Bab 6: Asid, Bes, dan Garam (PDF)

BAB 6 Asid, Bes dan Garam Kata Kunci Kebesan asid pH dan pOH Kekuatan asid dan alkali Kemolaran Larutan piawai Peneutralan Pentitratan Garam tak terlarutkan Penghabluran...

BAB 6 Asid, Bes dan Garam Kata Kunci Kebesan asid pH dan pOH Kekuatan asid dan alkali Kemolaran Larutan piawai Peneutralan Pentitratan Garam tak terlarutkan Penghabluran semula Tindak balas penguraian ganda dua Gua batu kapur, Taman Negara Mulu Apakah yang akan anda pelajari? 6.1 Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Kealkalian 6.2 Nilai pH 6.3 Kekuatan Asid dan Alkali 6.4 Sifat-sifat Kimia Asid dan Alkali 6.5 Kepekatan Larutan Akueus 6.6 Larutan Piawai 6.7 Peneutralan 6.8 Garam, Hablur dan Kegunaan dalam Kehidupan Harian 6.9 Penyediaan Garam 6.10 Tindakan Haba ke atas Garam 6.11 Analisis Kualitatif 134  Buletin Bagaimanakah stalaktit dan stalagmit di dalam gua batu kapur boleh terbentuk? Gua batu kapur terdiri Stalaktit daripada kalsium karbonat, CaCO3. Apabila air hujan yang membasahi gua meresap melalui batu kapur, tindak balas berikut berlaku untuk membentuk garam kalsium bikarbonat, Ca(HCO3)2. H2O(ce) + CO2(g) + CaCO3(p) → Ca(HCO3)2(aq) Stalagmit Air yang mengalir akan membawa bersama-sama kalsium bikarbonat, Ca(HCO 3 ) 2 terlarut melalui rekahan pada bumbung gua. Sebaik sahaja air bersentuhan dengan udara di dalam gua, sebahagian kecil kalsium bikarbonat, Ca(HCO3)2 berubah kembali kepada kalsium karbonat, CaCO3 kerana kehilangan air dan karbon dioksida. Kalsium karbonat, CaCO3 mula termendap pada rekahan tersebut. Maka pembentukan stalaktit bermula secara beransur-ansur. Air yang menitis dari hujung stalaktit akan jatuh ke lantai gua. Lama-kelamaan, stalagmit juga terbentuk mengikut cara yang sama dengan stalaktit. Inilah sebabnya stalaktit dan stalagmit yang dijumpai di dalam gua sering wujud secara berpasangan. Layari laman sesawang http://bit.ly/2GdDx0M bagi melihat pembentukan stalaktit dan stalagmit. Apakah hubungan antara nilai pH dengan kepekatan ion hidrogen, H+? Mengapakah semua alkali merupakan bes tetapi bukan semua bes ialah alkali? Bagaimanakah pembantu makmal menyediakan sesuatu larutan piawai? 135 TEMA 3 Interaksi antara Jirim 6.1 Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Kealkalian Situasi dalam Rajah 6.1 menggambarkan penggunaan bahan berasid dan bahan beralkali dalam kehidupan harian. Kenal pasti bahan manakah merupakan bahan berasid dan bahan beralkali? Mak, mengapakah Ayah, bagaimanakah cara kita perlu Untuk meneutralkan yang boleh dilakukan Cuba gosok menggosok gigi asid pada gigi kita. untuk menyinarkan dengan buah setiap pagi? semula duit ini? limau. Rajah 6.1 Bahan berasid dan bahan beralkali dalam kehidupan harian Asid d Apabila asid dilarutkan ke dalam air, atom hidrogen di dalam Standaermbelajaran molekul asid dibebaskan sebagai ion hidrogen, H +. Maka, P berdasarkan teori Arrhenius, asid didefinisikan seperti berikut: Di akhir pembelajaran, murid boleh: 6.1.1 Mendefinisikan asid dan Bahan kimia yang mengion di dalam air untuk menghasilkan alkali. ion hidrogen, H+. 6.1.2 Menyatakan maksud kebesan asid. 6.1.3 Mengeksperimen untuk HCl(ak) ˜ H+(ak) + Cl–(ak) HNO3(ak) ˜ H+(ak) + NO3–(ak) mengkaji peranan air Apabila gas hidrogen klorida dilarutkan di dalam air, molekul dalam menunjukkan sifat asid dan alkali. hidrogen klorida akan mengion di dalam air untuk menghasilkan ion hidrogen, H+ dan ion klorida, Cl-. Namun, adakah ion hidrogen, H+ kekal di dalam larutan akueus? Sebenarnya, ion Kimia hidrogen, H+ yang terhasil akan berpadu dengan molekul air, H2O untuk membentuk ion hidroksonium, H3O+. Walaupun ion hidroksonium, H3O+ ialah ion sebenar yang wujud di dalam larutan H H H H akueus untuk memberikan sifat asid, namun, untuk H C1 + O O+ + C1– memudahkan penerangan, H kita sering menggunakan ion hidrogen, H+ untuk Rajah 6.2 Pembentukan ion hidroksonium, H3O+ mewakili ion hidroksonium, H3O+. 136  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Kebesan Asid Kebesan asid merujuk kepada bilangan ion hidrogen, H+ yang boleh dihasilkan oleh satu molekul asid yang mengion di dalam air. Asid hidroklorik, HCl ialah asid monoprotik kerana boleh menghasilkan satu ion hidrogen, H+ per molekul asid. Bagaimanakah pula dengan asid diprotik dan asid triprotik? Asid Asid monoprotik Asid diprotik Asid triprotik Asid hidroklorik, HCl Asid sulfurik, H2SO4 Asid fosforik, H3PO4 menghasilkan 1 ion H+ menghasilkan 2 ion H+ menghasilkan 3 ion H+ per molekul asid per molekul asid per molekul asid Rajah 6.3 Pengelasan asid berdasarkan kebesan asid Asid formik, HCOOH digunakan dalam penggumpalan lateks. Adakah asid formik, HCOOH suatu asid diprotik? Mengapa? Alkali Bes ialah bahan yang bertindak balas dengan asid untuk menghasilkan garam dan air sahaja. Oksida logam dan hidroksida logam merupakan bes. Misalnya, magnesiumCabaranoksida, MindaMgO