 10.4- Serbest Meslek Makbuzu (V.U.K. 236-237) Serbest meslek erbabı, meslek faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir. Serbest meslek makbuzlarında bulunması gereken bilgiler, 1- Makbuzu verenin adı, soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve vergi hesap numarası, 2- Müşterinin adı soyadı veya unvanı ve adresi, gerekirse vergi dairesi ve vergi sicil numarası, 3- Alınan paranın miktarı, 4- Paranın alındığı tarih. Bu makbuzlar serbest meslek erbabı tarafından imzalanır. Serbest meslek makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde düzenlenir. Adına serbest meslek makbuzu düzenlenen kişi ya da kurum gerçek usulde vergi mükellefi ise serbest meslek stopajı (%20) kesintisi yapılır. 16 10.5- Müstahsil Makbuzu (V.U.K. 235) 1. ve 2. Sınıf tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler ve ile kazançları basit usule göre tespit edilen mükellefler, vergiden muaf çiftçilerden satın aldıkları malların bedellerini, ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Çiftçiden avans üzerine yapılan mubayaalarda makbuz malın teslimi sırasında verilir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer. Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur: 1- Makbuzun tarihi; 2- Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, unvanı ve adresi; 3- Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgah adresi; 4- Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli. Bu maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir Müstahsil makbuzu da fatura yerine geçer. Müstahsil makbuzunda gerekli stopaj kesintileri gösterilmek zorundadır. Hayvan alımlarında; borsaya kayıtlı hayvanlar için %1, kayıtsız olan hayvanlar için %2, Tarım ürünü alımlarında; borsaya kayıtlı ürünlerde %2, kayıtsız olan ürünlerde %4 gelir vergisi stopaj kesintisi uygulanır. Gelir vergisi stopajı yapılması zorunludur. Stopaj kesintilerinin yanında %2 BAĞ-KUR Prim kesintisi ve %0,2 borsa kesintisi zorunludur. 11- E-UYGULAMALAR 11.1- E-Fatura Belirli bir formatta standart hale getirilmiş, değiştirilemez bir şekilde mühürlenmiş, tarafları arasında dolaşımını güvenli ve sağlıklı bir biçimde sağlamak amacı ile GİB tarafından oluşturulan elektronik belgelerin genel adıdır. Elektronik faturalar GİB aracılığı ile satıcı kurumdan alıcı kuruma iletilir. Elektronik fatura ile kağıt fatura aynı hukuki niteliklere sahiptir. Dolayısıyla aynı mal satışı işleminde hem kağıt faturanın hem de elektronik faturanın bir arada düzenlenmesi mümkün değildir. E-Fatura uygulamasından yararlanan kullanıcılar; -Sistemde kayıtlı kullanıcılara e-fatura gönderebilir, -Sistemde kayıtlı kullanıcılardan e-fatura alabilir, Tüm Kooperatiflerimizin e-fatura uygulamasına 01.01.2016 tarihi itibariyle geçilmesi kararı alınmıştır. * V.U.K. Madde 231/5’e göre fatura teslim veya hizmet ifasından itibaren 7 gün içinde düzenlenmek zorundadır. * Fatura sistemine dahil olmayan bir mükellefe E-Fatura düzenlemek mümkün değildir. * E-Fatura sisteminde alınan temel faturalar tarafımıza ulaştığı anda kabul edilmiş sayılırken, ticari faturalar için tarafımıza ulaştığı tarihten itibaren 8 günlük red süresi vardır. (TTK 18. madde ve 21. madde) 17 E-Fatura Senaryoları Ticari E-Fatura Senaryosu: Kabul talebiyle gönderilen e-fatura, uygulama yanıtı düzenlenerek kabul edilebilir. Alıcıya gönderilen e-fatura alıcı tarafından reddedilebilir. Faturaya konu malların tümünün ya da belli kalemlerinin iadesi halinde iade faturası düzenlenmesi gerekebilir. Diğer bir ifadeyle; e-fatura uygulamasında, kurumdan kendisine gönderilen e-faturayı kabul edip etmeyeceğini bildirmesi beklenmektedir. Kabul, red veya iade bildirimi; yeni bir e-fatura gönderilmesi sürecinde olduğu