İş Güvenliği Mühendisliği PDF

1. HAFTA İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİSLİĞİ 1. İş Güvenliği Tanımı İş güvenliği hakkında literatürde birçok tanıma rastlanır. İş güvenliği, iş yerlerindeki çalışma koşullarının sağlık ve güvenlik içinde olmasını temin eden ve sonucunda iş kazaları ile meslek hastalıklarını azaltan bir bilim dalıdı...

1. HAFTA İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİSLİĞİ 1. İş Güvenliği Tanımı İş güvenliği hakkında literatürde birçok tanıma rastlanır. İş güvenliği, iş yerlerindeki çalışma koşullarının sağlık ve güvenlik içinde olmasını temin eden ve sonucunda iş kazaları ile meslek hastalıklarını azaltan bir bilim dalıdır. 1. İş Güvenliği Tanımı İş güvenliği (hukuki açıdan), işin yapılması sırasında işçilerin karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, esas olarak işverene, kamu hukuku temelinde getirilen yükümlülüklere ilişkin hukuk kurallarının bütünüdür. 1. İş Güvenliği Tanımı Genel olarak bir tanım yapıldığında; İş yerlerinde işin yürütülmesi nedeniyle oluşan tehlikelerden ve sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak için yapılan metotlu çalışmalara iş güvenliği denir. 1. İş Güvenliği Tanımı İş Güvenliği, işçi güvenliği, işletme güvenliği ve üretim güvenliği kavramlarını da kapsamaktadır. 1. İş Güvenliği Tanımı 1. İş Güvenliği Tanımı ILO ve WHO’a göre İşçi Sağlığı: Çalışan tüm insanların fiziksel, ruhsal, moral, ve sosyal yönden tam iyilik durumlarının sağlanmasını en yüksek düzeylerde sürdürülmesini; İş koşulları ve kullanılan zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına gelebilecek zararların önlenmesini İşçinin fizyolojik özelliklerine uygun yerlere yerleştirilmesini, işin insana ve insanın işe uymasını asıl amaçlar olarak ele alan temel tıp bilimidir. 1. İş Güvenliği Tanımı Birleşmiş Milletlere göre İSG: İş sağlığı ve güvenliği bir insan hakkıdır. Bu sözleşmenin taraf devletleri - Herkesin adil ve elverişli çalışma koşullarında, - Özellikle güvenli ve sağlıklı ortamlarda çalışma hakkını tanırlar B.M. Uluslar arası Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar sözleşmesi, 1975 (M.7) 1. İş Güvenliği Kavramı İşçi sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarında öncelikli amaç, çalışanların sağlığını korumaktır. İşyeri ortamında bulunan teknik ekipmanlar ile çalışma koşullarından kaynaklanan çeşitli riskler nedeni ile çalışanların sağlığı bozulabilir. 1. İş Güvenliği Kavramı Sağlığı bozulan ve hastalananların teşhis ve tedavisi de bu uğraşıların içine girer, Fakat bu çalışmaların asıl amacı; - işyeri ortamında bulunan bu riskleri kontrol altına almak suretiyle işyerini sağlıklı ve güvenli bir yer haline getirmek 1. İş Güvenliği Kavramı - Sonuç olarak da bu ortamda bulunan ve çalışan kişilerin sağlığının olumsuz etkilenmesinin önüne geçmektir. 1. İş Güvenliği Kavramı İSG çalışmalarının 2 temel boyutu vardır. 1. Tıbbi Boyut 2. İş Güvenliği Her iki grup çalışmalar birbirini tamamlayıcı niteliktedir ve her ikisi birlikte işçi sağlığı ve iş güvenliği bütününü oluşturur. 1. İş Güvenliği Kavramı 1. Tıbbi Boyut: Esas olarak meslek hastalıklarının önüne geçmek için çalışmalar yapılmasıdır. - Çalışanların sağlığının yapacakları işle ilgisini araştırır, belirler. - İşyeri ortamında oluşabilecek bazı riskle- re karşı alınacak tıbbi koruma yöntemle- rini uygular. (aşılama vb) - Bu boyuta “İş Hekimliği”de denir. 1. İş Güvenliği Kavramı 2-İş Güvenliği boyutu; Bu boyut, İşyeri ortamında sağlıklı ve güvenlikli bir ortam oluşturmak için yapılan tüm çalışmaları kapsadığı için “İş Hijyeni” olarak da isimlendirilir. Esas olarak iş kazaları ve işyeri kazalarını önlemek için çalışır. 1.1 İSG Yönetim Sistemi İSG Yönetim Sistemi; iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesini amaçlayan dinamik bir araçtır. 1.1 İSG Yönetim Sistemi İş kazaları, meslek hastalıkları ve dolayısıyla çalışma ve iş güvenliği, gerek insani ve toplumsal açıdan, gerekse ekonomik yönden çok önemli bir problemdir. 1.1 İSG Yönetim Sistemi Uluslararası Çalışma Örgütü, ILO (International Labour Organization) araştırmalarına göre genellikle kazaların sadece - %2'si korunması mümkün olmayan kazalar olup, - %98'i genel olarak korunulması mümkün olan kazalardır. 1.2 Neden İş Güvenliği? Günümüzde iş güvenliği, teknik bir bilim dalı haline gelmiştir. - Mühendislik, - Sosyal, - İktisat, - İstatistik, - Sosyoloji, - Psikoloji, - Ergonomi gibi bilimlerden faydalanır. 1.2 Neden İş Güvenliği? İş güvenliği çalışanların yanısıra, işletme güvenliği ve üretim güvenliğinide sağlar. İş güvenliği olay olmadan kazaları önler. 1.2 Neden İş Güvenliği? İş güvenliğinin sağlanması sosyal düzeni etkilediğinden, toplumun farklı kurum ve kuruluşlarını yakından ilgilendirir. İşyerlerinde işveren ve işçiler, trafikte sürücüler ve yayalar ve evlerde tüm aile fertleri iş güvenliği açısından etkileşim içerisindedirler. 1.2 Neden İş Güvenliği? İşveren, gerekli masrafı yaparak, örgütlenmeyi gerçekleştirecek ve zorunlu olarak teknik önlemleri alacak, İşçi, iş güvenliliği disiplinine ve kurallarına uygun çalışma düzenini koruyacak, Devlet ise gerekli denetimi yapacak, müesseseleri kuracak Bu üçlü çalışma sonucu daha mutlu, dolayısıyla verimli bir çalışma düzeni kurulmuş olacaktır. 1.3 İş Güvenliğinin Amacı İş güvenliğinin genel amaçları aşağıdaki şekilde sayılabilir; 1) Çalışanlara en yüksek seviyede sağlıklı ortam sağlamak, 2) Çalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak, 3) İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu temin etmek, 1.3 İş Güvenliğinin Amacı 4) İş Yerlerindeki rizikoları tamamen ortadan kaldırmak veya zararları en aza indirgemek, 5) Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak, 6) Çalışma verimini arttırmaktır 1.3 İş Güvenliğinin Amacı İş sağlığı ve güvenliğinin amaçları genel olarak 3 başlık altında toplanabilir: 1. Çalışanları Korumak 2. Üretim Güvenliğini Sağlamak 3. İşletme Güvenliğini Sağlamak 1.3 İş Güvenliğinin Amacı 1. Çalışanları Korumak: İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının ana amacını oluşturur. Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden korumak, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak, başka bir ifade ile çalışanları iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı koruyarak ruh ve beden bütünlüklerinin sağlanması amaçlanmaktadır. 