dan kalsium hidroksida, Ca(OH)2 ialah bes kerana bertindak balas dengan asid untuk menghasilkan garam dan air sahaja. Cabaran Minda MgO(p) + H2SO4(ak) ˜ MgSO4(ak) + H2O(ce) Cuba lihat persamaan kimia Garam di bawah. Mg(p) + 2HCl(ak) ˜ MgCl2(ak) + H2(g) Ca(OH)2(ak) + 2HNO3(ak) ˜ Ca(NO3)2(ak) + 2H2O(ce) Adakah magnesium suatu Garam bes? Mengapa? Bes yang larut di dalam air disebut alkali. Kalium hidroksida, KOH dan natrium hidroksida, NaOH merupakan alkali kerana boleh larut di dalam air. Apabila pelet natrium hidroksida, NaOH dilarutkan di dalam air, ion natrium, Na+ dan ion hidroksida, OH– yang boleh bergerak bebas di dalam air dihasilkan. Air Na+ Na+ OH– Na+ OH– Na+ OH– OH– Rajah 6.4 Penceraian natrium hidroksida, NaOH kepada ion-ion yang bergerak bebas di dalam air 137 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Alkali didefinisikan seperti berikut: Bahan kimia yang mengion di dalam air untuk menghasilkan ion hidroksida, OH–. Apakah yang berlaku kepada molekul ammonia apabila gas ammonia dilarutkan di dalam air? Mengapakah ammonia akueus yang terhasil merupakan suatu alkali? H H H H N H H + H N+ + O– O H H H Gas ammonia, NH3 Air, H2O Ion ammonium, NH4+ Ion hidroksida, OH– NH3(ak) + H2O(ce)   NH4+(ak) + OH–(ak) Rajah 6.5 Pembentukan ion hidroksida, OH– daripada molekul ammonia Dengan melarutkan gas ammonia di dalam air, ammonia akueus terhasil. Ammonia akueus ialah suatu alkali kerana molekul ammonia mengalami pengionan separa untuk menghasilkan ion hidroksida, OH–. Kegunaan Asid, Bes dan Alkali Asid, bes dan alkali bukan sekadar bahan kimia di dalam makmal tetapi juga banyak dijumpai dalam kehidupan seharian. Ubat gigi merupakan bahan beralkali yang berfungsi meneutralkan asid pada gigi, manakala cuka ialah bahan berasid yang digunakan untuk menjeruk cili. Gambar foto 6.1 Kegunaan asid dan alkali dalam kehidupan harian Aktiviti 6.1 Membincangkan kegunaan asid dan alkali dalam kehidupan harian PAK 21 PK dengan contoh bahan berasid dan bahan beralkali 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. 2. Kumpulkan maklumat daripada sumber bacaan atau laman sesawang tentang contoh bahan berasid dan bahan beralkali serta kegunaannya dalam pelbagai bidang. TABLET ANTASID Pertanian Perindustrian Perubatan Pemakanan 138  Asid, Bes dan Garam BAB 6 3. Berdasarkan maklumat yang dikumpul, bincangkan soalan berikut: (a) Kenal pasti asid, bes atau alkali di dalam setiap bahan yang anda cari. (b) Nyatakan kegunaan asid, bes atau alkali yang terdapat di dalam bahan tersebut. 4. Tampalkan hasil kerja kumpulan anda pada papan kenyataan untuk perkongsian maklumat dan rujukan kumpulan lain. Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Kealkalian Mak, mengapakah sabun Cuba letak air dan gosok yang baru dikeluarkan sabun itu. Apakah yang daripada kotak tidak Sarah rasa sekarang? berasa licin? Licinlah, mak. Rajah 6.6 Peranan air dalam menunjukkan sifat alkali Berdasarkan perbualan dalam Rajah 6.6, mengapakah air ditambah pada sabun? Adakah air diperlukan untuk membolehkan asid atau alkali menunjukkan sifat keasidan atau sifat kealkalian? Eksperimen 6.1 Tujuan: Mengkaji peranan air dalam menunjukkan sifat keasidan. Pernyataan masalah: Adakah air diperlukan untuk membolehkan asid menunjukkan sifat keasidan? Hipotesis: Air diperlukan oleh asid untuk menunjukkan sifat keasidan. Pemboleh ubah: (a) dimanipulasikan : Kehadiran air (b) bergerak balas : Perubahan warna pada kertas litmus biru (c) dimalarkan : Jenis asid Bahan: Pepejal asid oksalik, C2H2O4, air suling dan kertas litmus biru Radas: Tabung uji dan rak tabung uji Prosedur: 1. Masukkan satu spatula pepejal asid oksalik, C2H2O4 ke dalam sebuah tabung uji. 2. Masukkan sehelai kertas litmus biru yang kering ke dalam tabung uji itu. 139 TEMA 3 Interaksi antara Jirim 3. Perhatikan sebarang perubahan warna pada kertas litmus biru. Awas Catatkan pemerhatian. Asid bersifat mengakis. 4. Kemudian, tambahkan 2.0 cm3 air suling dan goncangkan. Berhati-hati ketika 5. Perhatikan sebarang perubahan warna pada kertas litmus biru. mengendalikan asid. Jika Catatkan pemerhatian. terkena asid, alirkan air secara berterusan pada bahagian yang terkena asid. Keputusan: Jadual 6.1 Kandungan Pemerhatian Pepejal asid oksalik, C2H2O4 Pepejal asid oksalik, C2H2O4 + air Mentafsir data: 1. Nyatakan perubahan warna pada kertas litmus biru yang digunakan untuk mengesan sifat asid. 2. Berdasarkan pemerhatian, nyatakan inferens yang sepadan. 3. Bagaimanakah keadaan yang diperlukan untuk membolehkan asid menunjukkan sifat keasidan? Kesimpulan: Adakah hipotesis yang dibuat dapat diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Perbincangan: 1. Namakan ion yang bertanggungjawab untuk menunjukkan sifat keasidan. 2. Pepejal asid oksalik, C2H2O4 mempunyai pemerhatian yang berbeza dengan pepejal asid oksalik, C2H2O4 yang dilarutkan di dalam air. Berikan sebab. 