gibi imzalanarak iletilmeli ve arşivlenmelidir. Ticari fatura senaryosuna göre düzenlenip gönderilmiş bir faturada red, iade ve kabul mekanizmalarının varlığı nedeniyle, faturanın geçerlilik kazanabilmesi için alıcı tarafından kabul yanıtının dönülmesi gerekmekte olup, Türk Ticaret Kanunun 21/2. maddesinde yer alan ”Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.” hükmü gereğince 8 gün içinde cevap dönülmeyen ticari faturalar da bu sürenin sonunda kabul edilmiş sayılacak ve bu tarihten itibaren geçerlilik kazanacaktır. Temel E-Fatura Senaryosu: Faturanın alıcısına kayıtlı ve güvenli bir biçimde ulaştırılması ile işlemin tamamlandığı varsayılmakla birlikte alıcılar fatura ile ilgili itirazlarını harici yollarla gerçekleştirebileceklerdir. Temel fatura senaryosu sadece e-faturanın gönderen sistemden alıcı sisteme ulaşma durumunu ele alan senaryodur. Bu senaryoda kurum kendisine gönderilen e-faturada teknik (zorunlu alan eksikliği, veri bozulması, imza geçersizliği gibi) bir sorun yoksa e-faturayı kabul etmiş sayılır. Alıcılar fatura ile ilgili itirazlarını sadece harici yollarla gerçekleştirebileceklerdir. Temel fatura senaryosuna göre düzenlenmiş bir faturanın geçerli bir fatura olarak kabul edilebilmesi için oluşturulup alıcının posta kutusuna iletilmiş olması yeterlidir. Ayrıca e-faturanın muhatabına iletildiğine ilişkin e-fatura uygulaması üzerinden uygulama kılavuzlarında belirtilen sistem yanıtları verilmektedir. Faturanın alıcısına kayıtlı ve güvenli bir biçimde ulaştırılması ile işlemin tamamlandığı varsayılmakla birlikte alıcılar fatura ile ilgili itirazlarını harici yollarla gerçekleştirebilme hakkına sahiptir. E-Faturanın İrsaliye Olarak Kullanılması: E-Fatura uygulamasına kayıtlı kullanıcılara düzenlenecek elektronik faturada, düzenleme tarihi yanında düzenleme zamanının da saat ve dakika olarak gösterilmesi halinde elektronik faturanın kağıt çıktısı irsaliye yerine geçer. Söz konusu kağıt çıktıya “İrsaliye yerine geçer” ifadesinin yazılması ve kağıt çıktının satıcı veya yetkilisi tarafından imzalanması zorunludur. Ancak bu imkandan yararlanabilmek için elektronik faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi gerekir. Hizmet ifasına konu e-faturanın satış anında düzenlenmesi halinde söz konusu kağıt çıktının talep eden müşteriye verilmesi zorunludur. 11.2- E-Arşiv Fatura Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura, kağıt ortamında en az iki nüsha olarak düzenlenerek ilk nüshası (aslı) müşteriye verilen, ikinci nüshası ise yine kağıt ortamında aynı Kanunun muhafaza ve ibraz hükümlerine göre mükelleflerce saklanılan bir belgedir. 509 Sıra Nolu V.U.K. Genel Tebliği kapsamında elektronik ortamda oluşturulan faturanın alıcısına kağıt olarak gönderilen veya elektronik ortamda iletilen şekli belgenin aslı, düzenleyen tarafından muhafaza edilen elektronik hali ise ikinci nüsha hükmündedir. İlgili tebliğ kapsamında GİB’ den e-arşiv izni alan mükellefler, elektronik ortamda oluşturdukları faturayı elektronik ortamda muhafaza ederler. Türkiye Tarım Kooperatifleri tüm kurumlarında 04.07.2019 tarihinde e-arşiv fatura uygulamasına başlatmıştır. *E-Arşiv fatura uygulamasında e-fatura uygulamasından farklı olarak oluşturulan faturalar GİB üzerinden alıcısına ulaştırılmamaktadır. *E-Arşiv uygulamasından yararlanan mükellefler irsaliyeli fatura düzenleyemezler. *E-Arşiv uygulaması kapsamında vergi mükellefi olmayanlara düzenlenen fatura alıcının rızasına bağlı olarak kağıt veya elektronik ortamda teslim edilir. Vergi mükellefi olmayan alıcı tarafından elektronik ortamda teslimi istenen fatura internet dahil olmak üzere her türlü elektronik araç ve ortamlar vasıtasıyla iletilebilir. *E- Arşiv fatura sisteme