1.3 İş Güvenliğinin Amacı 2) Üretim Güvenliğini Sağlamak: Bir işyerinde üretim güvenliğinin sağlanması beraberinde verimin artması sonucunu doğuracağından özellikle ekonomik açıdan önemlidir. 1.3 İş Güvenliğinin Amacı İş yerinde çalışan işçilerin korunmasıyla meslek hastalıkları ve iş kazaları sonucu ortaya çıkan iş gücü ve iş günü kayıpları azalacak, dolayısıyla üretim korunacak ve daha sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının işçiye verdiği güvenle iş veriminde artma olacaktır. 1.3 İş Güvenliğinin Amacı 3) İşletme Güvenliğini Sağlamak: İşyerinde alınacak tedbirle ile, iş kazalarından veya güvensiz ve sağlıksız çalışma ortamından dolayı doğabilecek makine arızaları ve devre dışı kalmaları, patlama olayları, yangın gibi işletmeyi tehlikeye düşürebilecek durumlar ortadan kaldırılacağından işletme güvenliği sağlanmış olur. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İş sağlığı ve güvenliği konusunun önemi gün geçtikçe artmaktadır. 1800’lü yıllardan günümüze geldiğimizde konunun son derece önem kazandığını görmekteyiz. İş kazaları ve meslek hastalıklarının da kabuk değiştirdiğini ve giderek arttığını görüyoruz. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Başlangıçta özellikle maden ocaklarında kömür tozlarının sebep olduğu meslek hastalıkları, maden ocaklarındaki patlama ve göçükler en önemli konu olmasına rağmen, günümüzde kimyasal maddeler daha fazla önem kazanmış durumdadır. Radyoaktivite ise yeni bir problem olarak ortaya çıkmıştır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Teknolojide gittikçe daha yaygın olarak kullanılan kimyasalların sayısı da gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle bu kimyasalların kanserojen etkisi öne çıkmış durumdadır. Kanser, günümüzde ölümlerde en önemli hastalık olarak bilinmektedir. Bir diğer günümüzün önemli hastalığı ise depresyon ve psikolojik bozukluklardır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Makineleşme, otomasyon, ve seri üretim sistemlerinin de bazı psikolojik sorunları beraberinde doğurduğu bilinmektedir. Diğer taraftan Çernobil faciası ve yakın zamanda Japonya’da Fukuşima nükleer santralindeki kazalar ise, radyoaktif iş kazaları ve meslek hastalıklarını gündeme getirmiş durumdadır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İş sağlığı ve güvenliğinin önemi aşağıdaki şekilde sıralanabilir: 1) İş sağlığı ve güvenliğine önem verilmediği takdirde iş kazalarının ve meslek hastalıklarının artacağı rahatlıkla söylenebilir. Bundan da en fazla etkilenenler, birinci derecede işçiler olacaktır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi - İşçinin ve ailesinin gelir düzeyi düşecektir - Bu işçi ve ailesi üzerinde bazı olumsuz etkiler meydana getirecektir. - Sakat kalan veya belirli uzuv veya uzuv- larını kaybeden işçinin psikolojik bazı rahatsızlıklara tutulacaktır. - Bu hem işçileri direkt etkileyeceği gibi toplumu da etkileyecektir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi 2) Her iş kazası ve meslek hastalığının mali boyutu da son derece önemlidir. İşveren ve ülke ekonomisi yönünden son derece önemli maliyetler doğuracaktır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Dünyada ve Türkiye'deki sanayileşme ve teknolojik gelişmeye paralel olarak, özellikle işyerlerinde çalışan kişilerin güvenliği ile ilgili bir takım sorunlar ortaya çıkmıştır. Gerekli tedbirleri önceden alarak işyerlerini güvenli hale getirmek gerekmektedir ki, işte iş güvenliği özellikle bu niteliğinden dolayı önem arz eder. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Çin Halk Cumhuriyetini kapsayan ve 1979- 2008 yılları arasındaki verileri analiz eden bir araştırmada iş güvenliği ile ekonomik gelişme arasında kesinlikle bir bağlantı olduğu ispatlanmıştır. Ülke ekonomileri büyüme evresine girdiğinde iş kazaları artmakta, aksine ekonomi küçülmeye başladığında ise iş kazaları azalmaktadır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Dolayısıyla, ekonomisi gelişme evresine giren ülkelerin iş sağlığı ve iş güvenliği konusunda çok daha dikkatli davranması gerekmektedir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İçinde bulunduğumuz yüzyılda, çalışmanın savaştan üç kat daha tehlikeli olduğu, içki, uyuşturucu veya savaşlardan daha fazla insan öldürdüğü; - savaşlar yüzünden yılda 650 bin insan ölürken, - iş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle her yıl 2 milyon insanın öldüğü belirtilmektedir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Araştırmalar, günümüzde Dünya ölçeğinde; - her saniye üç işçinin iş kazası sonucu yaralanmakta olduğunu, - her üç dakikada bir işçinin iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu ölmekte olduğunu ortaya koymaktadır 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Uluslararası Çalışma Örgütü (ILQ) rakamlarına göre; 15 saniyede dünyada iş kazalarından 1 işçi ölmektedir. 15 saniyede dünyada 160 işçi iş kazasına uğramaktadır. Her gün dünyada 6300 işçi iş kazalarına uğramakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Her yıl dünyada 317 milyon iş kazası olmaktadır. Her yıl dünyada 2,3 milyon işçi iş kazaları sonucunda ölmektedir Her yıl yaklaşık 350.000 kişi iş kazası, 1.700,000 kişi ise meslek hastalıklarından yaşamını yitirmektedir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi ÇSGB Verilerine göre; ÇSGB verilerine göre Türkiye’de her gün 172 İş kazası meydana geliyor. Bu kazalar her gün ortalama 4 işçinin hayatına mal olurken, 6 işçi ise sürekli iş göremez hale geliyor. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi ÇSGB Verilerine göre; Türkiye, 100 bin çalışan başına ölümlü iş kazalarında - Avrupa’da birinci - Dünyada ise üçüncü sırada. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Uluslararası Çalışma Örgütü (ILQ) rakamlarına göre; 2010 yılında ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu ölenlerin sayısı 1454’dür. 2010 yılında ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu sürekli iş göremez duruma düşenlerin sayısı 2085 kişidir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi TÜİK, İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Başkanlığı, İşgücü İstatistikleri Grubu, Ocak 2014. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Sektörel Dağılım TÜİK, İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Bşk., İşgücü İstatistikleri Grubu, Ocak 2014. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Eğitim Durumlarına Göre İş Kazası Geçirenlerin Oranı, 2013 TÜİK, İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Bşk., İşgücü İstatistikleri Grubu, Ocak 2014. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İşçi sağlığı ve iş güvenliği yalnızca teknik ve tıbbi bir çalışma olarak ele alınamaz. İşçilerin beslenme, barınma olanakları, doğal çevrenin yaşanabilir olması, iş güvencesinin olması, sendikalaşma hakkı gibi pek çok konu İşçilerin sağlığını ve güvenliğini doğrudan etkilemektedir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İşçi sağlığı denildiğinde mavi ve beyaz yakalı, kadrolu - taşeron, veya kamuda memur statüsünde bütün çalışanları kapsayacak şekilde ele alınmalıdır. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine önem verilmesinin ana nedeni; yaş, cinsiyet, ırk ve meslek farkı gözetilmeksizin herkesin yaşama hakkının en yüksek düzeyde garanti altına alınması gerekliliğidir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İşçi sağlığı ve iş güvenliği duyarlılığının artmasının nedenleri; 1) İşçilerin 200 yılı aşan mücadeleleri, 2) Ekonomik ve sosyal açıdan sanayileş- menin sonuçlarından biri olarak kentleşme, 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İşçi sağlığı ve iş güvenliği duyarlılığının artmasının nedenleri; 3) Çekirdek aile yapısına geçiş sonucu iş kazası ve meslek hastalıklarından etkilenen İnsan sayısındaki artış 4) Sosyal güvenlik ihtiyacının artması etkili olmuştur. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi ABD Utah iş Sağlığı ve Güvenliği Dairesi Müdürü Jay W. Bagley’in İnternet’te yayınlanan bir yazısında; Bu eyaletteki iş yerlerinde bir yıl içerisinde meydana gelen iş kazalarının 110 milyar $’dan fazla olduğu belirtilmektedir, 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Bu tutarın içinde hastalıklarla ve sakatlıklarla ilgili harcamaların yer almadığı, Kazalar nedeniyle harcanan paraların firmaların karlılığını etkilediği belirtilmiştir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Aynı yazıda kazaların azalmasının nedenlerinin başında, - işverenlerin yaptığı olumlu çalışmalar sonucu, işyerlerinde meydana gelen iş kazalarında %25 azalma görüldüğü, - çalışanlara eğitim verilmesi 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Çalışanlara eğitim verilmesi: İSG programların uygulamasında kolaylık sağlamak üzere yönetimde yer alan en alttaki ustabaşı veya formenden proje yöneticisine kadar herkesin bu konuda eğitim almaları, daha az iş kazası olacağını ve dolayısıyla yapılan işin verimliliğinin arttıracağı ifade edilmektedir, 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İngiltere’de her yıl yaklaşık - 1.1 milyon çalışanın iş kazasına uğramakta - 750 bin kişi de meslek hastalıklarına yakalanmaktadır, - iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaklaşık 30 milyonun üzerinde iş günü iş kaybı olmakta 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İngiltere’de her yıl yaklaşık - Buda İngiltere endüstrisine yıllık maliyeti yaklaşık 750 milyon Sterlin, - İşverenlere maliyeti ise kaza başına ortalama 4-9 bin Sterlin’e mal olmaktadır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Baltık ülkelerinden Belçika’da; - İş göremezliğe neden olmayan hafif yaralanma kazaların maliyeti kaza başına ortalama 100 Euro - Geçici iş göremezliğe neden olan kazaların ların maliyeti kaza başına 1.000 Euro - Sürekli iş göremezliğe (sakatlığa) neden olan kazanın maliyeti ise ortalama 4.000 Euro olarak hesaplanmıştır. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi İş güvenliğinin işçiye işverene ve ülke ekonomisine önemli zararlar verdiği bilinen bir gerçektir. 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi Bu konuda yapılan bir araştırmada iş güvenliği önlemlerinin alınmamasının ülke ekonomisine verdiği zararlar şöyle tespit edilmiştir: 1. Çalışılmadan geçen zaman yarattığı için gelir kaybı, 2. Sakatlanma ve ölüm nedeniyle kaybedi- len verimlilik, 3. Kaza mağdurlarına yapılan tıbbi tedavi maliyetleri, 1.4 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi 4. İş güvenliği ve iş sağlığı müfettişlerinin teftiş ve soruşturma maliyetleri Yukarıda anılan tüm bu maliyetler ekonomiye önemli bir yük getirdiği açıktır. 1.4.1 İSG’nin Ekonomik Boyutu ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon hastalıktan bir milyon insan ölmektedir. 1.4.1 İSG’nin Ekonomik Boyutu Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile %5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin % 4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir. 1.4.1 İSG’nin Ekonomik Boyutu 2008 yılında ülkemizde 72.963 iş kazası, 539 meslek hastalığı yaşanmıştır. Bunlar sonucu 866 ölüm olmuştur. 2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115. Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir. 1.4.1 İSG’nin Ekonomik Boyutu Rakamlar bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir. TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü kayıtdışıdır. TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit edilmiştir. 1.4.1 İSG’nin Ekonomik Boyutu Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda 600 bin civarında olabilir. İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir. TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır 1.4.2 İSG’nin Sosyal Boyutu İş kazalarıyla karşılaşan kişiler iş güçlerinin tümünü veya bir kısmını belirli bir süre yitirmektedirler. Bu durum, ücret gelirinin tümünün ya da bir bölümünün yitirilmesi anlamına gelmektedir. 1.4.2 İSG’nin Sosyal Boyutu Üretken olan işçi, artık tüketici ve belki de başkalarına muhtaç hale gelir. Bu sıkıntıların ailesine yansıması da kaçınılmazdır. Bu açıdan işçinin sağlık ve güvenliğinin sağlanması, sosyal anlam ve barış açısından tüm toplumu ilgilendirmektedir. 1.4.3 İSG’nin İşletmeler Açısından Önemi İşletmeler, sistemli ve planlı bir şekilde İSG çalışmaları yapmadığı takdirde aşağıdaki maliyetlerle karşılaşabilir: 1) İşçilerin işgünü kayıpları artar. 2) Bakım onarım masrafları artar. 3) Hammadde-malzeme kayıpları artar. 4) Sağlık harcamaları artar, ayrıca SSK’nın rücu davalarına muhatap olunabilir. 