3. Apakah definisi secara operasi bagi asid dalam eksperimen ini? Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan eksperimen ini. Tip Celik Asid hanya menunjukkan sifat keasidannya dengan kehadiran air. Apabila sesuatu asid dilarutkan di dalam air, molekul asid mengion untuk menghasilkan ion hidrogen, H+. Imbas kembali sifat asid: Kehadiran ion hidrogen, H+ membolehkan asid menunjukkan sifat Berasa masam Mengakis keasidannya. Maka, warna kertas litmus biru lembap berubah Mempunyai nilai pH kepada merah. Tanpa air, pepejal asid oksalik, C2H2O4 hanya wujud kurang daripada 7 sebagai molekul. Ion hidrogen, H+ tidak hadir. Maka, kertas litmus Menukarkan warna biru tidak berubah warna. kertas litmus biru lembap kepada merah 140  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Eksperimen 6.2 Tujuan: Mengkaji peranan air dalam menunjukkan sifat kealkalian. Pernyataan masalah: Adakah air diperlukan untuk membolehkan alkali menunjukkan sifat kealkalian? Hipotesis: Buat hipotesis yang sesuai untuk eksperimen ini. Pemboleh ubah: Nyatakan semua pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini. Awas Natrium hidroksida, NaOH bersifat mengakis. Satu pelet natrium hidroksida, NaOH sudah memadai untuk Larutan natrium menjalankan eksperimen ini. hidroksida, Jika terkena larutan alkali, Pelet natrium NaOH yang alirkan air secara berterusan hidroksida, Kertas litmus merah terhasil pada bahagian yang terkena NaOH alkali sehingga tidak berasa licin. Rajah 6.7 Cara menguji sifat alkali natrium hidroksida, NaOH Prosedur: 1. Berdasarkan Rajah 6.7, senaraikan radas dan bahan yang diperlukan dalam eksperimen ini. 2. Rancangkan prosedur eksperimen ini bersama-sama dengan ahli kumpulan anda. 3. Tentukan kaedah untuk mengumpul data dan sediakan jadual yang sesuai. 4. Dapatkan kebenaran guru sebelum menjalankan eksperimen. 5. Rekod pemerhatian yang diperoleh dalam jadual yang disediakan. Keputusan: Rekod pemerhatian dalam jadual. Mentafsir data: 1. Berdasarkan pemerhatian, nyatakan inferens yang sepadan. 2. Bagaimanakah keadaan kertas litmus yang diperlukan untuk mengesan sifat kealkalian? Kesimpulan: Adakah hipotesis yang dibuat dapat diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Perbincangan: 1. Namakan ion yang bertanggungjawab menunjukkan sifat kealkalian. 2. Terangkan mengapa terdapat perbezaan dalam pemerhatian bagi pelet natrium hidroksida, NaOH dengan larutan natrium hidroksida, NaOH yang terhasil. 3. Nyatakan definisi secara operasi bagi alkali dalam eksperimen ini. Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan eksperimen ini. 141 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Tip Celik Alkali hanya menunjukkan sifat kealkaliannya apabila dilarutkan di dalam air. Tanpa air, ion hidroksida, OH– di dalam pelet natrium hidroksida, NaOH tidak dapat bergerak bebas Imbas kembali sifat alkali: dan masih terikat dalam struktur kekisinya. Maka, pelet Berasa pahit dan licin Mengakis natrium hidroksida, NaOH tidak menunjukkan sifat alkali. Mempunyai nilai pH Kertas litmus merah tidak berubah warna. Apabila pelet natrium lebih daripada 7 hidroksida, NaOH terlarut di dalam air, ion hidroksida, OH– Menukarkan warna terpisah dan bergerak bebas di dalam air. Justeru, larutan natrium kertas litmus merah hidroksida, NaOH menunjukkan sifat alkali. Maka, warna kertas lembap kepada biru litmus merah lembap berubah menjadi biru. Kehadiran air juga membolehkan gas ammonia, NH3 mengion untuk menghasilkan ion hidroksida, OH–, iaitu ion yang bertanggungjawab ke atas sifat kealkaliannya. Maka, warna kertas litmus merah lembap berubah kepada biru. Tanpa air, gas ammonia, NH3 hanya wujud sebagai molekul. Ion hidroksida, OH– tidak hadir. Maka, kertas litmus merah tidak berubah warna. Uji Kendiri 6.1 1. Nyatakan maksud bagi istilah yang berikut: (a) Asid (b) Alkali 2. Asid karbonik merupakan asid mineral dengan formula H2CO3. Apakah kebesan asid karbonik? Terangkan sebab. 3. Rajah 6.8 menunjukkan perbualan antara Khairul dan cikgunya. Apakah masalah Cikgu, serbuk pencuci ialah bahan Khairul? beralkali. Mengapakah kertas litmus merah tidak berubah kepada biru? Rajah 6.8 (a) Apakah kesilapan yang mungkin dilakukan oleh Khairul dalam uji kajinya? (b) Bagaimanakah anda dapat membantu Khairul dalam menjalankan uji kaji? Terangkan sebab. 142  Asid, Bes dan Garam BAB 6 6.2 Nilai pH d Nilai pH Asid dan Alkali Standaermbelajaran P Di akhir pembelajaran, Abang Zahir, apakah yang murid boleh: sedang abang lakukan? 6.2.1 Menyatakan maksud pH dan kegunaannya. Abang sedang 6.2.2 Menghitung nilai pH mengambil sampel air asid8.0 pH dan alkali. – 8.3 untuk menguji pH air 6.2.3 Mengeksperimen untuk di dalam akuarium. Ikan badut yang mengkaji hubungan abang pelihara nilai pH dengan memerlukan air kepekatan ion hidrogen dengan nilai pH dan kepekatan ion antara 8.0 hingga hidroksida. 