İş Sağlığı ve Güvenliği Tarihsel Gelişimi PDF

1  Uluslararası düzenlemeler ve ulusal mevzuat öncelikle, çalışanların çalışma hayatı içerisinde korunmalarını sağlayabilecek bir çalışma ortamı ile iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin temin edilmesini amaçlamaktadır.  Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de sanayileşmenin...

1  Uluslararası düzenlemeler ve ulusal mevzuat öncelikle, çalışanların çalışma hayatı içerisinde korunmalarını sağlayabilecek bir çalışma ortamı ile iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin temin edilmesini amaçlamaktadır.  Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de sanayileşmenin gelişim düzeyine bağlı olarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda yasal, tıbbi ve teknik çalışmalar yapılmıştır. 2 Çalışanlar açısından iki temel risk söz konusudur; İş kazası Meslek hastalığı 3  ILO’nun (Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization)) verilerine göre ölümlü iş kazası oranlarında en iyi olan ülke İngiltere olup, ülkemizdeki ölümlü iş kazası oranı bu ülkenin oranından 15 kat daha fazladır. ILO rakamlarına göre ölümlü iş kazası oranlarında en fazla orana sahip ülke Türkiye ile birlikte Hindistan ve Rusya’dır. 4  İş sağlığı ve güvenliğinin ulusal stratejisini belirlemek amacıyla, iş kazası ve meslek hastalıklarında öne çıkan riskli sektörleri değerlendirmek ve sektörel analiz yapmak gerekmektedir. Bu konuda SGK istatistikleri en büyük yardımcı olarak ön plana çıkmaktadır. Sektörler dikkate alındığında; inşaat, metal, maden, taşımacılık sektörleri maalesef ön plana çıkmaktadır. 5  İnsanlığın doğa ile savaşımı ile başlayan ve değişik aşamalardan geçen çalışma yaşamındaki gelişmeler, iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının da gündeme gelmesine yol açmıştır. Üretim araçlarında ve üretim yöntemlerindeki değişim ve dönüşümler sonucunda çalışanların sağlık ve güvenlik sorunları da çoğalmış ve giderek önem kazanmaya başlamıştır. 6  Sanayi devrimi öncesi dönemde ünlü tarihçi Heredot; yüksek enerjili besinlerle beslenilmesi gerektiğine  M.Ö. 370 tarihinde Hipokrates; kurşunun zararlı etkilerinden söz etmiş ve kurşunun yolaçtığı saplanıcı biçimdeki karın ağrısından söz etmiştir. Aynı zamanda, kabızlık, felç ve görme bozuklukları ile kurşuna maruz kalma arasında ilişki bulunduğunu gözlemiştir.  Roma İmparatorluğu döneminde toksikolojiye değinilmiştir.  Bu dönemde yapılan çalışmalar sağlık ve güvenlik sorunlarının belirlenmesi ve tanımı ile sınırlı kalmamış, zararlı etkilerden korunma yöntemleri de geliştirilmiştir. 7  Daha sonraları ise çalışanların sağlık ve güvenlik sorunlarının çözümünde, Paracelsus, Agricola ve Ramazzini önemli çalışmalarda bulunmuştur ve sorunların çözümüne katkı sağlamışlardır.  Ramazzinin, uzun incelemeler sonucu 1713 yılında yayınladığı ‘’De Morbis Artificum Diatriba’’ isimli kitabında özellikle iş kazalarını önlemek için, iş yerlerinde koruyucu güvenlik önlemlerinin alınmasını önermiştir. Asıl uzmanlığı epidemiyoloji olduğu halde meslek hastalıkları konusunda üne kavuşmuş ve işçi sağlığının kurucusu sayılmıştır. 8  Sanayi devriminin oluşturduğu sorunların çözümü amacıyla yasal düzenlemeler yapılması ve güvenlik önlemlerinin geliştirilmesi konularındaki çalışmalar yoğunlaşmıştır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk yasal düzenlemeler İngiltere’de madencilik sektörüne (kömür madenleri) yönelik başlamıştır. 9  1802 yılında ‘’Çırakların Sağlığı ve Morali’’ adli yasa çıkarılmıştır. Bu yasa Avrupa’da çıkarılan, ilk iş yaşamı ile ilgili yasal düzenlemedir; çalışma saatini günde 12 saat olarak sınırlandırmış, iş yerlerinin havalandırılmasını öngörmüştür.  Bu çalışmalardan etkilenen Michel Sadler 1832 yılında parlamentoya yeni bir yasa önerisi getirmiş ve 1833 yılında ‘’Fabrikalar Yasası’’ adı altında yürürlüğe girmesini sağlamıştır.  1842 yılında yapılan başka bir yasal düzenleme ile de kadınların ve 10 yaşından küçük çocukların maden ocaklarında çalıştırılmaları yasaklanmıştır. 10  1847 yılında çıkarılan ‘’On Saat Yasası’’ ile çalışma saatleri sınırlandırılmıştır.  1895 yılında ise bazı tehlikeli meslek hatalıklarının bildirimi zorunlu hale getirilmiştir. Bu gelişmeler sonucunda ünlü İngiliz iş hekimi Thomas Morison Legge ilk hekim iş güvenliği müfettişi olarak atanmıştır. 11  Daha 18. yüzyılda Avrupa’da gelişmeye başlayan sosyal güvenlik ilkeleri 19. yüzyılda yaygınlaşmış, çeşitli sigorta kurumları kurulmuş ve iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası uygulanmaya başlanmıştır. Ülkemizde de son yıllarda gittikçe popüler olan mesleki sigortalar henüz istenilen seviyede değildir. 12  Dünyadaki iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik çalışmalarda sendikaların katkıları yanında, 1919 yılında faaliyetine başlayan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ‘’Milletler Cemiyeti’’ne bağlı olarak bu konuda önemli çalışmalar yapmış ve 1946 yılında ise Birleşmiş Milletler ile imzaladığı anlaşma sonucu bir uzmanlık kuruluşu durumuna gelmiştir. Türkiye ILO’ya 1932 yılında üye olmuştur. 13  Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1946’da kurulma kararı alınmış ancak resmi olarak 1948’de kurulmuştur. Türkiye 1948 yılında WHO’ya üye olarak kabul edilmiştir. TBMM 1949’da Türkiye’nin üyeliğini onaylamıştır. 14  Bursa Belediye Kanunu ilk yayınlandığı yıllarda dünyada örneği olmayan bir çalışma idi.  28 Ocak 1946 tarih 4841 sayılı Çalışma bakanlığı Kuruluş Yasası’nın birinci maddesi ile Bakanlığın görevleri arasında sosyal güvenlikte yer almıştır. Mevzuatımıza sosyal güvenlik ilk kez bu yasa ile girmiştir. 16 Türkiye’de Çıkarılan İş Kanunları 3008 sayılı İş Kanunu: 1936 1475 sayılı İş Kanunu: 1971 4857 sayılı İş Kanunu: 2003 6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: 2012 17 Osmanlı I. Tanzimat ve Öncesi  1502: Bursa Belediye Kanunu  1766: Kütahya Fincancılar Sözleşmesi  Loncalar + Orta sandığı ve Teavün sandığı  Ahilik Teşkilatı: Lonca teşkilatı haline geldi. 18 2. Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi  1850: Polis nizamnamesi  1865: Dilaverpaşa nizamnamesi  1869: Maadin nizamnamesi  1871: Ameleperver Cemiyeti  1895:Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti 19 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi 1921: Ereğli Kömür Havza Yasası (2 tane) 1924: Hafta tatili yasası 1926: Borçlar Kanunu 1930: Umumi Hıfzısıhha Kanunu 1936: 3008 sayılı iş kanunu 1946: Çalışma Bakanlığı kuruldu. 1971: 1475 sayılı iş kanunu 2003: 4857 sayılı iş kanunu 2012: 6331 sayılı iş kanunu 20 Dünyada İSG Tarihsel Gelişimi  1802 – İngiltere: Çıraklık Kanunu  1833 – İngiltere: Fabrikalar Yasası  1847 – İngiltere: 10 Saat Yasası  1918 – İngiltere: 8 Saat Yasası  1919: ILO kuruldu (Türkiye 1932 yılında üye oldu) 21 Bazı Avrupa Ülkeleri ve İSG Uygulamaları Almanya’da bütün işverenler yasal olarak iş güvenliği ile ilgili bir uzman ve bir iş yeri hekiminden hizmet almak zorundadır. Her ikisi de belirli veya belirsiz sürelerde istihdam edilebilmektedir. İsveç’te çalışma şartlarının geliştirilmesini amaçlayan önleme servisleri özel kurumlar tarafından sunulmaktadır. Büyük işletmeler dahili önleme servisleri kurmak, buna karşın küçük ve orta ölçekli işletmeler arası servisleri yada bu zorunluluklar için uygun olan sektör servislerini kullanmalıdırlar. 22  Hollanda’da 2005 yılına kadar işletmeler sertifikalı dahili veya harici önleme servisine başvurmak zorunda olup önleme servisleri bünyesinde işyeri hekimi, iş hijyenisti, iş güvenliği ve iş organizasonu uzmanları çalıştırmak zorundadır. İlgili personeli bünyesinde bulundurabileceği gibi dışarıdan hizmet alımı yapabilir.  Avusturya’da 2000 yılından bu yana en az bir işçisi olan işletmeler önleyici hizmet almak zorundadır. Önleyici hizmet ihtiyaca göre dahili, harici veya işletmeler arası olabilir. 23 Çalışma hayatına taraf olan ve çalışma koşullarını etkileyen birçok ulusal kurum ve kuruluş var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) İşverenler Sendikası (TİSK) İşçi sendikaları (Türk-İş, Hak-İş, DİSK) Üniversiteler, Sivil toplum kuruluşları, Meslek örgütleri 24  ÇSGB bünyesinde İSG alanında hizmet veren birimler aşağıda sıralanmıştır.  İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM)  İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM)  İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK)  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) 25 Uluslararası Kuruluşlar İş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmaları bulunan birçok uluslararası kurum ve kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri ise: Uluslararası Çalışma Örgütü – ILO Dünya Sağlık Örgütü – WHO Avrupa Birliği İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı – OSHA EU 26 ILO’nun dört temel stratejisi vardır: Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat oluşturmak Sosyal korunma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirme 27 ILO Sözleşmeleri ILO 111: Ayrımcılığı önleme ILO 155: Çalışma ortamı gözetimini düzenler ILO 161: İşyeri İSG hizmetlerini düzenler ILO 182: Çocuk istismarını önleme ILO 167: İnşaat işlerinde güvenlik ve sağlık sözleşmesi ILO 176: Maden İşlerinde güvenlik ve sağlık sözleşmesi 28  Amacı bütün halkların sağlığı, dünyada barış ve güvenliği sağlamak olan Dünya Sağlık Örgütü 1948 yılında kurulmuş ve Türkiye’de aynı yıl üyeliğe kabul edilmiştir. WHO Anayasası’nın yürürlüğe girdiği 7 Nisan her yıl ‘’Dünya Sağlık Günü’’ olarak kutlanmaktadır. 29  Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU OSHA); Avrupa Birliğinde işyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmayı kuruluş amacı olark benimsemiştir. Türkiye EU OSHA’ya aday ülke olarak, gözlemci statüsünde katılmaktadır. 30 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/2012063 0-1.htm) 3. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 4. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama-yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık. 31  İş yerlerinde işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan SİSTEMLİ VE BİLİMSEL ÇALIŞMALARA “ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ” denilmektedir. ❖ Çalışanları Korumak ❖ Üretim Güvenliğini Sağlamak ❖ İşletme Güvenliğini Sağlamak  İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmaya unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyon.  4857’de Madde 2 İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar. 4857’de Madde 2 Çalışan-İşçi: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişi.( 6331 sayılı İSG kanunu ile “işçi” yerine “çalışan” olarak tanımlanmıştır.) 4857’de Madde 2 İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. Bu kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. 4857’de Madde 2 Üçüncü Şahıs: İşveren tarafından yardımcı işler için sözleşme ile çalıştırılan gerçek veya tüzel kişi. Ör: Taşeron, servis sağlayıcı vb. Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışan. 6331  Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişi olarak tanımlanır. 6331  Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı temsil eder. 6331  Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) yasal olarak; “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş, İşyerlerine İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini vermek üzere kurulmuş, mevzuatın gerektirdiği fiziki ve tıbbi donanıma sahip, iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin (İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı ve Diğer Sağlık Personelinin) oluşturduğu özel kuruluşlar” şeklinde tanımlanmaktadır. 6331  İşyeri sağlık ve güvenlik birimi (İSGB): İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi, en az bir işyeri hekimi ile işyerinin tehlike sınıfına uygun sınıfta iş güvenliği belgesine sahip en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi ile oluşturulur. Bu birimde işveren diğer sağlık personeli de görevlendirebilir. Buradan da anlaşılacağı gibi İSGB ler işletme bünyesinde kurulan dışarıdan hizmet almak sureti ile sağlanamayan bir yükümlülüktür. 