Amino Asit ve Proteinler Hızlı Tekrar PDF

Spotlar, tablolar, şekiller ve sorularla BİYOKİMYA AMİNO ASİT ve PROTEİNLER Bu spot ve derleme bilgiler; Komitenize katkıda bulunmak için, cep telefonunuzda rahatça okuyabileceğiniz şekilde TUSDATA tarafından hazırlanmıştır....

Spotlar, tablolar, şekiller ve sorularla BİYOKİMYA AMİNO ASİT ve PROTEİNLER Bu spot ve derleme bilgiler; Komitenize katkıda bulunmak için, cep telefonunuzda rahatça okuyabileceğiniz şekilde TUSDATA tarafından hazırlanmıştır. www.tusdata.com  AMİNO ASİT ve PROTEİNLER AMİNO ASİTLER pK nedir? Bir asitin ayrışma sabiti olan K‛nın negatif logaritmasıdır. pK değeri ne kadar düşükse asit o kadar kuvvetlidir. pK‛nın yorumu: Bir asit pK değerinin altındaki bir pH ortamında protonlanmıştır (örn. CH3- COOH), pK değerinin üstündeki bir pH ortamında ise protonunu vermiştir (örn. CH3- COO). pK değerinde ise eşit miktarda protonlanmış ve protonunu vermiş formu bulunur. Bir amino asitin izoelektrik noktası (pI) nedir ve nasıl hesaplanır?Amino asitte net yükün sıfır olduğu pH değeridir ve alfa karboksil grubu ile alfa amino grubunun pK değerlerinin toplamının yarısıdır. Asidik amino asitlerde pI değerini bulmak için karboksil gruplarının pK değeri toplanıp ikiye bölünür, Bazik amino asitlerde amino gruplarının pK değeri toplanıp ikiye bölünür. Zayıf asit ile konjuge bazının konsantrasyonlarının eşit olduğu bir tampon çözeltinin pH değeri pKa ya eşittir. @ Amino asitlerin ortak özellikleri ü Amfoterik olmaları ü Belli pH‛larda bir izoelektrik noktasına sahip olmaları ü Nötral pH‛da ikili iyon yapısında olmaları ü Proteinlerin yapısına L-konfigürasyonunda girmeleri Prolin, bir imino asit olduğu için ninhidrin ile reaksiyona girmez. Sarı renk verir. TUS ARTIK CEPTE İşte E-TUSDATA TIKLAYINIZ  2 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ H I + H 3N - - Cα - - COO- I (amino grubu) R (karboksil grubu) (yan zincir) Amino asit yapısı Glisin yapısında asimetrik karbon atomu bulunmadığı için optikçe inaktiftir. Hidrofobik etkileşimler non-polar amino asitler arasında gerçekleşir. Non-polar(hidrofobik) Polar(hidrofilik) amino asitler amino asitler ü Valin, ü lösin, ü Asidikler: Aspartat, Glutamat ü izolösin, ü Bazikler: Histidin, Arjinin, Lizin ü alanin, ü Amit grubu içerenler: Asparajin, ü fenilalanin, Glutamin ü glisin, ü Hidroksil grubu içerenler: Serin, ü metiyonin, Treonin, Tirozin ü prolin, ü Sülfidril grubu içerenler: Sistein ü triptofan Hangi amino asitler saf ketojeniktir... Lösin ve Lizin Proteinlerin yapısında yan zincirleri iyonize olan amino asitler: asidik ve bazik olanlar Nonpolar aminoasitler proteinlerin iç tarafında bulunur Hangi amino asitler asidiktir (veya dikarboksilik)... Glutamat ve aspartat  BİYOKİMYA 3 Fizyolojik pH‛da net yükü negatif olan amino asitler... Glutamat ve aspartat Hangi amino asitler baziktir (veya diamino grubu içerir)... Histidin, arjini ve lizin Fizyolojik pH‛da yan zinciri proton almış formda bulunan amino asit… arjinin (bütün bazik amino asitler) Memeli hücre DNA’sında kodlanan amino asitler ve başlıca özellikleri Amino Kısaltmalar Özellikleri Asit Alifatik ü Asimetrik karbon atomu taşımaz, optik rotasyonu yoktur. ü En küçük amino asittir. ü Kollajen yapısındaki her üç amino asitten biridir. ü Protein zincirlerin kıvrılmasına yol açar. Glisin Gly, G ü Kreatin fosfat sentezine katılır. ü Glutatyonun yapısına katılır (Glutamat – Sistein – Glisin). ü Safra asitlerinin konjugasyonunda rol oynar. ü Porfirin sentezine katılan tek amino asittir. ü Pürin halka yapısının karbon ve azot kaynağıdır. ü En önemli glukoneogenik amino asittir. Alanin Ala, A ü Keto asidi pirüvattır. ü Dallı zincirli amino asitlerdir. Karaciğerde Valin Val, V yıkılmazlar. ü Valin; İzolösin İle, İ - Süksinil-KoA’ya yıkılan amino asitlerdendir (VİM-Treonin) ü İzolösin; - İki asimetrik karbon atomu vardır. - Ketojenik ve glukojenik bir amino asittir Lösin Leu, L (Fenilalanin, İzolösin, Tirozin, Triptofan). - Karbon iskeleti süksinil-KoA ve asetil-KoA üzerinden TCA döngüsüne girer. - Lösin, saf ketojeniktir. devamı →  4 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Memeli hücre DNA’sında kodlanan amino asitler ve başlıca özellikleri (devamı) Amino Kısaltmalar Özellikleri Asit Dikarboksilli ü Asidiktirler. ü Fizyolojik pH’da net yükleri negatiftir. Glutamat Glu, E ü Glutamat; - Keto asidi alfa-ketoglutarattır. - Glutatyonun yapısına katılır (Glutamat – Sistein – Glisin). - Glutamat dehidrojenazın kataliziyle oksidatif deaminasyona uğrar. ü Aspartat; Aspartat Asp, D - Keto asidi okzaloasetattır. - Üre döngüsüne azot verir, karbon iskeleti fumarate olarak açığa çıkar. - Pürin ve pirimidin sentezinde azot kaynağıdır. ü Amit grubu içerirler. Glutamin Gln, Q ü Glutamin; - Kanda ve beyinde konsantrasyonu en yüksek olan amino asittir. - Pürin ve pirimidin sentezinde azot kaynağıdır. Asparajin Asn, N ü Asparajin; - N-glikozit bağ yapısına katılır. Bazik ü Bir proteinin yapısına girdiğinde iyonik çevreye göre (+) veya (-) yüklü olabilir. Dolayısıyla tamponlama gücü en Histidin His, H belirgin amino asittir. ü Tek basamakta dekarboksilasyonu ile histamin sentezlenir. ü Besinsel olarak yarı esansiyeldir. Çocuklarda büyüme döneminde sentezlenebilir. ü Arjininden nitrik oksit sentaz enzimi ile nitrik oksit ve Arjinin Arg, R sitrülin sentezlenir. ü Karaciğerde üreye direkt olarak çevrilen tek amino asittir. ü Guanido grubu içerir. ü Saf ketojeniktir. ü Biyotin, karboksilaz enzimlerinin lizin amino asidine prostetik olarak bağlanır. Lizin Lys, K ü Karnitinin yapısına katılır (lizin, metiyonin). ü Transaminasyona uğramayan amino asitlerdendir (Lizin, Treonin, Prolin). ü Hidroksilasyonu ile tirozin sentezlenir. ü Ketojenik ve glukojenik bir amino asittir Fenilalanin Phe, F (Fenilalanin, İzolösin, Tirozin, Triptofan). ü Benzen halkası içerir devamı →  BİYOKİMYA 5 Memeli hücre DNA’sında kodlanan amino asitler ve başlıca özellikleri (devamı) Amino Kısaltmalar Özellikleri Asit Aromatik ü Ketojenik ve glukojenik bir amino asittir. Tirozin Tyr, Y ü Fenol grubu içerir. ü Tek kodonludur. ü Serotonin, melatonin, nikotinik asidin ve kinüreninlerin öncülüdür. Triptofan Trp, W ü Ketojenik ve glukojenik bir amino asittir. ü Hartnup hastalığında bağırsak ve böbrekte emilim bozukluğu görülür. ü İndol halkası içerir. Histidin His, H ü İmidazol halkası taşır. Kükürtlü ü Protein sentezini başlatır. ü Tek kodonludur (AUG). Metiyonin Met, M ü ATP’nin adenozil kısmını almasıyla genel metil verici olan S-Adenozil metiyonin sentezlenir. ü Karnitinin yapısına katılır (lizin, metiyonin). ü Yan zinciri birçok enzimin aktif bölgesinin önemli bir parçası olan sülfidril (- SH) grubu taşır. ü Taurinin kaynağı. Sistein Cys, C ü Glutatyonun yapısına katılır (Glutamat – Sistein – Glisin). ü Tioalkol grubu içerir. Hidroksilli ü Protein yapısında fosforlanan en önemli amino asittir. ü Polar hidroksil yan zinciri birçok enzimin aktif bölgesini oluşturur. Serin Ser, S ü Treonin ile birlikte O-glikozit bağ yapısına katılır. ü Fosforile olabilen üç amino asitten biridir (serin, treonin ve tirozin). ü Polar hidroksil grup taşır. ü Fosforlanır. Treonin Thr, T ü İki asimetrik karbon atomu taşır. ü Transaminasyona uğramayan amino asitlerdendir (Lizin, Treonin, Prolin). ü Polar hidroksil grup taşır. ü Fosforlanır. Tyr, Y Tirozin ü Glikojen sentezinde glikojenin proteininin yapısında ilk glukozun alıcısıdır. imino asit ü İmino grubu taşır. Ninhidrin ile sarı renk meydana getirir. ü Protein zincirlerinin kıvrılmasına yol açar. Prolin Pro, P - Transaminasyona uğramayan amino asitlerdendir (Lizin, Treonin, Prolin).  6 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Fizyolojik pH‛da net yükü pozitif olan amino asitler... Histidin, arjinin ve lizin Hangi amino asit (aa) yarı esansiyeldir... Arjinin Tamponlama gücü en yüksek aa... Histidin Hangi aa nitrik oksit ve ürenin kaynağıdır... Arjinin Ürenin sadece KC‛de sentezlenmesinin sebebi... Arjinaz enziminin KC‛de bulunması Direkt üreye dönebilen tek amino asit... Arjinin Aromatik aa‛ler; Fenilalanin, tirozin, triptofan ve histidindir. Plazmada ve beyinde konsantrasyonu en yüksek olan aa... glutamin Ökaryotik hücrelerde protein sentezini başlatan aa... Metyonin ( prokaryotlarda formil-metyonin) Protein yapısında fosforlanabilen aaler... Serin,treonin ve tirozin Protein yapısında fosforlanan en önemli aa... Serin Hidroksil‛li aaler...Serin, treonin ve tirozin Glikozid bağı oluşturan aaler... Serin, treonin ve asparajin Sülfhidril grubu ile proteinlerin yapısında önemli rol oynayan aa... Sistein Polar Hidroksil grubu ile proteinlerin yapısında önemli rol alan aa... Serin Dallı zincirli aminasitler... Lösin, izolösin ve valin İki adet asimetrik karbon atomu içeren aa‛ler... Treonin ve izolösin Safra asitlerinin konjugasyonunda kullanılan amino asitler... Glisin ve taurin Taurinin kaynağı olan aa... Sistein HANGİ KAYNAĞI NEDEN VERİYORUZ? TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 7 Kastan karaciğere en sık amonyum taşıyan amino asit hangisidir... Alanin Kanda yüksek düzeyde bulunması, ateroskleroz için risk faktörü olan amino asit... Homosistein Koenzim A‛nın sentezi için gerekli amino asit... Sistein Bazik yapıda olup fizyolojik pH da net yükü pozitif olan amino asitler hangileridir… Histidin, Arjinin, Lizin Plazmada ve beyinde konsantrasyonu en yüksek olan amino asit hangisidir… Glutamin Direkt üreye dönebilen tek amino asit… Arjinin Yapısında iki adet asimetrik karbon atomu içeren amino asitler hangileridir… Treonin ve İzolösin Protein yapısında fosforlanan en önemli amino asit hangisidir… Serin Safra tuzu oluşumu için gerekli olan taurinin kaynağı hangi amino asittir… Sistein Safra tuzu oluşumu için gerekli olan taurinin kaynağı hangi amino asittir… Sistein Osteokalsinin aktivasyonunda görev alan posttranslasyonel amino asit… Gama- karboksi glutamat Karnitinin yapısında yer alan posttranslasyonel amino asit… Metillizin Proteinlerin yapısında yer alan posttranslasyonel modifikasyonları tepsi etmek için kullanılan y ö n t e m … Mass spektrometre  8 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Hangi yöntem proteinlerin primer yapısının belirlenmesinde kullanılır… Edman ayıracı (fenilizotiyosiyanat) Proteinlerin tersiyer yapısının belirlenmesinde kullanılan yöntem… X-ray kristalografi veya NMR