8.3 untuk hidup dengan sihat. Rajah 6.9 Ikan badut memerlukan air dengan nilai pH yang spesifik Berdasarkan nilai pH yang disebut oleh Zahir, ikan badut yang dipelihara sesuai hidup di dalam air berasid atau beralkali? Mengapakah anda berkata sedemikian? Skala pH dengan julat pH daripada 0 hingga 14 digunakan untuk menunjukkan keasidan dan kealkalian sesuatu larutan akueus. Larutan dengan nilai pH kurang daripada 7 adalah berasid manakala larutan dengan nilai pH lebih daripada 7 adalah beralkali. Penunjuk semesta, meter pH atau kertas pH lazim digunakan untuk menentukan nilai pH. Dengan merujuk Rajah 6.10, apakah perkaitan antara nilai pH dengan darjah keasidan atau darjah kealkalian? Semakin berasid Semakin beralkali Neutral 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Rajah 6.10 Skala pH Apakah sebenarnya “pH”? Dalam kimia, pH merupakan suatu pengukuran logaritma ke atas kepekatan ion hidrogen yang terkandung di dalam suatu larutan akueus. pH = –log [H+] yang mana log ialah logaritma asas 10 dan [H+] ialah kepekatan ion hidrogen dalam unit mol dm-3 larutan itu. Dengan menggunakan rumus tersebut, kita boleh menentukan nilai pH sesuatu asid melalui penghitungan. 143 TEMA 3 Interaksi antara Jirim 1 Hitungkan nilai pH bagi asid nitrik, HNO3 dengan kepekatan ion hidrogen, H+ 0.5 mol dm–3. Penyelesaian Diberikan bahawa kepekatan ion hidrogen, H+ = 0.5 mol dm–3 pH = –log [0.5] Gunakan rumus pH = –log [H+] = –(– 0.301) = 0.301 Nilai pH asid nitrik, HNO3 = 0.3 2 Tentukan kemolaran asid hidroklorik, HCl dengan nilai pH 2.0. Penyelesaian pH = –log [H+] 2.0 = –log [H+] log [H+] = –2.0 [H+] = 10–2 = 0.01 mol dm–3 Kemolaran asid hidroklorik, HCl = 0.01 mol dm–3 Kepekatan ion hidroksida, OH– pula digunakan untuk menghitung nilai pOH sesuatu alkali berdasarkan rumus berikut, yang mana [OH–] mewakili kepekatan ion hidroksida dalam unit mol dm–3 larutan alkali itu. pOH = –log [OH–] Diberikan bahawa hasil tambah antara nilai pH dan nilai pOH ialah 14, maka nilai pH sesuatu alkali boleh dihitung dengan mempertimbangkan hubungan berikut: pH + pOH = 14 pH = 14 – pOH 3 Hitungkan nilai pOH bagi larutan natrium hidroksida, NaOH yang mengandungi kepekatan ion hidroksida, OH– 0.1 mol dm–3. Penyelesaian Diberikan bahawa kepekatan ion hidroksida, OH– = 0.1 mol dm–3 pOH = –log [0.1] Gunakan rumus pOH = –log [OH–] = –(–1) =1 Nilai pOH larutan natrium hidroksida, NaOH = 1.0 144  Asid, Bes dan Garam BAB 6 4 Hitungkan nilai pH bagi larutan kalium hidroksida, KOH yang mengandungi kepekatan ion hidroksida, OH– 0.01 mol dm–3. Penyelesaian Diberikan bahawa kepekatan ion hidroksida, OH– = 0.01 mol dm–3 pOH = –log [0.01] Gunakan rumus pOH = –log [OH–] = –(–2) =2 Nilai pOH larutan kalium hidroksida, KOH = 2.0 Pertimbangkan hubungan pH larutan kalium hidroksida, KOH = 14.0 – pOH pH + pOH = 14 = 14.0 – 2.0 = 12.0 5 Tentukan kemolaran larutan litium hidroksida, LiOH dengan nilai pH 12.0. Penyelesaian pH + pOH = 14.0 12.0 + pOH = 14.0 pOH = 14.0 – 12.0 = 2.0 pOH = –log [OH–] 2.0 = –log [OH–] log [OH–] = –2.0 [OH–] = 10–2 = 0.01 mol dm–3 Kemolaran larutan litium hidroksida, LiOH = 0.01 mol dm–3 Tahukah anda sebenarnya bilangan titik perpuluhan nilai pH berkait dengan angka bererti dalam nilai kepekatan ion hidrogen yang diberi? Jika nilai kepekatan yang diberi mempunyai 2 angka bererti, jawapan nilai pH perlu dibundarkan kepada 2 titik perpuluhan. Memandangkan nilai pH boleh dihitung berdasarkan kepekatan ion hidrogen, H+ dalam sesuatu asid, atau kepekatan ion hidroksida, OH– dalam sesuatu alkali, maka skala pH membolehkan kita membandingkan kepekatan ion hidrogen, H+ atau ion hidroksida, OH– di dalam sesuatu larutan akueus. Hubungan antara kepekatan ion hidrogen, H+ atau ion hidroksida, OH– dengan nilai pH boleh dikaji dalam Eksperimen 6.3. 145 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Eksperimen 6.3 Tujuan: Mengkaji hubungan antara kepekatan ion hidrogen, H+ dengan nilai pH asid. Pernyataan masalah: Adakah kepekatan ion hidrogen, H+ sesuatu asid mempengaruhi nilai pH asid? Hipotesis: Semakin tinggi kepekatan ion hidrogen, H+, semakin rendah nilai pH asid. Pemboleh ubah: (a) dimanipulasikan : Kepekatan ion hidrogen, H+ (b) bergerak balas : Nilai pH (c) dimalarkan : Jenis asid Bahan: Asid hidroklorik, HCl 0.1 mol dm–3, 0.01 mol dm–3 dan 0.001 mol dm–3 Radas: Bikar 100 cm3 dan meter pH Prosedur: 1. Tuangkan 20.0 cm3 asid hidroklorik, HCl yang berlainan kepekatan ke dalam tiga bikar yang berasingan. 2. Ukurkan nilai pH setiap asid hidroklorik, HCl dengan meter pH. 3. Rekod nilai pH dalam jadual seperti Jadual 6.2. Keputusan: Jadual 6.2 Kepekatan asid hidroklorik, HCl (mol dm–3) 0.1 0.01 0.001 Kepekatan ion hidrogen, H+ (mol dm–3) Nilai pH Mentafsir data: 1. Berdasarkan keputusan yang diperoleh, bagaimanakah nilai pH berubah apabila kepekatan asid hidroklorik, HCl berkurang? 2. Nyatakan perubahan yang berlaku ke atas kepekatan ion hidrogen, H+ apabila kepekatan asid hidroklorik, HCl semakin berkurang. 3. Apakah hubungan antara kepekatan ion hidrogen, H+ dengan nilai pH? Kesimpulan: Adakah hipotesis yang dibuat dapat diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Perbincangan: 1. Apabila sesuatu larutan akueus yang berasid dicairkan, apakah perubahan yang berlaku ke atas: (a) kepekatan ion hidrogen, H+? (b) nilai pH? (c) darjah keasidan larutan akueus itu? 2. Nyatakan hubungan antara kepekatan ion hidrogen, H+, nilai pH dan darjah keasidan larutan akueus yang berasid. Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan eksperimen ini. 146  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Eksperimen 6.4 Tujuan: Mengkaji hubungan antara kepekatan ion hidroksida, OH– dengan nilai pH alkali. Pernyataan masalah: Adakah kepekatan ion hidroksida, OH– sesuatu alkali mempengaruhi nilai pH alkali? Hipotesis: Buat hipotesis yang sesuai untuk eksperimen ini. Pemboleh ubah: Nyatakan semua pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini. Bahan: Larutan natrium hidroksida, NaOH 0.1 mol dm–3, 0.01 mol dm–3 dan 0.001 mol dm–3 Radas: Bikar 100 cm3 dan meter pH Prosedur: 1. Rancangkan prosedur untuk mengukur nilai pH larutan natrium hidroksida, NaOH. 2. Perancangan anda harus menggunakan meter pH. 3. Jalankan eksperimen selepas mendapat kebenaran guru. 4. Rekod nilai pH yang diperoleh dalam buku laporan anda. Keputusan: Rekod nilai pH dalam bentuk jadual. Mentafsir data: 1. Berdasarkan data yang diperoleh, bagaimanakah nilai pH berubah apabila kepekatan larutan natrium hidroksida, NaOH berkurang? 2. Apabila kepekatan larutan natrium hidroksida, NaOH berkurang, apakah perubahan yang berlaku ke atas: (a) kepekatan ion hidroksida, OH–? (b) nilai pH? (c) darjah kealkalian larutan natrium hidroksida, NaOH? 3. Nyatakan hubungan antara kepekatan ion hidroksida, OH–, nilai pH dan darjah kealkalian larutan natrium hidroksida, NaOH. Kesimpulan: Adakah hipotesis yang dibuat dapat diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan eksperimen ini. Apabila kepekatan asid bertambah, lebih banyak molekul asid mengion untuk menghasilkan ion hidrogen, H+. Semakin tinggi kepekatan ion hidrogen, H+, semakin rendah nilai pH. Keasidan bertambah apabila nilai pH larutan asid berkurang. Kepekatan ion hidrogen, H+ , nilai pH Sebaliknya, semakin tinggi kepekatan ion hidroksida, OH–, semakin tinggi nilai pH. Kealkalian bertambah apabila nilai pH larutan alkali bertambah. Kepekatan ion hidroksida, OH– , nilai pH 147  Kimia & Kita TEMA 3 Interaksi antara Jirim Kebanyakan bahan yang dijumpai dalam kehidupan Kimia & Kita harian mengandungi asid atau alkali. Penentuan nilai pH bagi bahan-bahan tersebut boleh dilakukan melalui Aktiviti 6.2. Kubis ungu boleh berubah warna pada nilai pH yang berbeza. Aktiviti 6.2 Menentukan nilai pH pelbagai bahan dalam kehidupan harian 1. Anda dibekalkan dengan bahan berikut: Air sabun Teh tarik Minuman berkarbonat Jus limau Air kopi Air paip 2. Secara berpasangan, ukurkan nilai pH setiap bahan dengan penunjuk semesta yang dibekalkan. 3. Rekod nilai pH bagi bahan yang sepadan. 4. Sediakan penunjuk pH dengan kubis ungu. Layari laman sesawang melalui carian Internet bagi mengetahui langkah penyediaan penunjuk pH dengan kubis ungu. Gunakan penunjuk pH yang anda sediakan untuk mengukur nilai pH setiap bahan di atas. 5. Dengan menggunakan alat pengurusan grafik yang sesuai, bentangkan hasil kerja anda. 6. Tampalkan hasil kerja anda di dalam kelas untuk rujukan bersama-sama rakan yang lain. Pencuci paip Bateri Lemon Tomato Susu Darah Antasid Sabun kumbahan i Susu ter Ba Soda penaik Ammonia Peluntur Jus gastrik Cuka Kopi Air Soda penaik Larutan Peluntur ammonia Rajah 6.11 Nilai pH beberapa bahan yang terdapat dalam kehidupan harian yang diuji menggunakan penunjuk semesta Uji Kendiri 6.2 1. Tulis rumus bagi mengira nilai pH asid. 2. Hitungkan nilai pH bagi asid hidroklorik, HCl yang mengandungi 0.001 mol dm–3 ion hidrogen, H+. 3. Tentukan nilai pH larutan kalsium hidroksida, Ca(OH)2 yang berkepekatan 0.05 mol dm–3. [pH + pOH = 14] 148  Asid, Bes dan Garam BAB 6 6.3 Kekuatan Asid dan Alkali Perhatikan Rajah 6.12. Apakah yang dimaksudkan dengan asid kuat dan asid lemah? Bolehkah anda nyatakan persamaan atau perbezaan antara dua asid ini? Ion hidrogen, H+ HCl ialah asid kuat, Cikgu, kedua-dua terhasil apabila asid asid ialah asid CH3COOH ialah dilarutkan di dalam air. asid lemah. monoprotik. Rajah 6.12 Persamaan dan perbezaan antara dua asid Asid Kuat dan Asid Lemah d Kekuatan asid bergantung kepada darjah penceraian atau Standaermbelajaran pengionan asid di dalam air. P Di akhir pembelajaran, Asid Kuat murid boleh: 6.3.1 Mendefinisi asid kuat, Asid kuat merupakan asid yang mengion lengkap di dalam air asid lemah, alkali kuat untuk menghasilkan kepekatan ion hidrogen, H+ yang tinggi. Asid dan alkali lemah 6.3.2 Menerangkan kekuatan hidroklorik, HCl ialah asid kuat kerana semua molekul hidrogen asid dan alkali klorida, HCl yang larut di dalam air telah mengion lengkap berdasarkan darjah kepada ion hidrogen, H+ dan ion klorida, Cl–. Tidak ada sebarang penceraian di dalam air. molekul hidrogen klorida, HCl wujud di dalam larutan itu. HCl(ak) ˜ H+(ak) + Cl–(ak) Kimia Ion hidrogen, H+ yang terhasil daripada molekul Gas hidrogen Molekul hidrogen asid akan berpadu dengan klorida, HCl klorida, HCl molekul air untuk membentuk ion hidroksonium, H3O+. Pembentukan ion hidroksonium, H3O+ ialah Air Ion hidrogen, H+ hasil daripada ikatan datif Ion klorida, Cl– yang terbentuk antara ion hidrogen, H+ dengan molekul air. Rajah 6.13 Pengionan lengkap di dalam asid hidroklorik, HCl 149 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Asid Lemah Asid lemah merupakan asid yang mengion separa di dalam air untuk menghasilkan kepekatan ion hidrogen, H+ yang rendah. Asid etanoik, CH3COOH merupakan asid lemah kerana molekul asid etanoik, CH3COOH mengion separa di dalam air. Darjah penceraian molekul asid etanoik, CH3COOH ialah 1.54%. Dalam erti kata lain, daripada 100 molekul asid etanoik, CH3COOH, hanya 1 molekul asid etanoik, CH3COOH mengion kepada ion hidrogen, H+ dan ion etanoat, CH3COO–. Selebihnya masih wujud sebagai molekul asid etanoik, CH3COOH. CH3COOH(ak)   H+(ak) + CH3COO–(ak) Anak panah berbalik menunjukkan bahawa molekul asid etanoik, CH3COOH boleh membentuk ion hidrogen, H+ dan ion Molekul asid etanoik, etanoat, CH3COO–. Ion-ion ini CH3COOH juga bergabung semula untuk Air membentuk molekul asid. Asid etanoik, CH3COOH glasial Molekul asid etanoik, CH3COOH Asid etanoik, Ion hidrogen, H+ CH3COOH Ion etanoat, CH3COO– Rajah 6.14 Pengionan separa di dalam asid etanoik, CH3COOH Alkali Kuat dan Alkali Lemah Alkali juga terdiri daripada alkali kuat dan alkali lemah bergantung kepada darjah pengionan di dalam air. Alkali Kuat Alkali kuat ialah alkali yang mengion lengkap di dalam air untuk menghasilkan kepekatan ion hidroksida, OH– yang tinggi. Natrium hidroksida, NaOH ialah alkali kuat yang mengalami penceraian lengkap apabila dilarutkan di dalam air. Hanya ion natrium, Na+ dan ion hidroksida, OH– hadir di dalam larutan. NaOH(ak) ˜ Na+(ak) + OH–(ak) Tip Celik Ion natrium, Na+ Ion hidroksida, OH– Penceraian juga dikenali Larutan natrium hidroksida, NaOH sebagai pengionan. Rajah 6.15 Pengionan lengkap di dalam larutan natrium hidroksida, NaOH 150  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Alkali Lemah Alkali lemah ialah alkali yang mengion separa di dalam air untuk menghasilkan kepekatan ion hidroksida, OH– yang rendah. Larutan ammonia, NH3 ialah alkali lemah kerana molekul ammonia, NH3 mengion separa di dalam air. Darjah penceraian ammonia, NH3 ialah 1.3%. Dalam erti kata lain, daripada 100 molekul ammonia, NH3 hanya 1 molekul ammonia, NH3 yang menerima ion hidrogen, H+ daripada molekul air. Maka, hanya sebilangan kecil ion hidroksida, OH– yang hadir di dalam larutan.  NH4+(ak) + OH–(ak) NH3(ak) + H2O(ce)  Molekul ammonia, NH3 Gas ammonia, NH3 Molekul ammonia, NH3 Ion hidroksida, OH– Air Ion ammonium, NH4+ Rajah 6.16 Pengionan separa di dalam larutan ammonia, NH3 Aktiviti 6.3 Menjalankan simulasi untuk menerangkan kekuatan asid dan alkali PAK 21 PK 1. Layari laman sesawang yang diberikan. Layari laman sesawang 2. Ubahkan pelaras pada bahagian kekuatan asid dan perhatikan darjah http://bit.ly/2qSs6RI penceraian serta bilangan ion hidrogen, H+ yang terkandung. untuk menjalankan 3. Ulang langkah 2 untuk alkali dan perhatikan darjah penceraian simulasi tentang asid serta bilangan ion hidroksida, OH– yang terkandung. dan alkali. 4. Tafsirkan maklumat tentang kekuatan asid dan alkali berdasarkan darjah penceraian. 5. Hubung kaitkan kepekatan ion hidrogen, H+ dan ion hidroksida, OH– dengan darjah penceraian asid dan alkali. 6. Pamerkan hasil pemerhatian anda dalam bentuk persembahan yang menarik. Uji Kendiri 6.3 1. Nyatakan maksud bagi istilah yang berikut: (a) Asid kuat (c) Alkali kuat (b) Asid lemah (d) Alkali lemah 2. Mengapakah larutan ammonia, NH3 yang sama kepekatan dengan larutan kalium hidroksida, KOH mempunyai nilai pH yang lebih rendah? 3. Nilai pH asid nitrik, HNO3 0.1 mol dm–3 adalah berbeza dengan nilai pH asid oksalik, H2C2O4 0.1 mol dm–3. Terangkan. 