dahil olmayanlar tarafından da kullanılabilir. E-Arşiv faturaları GİB’ e raporlanır. Kooperatiflerimizin perakende mal ve hizmet satışlarında yazar kasa (ÖKC) kullanma mecburiyeti bulunmadığından ortak dışı tüketicilere yapılacak ve vergiler dahil toplam satış tutarı; işlemin gerçekleştiği yıla ait, fatura düzenleme zorunluluğuna ilişkin tutara kadar olan satışlarda müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası" bilgileri yerine, müşterinin adı bölümünde "NİHAİ TÜKETİCİ" açıklamasına yer verilerek e- arşiv fatura oluşturulabilir. (550 Sıra Numaralı V.U.K. Tebliği) 18 11.3- E- Müstahsil Kooperatifler, Bölge Birliklerimiz ve Merkez Birliğimizde 01.01.2020 tarih itibarıyla e-müstahsil makbuzu kullanımına başlanmış olup bundan böyle kağıt müstahsil makbuzu yerine e-müstahsil makbuzu kullanılacaktır. 11.4- E- İrsaliye Mal hareketlerinin elektronik ortamda düzenli bir şekilde izlenebilmesi amacıyla; 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 230 uncu maddesinin birinci fıkrasının beşinci bendine göre hali hazırda kağıt ortamda düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi” nin, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenlenmesi, alıcısına elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine olanak sağlayan uygulamadır. E-İrsaliye belgesi yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “sevk irsaliyesi” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. Kooperatiflerimiz, Bölge Birliklerimiz ve Merkez Birliğimizde 01.07.2020 tarih itibariyle e-irsaliye kullanmaya başlamıştır. 12- BEYANNAMELER 12.1- Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesi Vergi kanunlarına göre verilmesi gereken muhtasar beyanname ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin birleştirilerek, kesilen vergilerin matrahlarıyla birlikte sigortalının sigorta primleri ve kazançları toplamı ile prim ödeme gün sayılarının bildirilmesine mahsustur. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi aylık olarak her ayın 26. günü akşamına kadar beyan edilir ve muhtasar kısmı 26. günü akşamına kadar prim hizmet beyannamesi kısmı ayın son günü akşamına kadar ödenir. 12.2- Katma Değer Vergisi Beyannamesi Katma değer vergisi, Ülkemizde yapılan mal ve hizmet teslimlerinde mal veya hizmeti teslim alanın teslim edene ödediği vergi, malın üretiminden tüketimine kadar geçen süre içinde kazandığı katma değer üzerinden alınan ve vergi matrahından düşülmesine imkan veren veya her aşamadaki katma değeri vergileyen bir yayılı muamele vergisidir. 1984 yılında kabul edilen 3065 Sayılı Kanuna göre uygulanır. KDV dolaylı vergi olduğu için işletmeler bu verginin toplanmasına aracılık eder. Dolasıyla KDV işletmeler açısından gelir veya gider değildir. Bu beyanname, mal ve hizmet ifası hallerinde yurt içerindeki teslim ve teslim sayılan hallerde faaliyet gösteren mükelleflerin verdiği beyanname türüdür. KDV 1 beyannamesi, her ayın 28. günü akşamına kadar beyan edilir ve 28. günü akşamına kadar ödenir. Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden alınan fatura ve benzeri vesikalardaki KDV indirim konusu yapılabilmektedir. Basit Usulde Vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna tutulmuştur. Dolayısıyla basit usulde Vergilendirilen mükelleflerden alınan fatura ve benzeri vesikalardaki KDV’nin indirimi yapılamamaktadır. Ancak basit usulde vergilendirildikleri halde düzenledikleri belgelere “KDV dahildir” ibaresi düşenler veya KDV gösterenlerin düzenledikleri fatura vb. vesikalardaki KDV indirim konusu yapılabilir. KDV 2 beyannamesi ise Katma Değer Vergisi tahsilatında çeşitli sorunlar yaşayan sektörler için uygulanmaya başlanan bir Katma Değer Vergisi beyannamesidir. Vergi sorumlusu sıfatıyla tam ya da kısmı tevkifata konu işlemler her ayın 25. günü akşamına kadar beyan edilir ve 25. günü akşamına kadar ödenir. 