1.4.3 İSG’nin İşletmeler Açısından Önemi 5) Mağdurlara ödenecek maddi-manevi tazminatlar söz konusu olur. 6) Mahkeme masrafları artar. 7) İş göremeyen işçinin yerine alınan işçiler için eğitim, sigorta masrafları artar. 8) İş durdurulabilir veya işyeri kapatılabilir. 9) Para/hapis cezaları söz konusu olabilir. 1.4.3 İSG’nin İşletmeler Açısından Önemi 10) Siparişler gecikebilir ve işletme Pazar kaybına uğrayabilir. 11) Vasıflı işgücü işletmeden kaçabilir.  KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR  KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ (R.G. 01 MAYIS 2019 Sayı : 30761) Bu Yönetmeliğin amacı; insan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla kullanılan kişisel koruyucu donanımların imalatı, ithalatı, dağıtımı, piyasaya arzı, hizmete sunumu ve denetimi ile üçüncü şahısların can ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. (Bu Yönetmelik 09 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR Kişisel Koruyucu Donanımın seçilmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bu cihaz, alet veya malzemenin Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olmasıdır. Bu anlamda, KKD üzerinde bulunan CE uygunluk işareti önem kazanmaktadır.  KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR CE Uygunluk İşareti: Üreticinin, KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİNDEN kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve KKD'nin ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti, ifade eder.  KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (R.G. 02 TEMMUZ 2013 Sayı : 28695) Bu Yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu koruma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda, kullanılacak kişisel koruyucuların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.  KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR I. Baş koruyucuları II. Kulak koruyucuları III. Göz ve yüz koruyucuları IV. Solunum sistemi koruyucuları V. Gövde ve karın bölgesi koruyucuları VI. El ve kol koruyucuları VII. Ayak ve bacak koruyucuları VIII. Cilt koruyucuları IX. Vücut koruyucuları  I. BAŞ KORUYUCULARI Baretler Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlarda) kullanılan koruyucu baretler, Saçlı derinin korunması Kepler, boneler, saç fileleri Koruyucu başlık Normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri.  I. BAŞ KORUYUCULARI Plastik Baretler:  Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır,  Düşme mesafesine bağlı olarak 10 –15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur,  Demir-çelik, madencilik, bina, gemi, tünel inşaatlarında ve çeşitli sanayi iş kollarında kullanılır,  Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V’a kadar güvenlik sağlar,  Plastik baretler, asgari 300 gr. ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir.  Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır. I. BAŞ KORUYUCULARI Baretlerin Yapım ve Kullanım Özellikleri:  Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır.  Plastik baretler, 600 Volt; elektrik işlerinde kullanılan, yüksek düzeyde yalıtkan plastik baretler, 30.000 Volt’a kadar bozulmadan koruyucu özelliğini göstermelidir.  Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir.  Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır.  I. BAŞ KORUYUCULARI Koruyucu Başlık  Normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri.  Kadın işçilerin, saçlarının, dönen makine aksamlarından korunması için kullanılır.  Kirli ve tozlu işlerde ve işyerlerinde, saçı ve başı temiz tutmak; aynı zamanda dönen ve hareketli makine aksamından korunmak için kullanılır.  II. KULAK KORUYUCULARI  Yapılan istatistikler, çalışanların yaklaşık % 25’inin işitme kaybı ile karşılaştığını göstermektedir.  Gürültü maruziyeti, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB (A) aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak işçilerin kullanımına hazır halde bulundurulmalıdır.  Gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin değeri olan 85 dB (A) ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, kulak koruyucuları kullanılmalıdır.  II. KULAK KORUYUCULARI  Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar  Tam akustik baretler  Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar  Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları  İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları  III. GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI Gözlükler: Uçuşan parçalar ve tehlikeli ışınlardan korunmada kullanılır. Şeffaf, renkli camdan veya plastikten yapılmıştır. Yandan da gelecek tehlikeler için kenar perdeli olanları kullanılır. Fincan Tipli Muhafazalı Gözlükler: Gözlük camının herhangi bir nedenle kırılmasıyla, parçaların göze batmasını önlemek için, camlar fincanların üzerine sıkıca yerleştirilmiştir. Camları kolayca değişebilir. Taşçı Tipi: Camlar tamamen şeffaftır. Parça sıçramalarına karşı kullanılır. Tozdan Koruyucu: İnce, kolayca uçuşan toz partiküllerine karşı kullanılır, gözleri bütünüyle kapsar ve kenarları şakak kemiklerine iyice oturur. Kaynak Tipi: Zararlı ışınlara karşı kullanılır.  III. GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI Elastik Aksamlı Muhafazalı Gözlükler: İnce toz, duman, asit ve sislere karşı kullanılır. Gözlük çerçevesi elastik olduğundan, fincanlı tiplere göre, darbelere karşı daha az koruyucudur. Plastik Siperli: Uçuşan parçalara uygun şekilde yapılmıştır, ark ve tehlikeli ışınlara karşı da kullanılabilir. Ağır parçaların fırladığı kaynak işlerinde kullanılmazlar. Dökümcü Tipi: Dökümhanelerde, erimiş metal sıçramalarına, şiddetli darbe ve toza karşı kullanılır.  III. GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI Miğferli siperler: Başın üst kısmını, kulakların arkasında kalan bölgeyi, yüz ve boyun kısmını korumada kullanılır. Ön kısımlarında, filtre koruma camı yerleştirilecek şekilde hazırlanmış pencere vardır. Miğfer uygun bir kayış tertibatı ile başa tutturulur, ancak başa değmez. Kaynak miğferleri, ısıya dayanıklı olup aynı zamanda enfraruj ışınlarının etkilerine karşı koruma sağlar. III. GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI El ve Yüz Siperleri: El Siperleri: Kaynak işleminin gözetlenmesinde kullanılırlar, miğferden farkı, başa tutturulmayan, yalıtkan ve zor yanıcı bir malzemeden yapılan sapları olmasıdır. Yüz Siperleri: Hızla uçuşan parçalar ve tehlikeli sıvı sıçramalarına karşı ve sıcak metal işleme yapılan işyerlerinde kullanılır. Yüz siperleri, yalıtkan ve kıvılcımlanmaz türden olmalı ve üzerlerinde bu özellikleri belirten etiket bulunmalıdır.  