151 TEMA 3 Interaksi antara Jirim 6.4 Sifat-sifat Kimia Asid dan Alkali d Standaermbelajaran P Selepas Gas karbon Belon yang berisi dioksida Di akhir pembelajaran, 30 saat murid boleh: serbuk penaik 6.4.1 Merumuskan sifat kimia asid dengan menjalankan eksperimen tindak balas antara: Cuka Asid dan bes Asid dan logam reaktif Asid dan karbonat Rajah 6.17 Pengembungan belon dengan menggunakan cuka dan logam serbuk penaik 6.4.2 Merumuskan sifat Pernahkah anda mengembungkan belon dengan menggunakan kimia alkali dengan menjalankan eksperimen cuka dan serbuk penaik? Adakah pengembungan belon tindak balas antara: sedemikian berkait rapat dengan sifat kimia asid? Alkali dan asid Alkali dan ion logam Sifat Kimia Asid Alkali dan garam ammonium Sifat asid dibahagikan kepada sifat fizik asid dan sifat kimia asid. Sifat asid yang berasa masam, menukarkan warna kertas litmus biru lembap kepada merah dan mempunyai pH kurang daripada Layari laman sesawang http://bit.ly/2QfLWo6 7 merupakan sifat fizik asid. Sifat kimia asid pula merujuk kepada bagi melihat video tindak balas antara asid dengan bahan lain. Aktiviti 6.4 dijalankan pengembungan belon. untuk mengkaji sifat kimia asid. Aktiviti 6.4 Tujuan: Mengkaji sifat kimia asid. Bahan: Serbuk kuprum(II) oksida, CuO, serbuk zink, Zn, ketulan kecil marmar, CaCO3, asid sulfurik, H2SO4 1.0 mol dm–3, asid nitrik, HNO3 2.0 mol dm–3, asid hidroklorik, HCl 2.0 mol dm–3, air kapur, kayu uji dan kertas turas Radas: Bikar 100 cm3, rod kaca, corong turas, kaki retort dan pengapit, mangkuk penyejat, penunu Bunsen, alas segi tiga tanah liat, salur penghantar dan penyumbat getah, tungku kaki tiga, spatula, tabung uji dan pemegang tabung uji Tindak balas antara asid dengan bes Prosedur: 1. Tuangkan 20.0 cm3 asid sulfurik, H2SO4 1.0 mol dm–3 ke dalam sebuah bikar. Hangatkan asid dengan menggunakan api yang kecil. 2. Tambahkan serbuk kuprum(II) oksida, CuO dengan menggunakan spatula, sedikit demi sedikit, ke dalam asid. Kacaukan campuran itu dengan rod kaca. 3. Perhatikan perubahan yang berlaku pada serbuk kuprum(II) oksida, CuO yang bertindak balas dengan asid. Rekod pemerhatian pada larutan yang terhasil. 152  Asid, Bes dan Garam BAB 6 4. Teruskan penambahan kuprum(II) oksida, CuO sehingga terdapat serbuk yang tidak larut. 5. Turaskan serbuk kuprum(II) oksida, CuO yang berlebihan daripada campuran itu. 6. Tuangkan hasil turasan ke dalam sebuah mangkuk penyejat dan panaskan hasil turasan itu sehingga tinggal satu per tiga daripada isi padu larutan asalnya. 7. Biarkan larutan tepu yang terhasil itu menyejuk sehingga hablur garam terbentuk. 8. Turaskan kandungan yang terdapat pada mangkuk penyejat untuk memperoleh hablur garam. Bilaskan hablur itu dengan sedikit air suling. 9. Keringkan hablur garam di antara dua kertas turas. 10. Periksakan ciri-ciri fizikal hablur garam itu dan rekod pemerhatian anda. Rod kaca Spatula Corong Serbuk kuprum(II) turas oksida, CuO berlebihan Kertas turas 20.0 cm3 asid sulfurik, Baki turasan (serbuk H2SO4 1.0 mol dm-3 kuprum(II) oksida, yang panas CuO berlebihan) Hasil turasan (larutan kuprum(II) sulfat, CuSO4) Hasil Mangkuk turasan penyejat Hablur garam Alas segi tiga tanah liat Panaskan Rajah 6.18 Penyediaan hablur garam daripada tindak balas antara asid dengan bes Perbincangan: 1. Apakah yang berlaku kepada serbuk kuprum(II) oksida, CuO yang ditambah ke dalam asid sulfurik, H2SO4? 2. Apakah warna larutan yang terhasil daripada tindak balas antara asid sulfurik, H2SO4 dengan kuprum(II) oksida, CuO? 3. Tulis persamaan kimia bagi tindak balas antara asid sulfurik, H2SO4 dengan kuprum(II) oksida, CuO. 4. Daripada persamaan kimia yang ditulis di atas, lengkapkan persamaan perkataan berikut: Asid + Bes ˜ + 153 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Tindak balas antara asid dengan logam reaktif Prosedur: 1. Rancangkan prosedur untuk mengkaji tindak balas antara asid hidroklorik, HCl dengan serbuk zink, Zn seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 6.19. Rod kaca Spatula Corong Serbuk zink, turas Zn berlebihan Kertas turas 20.0 cm3 asid hidroklorik, Baki turasan (serbuk HCl 2.0 mol dm-3 zink, Zn berlebihan) yang panas Hasil turasan (larutan zink klorida, ZnCl2) Hasil Mangkuk turasan penyejat Hablur garam Alas segi tiga tanah liat Panaskan Rajah 6.19 Penyediaan hablur garam daripada tindak balas antara asid dengan logam reaktif 2. Bincangkan dengan guru anda sekiranya menghadapi sebarang masalah semasa Kayu uji merancang prosedur. bernyala 5.0 cm asid 3 3. Pastikan anda menjalankan ujian kimia seperti hidroklorik, HCl dalam Rajah 6.20 ke atas gas yang terbebas. 2.0 mol dm–3 4. Jalankan aktiviti ini selepas mendapat Serbuk zink, Zn kebenaran daripada guru. Rajah 6.20 5. Rekod pemerhatian anda. Perbincangan: 1. Apakah pemerhatian yang menunjukkan bahawa asid telah bertindak balas dengan logam apabila serbuk zink, Zn ditambahkan kepada asid hidroklorik, HCl? 2. Namakan gas yang terbebas dalam aktiviti ini. 3. Tulis persamaan kimia bagi tindak balas antara asid hidroklorik, HCl dengan zink, Zn. 4. Daripada persamaan kimia yang ditulis di atas, lengkapkan persamaan perkataan berikut: Asid + logam reaktif ˜ + 154  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Tindak balas antara asid dengan karbonat logam Prosedur: 1. Rancangkan prosedur untuk menjalankan aktiviti ini bagi mengkaji tindak balas antara asid nitrik, HNO3 dengan ketulan kecil marmar, CaCO3. 