spektroskopi Bir proteinin saflığını ölçmede en yaygın yöntem hangisidir… Poliakrilamit jel elektroforezi Yenidoğan metabolik hastalıklarının taranmasında kullanılan başlıca yöntem… Tandem Mass spektrometre Kollajen sentezinde hangi olaylar hücre dışında gerçekleşir (veya hücre içinde gerçekleşmez)… N-terminal ve C-terminal propeptidlerin yıkılarak, kollajen oluşumu. Lizin ve hidroksilizinin birleşerek kovalent çapraz bağların oluşumu Lizil hidroksilaz enzimi eksikliğine bağlı olarak hidroksilizin içeriği azalmış yetersiz bir kollajen. Eklemlerde hipermobilite, hiperelastik deri ve yara iyileşmesinde gecikme hangi hastalığa özgüdür… Ehlers-Danlos (tip VI) sendromu Tip I prokollajeni kodlayan gende mutasyon hangi hastalıkla ilişkilidir… Osteogenezis imperfekta Genetik lizil oksidaz eksikliği, kollajen ve elastin yapısındaki çapraz bağlar bozuk… Kutis Laksa Eritrositte bulunan ve methemoglobin oluşumunu önleyen enzim… NADH-Sitokrom b5 redüktaz Miyoglobinin; İskelet ve kalp kasında oksijene ilgisinin hemoglobine kıyasla daha fazla olmasının nedeni nedir… Düşük oksijen basıncında oksijene afinitesi daha yüksektir. Asit-baz dengesinden sorumlu enzim ve kofaktörü … Karbonik anhidraz enzimi, kofaktörü çinko Klasik hemoglobin elektroforezinde, en hızlıdan en yavaşa Hb sırası hangisinde doğru şekilde verilmiştir… HbA> HbF> HbS> HbC TUSDATA ONLINE EĞİTİMDE DE 7/24 YANINIZDA TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 9 Alfa- thalasemide üç alfa geninde delesyon varsa hangi hastalık… HbH hastalığı Alfa- thalasemide dört gende delesyon varsa hangi hastalık… Hb Barts hastalığı Ekzonların hatalı birleşmesine ait en önemli hastalık örneği… Beta-talasemi Hemolitik anemi taşıyıcılarında hangi infeksiyonlara direnç vardır… Plazmodyum (sıtma) PROTEİNLER Peptid bağlarının başlıca özellikleri... - Alfa-amino grubu ile ikinci bir amino asidin alfa-karboksil grubu arasından bir mol su çıkması ile oluşur. - Kısmi çift bağ niteliğine sahiptirler. - Serbestçe rotasyon yapamazlar. - Kovalan bağlardır. - Proteinlerin primer yapısını oluşturur. - Trans konfigurasyona sahiptirler. Hangisi primer yapının karakteristik bağıdır? Peptit Hangisi proteinlerin primer yapının belirlenmesinde kullanılır... Edman ayıracı veya mass spektrometri Hangisi sekonder yapının karakteristik bağıdır? Hidrojen Sekonder yapıya örnek; alfa heliks, beta tabaka 10 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Proteinlerin yapılarına göre sınıflandırılması ONLINE EĞİTİMDE NELER VAR? TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 11 Alfa heliks yapıyı bozan amino asitler; prolin, glisin Proteinler denatüre edildiklerinde peptid bağları dışındaki bağlar parçalanmaktadır. Proteinlerin yapısında hidrojen bağları (sekonder yapı) bozulmuşsa denaturasyon denir. Denatürasyon reversibl olup geri dönebilir. Proteinin yapısındaki bağlardan hangisi koparılırsa protein denatüre olur... Hidrojen bağları Primer yapıyı oluşturan peptid bağlarının yıkılmasına hidroliz denir. Bu olay irreversibl. Proteinlerin tersiyer yapılarının stabilizasyonunda treonin yan zinciri hangi bağ tipinin oluşumunda görev alır.. Hidrojen bağı Kuarterner yapının oluşmasında hangi bağlar rol oynamaz... Kovalent Proteinleri denatüre edici ajanlar...Üre, ısı, asit ve alkaliler, sodyum dodesil sülfat, ağır metaller. Amino asit ve peptidlerin analizinde...iyon değiştirme kromatografisi, yüksek voltaj elektroforezi, jel filtrasyonu, poliakrilamid jel elektroforezi ve HPLC gibi yöntemler kullanılır. Hangisi ile amino asit veya protein yapısı belirlenemez... Düz protein elektroforezi Proteinlerin tersiyer yapısının belirlenmesinde kullanılan yöntemler...X-ray kristalografi, NMR spektroskopi Bir proteinin saflığını ölçmede en yaygın yöntem; Poliakrilamid jel elektroforezidir. Yenidoğan metabolik hastalıklarının taranmasında kullanılan başlıca yöntem...Tandem Mass spektrometri Amiloidoz ve prion hastalıkları protein katlanma bozukluklarına örnektir. Beta tabaka yapısında anormal agrege olan protein (amiloid) birikimi ile karakterize hastalık... Amiloidoz  12 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ β-amiloid protein düzeyinin artması ve beyinde birikimiyle ortaya çıkan hastalık... Alzheimer hastalığı Prionlar nükleik asit içermeyen proteinlerdir. Anormal prion proteini (PrPsc) primer yapısı normal ancak tersiyer yapısı yanlış olan bir proteindir. İnsan matür prion proteini PrPc α-heliks yapısındadır, anormal prion proteini PrPsc ise β-tabakadır. Organzimaya anormal PrPsc‛nin girmesiyle, organizmada üretilen normal PrPc‛lerde anormal katlanmaya başlar. Lizozomal enzimler anormal prion protein PrPsc‛yi yıkamazlar. Hücrede PrPsc birikmeye başlar ve buna bağlı olarak ya apopitoz izlenir veya transmissible spongioform encephalopatiler (prion hastalıkları) ortaya çıkar. Hastalarda progresif demans, ataxi ve nörolojik defektler ortaya çıkar. İnsanda görülen prion hastalıkları... Kuru, Creutzfeld-Jakob hastalığı, Gerstmann-Straussler-Scheinker hastalığı, fatal ailesel insomnia Proteinlerin hatalı katlanması sonrası gelişen hastalık... Creutzfeldt-Jakob hastalığı İnsan vücudunda en fazla bulunan protein... Kollajen Kollajen, üçlü heliks yapıya sahiptir. Glisin (en çok), prolin ve hidroksiprolinden zengindir Kollajen fibrillerinde kovalent çapraz bağlarda görev alan aaler; lizin ve hidroksilizin Kollajenin posttranslasyonel modifikasyonları sırasında glukozil veya galaktozil gruplarının yan zincirine eklendiği amino asitler... Hidroksilizin ve asparajin Prolil hidroksilaz ve lizil hidroksilaz enzimlerinin fonksiyonel yapılarının oluşumunda rol aldığı protein... Kollajen Kollajende çapraz bağlar yapan lizil oksidaz enziminin kofaktörü... Bakır  BİYOKİMYA 13 @ Kollajen sentezinde hücre içi olaylar: ü Preprokollajen zincirlerinin sentezi, sinyal peptidin kaldırılması, hidroksilasyon- glikozilasyon, üçlü heliks oluşumu, uzantılarda disülfit bağların oluşumu Kollajen sentezinde hücre dışı olaylar: ü Prokollajen yapısından N-terminal ve C-terminal propeptitlerin kesilerek kollajene dönüşüm, lizin ve hidroksilizinin oksidatif deaminasyonu ile aldehit formuna dönüşerek (allizin) birbirine tutunup kovalent çapraz bağlarını oluşturması şeklinde özetlenebilir. ü Kollajen fibrilleri arasında kovalent çapraz bağlarda görev alan amino asitler; lizin ve hidroksilizindir. ü Bu amino asitleri birleştirerek kovalent çapraz bağları oluşturan enzim lizil oksidaz olup kofaktörü bakırdır. Osteolitik göstergeler: Asit fosfataz, idrar Ca, idrar hidroksiprolin, idrar hidroksilizin, glikozid-hidroksilizin, C-terminal telopeptid (Crosslaps) (idrar-serum), piridinyum çapraz bağları (pyridinium cross-links) ve N-terminal telopeptid (Ntx) (idrar). Kemik yapımını yani osteoblastik aktiviteyi gösterenler, kemikte en fazla bulunan nonkollajen protein olan osteokalsin, total alkalen fosfataz ve kemik izoenzimi, ayrıca C-terminal ve N-terminal prokollajen I‛dir. Tip I kollajen; deri, kemik, tendon, kornea ve aort gibi sert dokularda bulunur. Tip II kollajen; kıkırdakta bulunur. Tip IV kollajen; bazal membranlarda bulunur, fibril yapıda olmayıp ağ şeklindedir. Kollajenle ilgili hastalıklar; Skorbüt, Ehler Danlos, osteogenezis imperfekta, Alport sendromu, Menkes hastalığı ve epidermolizis bülloza. TÜM TUS SORULARI NEDEN ÖNEMLİ? TIKLAYINIZ  14 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Skorbüt; Vitamin C eksikliğine bağlı olarak polil hidroksilaz enziminin demiri ferri formunda olduğundan hidroksilasyon işlemi bozulur ve prokollajen sentezi azalır. Anormal kemik gelişimi, yara iyileşmesinde gecikme ve kapiller frajiliteye bağlı olarak kanamalar görülür. Ehlers-Danlos (tip VI) sendromunda lizil hidroksilaz enzimi eksikliğine bağlı olarak hidroksilizin içeriği azalmış olan yetersiz bir kollajen sentezi meydana gelir. Bu sendromda eklemlerde hipermobilite, hiperelastik deri ve yara iyileşmesinde gecikme görülmektedir. Osteogonozis imperfekta; kemik kitlesinde jeneralize azalma (osteopeni) ile karakterize bir hastalıktır. Tip I prokollajeni kodlayan gende mutasyon, aşırı kırılgan kemikler, diş anormallikleri, yara iyileşmesinde gecikme ve sırtta kamburlaşma, mavi sklera izlenir. Menkes Sendromu; temel problem, bakır bağımlı P-tipi ATPaz‛ı kodlayan gende (ATP-7A) sorundur. Enzim eksikliğine bağlı olarak bakırın gastrointestinal sistemden emiliminde ve karaciğere girişinde azalma olur. Karaciğerde sentezlenen lizil-oksidaz, dopamin hidroksilaz ve tirozinaz gibi önemli bakırlı enzimleri etkiler. Kollajen çapraz bağ oluşumu eksiktir. Aşırı kıvrık ve kırılgan saçlar, depigmantasyon görülür. Alport sendromu: Böbrek glomerüler BM‛de tip IV kollajen bozuk. Hematüri ve böbrek yetmezliği oluşur. Epidermolizis bülloza: Deride küçük travmalarla büllöz lezyon. Tip VII kollajen bozukluğu. Kutis Laksa: Genetik lizil oksidaz eksikliğidir. Kollajen ve elastin yapısındaki çapraz bağları oluşamaz. Marfan sendromu (araknodaktili); bu hastalık bir kollajen bozukluğu olmayıp elastik liflerde bir bozukluktur. Bu  BİYOKİMYA 15 hastalarda fibrillin defekti olup, ince ve uzun ekstremiteler, lens subluksasyonu, iskelet kası deformiteleri, aort anevrizması görülür. Elastini, kollajenden ayıran bazı farklar; hidroksilizin içermez, tek tiptir, karbonhidrat içermez. Elastin yapısında çapraz bağlar lizin içerir. Desmozin bağlarında bir araya gelerek köprü oluşturan amino asit... Lizin Elastin proteininde bulunan, elastik dokulara dayanıklılık ve elastik özellik kazandıran amino asit türevi yapı… Desmozin Elastin yapısında dört ayrı lizil kalıntısı birleşerek elastinin esnekliğini veren desmozini meydana getirir. Alfa1-antitripsin elastini yıkan ve güçlü bir proteaz olan nötrofil elastazı inhibe etmektedir. Alfa1-antitripsin eksikliğinde nötrofil elastaz elastini yıkar, panasiner (panlobüler) amfizem meydana gelir. Fibronektin; kollajen sentezleyen fibroblast gibi hücreler bir glikoprotein olan fibronektin salgılar. Fibronektin hem ektrasellüler matrikste hem de plazma da bulunur. Fibronektin; heparin, fibrin, kollajen, heparan sülfat, DNA ve integrinler adı verilen bir grup proteinle etkileşir. Hücre adezyonu ve göçüne, ayrıca hücre haberleşmesine katılır. L a m i n i n ; böbrek glomerülleri ve bazal laminanın ana glikoproteinidir. Bazal laminanın yapı taşları; laminin, entaktin, tip IV