IV. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI  İşyeri havasında bulunan zararlı maddeler; metal tozları, çözücüler (solventler) çeşitli zehirlenmelere sebep olurlar.  Silis, amyant, kömür tozları gibi zararlılar pnömokonyoz olarak adlandırılan akciğer hastalığına neden olurlar.  Bu ve benzer zararlıların, maksimum konsantrasyon değerlerini geçmeleri durumunda, uygun aspirasyon sistemleri kullanılmalıdır.  Ancak bu sistemlerin kurulamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda, solunum sistemi koruyucularının kullanılması gerekmektedir.  IV. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI  Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler  Hava beslemeli solunum cihazları  Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları  Dalgıç donanımı  Dalgıç elbisesi IV. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI IV.1. Hava temizleyici maskeler IV.2. Hava beslemeli maskeler IV.3. Temiz havası kendinden olan solunum cihazları (Oksijen Beslemeli)  IV.1. Hava Temizleyici Maskeler: Mekanik Filtre Tipi (Partikül Tutucu) Maskeler:  Metal ve silis tozlarına karşı kullanılır,  Ortamda asılı duran toz partikülleri solunum esnasında, filtre tarafından tutulur,  Kısa sürede toz ile dolar, bu nedenle sık değiştirilmelidir,  Filtre renginin koyulaşması, koruma özelliğini kaybettiğini gösterir.  IV.1. Hava Temizleyici Maskeler: IV.1.2. Kimyasal Filtre Tipi Maskeler:  Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksik partiküllere karşı kullanılır,  Zararlı gazlar ve partiküller, aktif granül kömür tarafından emilerek reaksiyona sokulur.  IV.1. Hava Temizleyici Maskeler: IV.1.3. Toz Maskeleri:  Genellikle, selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir,  0,2 – 5 mikron arasındaki tozlara karşı kullanılır,  Kullanma süresi çok kısadır, sadece ağız ve burun bölgesini kapatır.  IV.1. Hava Temizleyici Maskeler IV.1.4. Filtre Kutulu Gaz Maskeleri:  Tüm olarak yüzü kaplayan, filtre kutusuna bağlı olan ve organik buhar, asit gazları, NH3, CO veya bunların farklı bileşimlerinden oluşan zararlılara karşı kullanılır,  Gaz yoğunluğunun düşük olduğu, geniş alanlarda kullanılır,  Kısa süreli, acil durumlarda kullanılır, sürekli kullanılmaz,  Oksijen yetersizliği durumunda yararlı olmaz.  IV.3. Temiz Havası Kendinden Olan Solunum Cihazları  Zararlı gazların yüksek konsantrasyonlarında ve oksijen yokluğunda, tam bir solunum sağlarlar,  Çeşitli tipleri vardır, sırtta taşınanları her yerde kullanılabilir, ancak ağır olması bir dezavantajdır,  Kimyasal kartuşların belirli kullanma süreleri vardır, son kullanma tarihi dolan kartuşlar değiştirilmelidir,  Filtreler, neme ve mekanik zararlara karşı korunmalıdır  IV. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI KULLANILDIĞI YERE VE KULLANIM MAKSADINA UYGUN OLARAK SEÇİLMELİDİR. HER KULLANIŞTAN SONRA GÖZDEN GEÇİRİLMELİ VE FİLTRELERİ ÇIKARILDIKTAN SONRA TEMİZLENMELİDİR. KORUMA ÖZELLİĞİNİ KAYBEDEN FİLTRELER, DEĞİŞTİRİLMELİDİR. V. GÖVDE VE KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI  Delinme, kesilme, ergimiş metal sıçramalarına karşı korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler,  Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler,  Isıtmalı yelekler,  Cankurtaran yelekleri,  X ışınına karşı koruyucu önlükler,  Vücut kuşakları / kemerleri.  VI. EL VE KOL KORUYUCULARI El koruyucuları  Özel koruyucu eldivenler: Makinelerden, kimyasallardan, elektrik ve ısıdan koruyan eldivenler.  Tek parmaklı eldivenler  Parmak kılıfları  Kolluklar  Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)  Parmaksız eldivenler  Koruyucu eldivenler VI. EL VE KOL KORUYUCULARI Sıyrılma, kesilme ve darbelere karşı korunma:  Nem ve suya karşı, doğal veya sentetik kauçuk, su geçirmez kumaş, plastik ve camyününden yapılmış eldivenler kullanılır,  Darbe ve sıkıştırmaya karşı, eldivenlerin uçlarına çelik yüksükler konulur,  Ağır döküm parçaları ile çalışılırken, içerisine çelik bileşikler yerleştirilerek takviye edilmiş eldivenler kullanılır,  Keskin kenarlı aletlerden doğabilecek tehlikelere karşı, tel dokumayla takviye edilmiş eldivenler kullanılır.  VI. EL VE KOL KORUYUCULARI Elektrik Kazalarına karşı korunma: Manşetleri eli, bileği şok ve yanıklardan koruyacak kadar uzun olan lastik eldivenler kullanılır. Bu eldivenler 90.000 volta 3 dakika dayanmalıdır. Bu eldivenler, diğer plastik eldivenlerle karıştırılmamalıdır. Bu eldivenlerin üzerinde, etkili olabileceği voltaj değeri belirtilmelidir. Radyasyondan Korunma: Kurşun ile empreyne edilmiş lastikten üretilen eldivenler kullanılır. Alev ve ısıdan korunma: Sıcak malzeme ile çalışılan yerlerde; kromlu deri, amyant, alüminyum kumaş veya cam elyaflı malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır. Kimyasal zararlılardan korunma: Asit, yağ ve diğer kimyasal maddelerle çalışılırken, sıvıları ve ince tozları geçirmeyen, kauçuk, PVC, ateşe dayanıklı branda, cam elyafı, su geçirmez deri gibi malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır.  VI. EL VE KOL KORUYUCULARI Kolluklar  Alev, ısı, darbe, kesilme, asit toz sıçramalarına, elektrik ve radyasyon yanıklarına karşı kullanılır.  Genellikle dökümhane, tav ocakları vb. yerlerde kullanılır,  Üç çeşit olarak üretilir. Bilek ve ön kolu örtenler; dirsek hizasına kadar örtenler; omuzlara kadar örtenler,  Asbest, alüminyum, astarlı kumaş, kurşunlu deri, kauçuk deri, pamuklu - yünlü dokuma gibi malzemelerden üretilir.  VII. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI  Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri  Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar,  Parmak koruyuculu ayakkabılar,  Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları,  Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar,  Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,  Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,  Anti statik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları. VII. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI  İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,  Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler,  Tahta tabanlı ayakkabılar,  Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları,  Dizlikler,  Tozluklar,  Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez),  Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı).  VII. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI 1- Parmak Koruyucu Ayakkabılar: Yuvarlanan ve ağır malzemelerle çalışılan işlerde, ayak parmaklarının korunması için kullanılır. 2- İletken Ayakkabılar: Patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır.  VII. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI 3- Yalıtkan Ayakkabılar: Elektrik şoku kazalarında koruyucudurlar. Üst kısmı deri, taban ve topukları özel kauçuktan imal edilir. Kuru ve sağlam haldeyken tesirli bir koruma sağlar. 4- Kıvılcım Çıkarmayan Ayakkabılar: Patlayıcı madde imalinde, benzin ve hidrokarbon bulunan tankların temizlenmesinde, güvenle kullanılır.  VII. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI 5- Bot ve Çizmeler: Sulu, çamurlu ve asitli ortamlarda altı lastik veya plastik Botlar ve çizmeler kullanılır. 6- Tozluklar: Bacakları, ateşe ve sıçrayan kıvılcımlara karşı korumak için; döküm işlerinde ve fırınlarda kullanılır. Mutlaka, pantolon Altına ve ayakkabı üzerine giyilmelidir. Erimiş maddelerle Yapılan çalışmalarda, özellikle diz kapağını örten, yanmaz Malzemeden yapılmış tozluklar kullanılır.  IX. VÜCUT KORUYUCULARI Düşmelere karşı kullanılan donanım:  Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)  Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)  Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri)  KORUYUCU GİYSİLER  Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum),  Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme vb.),  Kimyasallardan korunma sağlayan giysi,  İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi,  Isıya dayanıklı giysi,  Termal giysi,  Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi,  Toz geçirmez giysi,  Gaz geçirmez giysi,  Florasan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları,  Koruyucu örtüler. KORUYUCU GİYSİLER  KAYNAKÇA  https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=31465&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5  https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=18540&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 İŞ SAĞLIĞINDA RİSK ANALİZİ VE RİSK YÖNETİMİ Kanunda Yer Alan Bazı Kavramlar Ramak Kala Olayı; İşyerinde meydana gelen çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay. Ramak kala olayları çalışma ortamında karşılaşılan riskler ile ilgili olarak iş kazası meydana gelmeden önce güçlü sinyaller veren önemli olaylardır. Bu nedenle risk yönetiminde önemli bir yere sahiptir. Meydana gelen her bir majör olayın arkasında 10 – 50 minör kaza, 30 – 80 maddi hasar, 300 – 600 ramak kala olay vardır. Risk Değerlendirme; Risk büyüklüğünün tahmin edilmesi ve riskin kabul edilip edilmeyeceği konusunda karar vermeye yönelik kapsamlı süreç. Kabul Edilebilir Risk Seviyesi; Yasal yükümlülüklere ve işyerinin risk politikasına uygun, kayıp yada yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini ifade eder. Risklerin sıfıra indirgenmesi mümkün olmamakla birlikte risk değerlendirmesi sonucunda alınan önlemler ile kabul edilebilir düzeye indirilmesi mümkündür. Kanunda Yer Alan Bazı Kavramlar Tetkik; İş süreçleri ve ilgili sonuçların yazılı kural kaide ve planlanmış düzenlemelere uygunluğunu, bu düzenlenmelerin etkili bir biçimde uygulandığı politika ve hedefleri gerçekleştirmek için uygun olduğunu belirlemek amacıyla yapılan sistematik analiz. Sürekli İyileştirme; Organizasyonun İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) politikasına bağlı olarak risk yönetimi, genel işçi sağlığı ve güvenliği performansındaki gelişmeler sağlamak için; iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin sürekli olarak geliştirilmesi süreci. Uygunsuzluk; İşçi yaralanması, hastalığı, mal, işyeri ve çevresinin zarar görmesine neden olabilecek şekilde, kanun, yönetmelik, iş standartları, uygulamalar, prosedürler, kurallar, yönetim sistemleri ve benzerinden, herhangi bir sapma olması durumu. Tehlike Tehlike kavramı, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek çalışanı veya işi etkileyebilecek zarar verme potansiyelidir. Büyük bir zarara veya tamamen yok olmaya neden olabilecek kaynak etki ya da gerçekleşme ihtimali bulunan istenmeyen olayları tanımlamak için kullanılır. Tehlike Tehlikeli maddeler, yaralanma veya sağlığın bozulmasına neden olabilecek maddelerdir. Örnek olarak;  aşındırıcı ve zehirli kimyasallar,  yanıcı ve patlayıcı maddeler,  radyoaktif maddeler,  virüsler sayılabilir. Tehlikeli faaliyetler, fiziksel veya ruhsal sağlığın bozulmasına yol açabilecek faaliyetlerdir. Örnek olarak;  ağır kaldırmak,  sürekli ve sık tekrarlanan rutin çalışma  mobbing sayılabilir. Tehlike Tehlikeli olaylar, yaralanma veya sağlığın bozulmasına neden olabilecek olaylardır. Örnek olarak; Patlamalar Çarpışmalar Yazılım hataları Planlanmamış kesintiler sayılabilir. Tehlike ve Risk Mantık olarak bakıldığında risk bir sonuçtur ve riskin oluşmasına neden olan olay tehlikedir. Bu nedenle sıralama olarak bakılırsa önce tehlike, sonrasında da bu tehlikeden kaynaklanan risk ortaya çıkmaktadır. (örnek olarak boğulma tehlikesi sonucunda ölüm riskinin ortaya çıkması verilebilir) Risk Değerlendirmesi Risk literatürde, beklenen kayıpla ilişkilendirilir. Risk kavramı, olaylar, şiddet ve olasılıktan meydana gelmektedir. İş sağlığı ve güvenliği açısından risk değerlendirmesi, çalışanlara, iş yerine ve çevresine maddi ve manevi zarar verici niteliğe sahip, mevcut olan veya olma ihtimali olan tehlikelerin belirlenmesi ve bu tehlikelere karşı önlem alınması için yapılması gerekenlerin belirlenmesi sürecidir. Ayrıca risk değerlendirmesi tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve bu büyüklüğe bağlı olarak riskin kabul edilir olup olmadığına ve riskin azaltılması için alınması gereken tedbirlere karar vermek için kullanılan süreçtir. Risk Değerlendirmesi Risk hem pozitif hem negatif sapma göstermektedir. Ancak iş sağlığı ve güvenliğinde yaralanma, kayıp veya ölüm ile sonuçlanan olaylar ile ilişkilendiğinden daha ziyade negatif etkileri nedeniyle negatif etkiler üzerinde odaklanılmaktadır. Riskin işletme faaliyetleri üzerinde negatif etkileri nedeniyle, proaktif yaklaşımla yönetilmesi gerekmektedir. Ancak az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde sermaye birikiminin zayıf olması, eğitim ve kültür eksikliği, düzenleme ve denetim eksikliği, insan hakları ve çevreye karşı duyarsızlık gibi nedenlerle işletmeler genellikle risk analizlerini gerektiği gibi yapmadığı gözlemlenmiştir. Risk Değerlendirmesi Risk değerlendirmelerinin gerektiği gibi yapılmamasıyla ilgili yöneticiler tarafından çeşitli bahaneler ileri sürülmektedir. Bunlara örnek olarak; 1. Bizim şirket olarak riskimiz bulunmamaktadır. 2. İş süreci risk yönetimi yapmaya gerek olmayacak kadar küçüktür. 3. İş doğası gereği tehlikelidir. Bu tehlike işin doğasında vardır. 4. Bize bir şey olmaz, kaderimizde varsa tedbir alsak da faydası yok. 5. Problem ortaya çıkmadığı sürece tedbir almaya gerek yoktur. 6. Risk yönetimi gereksiz iş yükü ve maliyet demektir. 7. Geleceğin tahmin edilmesi mümkün değildir, tehlike ve risk öngörülemez. 8. Bu seneki bütçe risk değerlendirmesi için uygun değil. 9. Kimse yapmıyor biz neden yapalım. 10.Zaten devlet denetlemiyor. Risk Değerlendirmesi Risk değerlendirmesi bir defalık başlayıp biten bir süreç değildir. İhtiyaç duyulması gerekli olan her an yapılması gerekli olan ve geri bildirimler ile kendini yenileyerek geliştiren dinamik bir süreçtir. Bununla birlikte aşağıdaki durumlarda risk değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. a) İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. b) İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. c) Üretim yönteminde değişiklikler olması. d) İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. e) Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. f) Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. g) İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması. Risk Değerlendirme Süreci 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre büyük küçük tüm iş yerlerinin risk değerlendirmeleri yapmaları veya yaptırmaları zorunlu hale getirilmiştir. Yönetmeliğe göre iş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar risk değerlendirmesi olarak kabul edilmektedir. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ MADDE 6 – (1) Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. a) İşveren veya işveren vekili. b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. c) İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç) İşyerindeki destek elemanları. d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar Risk Değerlendirme Süreci Risk Değerlendirme Adımları: 1. Tehlikeleri tanımlama 2. Risklerin belirlenmesi ve derecelendirilmesi 3. Tehlike ve risklerin değerlendirilmesinin yazılı hale getirilmesi 4. Sorumluluk sahipleri ile süreçlerin tespit edilmesi 5. Kontrol ve izleme 1. Tehlikelerin tespiti Tespit edilmiş tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde etkileneceği ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önüne alınır. 2. Risklerin belirlenmesi ve derecelendirilmesi Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve iş yerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya bir kaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. İş yerinde birbirinden farklı işlerin yürütüldüğü bölümler bulunması halinde tehlikelerin tespiti ve risklerin belirlenmesi ve derecelendirilmesi için her bir bölüm için tekrarlanır. Analiz ayrı ayrı bölümler için yapılması halinde bölümlerin etkileşimleri de dikkate alınarak bir bütün olarak ele alıp sonuçlandırılır. 3. Tehlike ve risklerin değerlendirilmesinin yazılı hale getirilmesi Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesinden başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. 4. Sorumluluk sahipleri ile süreçlerin tespit edilmesi Tespit edilen tehlike ve risklerin ortadan kaldırılması ve kabul edilebilir sınırlar içerisine çekilmesi ile ilgili yapılması gerekenlerden sorumlu olacak kişiler ile bu kişilerin ilgili sorumlulukları hangi süreçler içerisinde yerine getireceğine ilişkin bir takip sistemi oluşturulmalıdır. 5. İzleme ve Tekrar Riskler tek bir seferlik olabileceği gibi süreklilik de arz edebilmektedir. Bu nedenle risklerin azaltılmasına yönelik olarak sürekli olarak izlenilmesi gerekmektedir.  İŞ ETKİLENECEK TEHLİKE ETKİ/OLAY RİSK KİŞİLER 1 El Aletleri ile Çalışan Delici aletleri ile Bedensel Ağır Yaralanma Çalışma Personel çalışma Yaralanmalar ve Ölüm Saha Personeli / Zeminde ağır Kayma, Takılma, Hafif Yaralanma Danışmanlar / aletlerin varlığı Düşme Ziyaretçiler Saha Personeli / Tozlu ortam Tozun Tozun Danışmanlar / Solunması Solunması Ziyaretçiler Sonucu Pnömokonyoz oluşumu / Meslek Hastalığı Çalışan Ağır çalışma Kas Ağrısı ve Hafif Yaralanma Personel koşulları İncinmeler / Motivasyon Kaybı Ön Tehlike – Risk Analizi ( Preliminary Hazard Analysis: PHA) Ön tehlike analizi, tesisin son tasarım aşamasında yada daha detaylı çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir Bu metot da olası sakıncalı olaylar önce tanımlanır daha sonra ayrı ayrı olarak çözümlenir. Ön tehlike analizi analistler tarafından erken tasarım aşamasında uygulanır, ancak tek başına yeterli bir analiz metodu değildir, diğer Metodolojilere başlangıç verisi olması aşamasında yararlıdır. Özellikle işyerinde/işletmede tehlikeli maddeler bulunması yada yüksek tehlike derecesi taşıyan proses veya sistem bulunduğu durumda uygulanır. Ön Tehlike – Risk Analizi ( Preliminary Hazard Analysis: PHA) Çek listelerinin uzman kişilere hazırlatılması halinde başarı oranı değişir. Yalnız kontrol edilen işlem veya proseste mevcut tehlikeler ve Risk analizi yapılacak durumlar uzmanın deneyimlerine bağlı olarak tespit edilebilir. Bu çalışma Risk analizi yapılması gereken nokta, konu ve tehlike derecesini belirtir dokümanları hazırlar. Ön Tehlike – Risk Analizi ( Preliminary Hazard Analysis: PHA) PHA, sistemin veya prosesin potansiyel tehlikeli parçalarını tespit ederek değer biçmek ve tespit edilen her bir potansiyel tehlike için ihtimallerini belirlemektir. Bu kontrol listelerinde belirtilen tehlikelerin eksiksiz ve doğru tespitine göre güvenilir bir