19 Dönem (Aylık) İçi KDV Hesapları 191 İndirilecek KDV Hesabı: İşletmenin satın aldığı mal ve hizmet bedeli üzerinden satıcılara ödediği veya ödeyeceği katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. İşletme mal ya da hizmet satın aldığında, ödediği KDV tutarını bu hesabın borç tarafına kaydeder. 391 Hesaplanan KDV Hesabı: İşletmenin sattığı mal ya da ifa ettiği hizmet bedeli üzerinden aldığı veya alacağı katma değer vergisidir. İşletme her sattığı mal ya da hizmet faturasındaki KDV tutarı kadar bu hesabın alacağına kayıt yapar. Dönem (Aylık) Sonu KDV Hesapları 190 Devreden KDV Hesabı: Bir (aylık) dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin, kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. 191 İndirilecek KDV hesabının 391 Hesaplanan KDV hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında söz konusu hesaba karşılık bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak indirimler alacak kaydedilir. Başka bir deyişle, her ay sonunda 391 nolu hesapla 191 nolu hesap karşılaştırılacaktır. 191 nolu hesap tutarı 391 nolu hesap tutarından fazla ise, fazlalık kısım 190 nolu hesaba devredilecektir. 360 Ödenecek Vergi Ve Fonlar Hesabı: İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların izlendiği hesaptır. Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça ilgili hesap alacaklandırılır, ödemeler yapıldıkça borçlandırılır. 191 İndirilecek KDV toplamı, 391 Hesaplanan KDV toplamından küçük ise aradaki fark ödenmesi gereken KDV tutarı olarak 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabına alınır. 191 İndirilecek KDV toplamı, 391 Hesaplanan KDV toplamından büyük ise aradaki fark 190 Devreden KDV hesabına alınır. Sonuç olarak: 191 İndirilecek KDV < 391 Hesaplanan KDV = 360 Ödenecek Vergi 191 İndirilecek KDV > 391 Hesaplanan KDV = 190 Devreden KDV 190 Devreden KDV + 191 İnd. KDV > 391 Hes. KDV = 190 Devreden KDV 190 Devreden KDV + 191 İnd. KDV < 391 Hes. KDV = 360 Ödenecek Vergi Örnek: A- Kooperatifin 2023 yılı Nisan ayı sonunda KDV ile ilgili hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. HESAP NO HESAP ADI BORÇ TOPLAMI ALACAK TOPLAMI 191 İndirilecek KDV 5.000- TL - 391 Hesaplanan KDV - 8.000- TL _________________________________________________30.04.2023_____________________________________________________ 391- HESAPLANAN KDV 8.000,00- 191- İNDİRİLECEK KDV 5.000,00- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.000,00- __________________________________________________________/_____________________________________________________ 2023 Nisan KDV kapatma mahsubu. __________________________________________________28.05.2023____________________________________________________ 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.000,00- 102- BANKALAR 3.000,00- _______________________________________________________ /_______________________________________________________ 2023 Nisan KDV ödeme mahsubu. 20 B- Kooperatifin 2023 yılı Mayıs ayı sonunda KDV ile ilgili hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. HESAP NO HESAP ADI BORÇ TOPLAMI ALACAK TOPLAMI 191 İndirilecek KDV 18.000- TL 3.000- TL 391 Hesaplanan KDV 7.000- TL 17.000- TL ________________________________________________________31.05.2023______________________________________________ 391- HESAPLANAN KDV 10.000,00- 190- DEVREDEN KDV 5.000,00- 191- İNDİRİLECEK KDV 15.000,00- __________________________________________________________ /____________________________________________________ 2023 Mayıs KDV kapatma mahsubu. Ödenecek KDV çıkmamıştır. C- Kooperatifin 2023 yılı Haziran