kollajen, heparin ve heparan sülfattır. Fibrillin; birçok dokuda yer alan iri bir glikoproteindir ve mikrofibrillerin yapı taşıdır. Fibroblastlar tarafından salgılanır ve elastin depolanmasını sağlamak üzere mikrofibrillerin içinde bir çatı oluşturur. KLİNİSYEN VE MEDİTUS SORU KİTAPLARIMIZ TIKLAYINIZ  16 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Entaktin; bir glikoprotein olup laminine bağlanır ve hücre bağlanma faktörü olarak iş yapar. Alfa-Keratin; saç, tırnak ve dış epidermal tabakada bulunur sisteinden zengindir. Miyoglobin; alfa heliks yapıda tek bir polipeptid zincirinden oluşur ve kasta oksijen depolanmasında görev alır. Miyoglobin; iskelet ve kalp kasında düşük oksijen basıncında oksijene afinitesi yüksek. Miyoglobinin oksijene ilgisi hemoglobinden daha fazla olup eğrisi soldadır. Hemoglobin ve miyoglobindeki Hem grubunun, oksijeni tersinir olarak bağlayabilmesi için demirin olması gereken oksidasyon düzeyi... Fe2+ Miyoglobindeki ferröz demirin oksijenle yaptığı bağı stabilize eden amino asit … Histidin Hemoglobin; oksijen molekülü, distal histidin ile +2 değerlikli demir atomu arasında taşınmaktadır. Hemoglobinin başlıca iki görevi bulunur. Dokulara oksijen taşımak ve dokularda açığa çıkan hidrojeni uzaklaştırarak tamponlama yapmak. Hemoglobinin oksijen bağlaması ile ilgili bilgiler... - Hemoglobine oksijen moleküllerinin bağlanması kooperatiftir. - Ortamın pH‛sı düştükçe hemoglobinin oksijene afinitesi azalır. - Ortamda CO2 arttıkça hemoglobinin oksijene afinitesi azalır. - 2,3-bisfosfogliserat hemoglobinin oksijene afinitesini azaltır. - Hem yapısındaki demir yükseltgendiğinde, hemoglobin oksijen bağlayamaz. Hemoglobin yapısında bulunup hidrojeni (asit) bağlayan amino asit... Histidin (bazik) Dokularda oluşan CO2‛nin akciğerlere başlıca taşınma şekli... Bikarbonat iyonları  BİYOKİMYA 17 Tam kanın başlıca tampon sistemleri... Karbonik asit- bikarbonat + hemoglobin Plazmanın başlıca tampon sistemleri... Karbonik asit- bikarbonat + protein Asit-baz dengesinden sorumlu enzim ve kofaktörü... Karbonik anhidraz enzimi, kofaktörü çinko H2O + CO2 → H2CO2 tepkimesini düzenleyen enzim... Karbonik anhidraz Dokularda pH azalması, yüksek pCO 2 , anemiler, kronik hipoksemiler, anaerobik glikolizin yan ürün olan 2,3-BPG‛nin eritrositlerde artması ve ısı artışı gibi durumularda Hb‘in oksijene ilgisi azalır ve eğri sağa kayar. Hemoglobin (HbA) ve miyoglobinin oksijen bağlama eğrileri. HbA eğrisi düşük pH, yüksek 2.3 BPG veya CO2 konsantrasyonlarında sağa kayar.  18 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Anaerobik glikolizin yan ürünü 2,3 BPG, oksijene ihtiyacın arttığı durumlarda sentezi artar. Hemoglobinin dokulara oksijen bırakmasında rol alan bileşik...2,3-bifosfogliserat (2,3-BPG) Hemoglobin periferik dokularda oksijeni bırakınca deoksi- hemoglobin haline gelir. Hemoglobin yapısından oksijen ayrılınca, 2,3-BPG hemoglobinin β globin zincirlerinin yüzeyindeki histidin ve lizine (bazik) bağlanır. Böylece hemoglobinin deoksi formu (Taut formu) stabilize olur. 2,3- bifosfogliseratın özellikleri: - Hemoglobin F‛ye Hemoglobin A‛ya kıyasla daha zayıf bağlanır. - Hemoglobini deoksi formunda stabilize eder. - Glikolitik yoldaki bir ara üründen sentezlenir. - Deniz seviyesinden yükseldikçe sentezlenmesi artar. - Kronik hipoksiye cevap olarak eritrositlerdeki düzeyi azalmaz, aksine artmaktadır.. Hemoglobinin oksijen satürasyon eğrisini sağa kaydıranlar (Oksijene afiniteyi azaltırlar); asidoz, anemi, 2,3 BPG artışı, CO2 basınç artışı, ısı artışı. Hemoglobinin oksijen satürasyon eğrisini sola kaydıranlar (Oksijene afiniteyi arttırırlar); alkaloz, oksijen basınç artışı, karbon monoksit. Hb‛de Fe+2 --> Fe+3 dönüşürse Methemoglobin oluşur. Eritrositte bulunan ve methemoglobin oluşumunu önleyen enzim; NADH-Sitokrom b5 redüktaz. Siyanür zehirlenmesinde amil nitrit verilerek demir Fe +3 haline getirilir. Methemoglobin siyanürü bağlar ve siyanomethemoglobin oluşur. Hastaya ikinci aşamada tiyosülfat verilir. Siyanür tiyosiyanat şeklinde vücuttan atılır. En son methemoglobinemiyi düzeltmek için metilen mavisi kullanılır. BİR NOTUN HİKAYESİ TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 19 Karbon monoksit (CO), Hb demirine bağlanırsa karboksi- hemoglobin meydana gelir ve eğri sola kayar. Oksijenin dokulara bırakılması güçleşir. Hemoglobin F; 2 alfa ve 2 gama globin zincirinden oluşur, fetüste ve yeni doğanda bulunur. 2,3-BPG, HbF‛e bağlanmaz. HbF‛de HbA‛da bulunan ve 2,3- BPG bağlayan histidin yerine serin bulunur. HbF‛in oksijene ilgisi HbA‛ya kıyasla daha yüksektir. Oksijene afinitede sıralama, miyoglobin > HbF > HbA Hemoglobin, oksijen, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen dışında nitrik oksiti de taşıyabilmektedir. Karbon monoksit ve nitrik oksit gibi küçük moleküller hemoglobin yapında yer alan hem demirine, oksijene kıyasla çok daha büyük bir afinite ile bağlanırlar. Hemoglobindeki hem demirine oksijenden daha yüksek afiniteyle bağlanan moleküller... Karbonmonoksit, nitrik oksit Son 2-3 ay içindeki kan glukoz düzeyi regülasyonunu gösteren parametre... HbA1C Hb A1c nin oluşum reaksiyonu glikasyondur. Fruktozamin nedir ve kullanımı: Glikozillenmiş albümin ve 2-3 hafta önceki ortalama kan glukoz düzeylerini yansıtır. Hemoglobine oksijenin bağlanmasının değiştiren başlıca hemoglobin formları... Fetal hemoglobin, methemoglobin, karboksihemoglobin ve sülfhemoglobindir. @ Hem demirine bağlanabilen bileşikler: ü Pirol halkasının azotu, ü Histidin, ü O 2, ü CO ü NO Orak hücre anemisinde Hb‘nin β zincirinde 6. aa olan glutamat yerine valin geçerse HbS meydana gelir. HbS‛in elektroforez hızı HbA‛ya kıyasla daha yavaştır.  20 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ HbS‘in deoksijene formu sudaki çözünürlüğü en az olan hemoglobin çeşitidir. Orak hücreli anemide şekli, esnekliği bozulan eritrositler kapillerde lokalize infarktlara neden olur. Hemolitik anemi taşıyıcılarında sıtmaya karşı direnç mevcuttur. HbC hastalığında beta zincirinde 6. aa olan glutamat yerine lizin geçer ve elektroforezde en yavaş hareket eden hemoglobin türü oluşur. Klasik hemoglobin elektroforezinde, en hızlıdan en yavaşa Hb sırası; HbA> HbF> HbS> HbC Bir proteinde hangi mutasyon gerçekleşirse, elektroforezdeki hareketliliğinde farklılık gözlenir... Glutamat yerine lizin geçmesi (Bu değişiklik ile en hızlı giden HbA en yavaş giden HbC‛ye dönüşür) Alfa-talasemiler: Her bireyin 16. kromozom çiftinde ikişer tane olmak üzere dört adet alfa globin genomu bulunmaktadır. Üç alfa geninde delesyon varsa, HbH hastalığı. Dört gende delesyon varsa Hb Barts hastalığı meydana gelir. Bu hastalarda maternal yaşamın en önemli Hb olan HbF sentezlenemez Hidrops fötalis olur. Beta Talasemi: β-globin 11. kromozomda ve tek bir noktadan kodlanır. Sonuçta sağlıklı bir kişide iki adet beta geni bulunur. Beta talasemi ekzonların hatalı birleşmesine örnektir. Bir tane beta geni eksik ise beta-talasemi minör, ikisi de eksik ise beta-talasemi majör gelişir. Beta talasemi majör formunda, doğumda sağlıklı görünen çocuklarda, ilk yılda ciddi bir anemi görülür. Düzenli olarak kan transfüzyonu aşırı demir  BİYOKİMYA 21 yüklenmesi nedeni ile (hemokromatoz) 15-25 yaşlarda ölüm görülmektedir. türü oluşur. Tripsinojenden tripsin dönüşümünü başlatan enzim… Enteropeptidaz Zimojenlerin ortak aktivatörü hangisidir… Tripsin Dibazik amino asitlerin idrarla atılımı hangi hastalıkta artmıştır… Sistinüri Sistinüride hangi amino asitin idrarla atılımı görülmez… Bu hastalıkta idrarda dört amino asit bulunur; Sis- tein, ornitin, arjinin ve lizin Hangi amino asit transaminasyona girmez… Lizin, treonin ve prolin Hem NAD+ hem NADP+‛yi koenzim olarak kullanabilen enzim… Glutamat dehidrojenaz Üre hangi organelde sentezlenir… Mitokondri + Sitozol Direkt olarak üreye dönebilen tek amino asit… Arjinin Üre ile TCA döngülerini birbirine bağlayan madde hangisidir… Fumarik asit =fumarat Hangisi böbreklerde sentezlenmez… Üre Kanda ve beyinde konsantrasyonu en fazla bulunan amino asit… Glutamin Böbrek yetmezliğinde, oral yolla kullanılarak, üreaz salgılayan ve amonyak üreten bakterileri azaltan antibiyotik… Neomisin Sigara içiminden en çok etkilenen test; Amonyak Aşağıdaki TCA döngüsü bileşenlerinden hangisi amino asitlerin yıkılması ile direkt olarak oluşan bir madde değildir… Sitrat  22 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Yenidoğan metabolik hastalıklarının taranmasında kullanılan başlıca yöntem hangisidir… Tandem Mass spektrometri Fenilketonüride idrarda fare idrarı veya küf kokusu şeklinde tanımlanan kokunun nedeni olan fenilketon cisimciği hangisidir… Fenilasetat Fumaril aseto asetat hidrolaz enzimi eksik. İdrarı balık veya lahana gibi kokan, ayrıca süksinil aseton birikimi nedeni ile, karaciğer ve böbrek tutulumun ön planda olduğu bir hastada öncelikle hangisi akla gelmelidir… Herediter tirozinemi tip I (hepato- renal tirozinemi) Albinizme en sık yol açan enzim eksikliği hangisidir… Permeaz Klasik homosistinüride eksik olan enzim hangisidir… Sistatiyonin sentetaz Akçaağaç şurup hastalığında hangi enzim eksiktir… Dallı zincirli alfa-ketoasi dehidrojenaz İdrarın kedi idrarı gibi kokması hangi hastalığa özgüdür… Beta- metil krotonil glisinüri İdrarla dibazik amino asitlerin atılımı hangi hastalıkta artmıştır… Sistinüri AMİNO ASİT METABOLİZMASI Pozitif azot dengesi; büyüme dönemi, gebelik, hastalıkların iyileşme döneminde görülür. Negatif azot dengesi; infeksiyonlar, yanık, açlık, travma, uzun süreli hareketsizlik, diyetteki esansiyel amino asitlerin yetersizliğinde görülür. Diyetle alınan proteinlerin biyolojik değerini belirleyen en önemli unsur... Esansiyel amino asit BİR SORUNUN HİKAYESİ TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 23 Gastrin, mide asit sekresyonunu, pepsinojen sekresyonunu ve intrensek faktör salınımını uyarır. Ayrıca mide motilitesi ve mide kan akımını da artırmaktadır. Zimojenlerin aktivasyonu  24 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Proteinlerin sindirimi Midedeki düşük pH‛da optimum aktivite gösteren enzim... Pepsin Rennin (Kimozin) bebeklerde sütün sindiriminde önemlidir. Rennin Ca+2 varlığında sütün kazeinini parakazeine çevirir ve sonra buna pepsin etki eder. Enteropeptidaz, bağırsak mukozasında bulunup tripsinojenin tripsine dönüşümünü başlatır.  