sistemdir. Risk Analizi, bir faaliyeti yerine getirirken gerçekleşebilecek kazaları analiz edebilmek için kullanılan sistematik bir yöntemdir. Bu listeler kullanılan teknolojiye ve ihtiyaca göre düzenlenir. Ön Tehlike – Risk Analizi ( Preliminary Hazard Analysis: PHA) Çeklist kullanarak tespit edilen Risk analizi yapılması gereken tehlikeler ile oluşabilecek kazaları analiz edebilmek için kullanılan sistematik bir yöntemdir. Olayları tanımlamak için soru sorulur,  İnsan hatası,  Teçhizatın devre dışı kalması,  Donanım sistem hatası,  Yönetim ile ilgili Zaaflar,  Prosedürler,  Planlar,  Eğitim ve bilgilendirme PHA da Çek listelerinin uzman kişilerce hazırlanmış listelere göre deneyimli uzman veya işin içinde olan ekip ile yapılırsa başarı oranı yükselir. Ön Tehlike – Risk Analizi ( Preliminary Hazard Analysis: PHA) L Tipi ( 5 x 5 ) Matris Analizi İstenmeyen bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi durumunda sonucunun nasıl değerlendirileceğine yönelik bir metottur. 5 x 5 Matris diyagramı ( L tipi matris ) olarak adlandırılır. Kolay bir metottur ve tek analist tarafından uygulanabilir. Ancak analistlerin tecrübesi sonucu etkilemektedir. Bu sebeple karmaşık ve fazla işlemlere sahip işletmelerde yalnızca bu metodu uygulamak yeterli olmayabilir. Tehlike tespitleri, işletmedeki değişimler ve acil durumlarda da hazırlanabilir. Bu yöntemde risk puanı hesaplanır. Risk değerlendirmesi risk puandan elde edilecek sonuca göre incelenir. Risk puanı aşağıdaki formülle hesaplanır. RİSK= OLASILIK x ŞİDDET Olasılık Tablosu Değer Basamak Sıklık 1 Çok Küçük Yılda bir 2 Küçük Üç ayda bir 3 Orta Ayda bir 4 Yüksek Haftada bir 5 Çok Yüksek Her gün Şiddet ( etki ) Derecesi Tablosu Değer Sonuç Derecelendirme 1 Çok Hafif İş saati kaybı yok, ilk yardım gerektiren 2 Hafif İş günü kaybı yok, ilk yardım gerektiren 3 Orta Hafif yaralanma, tedavi gerektirir 4 Ciddi Ölüm, ciddi yaralanma, meslek hastalığı 5 Çok Ciddi Birden çok ölüm sürekli iş göremezlik Risk ve Karar Matrisi Örneği Matris Risk Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi Belirlenen öncelik derecesine ve işverenin ayırabileceği kaynaklara göre, tehlikeler arasında öncelikli görülenlerin değerlendirilmesi aşağıda verilen yöntemler doğrultusunda kararlaştırılır. a) Birincil Öncelikli Tehlikeler ( Kırmızı ) Değerlendirme sonucunda 15 ve üzerinde puan alan konular: İş hemen durdurulur. Tehlike kontrol altına alınır. Kontrol için dokümante edilmiş prosedür / talimatlar oluşturulur. İzleme ve ölçme planı yapılır ve kayıtları tutulur. İyileştirmeye yönelik düzeltici ve önleyici faaliyetler belirlenir, dökümante edilir, uygulanır ve takip edilir. Personele ihtiyaç duyulan eğitimler verilir. Bu konulardaki tüm uygulamanın belirli zaman aralıkları içerisinde denetlenmesi sağlanarak yönetime raporlanır. Matris Risk Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi b) İkinci Öncelikli Tehlikeler ( Sarı ) Değerlendirme sonucunda 8 - 12 puan alan konular: Tehlike kontrol altına alınır. Kontrol için dokümante edilmiş prosedür / talimatlar oluşturulur. Mümkün olduğunda izlenirliği ve ölçülmesi sağlanır ve kayıtlar tutulur. İyileştirmeye yönelik düzeltici ve önleyici faaliyetler belirlenir, dökümante edilir, uygulanır ve takip edilir. Tehlikeler, kontroller sonucu kabul edilebilir sınırlara indirilmesi hedeflenir. Personele ihtiyaç duyulan eğitimler verilir. Bu konulardaki tüm uygulamanın belirli zaman aralıkları içerisinde denetlenmesi sağlanarak yönetime raporlanır. Matris Risk Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi c) Üçüncü öncelikli Tehlikeler (Yeşil) Değerlendirme sonucunda 2 - 6 puan alan konular: Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. d) Önemsiz Riskler (Yeşil) Değerlendirme sonucunda 1 puan alan konular: Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir. L TİPİ MATRİS UYGULAMA ÖRNEĞİ - 1 L TİPİ MATRİS UYGULAMA ÖRNEĞİ - 2 L TİPİ MATRİS UYGULAMA ÖRNEĞİ - 2 ÖRNEK UYGULAMALAR RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEK 1. Depoda forklift ve yaya yolu mevcut 2. Köşelerde ayna konulmamış 3. Forklift bakımlarında formlar doldurulmuyor 4. Çalışma saatlerine dikkat edilmiyor 5. Çalışanların psikolojik sorunları ile pek ilgilenilmiyor 6. Bazı yerlerde zeminde yağ birikintileri var 7. Bazı çalışanlar iş yaparken kulaklık ile müzik dinliyor 8. Bazı çalışanlar dalgın ve bazen forklift yolunda yürüyorlar 9. Çalışanlara gerekli eğitimler verilmiş fakat kontrolleri yapılmıyor 10. Forklift sabah kontrolleri düzenli yapılmıyor  Çalışanların kendilerine ayrılan yoldan gitmemeleri Yayanın dalgın ve stresli olması Operatörün yasal çalışma saatinden fazla çalışması Operatörün aracı belirlenen hız sınırının üzerinde kullanması Forkliftin tepe lambası yanmaması ve geri sesli ikaz çalışmaması Forklift yolunda parça bakım onarım işleri yapılması Forkliftin bakım föyü tutulmuyor Fine – Kinney Metodu Çalışma ortamındaki tehlikelerin kazaya sebebiyet vermeden tespit edilmesi ve risk skoruna göre en öncelikli olandan başlayıp iyileştirilmesini sağlayan bir metottur. Bu yöntemde üç parametre ile risk skoru belirlenmekte ve önleyici aksiyon planları oluşturulmaktadır. Risk Skoru = İ x F x Ş İ = Zararın zaman içinde gerçekleşme ihtimali F= Tehlikeye maruz kalma sıklığı (frekans) Ş = Sonuçların derecesi İHTİMAL SKALASI DEĞER KATEGORİ 0,2 Pratik olarak imkansız 0,5 Zayıf ihtimal 1 Oldukça düşük ihtimal 3 Nadir fakat olabilir 6 Kuvvetle muhtemel 10 Çok kuvvetli ihtimal İHTİMAL: Zarar veya hasarın zaman içinde gerçekleşme ihtimali FREKANS MARUZİYET SKALASI DEĞER AÇIKLAMA KATEGORİ 0,5 Çok Nadir Yılda bir ya da daha az 1 Oldukça Nadir Yılda bir ya da birkaç kez 2 Nadir Ayda bir ya da birkaç kez 3 Ara sıra Haftada bir ya da birkaç kez 6 Sıklıkla Günde bir ya da daha fazla 10 Sürekli Sürekli ya da saatte birden fazla FREKANS: Tehlikeye maruz kalma sıklığı ETKİ/ZARAR SONUÇ SKALASI DEĞER AÇIKLAMA KATEGORİ 1 Dikkate Alınmalı Hafif-Zararsız veya önemsiz 3 Önemli Minör – Düşük iş kaybı, küçük hasar, ilk yardım 7 Ciddi Majör – Önemli Zarar, işgünü kaybı 15 Çok Ciddi Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki 40 Çok Kötü Ölüm, Tam maluliyet, ağır çevre etkisi 100 Felaket Birden çok ölüm, önemli çevre felaketi Risk Düzeyine Göre Karar/Eylem SIRA RİSK DEĞERİ KARAR EYLEM 1 R