2. Sertakan langkah keselamatan dan langkah berjaga-jaga dalam prosedur anda. 3. Bincangkan dengan guru anda sekiranya menghadapi sebarang masalah semasa merancang prosedur. 4. Pastikan anda menjalankan ujian kimia seperti dalam Rajah 6.21 ke atas gas yang terbebas. 5.0 cm3 asid nitrik, HNO3 2.0 mol dm–3 Ketulan kecil Air kapur marmar, CaCO3 Rajah 6.21 5. Jalankan aktiviti ini selepas mendapat kebenaran daripada guru. 6. Rekod pemerhatian anda. Perbincangan: 1. Apakah tujuan menggunakan ketulan kecil marmar, CaCO3 yang berlebihan untuk bertindak balas dengan asid nitrik, HNO3? 2. Bagaimanakah cara menyingkirkan ketulan kecil marmar, CaCO3 yang berlebihan daripada larutan garam yang terhasil? 3. Bagi tindak balas dalam aktiviti ini: (a) namakan garam yang terhasil. (b) namakan gas yang terbebas. 4. Tulis persamaan kimia bagi tindak balas antara asid nitrik, HNO3 dengan ketulan marmar, CaCO3. 5. Daripada persamaan kimia yang ditulis di atas, lengkapkan persamaan perkataan berikut: Asid + karbonat logam ˜ + + Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan aktiviti ini. Daripada Aktiviti 6.4 yang dijalankan, dapat dirumuskan bahawa asid mempunyai sifat kimia yang berikut: Asid bertindak balas dengan bes untuk menghasilkan garam dan air. Asid bertindak balas dengan logam reaktif untuk menghasilkan garam dan gas hidrogen, H2. Asid bertindak balas dengan karbonat logam untuk menghasilkan garam, air dan gas karbon dioksida, CO2. 155 TEMA 3 Interaksi antara Jirim Sifat Kimia Alkali Sifat kimia alkali boleh ditentukan melalui Aktiviti 6.5. Aktiviti 6.5 Tujuan: Mengkaji sifat kimia alkali. Bahan: Serbuk asid benzoik, C6H5COOH, larutan natrium hidroksida, NaOH 1.0 mol dm–3, serbuk ammonium klorida, NH4Cl, larutan kuprum(II) sulfat, CuSO4, air suling, kertas turas dan kertas litmus merah Radas: Bikar 100 cm3, rod kaca, corong turas, kaki retort dan pengapit, mangkuk penyejat, penunu Bunsen, alas segi tiga tanah liat, tungku kaki tiga, penitis, spatula, tabung uji, tabung didih dan pemegang tabung uji Rajah 6.22, Rajah 6.23, dan Rajah 6.24 menunjukkan tiga tindak balas yang melibatkan alkali. Rod kaca Spatula Corong Serbuk asid turas benzoik, Kertas C6H5COOH turas Baki turasan (serbuk 20.0 cm3 larutan asid berlebihan) natrium hidroksida, NaOH 1.0 mol dm-3 Hasil turasan Mangkuk penyejat Hablur garam Hasil Alas segi turasan tiga tanah Panaskan liat Rajah 6.22 Penyediaan hablur garam daripada tindak balas antara alkali dengan asid Kertas Serbuk ammonium litmus Larutan natrium klorida, NH4Cl merah hidroksida, NaOH lembap 1.0 mol dm-3 Larutan natrium Larutan hidroksida, NaOH kuprum(II) Mendakan 1.0 mol dm-3 Panaskan sulfat, CuSO4 biru Rajah 6.23 Pemanasan campuran alkali Rajah 6.24 Penambahan alkali kepada ion logam dan garam ammonium untuk menghasilkan untuk menghasilkan mendakan hidroksida logam gas ammonia tak terlarutkan 156  Asid, Bes dan Garam BAB 6 Prosedur: 1. Berdasarkan Rajah 6.22 hingga Rajah 6.24, rancangkan aktiviti makmal untuk mengkaji sifat kimia alkali. 2. Rancangkan dan tulis prosedur aktiviti makmal untuk dibincangkan dengan guru. 3. Rekod pemerhatian dalam buku laporan. 4. Tulis persamaan perkataan untuk merumuskan sifat kimia alkali. Sediakan laporan yang lengkap selepas menjalankan aktiviti ini. Daripada Aktiviti 6.5 yang dijalankan, dapat dirumuskan bahawa alkali mempunyai sifat kimia yang berikut: Alkali bertindak balas dengan asid untuk menghasilkan garam dan air. Apabila campuran alkali dan garam ammonium dipanaskan, gas ammonia, NH3 dibebaskan. Penambahan alkali kepada kebanyakan ion logam akan menghasilkan mendakan hidroksida logam yang tak terlarutkan. Jadual 6.3 merumuskan sifat kimia bagi asid dan alkali. Jadual 6.3 Sifat kimia asid dan alkali Asid + bes ˜ garam + air Contoh: 2HNO3(ak) + CuO(p) ˜ Cu(NO3)2(ak) + H2O(ce) Asid nitrik Kuprum(II) oksida Kuprum(II) nitrat Air Sifat Asid + logam reaktif ˜ garam + gas hidrogen kimia Contoh: H2SO4(ak) + Zn(p) ˜ ZnSO4(ak) + H2(g) asid Asid sulfurik Zink Zink sulfat Gas hidrogen Asid + karbonat logam ˜ garam + air + gas karbon dioksida Contoh: 2HCl(ak) + CaCO3(p) ˜ CaCl2(ak) + H2O(ce) + CO2(g) Asid hidroklorik Kalsium karbonat Kalsium klorida Air Gas karbon dioksida Alkali + asid ˜ garam + air Contoh: 2KOH(ak) + H2SO4(ak) ˜ K2SO4(ak) + 2H2O(ce) Kalium hidroksida Asid sulfurik Kalium sulfat Air Sifat Alkali + garam ammonium ˜ garam + air + gas ammonia kimia alkali Contoh: KOH(ak) + NH4Cl(ak) ˜ KCl(ak) + H2O (ce) + NH3(g) Kalium hidroksida Ammonium klorida Kalium klorida Air Gas ammonia Alkali + ion logam ˜ hidroksida logam tak terlarutkan + kation daripada alkali Contoh: 2NaOH(ak) + Mg2+(ak) ˜ Mg(OH)2(p) + 2Na+(ak) Natrium hidroksida Ion magnesium Magnesium hidroksida Ion natrium 157