ayı sonunda KDV ile ilgili hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. HESAP NO HESAP ADI BORÇ TOPLAMI ALACAK TOPLAMI 190 Devreden KDV 5.000- TL - 191 İndirilecek KDV 25.000- TL 3.000- TL 391 Hesaplanan KDV 2.000- TL 30.000- TL _____________________________________________________30.06.2023_________________________________________________ 391- HESAPLANAN KDV 28.000,00- 190- DEVREDEN KDV 5.000,00- 191- İNDİRİLECEK KDV 22.000,00- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 1.000,00- ________________________________________________________ / ______________________________________________________ 2023 Haziran KDV kapatma mahsubu. _____________________________________________________28.07.2023_________________________________________________ 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 1.000,00- 102- BANKALAR 1.000,00- _________________________________________________________ / _____________________________________________________ 2023 Haziran KDV ödeme mahsubu 12.3- Geçici Vergi Beyannamesi Geçici vergi, ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç), serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere, üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanıp ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır. Geçici Verginin Mükellefleri; 1- Ticari Kazanç Sahipleri, 2- Serbest Meslek Kazanç Sahipleri, 3- Kurumlar Vergisi Mükellefleri Bu mükellefler üçer aylık dönemler halinde tespit edilecek kazançları üzerinden 103. maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda (%15) geçici vergi öderler. Kurumlar vergisi mükellefleri ise genel kurumlar vergisi oranı olan %25 oranı üzerinden geçici vergi öderler. Geçici Vergi Kapsamına Girmeyen Kazançlar; 1- Basit usulde tespit edilen ticari kazançlar, 2- Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinden elde edilen kazançlar (GVK.Md.42), 3- Noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar. 21 İşe başlama, işi bırakma veya hesap döneminin değişmesi gibi üç aydan kısa olan vergilendirme dönemlerinde; * İşe başlamada, işe başlanılan tarihin içinde bulunduğu dönemin sonuna kadar olan süre, * İşi bırakma veya tasfiye hallerinde işin bırakıldığı veya tasfiyeye girildiği tarihe kadar olan süre, * Hesap döneminin değişmesi halinde yeni hesap döneminin başladığı tarihe kadar olan süre ayrı bir geçici vergi dönemi kabul edilecektir. Geçici Vergi Dönemleri (belirtilen tarihin gün sonuna kadar) DÖNEMİ BEYAN ZAMANI ÖDEME ZAMANI Ocak-Şubat-Mart 17 Mayıs 17 Mayıs Nisan-Mayıs-Haziran 17 Ağustos 17 Ağustos Temmuz-Ağustos-Eylül 17 Kasım 17 Kasım Geçici vergi 4.dönemi 2022 yılından itibaren kaldırılmıştır. Geçici Vergi Muhasebe Kayıtları; Geçici vergi muhasebe kayıtlarını üç ana başlık altında toparlayabiliriz. Bunlar sırası ile tahakkuk, ödeme ve kapanış (mahsup) kayıtlarıdır. Örnek Kooperatif 20.000,00-TL kar elde ederek bu tutar üzerinden birinci dönem geçici vergi tahakkuku aşağıdaki gibidir: (Kurumlar Vergisi Oranı %20 olarak alınmıştır.) I. Birinci Dönem Geçici Vergi Tahakkuku Muhasebe Kaydı ___________________________________________________17.05.2023___________________________________________________ 193- PEŞİN ÖD. VERGİ VE FONLAR 4.000,00- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.000,00- _________________________________________________________ / _____________________________________________________ II. Birinci Dönem Geçici Vergi Ödemesinin Muhasebe Kaydı ______________________________________________________17.05.2023________________________________________________ 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.000,00- 102- BANKALAR 4.000,00- _________________________________________________________ / _____________________________________________________ III- Yıl Sonu Kapanış (Mahsup) İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar yıl sonunda (31.12.2…) Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükler hesabına mahsup edilir. Örnek Kooperatif 100.000,00- TL dönem karı elde etmiş olup ödenen geçici vergi hesaplarına ve yıllık kurumlar vergisine ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir: (Kurumlar vergisi oranı %20 olarak alınmıştır.) ____________________________________________________31.12.2023__________________________________________________ 371- DÖNEM KAR. PEŞİN ÖD. VERGİ VE DİĞER YÜK. (-) 4.000,00- 193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 4.000,00- _________________________________________________________ / _____________________________________________________ - Yıl sonunda dönem karı üzerinden hesaplanacak vergi kaydı ____________________________________________________31.12.2023__________________________________________________ 691- DÖNEM KAR. VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ. (-) 20.000,00- 370- DÖNEM KAR. VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ. 20.000,00- __________________________________________________________ / ____________________________________________________ - Dönem net karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt yapılır. 22 ______________________________________________________31.12.2023________________________________________________ 690- DÖNEM KAR VEYA ZARARI 100.000,00- 691- DÖNEM KAR. VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ. (-) 20.000,00- 692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 80.000,00- _________________________________________________________ / _____________________________________________________ - Dönem net karı aşağıdaki muhasebe kaydı ile bilançoya taşınır, böylece gelir tablosu kapatılmış olur. __________________________________________________31.12.2023____________________________________________________ 692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 80.000,00- 590- DÖNEM NET KARI 80.000,00- _______________________________________________________ / _______________________________________________________ Ertesi dönem yıllık beyanname verilip vergi tahakkuku alındığında dönem karının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükleri 370 karşılık hesabı ile karşılaştırılacak. _______________________________________________________30.04.2023_______________________________________________ 370- DÖNEM KAR. VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ. 20.000,00- 371- DÖNEM KAR. PEŞİN ÖD. VERGİ VE DİĞER YÜK. (-) 4.000,00- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 16.000,00- ______________________________________________________ / ________________________________________________________ 12.4- Gelir Vergisi Beyannamesi Bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği, tasarruf veya harcamasına kaynak teşkil eden her türlü kazanç ve iratların safi tutarının vergilendirildiği beyannamedir. Her yılın Mart ayının sonuna kadar ilgili vergi dairesine verilir ve Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenir. * Takvim yılı içinde ölüm halinde, ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde vefat eden kişi namına varislerce yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyanda bulunulması gerekmektedir. * Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin, memleketi terkten önceki 15 gün içinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyanda bulunması gerekmektedir. 