6331  Devlet kanun tüzük ve yönetmelikler çıkartarak bunları uygulama ve takibini yapmakla sorumludur. İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdür.  Sonuç olarak iş sağlığı ve güvenliğinde bir güvenlik kültürünün oluşturulması önemli bir olgudur. İş kazalarının neden olduğu maddi ve manevi kayıpların azaltılabilmesi; iş güvenliğine yönelik çalışmalara gereken önemin verilmesi ile başlar. 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/20 12/06/20120630-1.htm) 3. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 4. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama- yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.  İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDA DEVLET, İŞÇİ VE İŞVEREN KESİMİNİN BİRBİRİNDEN FARKLI ANCAK BİRBİRİNİ TAMAMLAYAN GÖREVLERİ VARDIR. DEVLET, MEVZUAT YAPMA, TEŞKİLATLANMA, DENETİM,YAPTIRIM UYGULAMA İŞVEREN, ÖNLEM ALMA İŞÇİ, ALINAN ÖNLEMLERE UYMA İLE YÜKÜMLÜDÜR.  İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili doğrudan ve dolaylı çok fazla kanun ve yönetmelik bulunmaktadır.  İngiltere  · 1802 – Çırakların Eğitimi ve Morali yasası- İlk kanun  · 1833 – En küçük çalışma yaşı – 10 yaş - Doktor raporu (işe giriş muayenesi)  · 1847 – İşyeri denetimi - İş müfettişliği – 10 saat yasası  1919 ILO kuruldu,  1948 WHO kuruldu,  1970 OSHA çıkarıldı, (Occupational Safety and Health Administration, Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi)  1996 EU-OSHA kuruldu  Osmanlı İmparatorluğu-1. Tanzimat dönemi ve öncesi ❖ Lonca (Orta Sandığı – Teavün Sandığı)  Osmanlı İmparatorluğu-2. Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi ❖ 1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi (Havza-i Fahmiye Teamülnamesi) ❖ 1869 Maadin Nizamnamesi ❖ 1871 Ameleperver Cemiyeti ❖ 1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti  Türkiye Cumhuriyeti Dönemi ❖ 1924- Hafta Tatili Yasası ❖ 1926- Borçlar Kanunu ❖ 1930- Belediyeler Yasası ❖ 1936- 3008 Sayılı İş Kanunu ❖ 1946- Çalışma Bakanlığı Kuruldu ❖ 1971- 1475 Sayılı İş Kanunu ❖ 2003- 4857 Sayılı İş Kanunu ❖ 2012- 6331 Sayılı İş Kanunu  Anayasa Kanun- KHK Uluslar arası Sözleşme Tüzük Yönetmelik Tebliğ Genelge  İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZ ANAYASA, ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER , YASALAR, TÜZÜKLER, YÖNETMELİKLER, TEBLİĞLER VE STANDARTLARDAN OLUŞMUŞTUR.  Hukuk; Kamu Hukuku ve Özel Hukuk şeklinde sınıflandırılabilir.  İş Hukuku da kamu hukukunun bir dalıdır. 1982 TARİHLİ ANAYASADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN KONULAR AŞAĞIDAKİ MADDELERDE HÜKME BAĞLANMIŞTIR;  MADDE 2: SOSYAL HUKUK DEVLETİ,  MADDE 5: KİŞİNİN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİ,  MADDE 17: YAŞAMA, MADDİ VE MANAVİ VARLIĞINI KORUMA VE GELİŞTİRME HAKKI,  MADDE 50: YAŞ, CİNSİYET VE GÜCE GÖRE ÖZEL KORUNMA  MADDE 56: HERKESİN SAĞLIKLI VE DENGELİ BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI,  MADDE 60: SOSYAL GÜVENLİK  Ferdi İş Hukuku: Bir işçiyle bir işveren arasındaki hukuki ilişkiyi ele alır ve düzenler. Aralarındaki sözleşme, iş sözleşmesidir. İş sözleşmesinden kaynaklanan hak ve borçların yerine getirilmesi, çalışma şartları, dinlenme süreleri, iş sağlığı ve güvenliği, iş sözleşmesinin sona ermesi ve sonuçları gibi kavramlar bireysel iş hukukunun kapsamına dahildir.  Toplu İş Hukuku: Burada taraflar bireysel iş hukukundaki gibi bireyler değildir. İş ilişkileri bireysel düzeyden kollektif düzeye gelmiştir. Taraflardan en az birisi sendika türü bir mesleki kuruluştur.  a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,  b) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,  c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,  d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,  e) Ev hizmetlerinde,  f) (…) çıraklar hakkında,  g) Sporcular hakkında,  h) Rehabilite edilenler hakkında,  ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.  a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,  b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,  c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,  d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,  e) Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,  f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler, ✓ ORGANİZASYON ✓ İDARİ GÖREVLER ✓ ÖNLEM ALMA ✓ EĞİTİM – BİLGİLENDİRME ✓ DENETİM İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER 1- TEKNİK ÖNLEMLERE İLİŞKİN 2- İŞYERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ORGANİZASYONUNA İLİŞKİN 3- İŞİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN a) Kadın Ve Çocukların Korunmasına İlişkin Düzenlemeler b) İş Sürelerine İlişkin Düzenlemeler  4857 SAYILI İŞ KANUNU MADDE 78’ GÖRE; İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK. İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ ✓ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ✓EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ✓ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ ✓GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ ✓İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ ✓GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ İŞYERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ORGANİZASYONUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER ✓4857 SAYILI İŞ KANUNU ✓UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU, ✓SOSYAL SİGORTALAR KANUNU ✓İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK ✓İŞYERİ SAĞLIK BİRİMLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK ✓İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLARIN HAKKINDA YÖNETMELİK. ✓ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK a) Kadın Ve Çocukların Korunmasına İlişkin Düzenlemeler  4857 SAYILI İŞ KANUNU  UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU  AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ  KADIN İŞÇİLERİN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMALARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK  GEBE VE