BİYOKİMYA 25 Zimojenler; tripsinojen, pepsinojen, kimotripsinojen, proelastaz, prokarboksipeptidaz. Tripsin, zimojenlerin ortak aktivatörüdür. Zimojenleri aktif enzimlere dönüştüren mekanizma... Kısmi proteoliz Ekzopeptidaz olan enzimler... Karboksipeptidaz ve aminopeptidaz Serin proteazları ve özellikleri; tripsin, kimotripsin, elastaz, prostat spesifik antijen, plazmin, doku plazminojen aktivatör aktive pıhtılaşma faktörleri. Bu enzimler peptid bağlarını parçalar ve aktif bölgelerinde serin içerirler. Diizopropilfluorofosfat bu enzimleri inhibe eder. Sistinüride sistein, ornitin, lizin ve arginin (COLA) amino asitlerinin idrarla atılımı görülür. Sistinüride dibazik amino asitlerin idrarla atılımı artar. Transaminasyona girmeyen amino asitler üç tane olup bunlar treonin, lizin ve prolindir. Aspartatın, transaminasyon reaksiyonu ile çevrildiği bileşik… Okzaloasetat Alaninin transaminasyon reaksiyonu ile çevrildiği bileşik… pirüvat Alaninin transaminasyon reaksiyonunda oluşan ürün çifti... Pirüvat - Glutamat Transaminasyon reaksiyonlarının koenzimi… piridoksal fosfat Glutamat dehidrogenaz, hem NAD+ hem NADP+‛yi koenzim olarak kullanabilen enzimdir. TUSDATA DERS NOTLARIMIZIN İNTROSU TIKLAYINIZ  26 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Hem NAD hem de NADP üreten enzimler… Glutamat dehidrojenaz – İzositrat dehidrojenaz Oksidatif deaminasyondan sorumlu enzimler … Glutamat dehidrojenaz– Glisin dekarboksilaz Eritrositte bulunmayan enzim... glutamat dehidrojenaz Üre idrarda bulunan başlıca azotlu madde olup idrardaki azotlu bileşiklerin %90‛ını oluşturur. Üre molekülünün içerdiği iki azotun biri serbest amonyak (karbamoil fosfat), diğeri aspartattan elde edilir. Üre sentezi mitokondri ve sitozoldedir. Karbamoil fosfat sentetaz I mitokondriyal bir enzim olup, üre siklüsünde hız kısıtlayıcıdır. Karbamoil fosfat sentetaz I‛in allosterik aktivatörü N- asetilglutamattır. Üre sentezinin başlaması için mutlaka gerekli olan aktivatör...N – asetilglutamat Üre döngüsünün ilk basamağını katalizleyen karbamoil fosfat sentetaz-1 enzim aktivatörünün sentezlendiği bileşikler... Asetil-KoA ve glutamat Arjinaz tip I yalnızca karaciğerde bulunur. Üre sentezi sadece karaciğerde gerçekleşir. Üre döngüsünde görev alan enzimler... Karbamoil fosfat sentetaz-1, Ornitin transkarbamoilaz, Arjininosüksinat sentetaz, Arjininosüksinaz ve Arjinazdır. HOCALARIMIZ HAKKINDA MERAK ETTİKLERİNİZ TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 27 Hidrolitik bölünmesiyle üre açığa çıkaran amino asit... Arjinin Üre sentezinde, üreyi oluşturan tüm azot ve karbon atomlarını içeren bileşik... Arjinin Üre siklusunda oluşan endojen amino asit... Arjinin Üre döngüsünde, ürenin ikinci azotunun kaynağı olan amino asit.. Aspartat Üre döngüsünde arjinazın katalizlediği basamakta üre ile birlikte oluşan madde... Ornitin Arjinin üre sentezi için gerekli olan iki azot ve karbondioksiti içerdiği için direkt olarak üreye dönebilen tek amino asittir. Üre siklusunda açığa çıkan fumarik asit (fumarat), üre ile TCA sikluslarını birbirine bağlar. Üre döngüsü ile sitrik asit döngüsü arasında bağlantıyı sağlayan bileşiği oluşturan enzim… Arjininosüksinat liyaz 28 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Üre döngüsü TUSDATA BAŞARILARININ 10 MADDEDE İSPATI TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 29 Transaminasyon ve oksidatif deaminasyon  30 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Oksidatif deaminasyon Üre sentezlenebilmesi için toplam dört adet yüksek enerjili fosfat bağı gereklidir. Böbrek yetmezliği olan hastalarda kanda artan üre, bağırsaklara daha fazla gelmekte ve burada yer alan üreaz salgılayan bakterilerin etkisi ile hiperamonyemi gelişebilir.  BİYOKİMYA 31 Böbrek yetmezliğinde, oral neomisin kullanımı amonyak üreten bakterileri azaltır. İdrarda bulunan başlıca azotlu madde... Üre Üre = BUN X 2.14 olarak formüle edilir. Böbrekte asit-baz dengesini düzenleyen amino asit; glutamin. Amonyağın toksik olmayan taşınma ve depo formu; glutamin. Kanda ve beyinde konsantrasyonu en fazla bulunan amino asit; glutamin. Açlık durumunda kaslardan karaciğere en fazla taşınan amino asit: alanin Kanda en fazla bulunan amino asitler: glutamin, alanin ve glisin Beyin tarafından metabolize edilen amino asitler: dallı zincirli olanlar Amonyak toksisitesinde azalarak nörojik belirtilerden sorumlu olan madde; alfa ketoglutarat. Hiperamonyemide artan amonyak, glutamat ile reaksiyona girerek glutamine dönüşür. Sonuç olarak GABA‛nın öncüsü olan glutamat azalır. İnhibitör yapıda olan GABA azalınca, eksitasyonlar görülür.  32 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Kalıtsal hiperamoneminin başlıca nedeni... Üre siklus bozukluğu Bir yeni doğanda doğumdan kısa süre sonra, amonyak yüksekliği, kusma, ensefalopati, beslenememe ve konvülziyon saptanırsa...Üre siklus bozukluğu Konjenital hiperamonyemi tablosuna neden olan enzim eksikliği... Ornitin transkarbomoilaz (Üre döngüsündeki herhangi bir enzim eksikliği bu tabloya sebep olur) Hiperamonyemide hastaya sodyum benzoat ve sodyum fenil asetat (Hippürik asit, fenilasetil glutamin oluşur, idrarla atılır) verilerek amonyak seviyeleri düşürülebilir. Hiperamonyemide; ayrıca diyetle alınan protein miktarı kısıtlanır. Argininosüksinat sentetaz ve arginino süksinat liyaz eksikliklerinde, arginin verilebilir. Sodyum benzoat ve sodyum fenil asetat hiperglisinemi tedavisinde de verilmektedir. Sigara içiminden en çok etkilenen test; amonyak. AMİNO ASİTLERİN KARBON İSKELETLERİNİN KATABOLİZMASI Proteinlerde bulunan 20 amino asidin katabolizması α-amino grupları uzaklaşınca toplam yedi ürün oluşur; okzaloasetat, α-ketoglutarat, pirüvat, fumarat, asetil KoA, asetoasetil KoA ve süksinil KoA. Bunlardan dört tanesi TCA‛nın arabileşenidir; alfa- ketoglutarat, süksinil KoA, fumarat ve Okzaloasetat. Dikkat edilecek olursa, sitrata direkt olarak dönebilen amino asit yoktur. Saf ketojenik amino asitler; lösin, lizin. DANIŞMANLIK MODÜLÜ TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 33 Amino asitlerin sınıflaması ve histidin, fenilalanin ve tirozinin yıkımı Amino asitlerin yıkılması ile açığa çıkan α-ketoasitler 34 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Metiyonin metabolizması Esansiyel olmayan amino asitlerin sentezi  BİYOKİMYA 35 Dallı zincirli amino asitlerin metabolizması  36 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Ketojenik ve glukojenik olan amino asitler; fenilalanin, izolösin, tirozin, triptofan. Esansiyel amino asitler; dallı zincirliler (valin, lösin, izolösin), aromatik halka içerenler (fenilalanin, triptofan, histidin), lizin, treonin, metiyonin. Yarı esansiyel amino asit; arginin. Sitrik asit siklusunda tüketilen ara ürünün yerine koyan reaksiyon … anaplerotik reaksiyon Dallı zincirli amino asitlerin katabolizmasında ilk tepkimeyi katalizleyen aminotransferaz enziminin bulunduğu organlar... Kas doku, Yağ doku, Böbrek, Beyin (karaciğerde yok) ATP adenozin kısmını hangi amino asite aktarabilir... Metiyonin Sistein sentezinde kullanılan amino asitler... Serin, metiyonin Sentezinde s-adenozilmetionin metil verici olarak kullanılanlar... Epinefrin, Kreatin, melatonin, fosfotidilkolin Aktif metil donörü amino asit...S-Adenozil metionin Metil-tetrahidrofolat veya betain gibi metil vericileri kullanarak homosisteinden sentezlenebilen amino asit... Metionin Bazı hızlı bölünen lösemi hücreleri gelişmeleri için kandan asparjin alırlar. L-Asparjinaz enzimi ALL hastalarının tedavisinde kullanılır. AMİNO ASİT METABOLİZMASINDAKİ METABOLİK BOZUKLUKLAR Yenidoğan metabolik hastalıklarının taranmasında kullanılan başılca yöntem; Tandem mass spektrometri. ENTEGRE İMMÜNOLOJİ KİTABIMIZ... TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 37 Fenilketonüride; fenilalanin dokularda, plazmada ve idrarda yüksek. Fenilpirüvat (diğer fenilketon cisimlerinin de öncüsüdür), fenillaktat, fenil asetat ve fenilasetilglutamin konsantrasyonları da artmıştır. Fenilasetat ter ve idrarın karakteristik kokusunu verir. Ter ve idrarda fare idrarı (veya fare leşi) kokusu oluşur. Mental gerilik, yürüme ve konuşma bozukluğu, hiperaktivite, tremor, mikrosefali, gelişme geriliği,seboreik ekzematoid deri lezyonları ve hipopigmentasyon fenilketonürinin karakteristik bulgularıdır. Fenilketonüride idrarda görülen maddeler... Fenilpirüvik asit, fenil laktik asit, fenil asetik asit ve fenilasetil glutamin. Fenilketonüri hastalarında oluşan fenilasetat, hangi bileşikle konjuge edilerek idrarla atılır... Glutamin Fenilketonüri taraması için kullanılan test... Guthrie testi Bir çocukta mental gerilik, mikrosefali, seboreik cilt lezyonları, hiperaktivite, tremor, konvülziyon, açık saç ve göz rengi varsa akla gelmesi gereken... Fenilketonüri Fenilketonüride kesin tanısında ne bakılır... Kan fenilalanin düzeyi Tetrahidrobiyopiterin eksikliğinde metabolizması bozulan amino asitler… Fenilalanin, tirozin ve triptofan Alkaptonüri; tirozin katabolizmasında bulunan homogentisik asit oksidaz eksikliği sonucu oluşur. İdrarın bekletilmekle siyahlaşması ve eklem yerlerinde siyahlaşma ile karakterizedir.  38 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Bebeğinin kirli bezinin beklediğinde karardığı amino asit metabolizma bozukluğu... Tirozin Çocuğun idrarı alt bezini siyaha boyuyorsa ne düşünülmeli... Alkaptonüri Homogentisik asit oksidaz enziminin eksikliğinde görülen hastalık... Alkaptonüri Herediter tirozinemi tip 1‛de idrar balık veya lahana gibi kokar. Bu hastalıkta biriken süksinil aseton, karaciğer ve böbrek tübülleri üzerinde toksik etki yapar. Bu nedenle hepatorenal tirozinemi denilir. Albinizmin en ağır seyirli olan şekli, tirozinaz eksikliğidir (Tip I, tirozinaz negatif). Permeaz eksikliğinde (Tip II, tirozinaz pozitif) tirozin, melanozomlar içine transfer edilemez. Albinizmin en sık görülen şeklidir. Homosistinüri tip I (Klasik homosistinüri): Sistationin sentaz eksiktir. Bebeklikte kilo alamama, gelişme geriliği bulunur. Ektopia lentis (lens sublüksasyonu) karakteristiktir. Marfan‛a benzer görünüm (ince uzun boy, uzun ekstremite, araknodaktili gelişir. Akçaağaç şurup hastalığında; Dallı zincirli alfa ketoasit dehidrogenaz eksikliği var. İdrarda yanmış şeker veya çemen kokusu bulunur. Akçaağaç şurup hastalığında yıkımı bozulan üç amino asit... Lösin, izolösin ve valindir. İzovalerik asidemi; idrarda terli ayak kokusu bulunur. Beta-metil krotonil glisinüri; idrarın kedi idrarı gibi kokması ile karakterizedir. Histidinemi‛de, histidinin yıkımını başlatan histidaz enzimi eksiktir. Sistinüri‛de; sistein, ornitin, arginin ve lizin amino asitlerinin idrarla atılımı görülür. Amino asit metabolizması bozukluğunda başlıca bulgular... Nörolojik bulgular, ketoasidoz, amonyak yüksekliği, letarji, konvülzyon, kusma , idrarda veya terde anormal kokular bulunabilir.  BİYOKİMYA 39 Lens dislokasyonu ile seyreden sistemik hastalıklar; - Marfan sendromu - Homosistinüri - Weill-Marcherani sendromu - Sülfid oksidaz eksikliği Hiperglisinemi tedavisinde kullanılan madde... Sodyum benzoat AMİNO ASİT TÜREVİ BİLEŞİKLER İnsanda en çok görülen hemproteinler; hemoglobin, miyoglobin, sitokromlar, katalaz, triptofan pirolaz ve NO sentazdır. Porfirin (Hem) oluşumundaki başlangıç ve son üç aşama mitokondride, ara aşamalar sitozolde gerçekleşir. Olgun eritrositler mitokondri içermediği için, hem üretemez. Porfirin sentezinin ilk tepkimesinde kullanılan amino asit... Glisin Hem grubu sentezinin öncülü olan amino asit... Glisin Hem sentezinde düzenleyici basamak... Delta aminolevülinik asit (ALA) sentaz Glisin + Süksinil -KoA -> Delta-Aminolevülinik asit Tepkimesi hangi yolda ilk reaksiyondur... Porfirinler Porfirinlerinin yapısında bulunan pirol halkasına bağlanabilen moleküller... Metil, propiyonat, vinil, asetat ALA sentaz, porfirin sentezinde düzenleyici basamak olan, süksinil KoA–glisin birleşmesini sağlar. Glisin‛in aktivasyonunda kullanılan madde; süksinil KoA. ALA sentazın kofaktörü pridoksal fosfat, inhibitörü ise “hemin (=hematin)“ dir.  40 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ ALA dehidrataz ve ferroşelataz enzimleri kurşun ile inhibe olur. Kurşun zehirlenmesinin tanısında, kan kurşun seviyesi, idrarda ALA düzeyi, eritrositlerde protoporfirin miktarının artması önemli göstergelerdir. Porfirin biyosentezinde dört pirol halkasının birleşmesi ve siklizasyonuyla açığa çıkan ilk ara ürün… üroporfirinojen III Hem sentezi … Karaciğer ve kemik iliğinde gerçekleşir. Porfirin sentezinde görevli olup çinko içeren bir metaloprotein… ALA dehidrataz İki molekül delta-aminolevülinatın kondensasyonu ile oluşan bileşik … Porfobilinojen Porfirin sentezinde oluşan ilk öncül pirol …Porfobilinojen Dört molekül porfobilinojenin kondensasyonu ile oluşan lineer tetrapirol; Hidroksimetilbilian Hidroksimetilbilianın enzimatik olarak dönüştüğü bileşik; Üroporfirinojen-3 Hidroksimetilbilianın non-enzimatik spontan halkalaşması ile oluşan … Üroporfirinojen-1 Hidrojen peroksit üreten reaksiyon … Protoporfirinojen IX‛dan protoporfirin IX sentezi Porfirin halka yapısında kaç tane yan zincir bağlayıcı hidrojen atomu … 8 tane Porfirin sentezinde renksiz bir ara ürün olan protoporfirinojen IX‛un protoporfirin IX‛a dönüşümünde (protoporfirinojen oksidaz) … 6 elektron ve proton kaybı vardır. Porfirinlerin absorbe ettiği ve Soret bant olarak adlandırılan dalga boyu … 400 nm @ Porifirinler dört pirol halkasına bağlı olan yan zincirlerine göre farklılıklar gösterirler. Bu yan zincirler: ü Metil, Vinil, Propiyonat, Asetat  BİYOKİMYA 41 Hem yıkımı-1 ENTEGRE HEMATOLOJİ KİTABIMIZ... TIKLAYINIZ  42 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Porfirin (Hem) sentezi ALA sentaz veya kofaktörü pridoksal fosfat eksikse sideroblastik anemi görülür.  BİYOKİMYA 43 Fenobarbital gibi sitp450 monooksijenaz enzim kompleksi ile metabolize edilen ilaçlar porfirya ataklarını provake ettikleri için, porfiryada mutlak kontrendikedir. ALA sentaz enzimini aktive eden bileşikler, sit P450 sistemi ile metabolize olan ilaçlar (barbitüratlar, sülfonamidler, griseofulvin, heksoklorobenzen). Fotosensitivite görülmeyen tek porfirya türü akut intermitant porfirya olup, eksik olan enzim porfobilinojen deaminaz‛dır. Hem yıkımında görev alan hem oksijenaz, porfirin halkasındaki demiri serbestleştiren ve karbonmonoksit açığa çıkaran bir enzimdir. Bilirubinin çoğu, hangi maddenin yıkımından oluşur... Hemoglobin Hem molekülünü biliverdine çeviren enzim, hem oksijenaz Biliverdini bilirubine çeviren enzim, biliverdin redüktaz. Bilirubini RES hücrelerinden karaciğer hücresine taşınmasında görev alan plazma proteini albümindir. Bilirubinin, KC hücrelerinde sitozolde tutulmasını sağlayan protein; Ligandin. Bilirübin metabolizmasında doğrudan rolü olan maddeler... Albümin, ligandin, UDP-glukuronik asit. Bilirubinin konjugasyonu KC hücrelerinde, endoplazmik retikulumda bulunan glukuronil transferaz ile sağlanır. İndirekt bilirubin, iki molekül UDP-glukronik asitle birleşir ve direkt bilirubin (bilirubin diglukronit) oluşur. Bilirubin diglukronit aktif transport ile karaciğerden safra yollarına ve bağırsaklara atılır. Bilirubinin ürobilinojene dönüştüğü yer; İleumun son bölgesi ve kalın bağırsaklar. Ürobilinojen kalın bağırsaklardan dışkının rengini veren sterkobilin şeklinde atılmaktadır.  44 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Ürobilinojen böbreklerde ürobiline döner ve idrarın rengini verir. Karaciğerin atılım fonksiyonunu belirleyen parametre... Bilirubin Tıkanma sarılığında idrarda gözlenen bilirubin formu... Bilirubin diglukuronat Konjuge hiperbilirubinemi yapan başlıca sebepler... Dubin- Jonhson sendromu, Rotor sendromu ve kolestazdır. Konjuge hiperbilirubinemi nedenleri... Rotor sendromu, Dubin Johnson sendromu İdrarda bilirübin gözlendiği durumlar... Tıkanma sarılığı, Dubin-Jonhson ve Rotor sendromu Kreatin fosfat sentezinde, glisin, arjinin, S-adenozil metionin (SAM) ve ATP gereklidir. Metiyoninden metil alarak sentezlenen başlıca bileşikler... Kreatin, Epinefrin, Fosfatidil kolin, Melatonin Katekolamin sentezi  BİYOKİMYA 45 Böbreklerde glomerüler filtrasyona ve tübüler sekresyona uğrayan azotlu bileşik... Kreatinin 24 saatlik idrarla atılan kreatinin düzeyi (1,0 -2,0 gr/gün) oldukça stabildir. Kreatinin, idrarın 24 saatlik olup olmadığının en değerli göstergesidir. Kreatinin ölçümünde klasik yöntem Jaffe reaksiyonudur. Alkali ortamda kreatininin pikrik asitle verdiği renk spektrofotometrede ölçülür. Kreatinin ve Üre klirens testleri hangisini değerlendirir... Glomerüler filtrasyon hızı Kreatinin klirensi = [UkxV] / Pk Uk = İdrar kreatinin konsantrasyonu (mg/dl) V = İdrar volümü (ml/dak) Pk = Plazma kreatinin konsantrasyonu(mg/dl Cockroft-Gault formülünü kullanarak glomerular filtrasyon hızını belirlemek için hangi parametreler kullanılır… yaş, cinsiyet, serum kreatinin düzeyi Adrenal medulladan salgılanan hormonlar... Adrenalin, noradrenalin ve dopamin Katekolamin oluşumunda rol alan amino asit... Tirozin Katekolamin sentezinde hız kısıtlayıcı enzim... Tirozin hidroksilaz Tirozin hidroksilaz katekolamin biyosentezinde hız kısıtlayıcı enzimdir. Tetrahidrobiyopterini kullanır ve tirozini dopaya çevirir. Epinefrin ve norepinefrinin sentezinde kullanılan amino asit... Tirozin Katekolamin sentezinde kortizol tarafından sentezi indüklenen enzimin düzenlediği basamak... Noradrenalin → Adrenalin Feniletanolamin-N-metiltransferazı indükleyen hormon... Kortizol İLGİNÇ RAKAM VE İSTATİSTİKLER TIKLAYINIZ  46 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Monoaminoksidaz enzimi hangilerinin inaktivasyonunda rol oynar.... Adrenalin ve noradrenalin Katekolamin sentezinde doğru sıralama... Tirozin hidroksilaz, Dopa dekarboksilaz, Dopamin β-hidroksilaz, Feniletanolamin N- metil transferaz Dopamin yıkım ürünü... Homovanilik asit Vanilmandelik asit (VMA) hangi maddelerin ana yıkım ürünüdür... Adrenalin ve noradrenalin Feokromasitoma tanısında 24 saatlik idrarda artan madde... Vanil mandelik asit Adrenal medulla kromaffin hücre tümörlerinin tanısında 24 saatlik idrarda ölçülen madde... Vanil mandelik asit Katekolamin sentezi sırasında, dopaminin noradrenaline hidroksilasyonu nerede gerçekleşir... Salgı granülleri Pürin halkasına azot ve karbon veren amino asit, Glisin. Porfirin halka yapısına katılan amino asit, Glisin. Glutatyon, glutamat, sistein ve glisinden oluşan bir tripeptittir. Glutatyonun antioksidan aktivitesinde fonksiyonel olan grubu... Sistein yapısındaki sülfhidril. Tirozinden sentezlenen başlıca maddeler, tiroid hormonları, katekolaminler, melanin, tiramin. Triptofandan sentezlenen, S e r a t o n i n , melatonin, nikotinamid. Melatonin üretildiği yer ve öncüsü amino asit... Pineal bez - Triptofan Riboflavin ve pridoksin ekikliğinde triptofandan nikotinik asid sentezi azalır. Glutamat‛tan sentezlenen... GABA. Histidinden dekarboksilasyonla, histamin oluşur. Biyolojik aminler dekarboksilasyonla sentezlenir.  BİYOKİMYA 47 Amino asit türevi bileşikler Madde Prekürsörü Görevi Katekolaminler Nörotransmitter, hormon Melanin Tirozin Pigment Tiroksin Hormon GABA Glutamat İnhibitör nörotransmitter Melatonin Hormon Seratonin Triptofan Vazokonstriktör NAD Koenzim Histamin Histidin Vazodilatatör Glutamat + Sistein + Glutatyon GSH Antioksidan Glisin Glisin + Arjinin + SAM Kreatin-fosfat Kaslarda ATP deposu + ATP Membran, nükleik asit vb. Spermidin-Spermin Ornitin + SAM poliamin Putressin, spermin ve Ornitinden spermidin poliaminler Putressin dekarboksilasyonla olup hücre proliferasyon göstergeleridir Histidin + Alanin = Karnozin Kaslarda?, karnozin koku Karnozin-anserin Karnozin + SAM = alma Anserin Porfirin Süksinil-KoA + Glisin Hem yapısında Homokarnozin Histidin + GABA Beyinde nörotransmiter Glisin + Glutamin + Pürin bazları Nükleotit yapısında Aspartat+ THF+ CO2 Pirimidin bazları Glutamin + Aspartat Nükleotit yapısında Yağ asitlerinin sitozolden Karnitin Metiyonin + Lizin mitokondriye taşınması NOT: Bu tablo yer alan amino asit türevi bileşikler RİBOZOMDA SENTEZLENMEZ !!!  48 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Dekarboksilasyon reaksiyonlarında gerekli olan koenzim; pridoksal fosfattır (Vit B6). Hücre proliferasyonunun en iyi göstergesi putresin. Tümör hücre yıkımının en iyi göstergesi spermidin. Karnozin --> Histidin + β-alanin. Anserin --> Karnozin + SAM. Homokarnozin --> GABA + Histidin. Beyinde arjininden oluşan antihipertansif, agmatin. Tek bir basamakta vazodilatatör bir maddeye dönüşen amino asit... Histidin Kendi öncülü olan amino asitten dekarboksilasyonla oluşan madde... Histamin Safra tuzu oluşumu için gerekli olan taurin hangi amino asitten sentezlenir? Sistein Metyonin ve lizinden sentezlenen; karnitin. Hiperoksalüride oksalatın endojen kaynağı; Glisin. Arjinininden sentezlenen maddeler; üre, ornitin, Nitrik oksit, kreatin, putresin, spermin, spermidin. Glisin içeren maddeler; glutatyon, kreatin fosfat, porfirin halkası, pürin bazları. Fenilalanin, tirozin ve triptofanın hidroksilasyonunda tetrahidrobiopterin ve moleküler oksijen kullanılır.  BİYOKİMYA 49 PLAZMA PROTEİNLERİ Plazma proteinlerinin başlıca görevleri... İnflamasyona yanıt, infeksiyonlardan korunma, asit-baz dengesi ve suda çözünmeyen bileşiklerin taşınması. Serum protein elektroforezi ile plazma elektroforezi arasındaki en önemli fark fibrinojendir. Serum antikoagülan kullanılmadan alınan düz kan örneğinden elde edildiği için fibrinojen gibi pıhtılaşma faktörleri bulunmaz. Plazma ise antikoagülanlı tüpten elde edildiği için fibrinojen içerir. Protein elektroforezinde dar bir pik, tek bir immünglobülin sınıfının kontrolsüz çoğaldığını gösterir. Monoklonal gammapati çok tipik bir görünüm olup; multipl miyelom, kriyoglobülinemi gibi hastalıklarda görülür. İmmunofiksasyon elektroforezi (İFE), oldukça duyarlı bir yöntem olup monoklonal proteinlerin ayırımını sağlar. Multipl miyelom ve diğer B hücreli neoplazmaları olan hastaların tanısında İFE değerli bir göstergedir. Protein elektroforezinde beta gamma köprüleşmesi siroza ait karekteristik bir görünümdür. Protein elektroforezinde beta gama arasında yer alan protein... Fibrinojen Protein elektroforezinde alfa 2 bandında yer alanlar… Haptoglobin, seruloplazmin Serum protein elektroforezini gösteren şekilde k5-k6 noktaları arasındaki protein bandı... Gama Serum protein elektroforezinde beta bantında yer alan protein... Transferrin Tiroksin ve retinol bağlayan, elektroforezde albüminden hızlı ilerleyen plazma protein... Prealbümin Albümin ve prealbümin hariç plazmadaki globüler proteinlerin hemen hemen hepsi glikoprotein. Albümin; onkotik basıncı sağlar.  50 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Albümin; çeşitli moleküllerin transportunda rol oynar. Bakır, kalsiyum, magnezyum ve çinko gibi iyonlar, bilirubin, hem gurubu, hormonlar (steroid hormonlar, kortizol, aldosteron, T3, T4 vb.), yağ asitleri ve hidrofobik ilaçlar (salisilat, warfarin, sülfonamid) en önemli örneklerdir. Dehidratasyon, albümin artışına neden tek durumdur. Hipoalbüminemi; deri, GİS ve böbrek yolu ile kayıplara bağlı olabildiği gibi; karaciğer hasarına, malabsorbsiyona ve malnütrisyona bağlı sentezin azaldığı durumlarda görülür. Ayrıca doku harabiyetine yol açan inflamatuvar hastalıklar gibi katabolizmanın arttığı durumlarda da görülür. Albümin ölçümünde klasik yöntem, Bromkrezol yeşili veya Bromkrezol moru gibi anyonik boyalarla verdiği absorbansın 628‛nm de spektrofotometrik ölçümüdür. Plazmanın fonksiyonel enzimleri; Psödokolinesteraz, lipoprotein lipaz ve aktive omuş pıhtılaşma faktörleridir. Akut bir inflamasyonda C-reaktif protein 4-6 saat (erken), seruloplazmin (en geç) düzeyi 4-20 günde yükselmektedir. C- reaktif protein yüksekliği koroner kalp hastalığı riskinin erken bir göstergesi olup, koroner kalp hastalığı için risk taraması amacıyla kullanılabilmektedir. Akut inflamasyonda düzeyleri azalan prealbümin, albümin, retinol bağlayıcı protein ve transferrin negatif akut faz reaktanlarıdır. Prealbümin (transtiretin); elektroforezde albüminden hızlı hareket eder. Prealbümin, total parenteral nütrisyon, protein enerji malnütrusyonu gibi durumlarda beslenmenin takibinde kullanılan en hassas ve en değerli parametredir. Alfa 1-antitripsin; bir diğer adı ile alfa 1-proteinaz inhibitör, bir akut faz reaktanı olup, antiproteinaz aktivitesi bulunmaktadır. Bu molekül elastaz ve kollajenazı inhibe etmektedir. Ayrıca; kimotripsin, kallikrein, renin, ürokinaz, plazmin ve trombini bağlamaktadır.  BİYOKİMYA 51 Plazma elektroforezi Alfa-1 antitripsin, eksikliğinde panasineer amfizem meydana gelir. Sialik asit, plazmada bulunan birçok glikoproteinin yapısından ayrıldığında, proteinlerin yarı ömrü dolar ve karaciğere alınıp yıkılırlar. Genellikle yarı ömrü iki saatten az olan proteinlerde, PEST amino asit dizisinin tekrarlandığı bölgeler bulunmaktadır. Bu bölgede prolin (P), glutamat (E), serin (S) ve treonin (T) yer alır. Hangisi akut faz reaktanı değildir? Alfa2-makroglobülin Alfa2-makroglobin, bir panproteinaz inhibitördür. Nefrotik sendromda en çok artan plazma proteinidir. Serum total proteininde belirgin azalma hangi hastalıkta görülür... Nefrotik sendrom Nefrotik sendromlu hastanın elektroforezinde.... albümin ve gama bandı azalır. alfa2 bandı yükselir. Karaciğerde sentez edilen haptoglobin, plazmada serbest hemoglobini bağlar. Haptoglobin-Hb kompleksinin molekül ağırlığı yüksek olduğu için bu molekül böbreklerden Hb kaybını ve dolayısı ile demirin atılmasını önlemektedir. 37 TUS 32 BİRİNCİ GURURUMUZLA TIKLAYINIZ  52 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ H e m o l i z d e h a p t o g l o b i n s e v i y e s i n i n a z a l m a s ı tanı koydurucudur. Plazmada bulunan serbest hem ve methem molekülleri hemopeksin tarafından bağlanır. Hemolizde seri olarak, arka arkaya yapılan hemopeksin ölçümleri haptoglobine göre daha değerlidir. Serüloplazmin; en geç tepkime veren akut faz reaktanıdır. Seruloplazmin, karaciğerde sentezlenip yapısındaki sialik asitin uzaklaştırılması ile Kc de yıkılmaktadır. Seruloplazmin; ferro demiri (Fe+2), ferri (Fe+3) forma okside ettiği için Ferrooksidaz‛dır. Bir seruloplazmin analoğu olan hefastin de ferro demiri (Fe+2), ferri (Fe+3) formuna okside eder. Kanda serbest bakırın taşıyıcısı seruloplazmin değil albümindir !!!. Wilson hastalığının kalıtımı... Otozomal resesif Wilson sirozunda, serum seruloplazmin düzeyi düşük, dokularda ve idrarla atılan bakır düzeyi yüksek. Bakır, böbrek, beyin, Kc ve gözde (Kayser-Fleischer halkası) birikerek toksik olmaktadır. Wilsonda, ATP 7B geninde bir bozukluk var. Bu gen bakırın safra yollarına atılmasını ve seruloplazmin yapısına girmeyi sağlayan, bakır taşıyıcı ATPaz adı verilen bir enzimi kodlar. Sonuçta safra ile atılamayan ve seruloplazmin yapısına katılamayan bakır, birçok dokuda birikir. Wilson sirozunda, artan bakır için D-penisilamin gibi şelatlayıcı ajanlar kullanılmaktadır.  BİYOKİMYA 53 Menkes sendromu; temel problem, P-tipi bakır taşıyıcı ATPaz‛ı kodlayan gende (ATP7A) sorundur. Bağırsaklardan bakır emiliminde ve hücre içine bakır taşınmasındaki kusur nedeni ile plazma ve karaciğer Cu düzeyleri azalmıştır. Menkes sendromunda bakırlı enzimler olan tirozinaz, lizil oksidaz ve dopamin beta-hidroksilaz gibi enzimlerinin fonksiyonlarının bozulur. Menkes hastalığında, saç yapısında değişiklik (kinky hair), depigmentasyon ve kollajen ile elastin yapısında bozukluk görülür. Transferrin; +3 Değerlikli demirin taşınmasında fizyolojik öneme sahiptir. Transferrin x 1,25 = Total demir bağlama kapasitesi. Normalde transferrinin 1/3‛ü demirle doymuş (satüre) durumdadır. Demir eksikliği anemisinde transferrin satürasyonu azalırken, transferrin artmaktadır. Transferrine, demirin bağlanabilmesi için ferro demirin seruloplazmin (ferrooksidaz) veya hefastin ile okside edilerek ferri formuna dönüşmesi gerekir. Gıdalarla alınan ferri (Fe+3) formundaki demir, bağırsak lümeninde ya askorbik asit (Vit C) veya ferriredüktaz denilen bir enzimle ferro (Fe+2) formuna çevrilir. Ferro demir bağırsak hücresinin fırçamsı kenarında bulunan divalan metal transporter-1 (DMT-1) ile enterositlerin içine alınır. Ferro demir enterositin bazolateral tarafında bulunan ve demir çıkışını sağlayan ferroportin ile enterositten kana karışır. Seruloplazmin analoğu hefastin, ferro demiri ferri hale çevirerek transferrine bağlanmasını sağlar. Hepsidin; karaciğerde sentezlenen bir protein olup bağırsaklardan demir emilimini azaltmaktadır. Ayrıca makrofajlardan ve karaciğerden kana demir salınımını engellemektedir.  54 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Hepsidinin ferroportine etki ederek demirin kana çıkışını kontrol ettiği düşünülmektedir. Örneğin kanda demir arttığında, hepsidin artarak ferroportinin yıkımını hızlandırmaktadır. Böylece bağırsaklardan kana demir geçişi azalmaktadır. Eritropoetik aktivite artışı, hipoksi ve demir depolarının azalması hepsidin sentezini azaltır. Demir yüklenilmesi ve enflamasyonda ise hepsidin sentezi artar. β2-Mikroglobülin; tüm nükleuslu hücrelerde bulunduğu ve proksimal tübüllerde tamamı reabsorbe ve katabolize olduğu için, proksimal tübül fonksiyonun değerlendirilmesinde belirteçtir. İmmünglobülinler; IgA, IgD, IgE, IgG ve IgM olmak üzere beş sınıftır. Aynı anda iki veya daha fazla immunglobülin artarsa poliklonal gamopati denir. Ör. Viral hepatit, sarkoidoz, romatoid artrit, kronik infeksiyonlar vb. Monoklonal artışın (paraproteinemi) en sık sebebi idiopatik monoklonal gamopatidir. Demir emiliminin özeti  BİYOKİMYA 55 Multipl miyelomda başta IgG‛nin hafif zincirlerinden oluşan ve ağır zincir içermeyen, 60°C‘lik ısıya dayanıklı Bence Jones proteini idrarda artmaktadır. Waldenström makroglobülinemi ve kriyoglobülinemi de IgM sınıfından monoklonal antikorların artmıştır. IgGler; klasik kompleman yolunu aktivasyon güçlerine göre sıralandığında Ig G3>Ig G1>Ig G2 şeklindedir. Ig G4 kompleman yolunu aktive edemez. IgG molekülünün, antijen ile özgül olarak bağlanan bölgeleri hangileridir... VL, VH İmmünoglobulinlerin özgüllüğü ile ilgili temel bilgiler... - Özgüllüğü belirleyen bilgi, immunglobülinin primer yapısında bulunur. - Bir plazma hücresinin ürettiği immünoglobulinler, birden fazla farklı haptenik grubu tanıyıp onlara bağlanabilir. - Özgüllüğü sağlayan amino asit dizisi için gerekli bilgi, immünoglobulinin sentezlendiği hücrenin DNA‛sında bulunur. - Aynı hücrede sentezlenen immünoglobulinler aynı özgüllüğe sahiptir. - Tipik antijen-antikor birleşmesi zayıf bir etkileşimle gerçekleşir. I g A ; d i m e r i k y a p ı d a olup yeni doğanları intestinal infeksiyonlardan korur. Sekretuar IgA, bağırsak ve bronş membranları ile laktasyondaki meme duktusları gibi dokularda sentezlenmektedir. Selektif Ig A eksikliği, primer immun yetmezliklerin en sık nedenidir. Uzun süreli fenitoin kullanan hastalarda da IgA eksikliğine ve D vitamini eksikliğine sık rastlanır. IgM; pentamer yapıda olup alfa2- makroglobülinle birlikte molekül