12.5- Kurumlar Vergisi Beyannamesi Bu beyanname sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortaklıklarından elde edilen kazançlarıyla ilgili vergi dairesine verilip tahakkuk ettirilen beyannamedir. Her yılın Nisan ayının son günü akşamına kadar verilir ve Nisan ayının sonuna kadar ödenir. 23 13- ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMALARI 102-Bankalar Hesabı (Kasaya ilişkin yapılan işlemlerde 1956 sayılı Kooperatif Kasa ve Banka Hesaplarında Yüksek Miktarda Para Tutulmaması hakkındaki genelge ve 1103 Sayılı Kasadan Yapılan Ödemeler hakkındaki genel mektup hükümleri dikkate alınmak suretiyle işlem yapılmalıdır.) a- Vadesiz hesaptaki 10.000,00-TL çekilerek Kooperatif kasasına intikal ettirildiğinde; _____________________________________________________../../…_____________________________________________________ 100- KASA HESABI 10.000,00- 00. Ana Kasa 102- BANKALAR 10.000,00- 40. Bankalar Vadesiz TL ________________________________________________________ / ______________________________________________________ Şeklinde tahsil fişi kesilecektir. b- Vadesiz banka hesabına Kooperatif kasasından 15.000,00-TL para yatırıldığında; _____________________________________________________../../…_____________________________________________________ 102- BANKALAR 15.000,00- 40. Bankalar Vadesiz TL 100- KASA HESABI 15.000,00- 00. Ana Kasa _______________________________________________________ / _______________________________________________________ Şeklinde tediye fişi düzenlenecektir. c- Vadesiz hesaptaki 15.000,00-TL Bölge Birliğine olan borca karşılık havale edilirse; ______________________________________________________../../…____________________________________________________ 302- BÖLGE BİRLİĞİ KREDİLERİ 15.000,00- 92. Bölge Bir. Kul. Kıs. Vad. Kred. 102- BANKALAR 15.000,00- 40. Bankalar Vadesiz TL __________________________________________________________ / ____________________________________________________ Şeklinde mahsup fişi düzenlenir. d- Kooperatif ortağı, 10.000,00-TL vadesi geçen borcunu Kooperatifin banka hesabına yatırmıştır. Bu durumda Kooperatifçe yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir. _______________________________________________________../../…___________________________________________________ 102- BANKALAR 10.000,00- 40. Bankalar Vadesiz TL 331- ORTAKLARA BORÇLAR 10.000,00- 90. Diğer Borçlar _________________________________________________________ / _____________________________________________________ ….. No lu ortağın banka…...nolu vadesiz mevduat hesabına yatırdığı paranın mahsubu ________________________________________________________../../…__________________________________________________ 331- ORTAKLARA BORÇLAR 10.000,00- 90. DİĞER BORÇLAR 125- TAKİPTEKİ KREDİLR 10.000,00- 00. İDARİ TAKİPTEKİ KRED. __________________________________________________________ / ____________________________________________________ … nolu ortağın vadesi geçen borcunun kapatılması Bu mahsubu takiben faiz mahsubu yapılarak işlem tamamlanmış olur. 24 108- Diğer Hazır Değerler Hesabı (Kredi Kartı İle Satışlar) a- Kooperatif ortağına 1.200,00 TL (KDV dahil) tutarında motorin sattığımızı, satılan miktarın maliyetinin 800,00- TL olduğunu varsayarsak yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir. (KDV %20) _______________________________________________________../../…___________________________________________________ 108- DİĞER HAZIR DEĞERLER 1.200,00- 25. Pos Cihazı İle Satışlar 621- SATILAN TİC. MAL. MALİYETİ 800,00- 50. Enerji Ürünleri Satış Maliyeti 153- TİCARİ MALLAR 800,00- 50. Enerji Ürünleri 391- HESAPLANA KDV 200,00- 20. Satışlar Üzerin. Hes. KDV 600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.000,00- 50. Enerji Ür. Sat. _________________________________________________________ / _____________________________________________________ Kredi kartı ile motorin satışı ve depo çıkışı. (Stok, satış ve maliyet hesaplarının 50 nolu tali hesap grubunda enerji ürünleri takip edildiğinden motorin için 600.50 ve 621.50 tali hesaplar kullanılmıştır. Motorin satışları muavin düzeyde ise 600.50.0001 nolu hesapta takip edilmektedir. Kredi kartı ile yapılan satışlarda ise 25 nolu tali grubun altında banka ayırımına göre ilgili muavin hesap seçilmelidir.) ď) Kooperatif ortağına tarımsal kart ile 2.200,00-TL (KDV dahil) tutarında zirai ilaç sattığımızı, satılan miktarın maliyetinin 1.750,00- TL olduğunu, 50,00-TL vade farkı komisyonu olduğunu varsayarsak yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir. (KDV %10) (3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 24/c maddesine göre vade farkı, fiyat farkı, (7161 sayılı kanunun 18’nci maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 18.01.2019) kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler KDV matrahına dahil edilir.) _____________________________________________________../../…_____________________________________________________ 108- DİĞER HAZIR DEĞERLER 2.255,00- 25. Pos Cihazı İle Satışlar 621- SATILAN TİC. MAL. MALİYETİ 1.750,00- 30. Zirai Müc. İlç. Sat. Mal. 612- DİĞER İNDİRİMLER 55,00- 22.Pos Mak. Sat. Kom. Gid. 153- TİCARİ MALLAR 1.750,00- 30. Zir. Müc. İlç. 391- HESAPLANA KDV 205,00- 20. Satışlar Üzerin. Hes. KDV 600- YURT İÇİ SATIŞLAR 2.050,00- 30. Zir. Müc. İlç. Sat. 603- KREDİ GELİRLERİ 55,00- 91. Tarımsal Kart Vad. Far. Gel. _________________________________________________________ / _____________________________________________________ Kredi kartı ile zirai ilaç satışı ve depo çıkışı. 30 Nolu tali hesap grubunda zirai mücadele ilaçları takip edilmektedir. Zirai ilaç satış bedelinin bankayla yapılmış olan anlaşma gereği 30 gün sonra önceki satış tutarları ile birlikte 6.500,00-TL olarak vadesiz mevduat hesabımıza aktarılması halinde; _____________________________________________________../../…____________________________________________________ 102- BANKALAR 6.500,00- 40. Bankalar Vadesiz TL 108- DİĞER HAZIR DEĞERLER 6.500,00- 25. Pos Cihazı İle Satışlar _______________________________________________________ / _______________________________________________________ c- Kooperatif ortaklarına kredi kartı ile yapılan satışları toplamının 2.000,00-TL olduğu ve satış bedelinin bankayla anlaşma gereği hemen çekildiğini, ancak bankaca bu işlemler karşılığında 20,00-TL ücret aldığını varsayarsak yapılacak işlem aşağıdaki gibidir. (Banka ekstresi alınıp mutabakat yapılıp bankanın aldığı ücrete ilişkin dekont alındıktan sonra yapılır.) 25 ____________________________________________________../../…______________________________________________________ 102- BANKALAR 1.980,00- 40. Bankalar Vadesiz TL 612- DİĞER İNDİRİMLER 20,00- 22. Pos Mak. Sat. Kom. Gid. 108- DİĞER HAZIR DEĞERLER 2.000,00- 25. Pos Cihazı İle Satışlar _______________________________________________________ / _______________________________________________________ Bankaya ödenen komisyon/masraf (20,00-TL) olup mahsubu _______________________________________________________../../…___________________________________________________ 100- KASA HESABI 1.980,00- 00. Ana Kasa 102- BANKALAR 1.980,00- 40. Bankalar Vadesiz TL _________________________________________________________ / _____________________________________________________ Kredi kartı ile yapılmış satış tutarlarının tahsili Muhasebe işlemleri sırasında ve sonrasında 22.09.2022 tarih ve 2188 sayılı Muhafaza İşlemleri hakkındaki genelge, 27.09.2022 tarih ve 2190 sayılı Ma

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue