Yeni Çağ'da Bilim (PDF)

BİLİM TARİHİ ONİKİNCİ BÖLÜM. YENİ ÇAĞ'DA BİLİM [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/2/B%29+B%C4%B0L%C4%B0MSEL+DEVR%C4%B0M+VE+AYDINLANMA+%C3%87A%C4%9EI.jpg) **  BİLİMSEL DEVRİM VE AYDINLANMA ÇAĞI.**\ Bir bayrak yarışı gibi; bu çağı da diğer çağın bittiğitaarih olan Miilattan sonra16...

BİLİM TARİHİ ONİKİNCİ BÖLÜM. YENİ ÇAĞ'DA BİLİM [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/2/B%29+B%C4%B0L%C4%B0MSEL+DEVR%C4%B0M+VE+AYDINLANMA+%C3%87A%C4%9EI.jpg) **  BİLİMSEL DEVRİM VE AYDINLANMA ÇAĞI.**\ Bir bayrak yarışı gibi; bu çağı da diğer çağın bittiğitaarih olan Miilattan sonra1600 yılından başlatıp, Miilattan sonra 1850yılına kadar geleceğiz. Bu çağın özelliği de, ÇağdaşBilime doğru bir yolculuğa başlanacak olması ve buyolda bilimin bir ivme kazandığının anlaşılmasıdır.İncelemekte olduğumuz çağın  yaşanan büyük olaylarıvardır. Bu olaylar öylesine büyüktür ki bütün birinsanlık tarihi baştan yazılır olmuştur. İnsanlığınkaderinin değiştiği yıllar olmuştur. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/3/Bu+d%C3%B6nemde+bir+taraftan+Frans%C4%B1z+%C4%B0htilali+d%C3%BCnyaya+yeni+sloganlar.jpg) **Bu dönemde bir taraftan Fransız İhtilali dünyaya yeni sloganlar**\ içinde yepyeni fikirler sunmuş,diğer taraftan Napolyon ordularıbütün bir Avrupa\'yı savaşasürükleyip, Rusya\'ya kadarilerlemiş ve Moskova önlerinde,perişan bir şekilde, kışayenilerek bozguna uğramıştı. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/4/Bu+arada+bilimin+teknolojiye+h%C4%B1z+vermesiyle%2C+art%C4%B1k+makineye.jpg) **Bu arada bilimin teknolojiye hız vermesiyle, artık makineye**\ yönelmeye başlayan insan, her şeyi o günün ölçüleri içinde hızlı ve seriyapma bilincine erişiyordu.Toplumlar değişmişti. Artık nüfus-yoğun toplumlar çağı yaşanıyorduve herkes bir şeyler yapmak, parakazanmak ve daha iyi yaşamakistiyordu. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/5/%C4%B0nsanlar+paray%C4%B1+tan%C4%B1m%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1%2C+ekonomide+devrimler.jpg) **İnsanlar parayı tanımıştı, ekonomide devrimler**\ yapılıyordu. Bankalar kuruluyor, sanayi kavramı,üretim fikri olgunlaşıyordu. Bu olgular toplumsalolayları da ister istemez yönlendiriyor, çeşitlikesimler kendi aralarında örgütleniyordu. Bu iseberaberindeliderlikolgusunuçıkarıyorvegeliştiriyordu. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/6/%C3%9Cretim+kavram%C4%B1%2C+fabrikalar%C4%B1n+kurulmas%C4%B1n%C4%B1+zorunlu+hale.jpg) **Üretim kavramı, fabrikaların kurulmasını zorunlu hale**\ sokuyordu. Bu ise yeni iş alanları açıyor, böylece işçisınıfı ortaya çıkıyordu. Bütün bunlar zamanla kalifiyeeleman kavramının ortaya çıkmasına neden oluyor vebu da bir eğitimi gerektiriyordu. Böylece biliminuzantısına, ilk kez teknik konularda da araştırma veeğitim yapmak gibi bir boyut ekleniyordu. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/7/B%C4%B0L%C4%B0M+AKADEM%C4%B0LER%C4%B0+Bilimin+17.+y%C3%BCzy%C4%B1lda+devrim+niteli%C4%9Fi+kazanan.jpg) **BİLİM AKADEMİLERİ: Bilimin onyedinci yüzyılda devrim niteliği kazanan**\ gelişmesinde bazı kuruluşların rolüne de değinmekgerekir.Bunlarbirtaraftanüniversitelerinfaaliyetlerine destek olurken diğer taraftan çağıngereksinimlerineuygunşekildebilimadamlarınıdesteklemişlerdir.Budönemdeartıkbilginleryalnızkendiülkelerindekilerle değil, öteki ülkelerin bilginleriylede haberleşmeye başlarlar. İlişkiyi sağlayan kurumlarise Bilimsel Dernekler ve Akademilerdir.7 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/8/D%C3%B6nemin+en+%C3%BCnl%C3%BC+akademileri+aras%C4%B1nda%2C.jpg) **Dönemin en ünlü akademileri arasında,**\ Roma\'da, 1603\'te, Akademi de lise;Londra\'da, 1662\'de, ROYAL SOsyeti;Paris\'te 1666\'da akademi des sayns ;Berlin\'de, 1700\'de, BERLİN BİLİM AKADEMİSİ;Sen-Petersburg\'da, 1724\'te, sen-PETERSBURGAKADEMİSİ sayılabilir.Sadece kimyaya tahsis edilmiş olan ilk kimya dergisi LES ANNALES dökemi olup1789\'dayayınlanmayabaşlamıştır. Bir çok Teknik ve Mühendislik Okulları daaçılmıştır. Böylece yeni bir dönem başlamıştır.8 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/9/1651+de+kurulan.+ilk.+akademi.+ACADEM%C4%B0A.+DEL.+%C3%87IMENTO+dur.+Bu+akademinin+kurucular%C4%B1+aras%C4%B1nda..jpg) 1651\'dekurulanilkakademiAkademi DELÇIMENTO\'dur. Bu akademinin kurucuları arasındaGalile\'nin öğrencileri Vivyani ve Toriçelli de vardır.Akademinin üyeleri arasında seçkin bilim adamlarınıgörmekmümkündür.Bubilimadamlarısayısızdeneyleryapmışlardır.Akademibirçokbilimselçalışmayı desteklemiştir. Bunlar arasında Toriçelli\'ninhava basıncıyla ilgili çalışmaları önemli yer tutar.Ancak bir süre sonra din adamları bazı sakıncalıfaaliyetlerde bulunduğunu düşündüklerinden 1667\'debu akademi kapatılmış ve hatta üyelerinden biriengizisyonda cezalandırılmıştır.9 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/10/17.+y%C3%BCzy%C4%B1lda+kurulmu%C5%9F+olan+akademilerden+biri+de.jpg) **Onyeidnci  yüzyılda kurulmuş olan akademilerden biri de**\ ROYAL SOsyeti\'dir. Kraliyet Bilim Akademisi diyeadlandırabileceğimiz bu akademi, doğayı incelemekve bu alandaki çalışmaları destelemek gayesiylekurulmuş olup, ilkin gayri resmi olarak FrançisBeykının 1645\'deki deneylerini desteklemekle işebaşlamıştır. Bu akademide bilim adamlarının hemenher dalda çalışmalarını yürütmüş olduğu görülür.10 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/11/Kraliyet+Bilim+Akademisine+%C3%BCye+olmak+ayr%C4%B1cal%C4%B1k+olarak.jpg) **Kraliyet Bilim Akademisine üye olmak ayrıcalık olarak**\ nitelendirilmiştir. Üyeleri arasında, meşhur fizikçi vekimyager BOYLE, ilk defa mikroskop çalışmalarınıyayınlayan ve hücreye adını veren ROBERT Huuk\'unadları verilebilir. Bu kurum \'den itibarenüyelerininçalışmalarınıfilozofikal TRANSAkşıN OF ROYAL SOsyeti adıylayayınlamaya başlamıştır. İlk bilim dergisi olan bu dergibugün dahi yayınını sürdürmektedir. Uluslararası birözellik taşıyan Kraliyet Bilim Akademisi, İngiliz olmayanbilim adamlarının çalışmalarını da desteklemiş veyayınlamıştır. Bilim adamları eserlerini göndererekdeğerlendirilmesini ve duyurulmasını talep etmişlerdir.11 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/12/Bilim+akademilerinden+bir+di%C4%9Feri+de+BERL%C4%B0N+B%C4%B0L%C4%B0M+AKADEM%C4%B0S%C4%B0+dir.jpg) **Bilim akademilerinden bir diğeri de BERLİN BİLİM AKADEMİSİ\'dir**\ Bilim akademilerinden bir diğeri de BERLİN BİLİM AKADEMİSİ\'dir. Bu akademi 1700\'de kurulmuştur. Ana özellikleri açısından diğerlerinden pek farklılık göstermez. Bu akademinin üyeleri arasında meşhur bilim adamıve filozof LEİBNİZ\'igörüyoruz. Laybnisakademinin kurulmasında önemli rol oynamıştır. Diğer akademilerden farklıolarak dil konusundaki çalışmalar da akademinin ilgi alanıiçine dahil edilmiştir. [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/14/B%C4%B0L%C4%B0MSEL+Y%C3%96NTEM+KONUSUNDAK%C4%B0+ARA%C5%9ETIRMALAR.jpg) **BİLİMSEL YÖNTEM KONUSUNDAKİ ARAŞTIRMALAR**\ Bu dönemde bilimin giderek güçlenmesi ve diğerdüşünsel etkinlikleri yönlendirir bir konuma yükselmesibilimin nasıl bir etkinlik olduğuna ilişkin araştırmalarınyoğunlaşmasına neden olmuştur.Bu konuda özellikle BEYKIN ve DEKART önemligörüşler ileri sürmüşlerdir. Beykın ne kadar indüksiyon(tümevarım) taraflısı idiyse Dekart de o kadardedüksiyon (tümdengelim) taraflısıydı. Yani Beykın,gözlemlerde bulunmak ve deneyler yapmak suretiylekanun, hipotez, ve teoriler bulmak yöntemini;Dekart ise, varolan kanun ve teorilerdenyararlanmak suretiyle, matematik yöntemlerle yenikanunlar öngörmek yöntemini savunmuştur.14 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/15/FRANC%C4%B0S+BACON+%28+%29+Francis+Bacon%2C+bilimi+belli+bir+yakla%C5%9F%C4%B1m+olarak.+anlama+ve+anlatma+giri%C5%9Fiminde+bulunan+ilk+ki%C5%9Fidir..jpg) FRANCİS BEYKIN : Francis Beykın, bilimi belli bir yaklaşım olarakanlama ve anlatma girişiminde bulunan ilk kişidir."Beykın bilimin önemini ve insanlığın refahıyönünden vaat ettiği olanakları ilk kavrayandüşünürdür."Onun asıl ilgisi bilimi anlamak, bilgi edinmenindoğru ve etkili yolunu kesin bir biçimde buluportaya çıkarmaktır.Çünkü ona göre, doğanın gizemlerini çözmek vekanunlarını keşfetmek insanlığın refahı veilerlemesi için gereklidir.15 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/16/Bacon+a+g%C3%B6re%2C+bug%C3%BCne+kadar+insan%C4%B1n+do%C4%9Fa.jpg) **Beykın\'a göre, bugüne kadar insanın doğa**\ karşısında çaresiz ve zavallı bir durumadüşmesinin nedeni, ne insan aklınınyetersizliği ne de doğanınanlaşılamayacak kadar karmaşıkolmasıdır.Neden, yalnızca yanlış bir yönteminkullanılmasıdır.16 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/17/Bacon%2C+%C4%B0ngiliz+Kraliyet+Saray%C4%B1+%C3%A7evresinde%2C+%C3%BCst-d%C3%BCzey.jpg) **Beykın, İngiliz Kraliyet Sarayı çevresinde, üst-düzey**\ yönetici bir ailenin çocuğu olarak büyüdü. Daha küçükyaşlarındayken Francis, güzel ve ciddi konuşmalarıylaKraliçe Elizabeth\'in ilgisini çekmişti. Kraliçe, saçlarınıokşamaktan hoşlandığı bu çocuğa, \"SARAY\'IN MİNİKLORDU\" diye hitap ederdi. Çok yönlü bir eğitimleyetişenBeykın,18yaşınageldiğindediplomatlararasınakatılmaya,elçilerlebirlikteAvrupabaşkentlerine gidip gelmeye başlamıştı. Ancak, buparlak başlangıç uzun sürmedi. Babasının erken ölümü,ağabeyinin yarattığı politik skandal nedeniyle ölümcezasına çarptırılması, ailesini çökertti.17 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/18/18+Bacon%2C+bir+yandan+aile+bor%C3%A7lar%C4%B1n%C4%B1+%C3%B6demeye+%C3%A7al%C4%B1%C5%9F%C4%B1rken%2C.jpg) **  Beykın, bir yandan aile borçlarını ödemeye çalışırken,**\ bir yandan da kendi geleceğini kurmaya çalışıyordu.Ama hüsrana dönüşen yaşamında onu ayakta tutan veyaşam boyu sürecek bir inancı vardı: Uygar geleceğegiden yolda aydın kesime bilimin önemini kavratmak,bilimsel araştırmaya kurumsal bir kimlik kazandırmak!"İLGİALANIMDAYALNIZCABİLGİ,BİLGİYEYÖNELİK ARAŞTIRMA VARDIR.\" diyordu Beykın.18 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/19/Deneysel+felsefenin+%C3%B6nc%C3%BCs%C3%BC+olan+Bacon%2C+temelde+somut.jpg) **Deneysel felsefenin öncüsü olan Beykın, temelde somut**\ sorunlara ağırlık veren pragmatist bir düşünürdü.İnsanlığın mutlu ve aydınlık geleceğine ilişkin, birazütopik ve birazda iyimser bir beklentisi vardı. Onagöre, geleceğin başlıca güç kaynağı güvenilir bilgiydi,ilerlemeyitıkayantekengel,yerleşiktabulardı.Öncelikle aklı teolojinin tutsaklığından kurtarmak,kapıları deneysel araştırmalara açmak gerekiyordu.Beykın, militan bir tutum içindeydi; yaşamını, skolastikbilginlerin yetkisini çürütmeye adamıştı.19 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/20/Bacon+un+%C3%B6nerdi%C4%9Fi.+bilim%2C+kurumsal.+nitelikte.+bir.+giri%C5%9Fimdi.+Bunun+i%C3%A7in%3B+t%C3%BCm+dillerde+yaz%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F+de%C4%9Ferli+kitaplar%C4%B1+da+i%C3%A7ine..jpg) Beykın\'unönerdiğibilim,kurumsalniteliktebirgirişimdi. Bunun için;tüm dillerde yazılmış değerli kitapları da içinealan zengin bir kitaplık,geniş botanik ve hayvanat bahçeleri,görkemli bir müze veher türlü deneye yeterli büyük bir laboratuarkurulmalıydı.20 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/21/Do%C4%9Fan%C4%B1n+s%C4%B1rlar%C4%B1n%C4%B1n+%C3%A7%C3%B6z%C3%BClmesi+ve+%C3%B6zlenen+uygar.jpg) **Doğanın sırlarının çözülmesi ve özlenen uygar**\ dünyanın kurulması, ancak bu kuruluşlardanoluşankompleksbirBilimMerkeziylegerçekleştirilebilirdi. Beykın bu amaçla seçkinbilim adamlarını bünyesinde toplayan KRALİYETBİLİMAKADEMİSİ\'Nİ(dı royal sosyeti) kurmuştu.21 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/22/Bacon%2C+bilimin+%C3%B6nemini+vurgulamakla+kalmam%C4%B1%C5%9F%2C+bilimsel.jpg) **Beykın, bilimin önemini vurgulamakla kalmamış, bilimsel**\ yöntemi açıklama işini de üstlenmişti. Doğayı tanımak,doğa güçlerini denetim altına almak için bir yöntembelirlemek, başlıca amaçlarından biriydi.Ona göre; gözlem ve deney, bilimsel araştırmanın asalözellikleriydi. Doğru olan yöntem, gözlem veya deneyleolguları saptamak, toplanan verilerden indüksiyonlagenellemelere gitmek, ulaşılan genellemelerden enkapsamlı olanları aksiyom (öncül ilke) olarak seçmekti.Tümdengelim (dedüksiyon), ancak bu aşamadan sonrayararlı olabilirdi.22 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/23/Bacon%2C+y%C3%B6ntem.+anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1n%C4%B1.+ilgin%C3%A7.+bir.+benzetmeyle+%C5%9Fu+%C5%9Fekilde+ortaya+koymu%C5%9Ftur%3A+Bilim+adam%C4%B1+ne+a%C4%9F%C4%B1n%C4%B1+i%C3%A7inden+%C3%A7ekerek+%C3%B6ren..jpg) Beykın,yöntemanlayışınıilginçbirbenzetmeyle şu şekilde ortaya koymuştur:"Bilim adamı ne ağını içinden çekerek örenörümcek gibi, ne de çevreden topladığıylayetinen karınca gibi davranmalıdır. Bilimadamı topladığını işleyen, düzenleyen balarısıgibiyapıcıbiretkinlikiçindeolmalıdır.\"23 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/24/Ancak%2C+Bacon+un+%C3%B6nerdi%C4%9Fi+t%C3%BCme+var%C4%B1m+y%C3%B6nteminin+de.jpg) **Ancak, Beykın\'un önerdiği tüme varım yönteminin de**\ yeterli olduğunu söylemek güçtür. Tüme varımlayapılan genellemeler, olguları açıklayıcı değil, tarifedicidir.Örneğin,tümbakırtelleriniletkenolduğugenellemesi,bakırtelinnedeniletkenolduğunuaçıklamamakta, yalnızca gözlemlenen bakır tellerinortak bir özelliğini belirtmekle kalmaktadır. Tarifedicigenellemelerinbilimdeönemliyertuttuğuelbette yadırganamaz. Ancak bilimin, olguları tarifetmenin ötesinde daha önemli görevi, olguları veyaolgusal ilişkileri açıklamaktır.24 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/25/Bacon+un+bilimsel+y%C3%B6ntem+anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1ndaki+bir+yetersizlik.jpg) **Beykın\'un bilimsel yöntem anlayışındaki bir yetersizlik**\ de,matematiğinbilimdekiişlevinikavrayamamışolmasıdır. İleri sürülen bir hipotez ya da kuramınolgusal olarak denenmesi, öncelikle o hipotez ya dakuramdan test edilebilir önermelerin çıkarılmasınıgerektirir. Bu ise uzun süreçli mantıksal bir işlemolupçoğukezancakmatematiğintümdengelimtekniğiyle mümkündür. Ayrıca matematik, bilim içinetkili bir dildir.25 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/26/Bacon%E2%80%99%C4%B1n%2C+maalesef+kendi+ya%C5%9Fad%C4%B1%C4%9F%C4%B1+d%C3%B6nemindeki+bilimsel.jpg) **Beykın'ın, maalesef kendi yaşadığı dönemindeki bilimsel**\ çalışmaları yeterince izlediği söylenemez. Kepler\'inortaya koyduğu doğrulayıcı sonuçlara karşın, Kopernikdizgesini içine sindirememesi, üzerinde durulacak birnoktadır. Çağdaşı Galile\'nin, deneyle matematiğibirleştirerekbilimselyöntemekazandırdığıyenikimliğin farkına varmamış olması da ilginçtir. Aynışekilde,modernanatomininöncüsüVesalius\'unçalışmasına gereken ilgiyi göstermediği gibi, kendihekimi Harvey\'in, kan dolaşımına ilişkin buluşlarını dabir bakıma görmezlikten gelmiştir.26 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/27/De%C4%9Findi%C4%9Fimiz+t%C3%BCm+yetersizliklerine+kar%C5%9F%C4%B1n%2C+Bacon+un.jpg) **Değindiğimiz tüm yetersizliklerine karşın, Beykın\'un**\ bilimselgelişmeiçingerekliortamınhazırlanmasındaoynadığıbüyükrolünönemitartışılamaz. Unutmamak gerekir ki, Beykın bir bilimadamı olmaktan çok, bilimi bağnazlığın tekelindenkurtarma savaşı veren bir düşünürdü.Bilimin daha sonraki gelişmeleri üzerindekietkisi, bu gelişmelerin uygar yaşama yönelikkazanımlarınailişkinöngörülerigözönünealınacak olursa, Beykın daima övgüyle anılacaktır.27 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/28/DESCARTES+%28+%29+Bacon+da+eksikli%C4%9Fine+de%C4%9Findi%C4%9Fimiz+teori+ve+matematik.+anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1+fazlas%C4%B1yla+RENE+DESCARTES+da+vard%C4%B1..jpg) DEKART: Beykın\'da eksikliğine değindiğimiz teori ve matematikanlayışı fazlasıyla RENE DEKART\'da vardı.Dekart, bu çağ için bir simgedir. O\'nu tanıdıkça busözler değer kazanacaktır. Çünkü O, bilim tarihininyönünü değiştirmiş ve bilimde yeni çığırlar açılmasınaneden olmuş bir dahidir. O, o kadar çok yönlü veyeteneklidir ki, her alandaki ve özelikle bilimiyönlendirmekteki başarısıyla, bilim tarihine adınıyazdırmayı bir kaç kez hak etmiş bulunmaktadır.Desartes, bir bilim adamı, bir asilzade ve başarılı biraskerdir. Fakat, aynı zamanda bencil ve biraz dabağnazdır. Bunların nedenlerini öğreneceğiz.28 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/29/Rene+Descartes%2C+31+Mart+1596+y%C4%B1l%C4%B1nda%2C+Fransa+da.jpg) **Rene Dekart, 31 Mart 1596 yılında, Fransa\'da**\ Tours kenti yakınındaki La Haye\'de dünyaya geldi.Tam o yıllarda Avrupa\'da, Fransa\'nın da içinde yeraldığı bir savaş yaşanıyordu. Annesi, çok küçükkenöldüğü için, babası yetiştirdi ve sonunda da askeroldu. Oysa yaradılışı gereği, olarak rahat ve huzuriçinde yaşamak, düşünceler dünyasında gezinmektenhoşlanıyordu.29 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/30/%C3%96zellikle+felsefe+ve+etik+hakk%C4%B1ndaki+konular+onu+daha.jpg) **Özellikle felsefe ve etik hakkındaki konular onu daha**\ çok ilgilendiriyordu. Kendi kendine sorduğu pek çoksorunun yanıtını kendisi vermeye çalışıyordu. Hiç birşeyi, kanıtsız kabul etmemek gibi bir huy sahibi oldu.Bu huy, daha sonra onun şüphecilik olarak adlandırılanbir felsefe akımıyla özdeşleşmesini sağladı.Onun bilim dünyasına geçişi, kendi ifadesiyle ilginç birrüya sonunda olmuştur. Bu rüyada Ona bir sihirlianahtardan söz edilmektedir ki bunu \"doğahazinelerinin kapısını açacak ve hiç olmazsa bütünilimlerin gerçek temellerini öğretecek" bir anahtarolarak yorumlar. Bu mistik yaklaşıma kendisini öylesinekaptırır ki, hayatının akışını bu arayışa göre yönlendirir.30 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/31/Descartes%2C+sadece+felsefe+ve+matematikle+de%C4%9Fil%2C+f%C4%B1rsat.jpg) **Dekart, sadece felsefe ve matematikle değil, fırsat**\ çıktıkçaya daaklınatakıldıkça,fiziğin,mekaniğin,kimyanın,meteorolojinin,anatomininvedahabirgenellemeyle tıbbın çeşitli konularıyla ilgileniyor ve bualanlarda bilimsel ürünler veriyordu.