ağırlığı en yüksek olan maddelerden biridir. İntrauterin dönemde çocuk tarafından sentezlenen ilk Ig‘dir. ENTEGRE ENDOKRİN KİTABIMIZ... TIKLAYINIZ  56 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ IgM, Klasik kompleman aktivitesini başlatan en önemli Ig‛dir. Eritrosit yüzey antijenlerine karşı oluşan soğuk antikorlar IgM sınıfındadır. Akut infeksiyonlarda ilk sentezlenen IgM‛dir. Ig E; saman nezlesi, astım, egzema ve ürtiker gibi allerjik olaylarda görülür. Ig E‛nin reseptörü, bazofil ve mast hücre yüzey membranlarında bulunur. İmmunglobülinler serumdaki konsantrasyonlarına göre sıralandıklarında IgG> IgA> IgM> IgD> IgE J proteini içeren immunglobulinler... IgM-IgA Fibrinojendeki fibrinopeptidlerde bulunan ve fibrinojenin fibrin gibi agregat oluşturmasını engelleyen yapılar... Aspartat, glutamat ve tirozin sülfat Pıhtılaşma sürecinde trombinin etkisi olan basamaklar... Fibrinojenin fibrine dönüşümü, Faktör V‛in faktör Va‛ya dönüşümü, Faktör VIII‛in faktör VIIIa‛ya dönüşümü, Protein C‛nin protein Ca‛ya dönüşümü Pıhtılaşma sonucu oluşan fibrini eriten ve fibrinolitik sistemde yer alan faktör... Plazmin Fibrin monomerlerini polimer hale getiren faktör... F XIIIa Klasik kompleman yolu, antijen-antikor kompleksinin C1q proteinine bağlanması ile başlar. C 3a ve C 5a, kemotaktik ve anafilatoksik etkili. C 5a, C 3a‛ ya göre 1000 kat daha güçlü, kemotaktik ve anafilatoksik etkisi en belirgin maddedir. Alternatif kompleman yolu, gram (-) bakterilerin endotoksinlerinin C 3b‛ye bağlanmasıyla başlar. C 5b, C 6, C 7 ve C 8 proteinlerinin oluşturduğu komplekse C 9 proteinin bağlanması ile Membran Atak Kompleksi (MAC) meydana gelir.  BİYOKİMYA 57 Herediter anjiödemde, C-1q esteraz inhibitör (C-1 inhibitör) eksikliği mevcuttur. Neisseria cinsi bakteri infeksiyonlarında MAC eksikliği görülmektedir. İkinci trimester üçlü tarama testinde kullanılan plazma proteini... Alfa fetoprotein İnflamatuvar bağırsak hastalığını, irritabl bağırsak sendromundan ayırmak için kullanılan belirteç... Fekal kalprotektin ENZİMLER Enzimlerin genel özellikleri: - Enzimler protein yapısındadırlar (ribonükleazlar ve peptidil transferaz hariç) - Enzimlerin katalitik gücü çok yüksektir. - Enzimler katalizledikleri reaksiyona özgüllerdir. - Enzimler denge sabitini değiştirmezler. - Enzimler katalizledikleri tepkimelerin aktivasyon enerjisini düşürürler. - Enzimlerin bir kısmı aktif olarak sentezlenirken bir kısmı da proenzim olarak sentezlendikten sonra seçici proteolizle gittikleri bölgede aktif hale gelirler. Enzimlerle ilgili olarak... Enzimin protein kısmı apoenzim olarak adlandırılır. Bazı katalitik RNA‛lar hariç hemen hepsi protein yapıdadır. Holoenzim, protein olmayan yapı da içerir. Reaksiyonun denge sabitine etki etmezler. Enzimler, serbest aktivasyon enerjisini azaltarak reaksiyon hızını arttırırlar. Enzimlerin katalitik gücü çok yüksektir. Enzimler katalizledikleri reaksiyona özgündür. Enzimler reaksiyonun denge sabitesini değiştirmez. DÖNEM 3’LER İÇİN EKSTRA NELER VAR? TIKLAYINIZ  58 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Enzimler protein yapısındadır. Enzimlerin büyük bir kısmı aktif olarak sentezlenir. Bir reaksiyonun hızı (V) birim zamanda ürüne çevrilen substrat molekülü sayısıdır. Genelde μmol ürün/dk olarak ifade edilir. Km, bir enzimin maksimum hızın yarısına (Vmax/2) erişmesi için gerekli olan substrat konsantrasyonudur. Km sabitesi bir enzime ve onun substratına özeldir. Km denge sabitesi enzim varlığında değişmez. Serin proteazları ve özellikleri: Tripsin, kimotripsin, elastaz, plazmin, tPA, aktive pıhtılaşma faktörleri. Bu enzimler peptid bağlarını parçalar ve aktif bölgelerinde aktive olmuş serin artığı içerirler. Diizopropilfluorofosfat bu enzimleri inhibe eder. Enzim aktivitesinin kontrolünde etki eden durumlar ve etki hızları... 1. Substrat varlığı: Hemen devreye girer. 2. Ürün inhibisyon: Hemen devreye girer. 3. Allosterik etkileşimler: Hemen devreye girer. 4. Enzimlerin kovalent modifikasyonla düzenlenmesi: Hemen veya dakikalar içinde devreye girmektedir. 5. Enzim sentezinin indüklenmesi ve baskılanması: En yavaş devreye giren mekanizmadır. Saatler veya günler içinde devreye girer.  BİYOKİMYA 59 Enzim hızına etki eden başlıca faktörler; substrat miktarı, pH, son ürün, ısı, allosterik aktivatör veya inhibitörlerin varlığı, enzim miktarındaki değişiklikler ve kovalan modifikasyonlar. Enzimlerin Km değeri ile ilgili başlıca özellikler... - Maksimum hızın yarısını veren substrat konsantrasyonudur - Enzim miktarı ile değişmez, - Kompetitif inhibisyonda artar, - Non-kompetitif inhibitörler enzimin Km değerini değiştirmez. Allosterik veya kovalent modifikasyonla enzimler saniyeler dakikalar içinde aktive veya inhibe olabilir. Enzimlerin kovalent modifikasyonu - Enzimlerin fosforilasyonu ve defosforilasyonu. - Bir enzim sentezde rol oynuyorsa genellikle defosforile durumu aktiftir; bir enzim yıkımda rol oynuyorsa genellikle fosforile durumu aktiftir. - İnsülin sitrat liyaz ve fosfodiesteraz enzimlerini fosforiller ve aktive eder, diğerlerini defosforile eder. - Proteinlerde serin, treonin ve tirozindeki hidroksil gruplarına fosfat eklenir. Allosterik enzimlerin başlıca özellikleri... - Kooperativite gösterirler - Michaelis-Menten kinetiğine uymazlar. - Kinetik eğrileri sigmoidaldir. - Pozitif ya da negatif efektörleri vardır. - Metabolik yolakların kontrol basamağıda görev alır. - Reaksiyonları tek yönlüdür. Kompetitif inhibisyon özellikleri - İnhibitör ve substrat yapıca birbirine benzer, - İnhibitör aktif bölgeye reverzibl bağlanır - Km artar - Vmax değişmez. DÖNEM 4’LER İÇİN EKSTRA NELER VAR? TIKLAYINIZ  60 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Non-kompetitif inhibisyon özellikleri - İnhibitör ve substrat yapıca birbirine benzemez. - İnhibitör aktif bölge dışına reverzibl veya irreverzibl bağlanır, - Km değişmez - Vmax azalır. KLİNİK ENZİMOLOJİ Laktat dehidrogenazın izoenzimlerinden anoda en hızlı göç eden ve kalp krizinde artan... LDH1 Laktat dehidrogenazın izoenzimlerinden kanda en çok bulunan; LDH2 Laktat dehidrogenazın izoenzimlerinden akciğer hasarına duyarlı olan. LDH3 Laktat dehidrogenazın izoenzimlerinden karaciğer hasarına en duyarlı olan. LDH5 Beyinde LDH izoenzimlerinin tamamı bulunmasına rağmen, beyin hastalıklarında kanda LDH değişmez. Megaloblastk anemi total LDH‛ın en çok arttığı durumdur. Karaciğerle fonksiyon testlerinin başlıca örnekleri... Transaminazlar (AST, ALT), LDH, alkalen fosfataz, GGT, 5‛- nükleotidaz, bilirubin, total protein, albümin ve protrombin zamanı sayılabilir. Serum alkalen fosfatazın kaynaklandığı dokular... Karaciğer, kemik, intestinal mukoza, böbrek, plasenta ALT, AST, LDH, glutamat dehidrogenaz, alkol dehidrogenaz, izositrat dehidrogenaz ve malat dehidrogenaz karaciğer hücre (hepatosit) lezyonunu yansıtmaktadır. İzositrat dehidrogenaz; parankimal karaciğer hastalıklarının duyarlı bir göstergesidir. Alkalen fosfataz, GGT, 5‛-nükleotidaz ve lösin amino peptidaz → kolestaz tanısında kullanılmaktadır. ALT ve AST düzeylerinin hepatit geçiren bir hastada 6 - 12 ay süresince yüksek düzeylerde seyretmesi kronikleşme belirtisidir.  BİYOKİMYA 61 Masif nekrotizan hepatit olan fulminan hepatitte serum enzim düzeyleri birkaç günde artar sonra hızla azalmaktadır. Transaminaz‛ların ani bir şekilde azalması sağlam hücre kalmadığının bir göstergesidir. B i l i y e r o b s t r ü k s i y o n d a a l k a l e n f o s f a t a z sentezi artmaktadır. Alkalen fosfataz, osteoblastik aktivite artışından etkilenir. Hamilelerde, 3. trimesterde alkalen fosfatazın plasental izoenzimi fizyolojik olarak artar. Bu yüzden, hamilelikte kolestaz tanısında alkalen fosfataz yanıltıcı olabilir. Çocuklarda alkalen fosfataz büyüme çağında fizyolojik olarak yüksek olduğu için 5‛-nükleotidaz, kolestaz tanısında daha değerlidir. GGT (gama-glutamil-transferaz veya transpeptidaz): Hepatositler ve renal tübül hücrelerinde bol miktarda bulunur. GGT enzimi, obstruktif sarılıkları ve kolesistiti göstermede ALP, 5‛-nükleotidaz, lösin aminopeptidaz dan çok daha değerlidir. GGT (gama-glutamiltransferaz veya transpeptidaz): A- Kolestazın en iyi göstergesi, B- Alkolik hepatitin en iyi göstergesi, C- Hücre membranlarından, amino asitleri taşır, D- KC tm‛de en spesifik artan enzimdir. Gama-Glutamil siklusu; membranlardan glutatyon (GSH) varlığında amino asitlerin taşınmasında ve tüketilen glutatyonun yeniden sentezinde rol alır. Gama-Glutamil siklusunda 6 enzim bulunur; bunlardan sadece gama-glutamil-transpeptidaz plazma membranında yerleşmiştir. Diğer beşi sitozoliktir; gama- glutamil- siklotransferaz, oksoprolinase, gama-glutamil- sistein sentetaz, glutatyon sentetaz ve dipeptidaz. Hangi amino asit γ-glutamil siklusu ile hücreye taşınmaz? Prolin Miyokartta bol bulunmasına rağmen, yarı ömrü çok kısa olduğu için, kalp krizinde tanı ve takipte kullanılmayan enzim; izositrat dehidrogenaz.  62 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Miyokart infarktüsünde akut evrede reperfüzyon akım takibi için kullanılan dört belirteç; Miyoglobin, CK-MB, Troponin I ve Troponin T‛dir. CK-1 (CK-BB)... Beyin, BOS, prostat CK-2 (CK-MB)... Kalp kası, çizgili kas CK-3 (CK-MM)... İskelet kası, kalp kası Kandaki Başlıca Klinik Enzim Enzimlerin Başlıca Uygulamalar Kaynakları Alanin Hepatik parankimal Karaciğer aminotransferaz hastalıklar Karaciğer, kemik, Hepatobiler hastalıklar, Alkalen fosfataz barsak mukozası, kemik hastalıkları plasenta, böbrek Tükrük bezleri, Amilaz Pankreatik hastalıklar pankreas Aspartat Kalp, karaciğer, Hepatik parankimal aminotransferaz iskelet kası, eritrosit hastalıklar Kas hastalıkları, myokard Kreatin kinaz İskelet kası, kalp infaktüsü Karaciğer, pankreas, γ-Glutamil-transferaz Hepatobilier hastalıklar böbrek Hemolitik ve Kalp, eritrosit, iskelet megaloblastik anemiler, Lakat dehidrojenaz kası, lenf nodları, lösemi ve lenfomalar, karaciğer çeşitli kanserler Lipaz Pankreas Pankreatik hastalıklar 5’-Nükleotidaz Karaciğer Hepatobilier hastalıklar TUS ARTIK CEPTE İŞTE E-TUSDATA TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 63 Kas liflerinde nekrozla giden hastalıklarda (ör. müsküler distrofiler, polimiyozit ve rabdomiyoliz) total CPK en yüksek düzeylerine çıkar. Müsküler distrofi; Duchenne tipi kas distrofisi, X‛e bağlı resesif, anormal distrofin geni yol açar. Müsküler distrofide, semptomlar başlamadan önce serum CPK aktiviteleri yükselir ve normalin 10 katından fazla değerlere rastlanır. Müsküler distrofide, kadınlar taşıyıcı olduğu için % 75‛inde CPK yüksek. Birçok ilaç ve kimyasal maddeler toksik miyopati yaparak CPK‛yı artırabilir. Narkotik analjezikler, alkol, D -penisilamin, fibrik asit analogları ve HMG-CoA redüktaz inhibitörleri. Malign hiperpireksi ciddi seyirli toksik bir miyopatidir. Genellikle genel anestezide, bazen sadece kas gevşetici alanlarda da ortaya çıkmaktadır. Nöbetler esnasında serum CK aktiviteleri yüksektir. Malign hipertermide, riyanodin reseptör genindeki mutasyonlar sorumlu.Tedavisinde dantrolen veya riyanodin kullanılır. Cerrahi, intramüsküler enjeksiyonlar ve egzersiz sonu değişiklikler kaslarda travmaya yol açarak, CPK‛yı arttırır. Ameliyatlardan sonra CK değerleri yükselir ve eğer miyokard infarktüsü de şüphe ediliyorsa, CK - MB mutlaka ölçülmelidir. Özellikle akut ve kısa süreli şiddetli egzersizler sonucu serum CK değerlerinde yükselmeler görülebilir. Hipotiroidi de total CK düzeyi artmaktadır. Kemiğin Paget hastalığı alkalen fosfatazın en çok yükseldiği (normal üst değerin 10 katından fazlasına çıkabilir) durumdur. Hem primer hem de sekonder kemik tümörlerinde alkalen fosfataz normal üst değerin 5 katı kadar yükselir. Osteomalazi ve raşitizmde, kemik kırıklarının iyileşmesi esnasında alkalen fosfataz artar.  64 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Osteoporozda osteoblastik aktivite artmadığı için alkalen fosfataz genellikle normal bulunur. Osteolitik aktivitenin arttığı osteolitik sarkomlar ve multipl miyelomun kemik metastazlarında ALP normal sınırlar içerisindedir, ancak asit fosfataz artmıştır. Prostat kanserinin kemik metastazlarında ALP ile birlikte asid fosfataz artmaktadır. Prostat Ca‛da prostatik (tartarat ile inhibe olan) asit fosfataz düzeyleri artar. Primer karaciğer tümörü ve metastazlarında fizyolojik değişikliklerden etkilenmeyen GGT karaciğer hasarının önemli bir belirleyicisidir. Amilaz ve lipaz pankreas kanserlerinde artmakta, ancak lipaz daha değerlidir. Neoplastik dokularda hücre proliferasyonu ve oksijen kullanımı arttığı için glikolizde görevli LDH ve fosfoheksoz izomeraz düzeyleri artmaktadır. Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz eksikliğinde eritrosit membran direncinde önemli bir yeri olan pentoz fosfat yolu bozulduğundan şiddetli bir hemolitik kriz görülür. Eritrositlerde transketolaz aktivitesi, tiamin eksikliğinde azalır (Tiyamin eksikliğinde tanı koydurucu). Transketolazın arttığı tek durum; pernisiyöz anemi. Riboflavin eksiliğinde, eritrositlerde glutatyon r e d ü k t a z aktivitesinin a z a l m a s ı tanı koydurucudur.  BİYOKİMYA 65 Megaloblastik anemi ve lösemilerde hidroksi bütirat dehidrogenaz (LDH-1) artışına sekonder LDH aktivitesinde artış olur. F o n k si yo n e l pl az m a e n z i m l e r i... Lipoprotein lipaz, psödokolinesteraz ve aktive olmuş pıhtılaşma faktörleri. Psödokolinesteraz, karaciğer, pankreas, kalp, beyin beyaz materyalinde bulunur. Organofosfat zehirlenmelerinde ve süksinil kolin apnesinde psödokolinesteraz düzeyi düşüklüğü tanı koydurucudur. Normalde idrarda bulunan enzim; amilaz. Tübüler hücrelerden kaynaklanan bazı enzimler, tübüler harabiyeti gösterirler. Özellikle böbrek transplantlarının rejeksiyonunda N- asetil glukozaminidaz (NAG) kullanılabilir. Hangi organ hastalığında kanda LDH değişmez… Beyin Hangi doku kandaki LDH‛ın kaynağı değildir… Beyin Kanda total LDH‛ın en çok arttığı durum… Megaloblastik anemi Karaciğer parankim hasarının en duyarlı göstergesi… İzositrat dehidrojenaz Hangi enzimin düzeyinin 6 - 12 ay yüksek düzeylerde seyretmesi kronikleşme hepatite işaret edebilir… ALT Hangi enzimin hamilelerde 3. trimesterde artışı fizyolojiktir… Alkalen fosfataz Gamma glutamil siklusunda yer alan enzimlerden hangisi plazma membranı üzerinde yerleşmiştir… GGT Hangi aminoasid γ-glutamil döngüsü ile hücreye taşınmaz… Prolin Kas harabiyeti ve hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılan en önemli enzim… Total CPK Alkalen fosfatazın en çok yükseldiği durum… Paget hastalığı Alkalen fosfataz düzeyinin artmadığı durum… Osteoporoz  66 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ Transketolazın arttığı tek durum hangisidir… Pernisiyöz anemi Riboflavin eksiliğinde, eritrositlerde hangi enzimin aktivitesinin azalması tanı koydurucudur… Glutatyon redüktaz Hangisi fonksiyonel plazma enzimlerindendir? Lipoprotein lipaz, aktive pıhtılaşma faktörleri TÜMÖR BELİRTEÇLERİ Tümör belirleyicilerinin kullanım alanları... - Genel populasyonun taranması - Semptomatik hastaların ayırıcı tanısı - Kanserin klinik evrelemesi - Tümör büyüklüğünün tahmini - Hastalığın prognozunun saptanması - Kanser rekürrensinin saptanması - Tedaviye yanıtın izlenmesi - Tümör kitlesinin radyoimmuno lokalizasyonu Tümör belirleyicilerinin en yaygın olarak kullanıldığı alan... Tedavinin izlenmesidir. Nöron Spesifik Enolaz (NSE); Özellikle çocuklardaki nöroblastomlarının yaklaşık %90‛nında artar. Yüksek NSE düzeyleri = Prognozun kötü olduğunu gösterir. NSE ayrıca melanom ve küçük hücreli Akc Ca‛da da artar. Prostat Spesifik Antijen; organ spesifik, az sayıdaki tümör markerlarından biridir. PSA, prostat kanserinin erken teşhisi için etkili bir marker değildir. Çünkü PSA prostat dokusuna spesifiktir, kanserine değil. Prostat Spesifik Antijen serin proteaz ailesine mensup olup proteolitiktir. ONLINE EĞİTİMDE NELER VAR? TIKLAYINIZ  BİYOKİMYA 67 Kalsitonin; tiroid‛in ailesel medüller karsinomu taramalarında işe yarar. Human koryonik gonadotropin (hCG); gebelik, trofoblastik hastalıklar ve germ hücreli tümörlerde yükselir. hCG‛nin en yüksek düzeyleri (>1 milyon IU/L) trofoblastik tümörlerde görülmektedir. hCG kan beyin bariyerini geçemediğinden, BOS‛ta artan hCG, beyin metastazını düşündürmelidir. Alfa Fötoprotein (AFP); hepatoselüler karsinom için marker. CA 15-3 ve CA27-29; meme karsinomu için marker olarak kullanılmaktadır. CA-125; Over ve endometriyal karsinom için marker olarak kullanılmaktadır. DU-PAN-2; Pankreas kanseri için marker. CA 19-9, CA 242 ve CA 50; Kolorektal ve pankreas karsinomu için marker olarak kullanılmaktadır. CA 72-4; gastrointestinal trakt ve over karsinomu için marker olarak kullanılmaktadır. Meme Ca‛da östrojen ve progesteron reseptörü, pozitif olan hastalar, hormonal tedaviye cevap verirler. Hastalarda yaşam süresi daha uzundur. Hangi tümör markerı bir kanser türüne spesifiktir… Kalsitonin Hangi tümör markerı meme Ca takibinde kullanılır… CA 15-3 veya CA 27-29 Hangi enzim tümör markerı olarak kullanılmaz… ALT veya AST  68 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ SORULAR 1. Aşağıdaki amino asitlerden hangisi hidrofobik bağ oluşumuna katılabilir? A) Tirozin B) Aspartat C) Glutamat D) Valin E) Lizin Doğru cevap: D 2. Aşağıdaki amino asitlerden hangisinin asimetrik karbon atomu yoktur? A) Alanin B) Treonin C) Glisin D) Tirozin E) Izolösin Doğru cevap: C 3. Hemoglobinin oksijen bağlaması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Hemoglobine oksijen moleküllerinin bağlanması kooperatiftir. B) Ortamın pH sı düştükçe hemoglobinin oksijene afinitesi azalır. C) Ortamda CO2 arttıkça hemoglobinin oksijene afinitesi artar. D) 2,3-bisfosfogliserat hemoglobinin oksijene afinitesini azaltır. E) Hem yapısındaki demir yükseltgendiğinde, hemoglobin oksijen bağlayamaz. Doğru cevap: C  BİYOKİMYA 69 4. Aşağıdaki amino asitlerden hangisi transaminasyona girmez? A) Alanin B) Histidin C) Tirozin D) Lösin E) Lizin Doğru cevap: E 5. Glutamat dehidrogenaz enzimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Reaksiyon mitokondride gerçekleşir. B) ATP ve GTP bu enzimin allosterik aktivatörüdür. C) Katalizlediği reaksiyon geri dönüşlüdür. D) Proteinden zengin diyet bu enzimi aktive eder. E) Koenzim olarak hem NAD+ hem de NADP+ ‘yi kullanabilir. Doğru cevap: B 6. Aşağıdaki enzimlerden hangisi üre döngüsünde görev almaz? A) Karbamoil fosfat sentetaz II B) Arjinaz C) Ornitin transkarbamoilaz D) Arjininosüksinat sentetaz E) Arjininosüksinat liyaz Doğru cevap: A 7. Hiperamonemili bir hastada, aşağıdakilerden hangisinin amonyak seviyesinin düşürülmesine katkısı olmaz? A) Arjinin verilmesi B) Glutamin verilmesi C) Diyetle alınan proteinlerin azaltılması D) Sodyum benzoat verilmesi E) Fenilasetat verilmesi Doğru cevap: B TUSDATA DERS NOTLARIMIZIN İNTROSU TIKLAYINIZ  70 TUS HAZIRLIK MERKEZLERİ 8. Amonyak intoksikasyonunda azalarak nörolojik belirtilerden sorumlu olan madde hangisidir? A) Piruvat B) α-Ketoglutarat C) Glutamin D) Okzaloasetat E) Sitrat Doğru cevap: B 9. Amino asit yıkımı ile hangisi direkt olarak oluşmaz? A) Alfa– Ketoglutarat B) Süksinil CoA C) Fumarat D) Oksalasetat E) Sitrat Doğru cevap: E 10. Aşağıdakilerden hangisinin idrardaki artışı amino asit metabolizması ile ilgili kalıtsal bir bozukluğu göstermez? A) Fenilpirüvat B) Homogentisik asit C) Karnitin D) Dallı-zincirli α-keto asitler E) Homosistein Doğru cevap: C 11. Aşağıdakilerden hangisi dibazik amino asitlerin renal tübüler geri emilim bozukluğu sonucu meydana gelen bir hastalıktır? A) Sistinosis B) Homosistinüri I C) Sistinüri D) Sistationinüri E) Hipermetioninemi Doğru cevap: C 12. Aşağıdaki enzim eksikliği ve metabolik hastalık eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) Histidaz – Histidinemi B) Sistatiyonin sentaz – Sistatiyoninemi C) Homogentisik asit oksidaz – Alkaptonüri D) Fenilalanin hidroksilaz – Fenilketonüri E) Tirozinaz – Albinizm Doğru cevap: B  BİYOKİMYA 71 13. Hemoproteinlerin yıkımı sırasında oluşan ’hem’ grubundan demirin serbestleşmesini ve böylece tekrar kullanımını sağlayan enzim aşağıdakilerden hangisidir? A) Ferroşelataz B) Hem oksijenaz C) Ferroksidaz D) Glukuronil transferaz E) Biliverdin redüktaz Doğru cevap: B 14. Aşağıdaki patolojik durumların hangisinde konjuge hiperbilirubinemi görülür? A) Hemolitik anemi B) Crigler-Najjar sendromu C) Dubin-Jonhson sendromu D) Fizyolojik neonatal sarılık E) Gilbert sendromu Doğru cevap: C 15. Bilirübin sentezindeki öncül molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Biliverdin B) Bilirübin diglukuronid C) Ürobilinojen D) Ürobilin E) Sterkobilin Doğru cevap: A 16. Porfiria olduğu düşünülen bir hastanın öyküsünde ve muayene