EMZİKLİ KADINLAR İLE EMZİRME ODALARI VE KREŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK  ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK b) İş Sürelerine İlişkin Düzenlemeler  İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ  İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ  SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE ANCAK 7.5 SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK  POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALARA İLİŞKİN ÖZEL USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK İŞVERENLER İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI İÇİN,  Gerekli her türlü önlemi almak,  Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak,  İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek,  İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek,  Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek,  İşyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. İşçiler de, İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Alınan Her Türlü Önleme Uymakla Yükümlüdürler. 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/20 12/06/20120630-1.htm) 3. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 4. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama- yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.  6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 6 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri; Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren;  Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir.  Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını OSGB’lerden hizmet alarak yerine getirebilir.  İşveren;  İşyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi,  İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi,  Çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyeri şartlarına ve yönetmelik hükümlerine uygun İSG organizasyonunu oluşturur.  İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda İSGB kurar. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi İSGB; en az bir işyeri hekimi ile işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi ile oluşturulur. Bu birimde işveren diğer sağlık personeli de görevlendirebilir. Bu birimin asıl işin yürütüldüğü mekânda ve giriş katta kurulması esastır. Bu birimlerde; - 8 m2 iş güvenliği uzmanı odası, - 8 m2 işyeri hekimi (muayene) odası, - 12 m2 ilkyardım ve acil müdahale odası, bulunur. İSGB’nin bölümleri aynı alanda bulunur ve bu alan çalışanlar tarafından kolaylıkla görülebilecek şekilde işaretlenir. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi OSGB; kurulabilmesi ve hizmet sunabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan; a) En az bir işyeri hekimi, b) En az bir iş güvenliği uzmanı, c) En az bir diğer sağlık personeli, istihdamı zorunludur. OSGB’lerde tam süreli görevlendirilenler, başka bir OSGB’de veya işyerinde aynı unvanla veya Bakanlıkça yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitici unvanıyla görev alamaz.  OSGB’ler, İSG hizmetlerini işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre belirlenen sürelerden az olmamak kaydı ile yürütür.  OSGB’ler kuruldukları il ve sınır komşusu illerde hizmet sunmaya yetkilidir. Sınır illerin dışında hizmet verilebilmesi için, o illerde şube açılması zorunludur.  OSGB’ler tapu kütüğüne işyeri olarak kayıtlı bölümleri hariç mesken olarak kullanılan çok katlı binalarda ve işyeri olarak kayıtlı olsa dahi bodrum katlarda kurulamaz. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Md.17 Bakanlıkça yetkilendirilen toplum sağlığı merkezleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini vermek istedikleri takdirde yönetmelikte belirtilen şartları yerine getirirler. Toplum Sağlığı Merkezi (TSM): İşyeri hekimliği hizmeti vermek üzere Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilen merkezlerdir. TSM’lerde işyeri hekimliği hizmeti sunulabilmesi için; - En az bir işyeri hekimi, - En az bir diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunludur. İSG-KATİP Uygulaması: - İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi sözleşme bildirimlerine ilişkin iş ve işlemlerin daha etkin ve hızlı şekilde yürütülmesi amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce “İSG-KATİP” programı hazırlanmış ve 15.2.2013 itibariyle tüm işyerlerinin kullanımına ve 25.3.2013 itibariyle de e-Bildirge yöneticileri kullanıcılarına açılmıştır. İşveren, ortak, vekil, muhasebe ve işveren türlerine ait yetkiler kaldırılmış olup sadece e-Bildirge yöneticileri sisteme giriş yapabileceklerdir.  İş Güvenliği Uzmanlarının Görevleri; Rehberlik; - İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, - Kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi, konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak.  İş Güvenliği Uzmanlarının Görevleri; - İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. - İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda işverene önerilerde bulunmak. - İşyerinde meydana gelen çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan ramak kala olayların nedenlerini araştırmak ve işverene önerilerde bulunmak. Onaylı Defter; - İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her işyeri için tek olan defterdir. - Onaylı defter işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, Genel Müdürlük veya noterce her sayfası mühürlenmek suretiyle onaylanır. - Onaylı defter yapılan tespitlere göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalanır. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır. - Onaylı defterin asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından saklanır. Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından işveren sorumludur. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır. İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve görevlendirilmeleri;  İş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler.  6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (R.G 30.6.2012/28339)  İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği (R.G 29.12.2012/28512)  İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (R.G 29.12.2012/28512)  İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (R.G 27.11.2010/27768)  İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği (R.G 26.12.2012/28509, Değ: 29.03.2013/28602)  İlkyardım Yönetmeliği (R.G 22.05.2002/24762)  İşletmede çalışma ortamını iyileştirmek amacıyla risklerin tespiti ve alınabilecek tedbirler konusunda yönetime katkıda bulunmak,  İşletmenin İSG faaliyetlerini denetlemek,  İşletme içi demokrasiyi geliştirerek çalışma barışını sağlamak gibi amaçlarla, her seviyedeki çalışan ve yönetim temsilcilerinden oluşan, dahili bir danışma-denetim ve yürütme organıdır.  4857 sayılı İş Kanunu ile işyeri hekimi ve İSG Kurulu konusunda mevcut düzenlemeler korunmuş ve geliştirilmiş, iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü getirilmiş, işyeri İSG birimi kurma yükümlülüğü de eklenmiştir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesi: 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür. İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. Yönetmeliğin 6. maddesi İSG kurullarının yapısını belirlemektedir. Kurul ikisi şarta bağlı olmak üzere 7 kişiden oluşmaktadır. İşletmede sivil savunma uzmanı ve formen, ustabaşı, usta yoksa veya bu görev diğer üyelerden birine verilmiş ise kurul 5 kişiden de oluşabilir.  İşveren veya işveren vekili  İş güvenliği uzmanı  İşyeri hekimi  İnsan kaynakları, personel, sosyal veya idari-mali işler yürütmekle görevli bir kişi  Bulunması halinde sivil savunma uzmanı  Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta  Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci  Kurulun görev ve yetkileri: a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönetmelik taslağı hazırlamak, iç yönetmeliğin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını raporhaline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak, b) lş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek, c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak, ç) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek, d) lşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, bu programların uygulanmasını izlemek ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak, İş sağlığı ve güvenliği kurulu az tehlikeli iş yerlerinde 3 ay, tehlikeli iş yerlerinde 2 ay, çok tehlikeli iş yerlerinde 1 ay ara ile toplanır. e) Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirerin uygulamalarını kontrol etmek, f) İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek, g) İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları ve gündemi tespit etmek, işverene teklifte bulunmak, ğ) 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanununun 13. maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar vermek, h) İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak. Çalışmaktan kaçınma hakkı (6331 sayılı İSG Kanunu Madde 13) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhal kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. Kurul üyeleri bu Yönetmelikle kendilerine verilen görevleri yapmalarından dolayı hakları kısıtlanamaz, kötü davranış ve muameleye maruz kalamazlar.  İşverenin veya işveren vekilinin kurula ilişkin genel yükümlülüğü (1) İşveren veya işveren vekili, kurul için gerekli toplantı yeri, araç ve gereçleri sağlar. (2) İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer vakaların inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurur. 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/2012063 0-1.htm) 3. İş Sağlığı ve güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı resmi gazete) 4. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağliği ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 5. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama-yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.  Ergos: iş  Nomos: Yasa  Ergonomi:Yaşamın insana uygun hale getirilmesidir. (insan faktörleri).  Bu uygunluk sağlanırsa kişiler üzerindeki stres kalkar, daha rahat olurlar, işlerini daha hızlı yaparlar ve yanlışları daha az olur.  Ergonomi; iş bilimi demektir. Tanımı genişletirsek, “İnsanın anatomik özelliklerini, vücut ölçülerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önüne alarak; iş yerleşimi ve ortam değişkenlerinin etkisi ile oluşan organik ve psikolojik reaksiyonlara göre ,İNSAN-MAKİNE-ORTAM uyuşumunun temel kuramlarını araştıran ilim dalıdır” diyebiliriz.  Ergonomi; “İnsanı anatomik, antropometrik, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik açıdan inceleyen, katlanabileceği sınırları tespit eden, sonuçta işin insana, insanın işe uyumunu araştıran, disiplinler arası bilim dalıdır.”  Ergonominin amacı fabrika ve ofislerin, mobilyaların, donanımın, araç gerecin ve iş taleplerinin insan boyutları, yetenekleri, beklentileri ile uyum içerisinde olmasının sağlamaktır.  Ayrıca Ergonomi; sadece insanı kazalardan ya da hatalardan koruyarak üretimi aksatmamak değil, aynı zamanda çalışma ortamlarını da insanı mutlu edecek ortamlara dönüştürmeyi hedefler.  İnsan ergonomik olarak; fiziksel, fizyolojik ve psikolojik özelliklerine göre 3 grupta incelenir.  Fiziksel özellikler: kuvvet, tepki süresi, vücut ölçüleri, yaş, görme gücü, işitme gücü  Fizyolojik özellikler: yorgunluk; sigara, alkol ve ilaç kullanımı; kimyasal maddelerden etkilenme; hastalık; çevre şartları  Psikolojik özellikler: huy, endişe, vurdumduymazlık, dalgınlık  Kullanım kolaylığı,  Kullanıcıya uygunluk,  Rahatlık,  Sağlık ve güvenlik,  Performansı arttırması (hız, güvenilir, doğruluk, kesinlik)  Ergonomi, interdisipliner boyutlu bir daldır.  Hekimler, mühendisler, psikoloji alanında çalışanlar bu ekibin önemli elemanlarındandır.  Temel bileşenleri, anatomi, fizyoloji, psikoloji, mühendislik, tasarım ve yönetimdir.  Bilişsel ergonomi  Fiziksel ergonomi  Örgütsel ergonomi Ergonomi özelleşmelerinin hedefleri:  Fiziksel yönetim,  Beceri yönetimi,  Risk yönetimi,  Zaman yönetimi.  Fiziksel faktörler: Çevre koşulları (eşyalar)  Biyolojik etmenler: Vücut boyutları, vücut yetenekleri, fizyolojik süreçler  Psikolojik etmenler: Mental iş yükü, bilgi işleme,eğitim, güdülenme  İş etmenleri: İş gereksinimleri (zaman, hız), iş tasarımı  Örgütsel etmenler: Yönetim biçimleri  İşin dokümantasyonu ❖ Görev neden yapılmaktadır? ❖ Üretim miktarı ve kalite beklentisi nedir? ❖ Görevin yapılması için gerekli eleman sayısı nedir? ❖ Her bir görev aşamasının yapılabilmesi için gerekli adımlar nedir? ❖ Uzanım mesafelerinin belirlenmesi için çalışma yerinin basit krokisi ve ölçüleri ❖ Üretim sürecinde kullanılan parça ve maddeler ❖ İşin yapılması için gerekli araçlar ❖ İş istasyonu ve yakınındaki koşullar İş Faktörlerinin Analizi Stresler belirlenir ( işçi değerlendirmesi), sıralanır ve ağırlıklandırılır. İşyeri gözlemi, Ölçümler, Video kayıtları YİNELENEN ve SÜREKLİ OLAN ÇALIŞMA ❖ Her saatte ya da vardiyadaki çalışma sayısı iş standardı ve yöntem analizleri ile belirlenir. ❖ Yinelenen hareketler, ❖ Yapılan uygulamaların hızı ve frekansı ❖ Uygulama döneminin arasındaki toparlanma döneminin süresi  DURUŞ BİÇİMİNE BAĞLI STRESLER ❖ Uzanım mesafeleri, ❖ Dirsek yüksekliği, ❖ Gövdenin arkasına erişme, ❖ Tam dirsek fleksiyonu, ❖ Ulnar, radial bilek deviasyonu, ❖ Bilek fleksiyonu, ❖ Tam bilek ekstansiyonu ❖ açılarından değerlendirme yapılmalıdır ❖ İşin gözlenmesi ya da video kayıtları kullanılır. ❖ Analizde, boyun, dirsek, bilek el vb tüm eklemler kapsanmalıdır.  İnsan çalışması ve onu düzenleme koşulları hakkında yargıya varabilmek için, bir takım değerlendirme ölçütlerine ihtiyaç duymaktadır. Bu ölçütler;  İşin yapılabilir olması  Katlanabilirlik  Beklenebilirlik  Hoşnutluk 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/20 12/06/20120630-1.htm) 3. İş Sağlığı ve güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı resmi gazete) 4. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağliği ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 5. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama- yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.  Sanayi ❖ Dünyada bilinen 5 ila 7 Ürünleri milyon farklı türde kimyasal bulunmaktadır. ❖ Her yıl Dünyada, ❖tarımda kullanılan kimyasal maddeler, Kozmetik ❖gıda katkı maddeleri, ❖ilaçlar, Tekstil ❖enerji üretiminde kullanılan yakıtlar, ❖kimyasal tüketim maddeleri, vb. dahil en az 400 milyon ton kimyasal madde Boya üretilmektedir. Sanayi  Bu kimyasal maddelerden ✓ 5.000 – 10.000 ticari Oyuncak kimyasal madde türü TEHLİKELİ, ✓ 150 – 200 çeşidi de Temizlik Ürünleri KANSEROJEN olduğu bilinmektedir. Tarım İlaçları Gıda ✓ Her yıl 1200 YENİ kimyasal madde İlaç Sanayi üretilmekte. Kimyasal tehlikeler, günümüzde işçilerin sağlığı için en ciddi risktir.  Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonucunda SAĞLIĞA zarar verme riski olanlar  Fiziko-kimyasal özellikleri nedeniyle FİZİKSEL VE KİMYASAL zarar verme riski olanlar  ÇEVREYE zarar verme riski olanlar  Çok toksik  Toksik  Zararlı,  Aşındırıcı,  Tahriş edici,  Alerjik ,  Kanserojen,  Mutajen,  Üreme için toksik maddeler.  Çok kolay Çok Patlayıcı Oksitleyici Parlayıcı parlayıcı parlayıcı  Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı olan,  Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar olarak kalıcı olan,  Biyolojik anlamda birikim yaratan maddelerdir.  1-Fiziksel ve kimyasal özellikleri  2-Maruz kalma şekli ve süresi  3. Maruz kalan kişinin özellikleri  4-Çevresel özellikler (Fiziksel ortam) Aynı elementlerden meydana gelip kimyasal sembolleri aynı olsa bile AROMATİK (halkalı yapı) ve ALİFATİK (düz zincirli) hidrokarbonların etkileri farklıdır. Aynı zincir yapısına sahip olmakla beraber bir maddenin POLİMERİ ve MONOMERİ farklı etkiler gösteri  Maddenin organizmaya ◦ giriş yolu, ◦ maruz kalma sıklığı ve ◦ maruz kalma süresi kimyasalların toksisitesini etkiler.  Bir defada alınan ve 14 günlük gözlem sonucu deney hayvanlarının %50sinin ölmesine neden olan ve vücut ağırlığının kg’ı başına verilen dozdur.  Zehirleyici kimyasalın hava veya su içerisindeki konsantrasyonudur ki bu, deney hayvanlarının 4 saat içinde %50sinin ölmesine neden olan dozdur. KİMYASALLAR İÇİN İŞYERİ ORTAM HAVASINDA BULUNMASINA İZİN VERİLEN BÜTÜN İŞÇİLER İÇİN UZUN SÜRELİ TEKRAR EDEN MARUZİYETLER SONUCUNDA TERS ETKİ GÖSTERMEDİĞİNE İNANILAN DEĞERLERDİR.  ABD’de Oluşturulan Sınır Değerler ACGIH (The American Conference of Govermental Industrial Hyginists) değerleri 3 kategoride tanımlanmaktadır:  Bir işçinin her hangi bir yan tesir olmaksızın 8 saat/gün 40 saat/hafta maruz kaldığı ORTALAMA konsantrasyondur.  Bir işçinin herhangi bir yan tesir olmaksızın 15 dakikalık sürede kimyasala maksimum maruz kalmasıdır.  Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4 defadan fazla tekrarlanmamalıdır.  Ardı ardına gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60 dakika olmalıdır.  Bir iş gününün herhangi bir kısmında aşılmaması gereken konsantrasyon.  Bu değerin çalışma süresi içinde bazı zamanlarda aşılması akut tehlike oluşturmaz.  Burada önemli olan konu, ortalama değerin ESD düzeyini aşmamasıdır.  Örneğin 8 saatlik bir iş günü veya 40 saatlik bir çalışma haftası boyunca değişik zamanlarda yapılan ölçümlerde bazen öngörülen sınır değeri aşan değerler bulunabilir.  Ancak, ölçümlerin ORTALAMA değeri belirlenen sınır değerin altında olmalıdır.  Günlük uygulamalarda daha çok ESD kullanılmaktadır.  İşyeri ortamında hiçbir zaman ulaşılmaması veya aşılmaması gereken bir düzey anlamına gelir. MAK değeri olarak belirlenen bu kritik düzeyin aşılması durumunda akut olarak toksik belirtilerin ortaya çıkacağı öngörülmektedir. Bu nedenle MAK değerin akut toksik belirtilere yol açan maddeler için kullanılması daha uygun olmaktadır.  KİMYASALLAR VÜCUDA 3 ŞEKİLDE GİRERLER;  SOLUNUMLA  DERİ VE GÖZLERDEN ABSORBE EDİLEREK  SİNDİRİMLE  Aşındırıcılar  Yanıklara neden olan kimyasal maddeler  Kanserojenler  Mutajen maddeler  Teratojenik etki gösteren kimyasallar  Suya duyarlı kimyasallar  Kriyojenik maddeler  Piroforik maddeler  Madde 17 – Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (c) bendinde ve 16 ncı maddesinin (d) bendinde belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra EN AZ 40 YIL SÜRE ile saklanacaktır.  İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek zorundadır. İşçilerin sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar : 1. Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalanların sağlık durumunu izlemekle görevli hekim ve diğer sağlık görevlileri, maruziyet koşullarını bilecektir. 2. İşçilerin sağlık durumunun izlenmesi, iş hekimliği prensip ve uygulamalarına göre yapılacaktır. Sağlık durumunun izlenmesi aşağıdaki hususları içerecektir. a) İşçilerin mesleki ve tıbbi öz geçmişleri ile ilgili kayıtların tutulması. b) İşçilerle kişisel görüşmeler yapılması. c) Mümkün olduğu hallerde biyolojik kontroller yapılması, erken teşhis ve tedavinin sağlanması. d) Sağlık gözetimi yapılan her bir işçide, iş hekimliğindeki en son tıbbi bilgilere göre gelişmiş testler uygulanması. Madde 2 - Bu yönetmelik, a) Tehlikeli kimyasalların tespiti, sınıflandırılması, etiketlenmesi ve ambalajlanmasına ilişkin usul ve esasları, b) Tehlikeli kimyasalların üretimi, depolanması, taşınması faaliyetlerine ilişkin esasları, c) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşyanın kullanımı ve piyasaya arzına ilişkin esasları, d) Kimyasalların ithalat ve ihracatına ilişkin usul ve esasları, e) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşya ile iştigal olunmasına ilişkin hükümleri, f) Kimyasallar ile tehlikeli eşyanın piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin hükümleri, g) Güvenlik Bilgi Formlarının hazırlanmasına ve dağıtımına ilişkin usul ve esasları, kapsar. Ancak, a) Son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan, 1- İnsan sağlığı ve veteriner amaçlı kullanılan tıbbi müstahzarlar, 2- Kozmetikler, 3- Atık madde ve karışımları ile tehlikeli eşya atıkları, 4- Gıdalar, 5- Hayvan yemleri, 6- Pestisitler, 7- Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren müstahzarlar ile eşya, 8- Patlayıcılık ve piroteknik etki elde etmek amacı ile piyasaya arz edilen patlayıcılar ile harp levazımatı ve infilak malzemeleri, b) Taşımacılığa ilişkin sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama kuralları, bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır." Güvenlik açısından tehlikeli kimyasallar aşağıdaki gibi sıralanabilir.  Yanıcı,  Parlayıcı,  Patlayıcı,  Oksitleyici. MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI 1.Kimyasal Madde veya Ürünün ve Firmanın Tanımı  2.Kimyasal Bileşimi / Varsa bileşimdeki Tehlikeli ve Sağlığa Zararlı Maddeler Hakkında Bilgi 3.Tehlike Tanımı 4.İlk Yardım önlemleri  5.Yangınla Mücadele 6.Kaza sonucu dökülme, sızıntı gibi olaylara karşı önlemler 7.Kullanma ve Depolama 8.Maruz kalma / Kişisel korunma  9.Fiziksel ve Kimyasal Özellikler 10.Stabilite ve Reaktivite 11.Toksikoloji Bilgileri 12.Ekolojik Bilgiler 13.Bertaraf Bilgileri  14.Taşımacılık Bilgileri 15.Yönetmeliklere göre Sınıflandırma 16.Diğer Bilgiler 1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi. 2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/2 0120630-1.htm) 3. İş Sağlığı ve güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı resmi gazete) 4. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağliği ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara. 5. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG): temel konular-teori-uygulama-yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.  1 sayılı «i/ sağıığı ve Güvenliği Yasası» Uyarınca, «Tüm Çalışanlara» Verilmesi forunlu İş Sağlığı G'üvenliği Eğitimi Kapsamında w ı Prof. Dr. Ahmet SALTI AÜTF Halk Sağlığı AbD 28.06.2014 www.ahmetsaltik.net 1  ost mon Health Issues n sı gözlenen sağlı sorunu.. Physical Activity and Nutrition (Fiziksel etkinlik ve beslenme) Owerweîghf and Obesity (TaAı fazlası we şişmanlık) Tobacco (Tütün) Substance Abuse (Madde kullanım bozukluğu) Mental Health (Ruh sağlığı) Injury and Vîo/ence (Yaralanmalar we şiddet) Environmental Ouality (Çevre sağlığı) Immunization (Bağışıklama Aşılama) Access toHealth Care (Sağlık hîzmef/erîne erişim..) http://www.urmc.rochester.edu/senior-health/common-issues/top-ten.cfm,29.11.13 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 15  NO ZORLU ve NSAN , sa sa Ii i a zara rece i ed a az..“ 28.06.2014 www.ahmetsaltik.net 18  nsa , Neaneterz“n bntnnmazı gereken yer dışzndakz“ vartz£tarz çevre £f“rtenmeaz“dz“r. AN EVRE ETKE canlıların genetik örüntüsü ındaki her şeydir. dışımızdaki her şeydir.» 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 19 El Hifireninin Onemi ,.,.,. Hastaneye yatırıian hastalar,.' bir hafta içinde hastane fiorasıyia yükienirier. önienmesinde temei etmendir. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 21 Hekim, hemşire, hasta bakıcı ve temizlik personeli gibi sağlık çalışanlarının ellerinde, öbür çalışanlara sekreter vb. göre daha çok hastalık yapıcı mikro canlı üretilmektedir. Üstelik mesleke iğigereği dir!. zl kurutma 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net f73akınesı..22  Sabun, su ve mekanik hareketierie ei yıkamadır. Amaç, bulaşlı kontamine olmuş eşya ya da enfekte hastadan ellere bulaşan mikroorganizmaların öbür hastalara iletilmesini önlemektir. Cerahi girişim öncesi yapılan “ste ril” ei yıkamadır. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 24 Hijyenik el temizliği için sabun veya antiseptik içeren tıbbi sabuniar, deterjanlar ve deri antiseptiklerinden yararlanılır.. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 25 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 29  < < Birnesne üzerindeki zararlı mikro canlıların yok edilmesidir. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 31  < < 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 32 (Lejyonlella pnömonisinden korunmak için su sic.> 60 C olmali) ekonomiktir.. Güvenle ve yayginlikla kullanilmalidir. Yasa, bu çaiışanlara düzenli hijyen eğitimi öngörüyor.. (1593 s. Umumi Hifzissihha Yasasinin 126-127. md. lerini değiştiren 663 s. YGK) 28.06.2014 www.ahinetsa1tik.net 34  TABLOI : DSÖ'nün, Besin Hazırlanmasında Uyulmasını Önerdiği 10 Altın Kural. 1. Kaynakta güvenli besin üretim tekniğinin seçilmesi 2. Besinin doğru biçimde pişirilmesi 3. Besinin hemen tüketilmesi 4. Besinin dikkatli bir biçimde depolanması 5. Besin doğru olarak ısıtılması 6. Pişmiş besinin pişmemişlerden ayrı saklanması 7. Eltemizliğine dikkat edilmesi 8. Mutfağın ve tüm gereçlerinin temiz tutulması 9. İnsektisit, kemirici ve öbür hayvanlardan korunma 10.Temiz su kullanılması... 28.06.2014 Prof.SALTIK, AÜTF 35  ana arı 1. Temiz tut! 2. Pişmiş ve pişmemiş gıdaları ayrı kaplara koy! 3. İyi pişir! (ama yakma!) 4. Uygun sıcaklıkta tut! 5. Temiz ve güvenli su kullan! T ü r k iy e d e g ıd a g ü v e n Iiğ i ? ? 40 bin+ gıda işletmesi, yarım milyon gıda satış noktası. Salt5 bin gıda denetçisi ?? Nitelik-nicelik sorunlu.. Kayıt dışılık, merdiven altı üretim ciddi sorun! Hızlı, etkin, sürekli, kapsamlı ve caydırıcı bir denetim zorunlu. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 36  “An applea day, keeps the doctor awa..” (/f7p///z atazözÛ) Her gün bir elma, doktora gerek bırakmaz.. Özellikle kışın kahvaltısız okula/ işegelmeyiniz.. Sabahları birkaç yemek kaşığı dut ya da üzüm pekmezi yiyiniz. Beslenme anemisi ülkemizde yaygın. Hem demirden hem kaloriden zengin olup, üşümeye direncinizi artıracak ucuz, kolay ve etkili bir yoldur. Yemekten hemen sonra çay içmeyiniz. Çay-kolalı içecek yerine süt, ayran, taze meyve suyu yeğleyin. Besinler yaşam için zorunlu oldukları gibi; özen gösterilmezse yaşamı tehdit edici hatta, öldürücü olabilir.. 28.06.2014 Prof.SALTIK, AÜTF 37  SAĞLZ KLZ BESLEN M E.. Düzenli egzersizle (iyi koIes†eroI HDL'yi ar†ırır!) birlikte sağlıklı bir diye† uygulamak, genel sQ Ilk durumunuzu desteklemek için /QğQbiIeceğiniz en önemli kQ†kılQPdan biridir. Diyetle aldığınız yağ miktarını azaltmanız, belirli kanser †ürIerini (mide-bağırsak) ve kimi kQlp hQS†QlIkIQPI PİS “ " QZQ)3°IP. JAMA’dQ (Eylül 2000) P Ql biP ıTlQkQlede, sürekli olarak sağlıklı be e e ile erken îilüm riskinin azaldığı saptanmıştır. ANAHTAR: 20 dakika †erIe†ici EGZERS1Z! 28.06.2014 Prof.SALTIK, AÜTF 39 yy Sa temi neden bu şamaya dek sorunu yakalayamadı? Hiç koruyucu amaçlı düzenli (periyodik) denetim muayenesi yok mudur bu ülkede? Hep sağaltımı (tedaviyi) kutsayarak nereye varabiliriz? Asıl olan hastalığı tedavi mi etmek, hastalanMAmak mı? TIK, AÜTF  AR... Atıklar niteliğine göre3 kümedir: Katı/ Sıvı/ Gaz Kaynağına göre ise: Evsel, Endüstriyel kökenlidir. Alıcı ortam: Hava, toprak, su dur.. Atıklar, besinlerle alıcı ortamda etkileşime girer, örn. besin zinciriyle insana ulaşırlar. Akut ya da süregen etki ile: Birden (ani) ölüm! (Toksik), Teratojen (fetüste anomali), Mutajen, Genotoksik, Karsinojen (kanser yapıcı).. olurlar.. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 41  Zehirli (Toksik) Tahriş edici (İrritan) Yanıcı - yakıcı Patlayıcı - parlayıcı Aşındırıcı (Korozif) Kanser yapıcı slararası Çalışma Örgütü ILO, 28 Nisan Dünya İş Sağlığı Günü'nde yaptığı açıklama ile bu yılı «İŞYERİ KİMYASALLARI konusuna ayırdı.. 80+ bin kimyasal işyerlerinde büyük risk! Önlem almalıyız. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 42  Ergonomi olan ve olmayan örnek.. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 45  Pek çok zedelenmeden (travmadan), iş kazası ve meslek hastalığından, yalın Ergonomik yaklaşım ve tasarımla sakınılabilir.. Resimde el bilekleri, dirsek ve omuzlar iie alt bel desteklenerek korunmaktadır. Bu basit, ucuz önlemler, birçok pahalı, ağır sağlık sorununu önleyebilir. Özen gösterelim.. Çalışma koltuklarımız bu standadlara uygun olsun. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 46  I aa ağlıkta hakkaniyeti (equ^“tY› geliştirmek ve herkesin sağlık hak:kim güvencelemek. 2. Bireysel ve küresel sağlık güvencesini oluşturmak. a. Toplumsal cinsiyet {genöer} eşitliğini ve sağlıkla ilgili insan haklarını geliştirmek. 4. Yoksulluğu ve sağlık üzerindeki yıkıcı etkisini azaltmak. 5. Sağlıkta sosyal belirleyicileri (social determinants) belirlemek ve çözmek. 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 47  W W ce ı ı... 6. Daha sağlıklı bir çevre geliştirmek. 7. Eşitlikçi ve tümüyle işlevsel sağlık sistemleri kurmak. 8. Uygun sağlık insangücü sağlamak. 9. Bilgi, teknoloji ve bilimi buluşturmak ve birleştirmek. 10.Önderlik ve katılımcı yönetimi güçlendirmek. Europan Public Health Association, The Future of Public Health in Europa: Towardsa More Active Partnership with WHO/EURO. European Journal of Public Health, 2006; Vol.1 6, No. 2, 226-228 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 48 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 52 28.06.2014 www.ahmetsaItik.net 53  Yürüyün, asansör kullanmayın.. Spor yapın, yüzün, bisiklete binin! Stresle başa çıkma donanımınızı geliştirin; birbirinizle.. Sorunlarınızı, sıkıntılarınızı paylaşın. Başkalarından yardım isteyin.. Sigara, alkol, rucu ve uyarıcıya «HAYIR» deyin.. 28.06.2014 Prof.Dr.A.SALTIK-AÜTF 54 ü Sofradan tuzluğu kaldırın, yemekleri normal tuzlu yiyin; çayı şekersiz için! Her gün 1,5 -2 LI. su için; ü Her gece 5-7 saat nitelikli uyku uyuyun. ü Kırmızı et yerine beyaz et ürünlerini (balık, piliç) yeğleyin. ü Tuz, yağ, şeker, un..4 beyazı olabildiğince sınırlayın. ü Farklı kitaplar okuyun, bulmaca çözün, satranç oynayın, hobiler edinin; içerikli tartışmalar yapın. ü Olabildiğince gülümseyin, olumlu olun ve sağlıklı ilişkiler- dostluklar kurun, işinizi severek yapın. ü Ölçüsüz borçlanmayın; tasarruflu ve çevreye saygılı yaşayın. ü Sinema, tiyatro, bale, konser, müzeler, sergiler, Dernekler.. Bilim, sanat ve kültür etkinliklerine yer verin; AVM gezmeyin. 28.06.2014 Prof.Dr.A.SALTIK-AÜTF 56  C am biçimi etmenler( “Genes load the gun. Lifestyle pulls the trigger” (Genler si/ahf doldurabilir. Ama tetiği yaşam biçimi çeker..) Dr. Elliot 3oslin 28 06.2014 Prof.Dr.A.SALTIK-AÜTF 58