- Düşünüyorum; o halde varım !diyen Dekart,Yeni Çağ Felsefesi\'nin de kurucusudur.Dekart, her şeyden şüphe ediyor ve bunu bir yaşambiçimine dönüştürüyordu. Anladığı bir şey vardır; ne olursaolsun olumlu ya da olumsuz,mutlaka bir nedeni vardır veo neden bulunup çıkarılmalıdır. Anlayışı, kendi varlığını biletartışılır hale getirmiş ki, sonuçta var olmasının nedenini,yukarıdaki ünlü sözlerle açıklamıştır.31 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/32/Descartes+%C5%9F%C3%B6yle+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCn%C3%BCyor%3B+%C5%9F%C3%B6yle+diyordu+%3A.jpg) **Dekart şöyle düşünüyor; şöyle diyordu :**\ -"İnsanın amacı mutluluğa ulaşmaktır. Bunun için aklımızıkullanmalıyız. Fakat aklımız dağınıktır. Aristoteles mantığı onugereği gibi çalıştırmamıza yetmiyor hatta engelliyor. Aklımızıçalıştırmakiçinyenibiryöntembulmalıyız.Buyöntem,matematik yöntem olmalıdır. Bir düşünceyi bu yöntemle bölüpparçalayarakdüşünceyioluşturananadüşünceleribulupayırmak, sonra bu ana düşünceleri birleştirerek, o düşünceyiyeniden kurmak\... Bir düşünceyi doğuran başka bir düşüncedir.Şu halde sırayı titizlikle takip edersem,doğru olmayan birdüşünceyidoğrusanmaktansakınabilirsem,yanidüşüncezincirinin arasına yanlış bir düşünce karıştırmazsam, ne kadargizliolursaolsun,sonundabulamayacağımhiçbirbilgikalmayacaktır."32 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/33/%C4%B0%C5%9Fte+yukar%C4%B1daki+a%C3%A7%C4%B1klamalar%C4%B1yla+bu+b%C3%BCy%C3%BCk+deha%2C+ya%C5%9Fam.jpg) **İşte yukarıdaki açıklamalarıyla bu büyük deha, yaşam**\ Bir fikri bütünden ayırıp parçalar haline getirdiktensonra her bir parçanın ona özgü içeriğini inceleyerekbununhakkındabilgileredinmekveözellikleriniaraştırmak işine bilimde ANALİZ denilmektedir.Keza parçalar halinde incelenmiş ve her bir parçasıhakkındayeterlibilgiedinilmişbirbütün,buparçalardanoluşmuşsa buna bilim dilindeSENTEZdenilmektedir.İşte yukarıdaki açıklamalarıyla bu büyük deha, yaşamfelsefesineAnalizveSentezyöntemlerininasıluygulayabileceğimizi çok açık ve gayet basit birmantıksal çıkarım ile ifade etmiştir.33 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/34/Descartes%2C+art%C4%B1k+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnceyi+matematikle%C5%9Ftirmek+gibi+o.jpg) **Dekart, artık düşünceyi matematikleştirmek gibi o**\ güne kadar duyulmamış, görülmemiş bir kavramı insanlıkve bilim dünyasına sunuyordu. Dekart, o zaman içindüşüncede bir devrim niteliğinde olan açıklamaları veortaya attığı felsefesiyle, bir kesimin hayranlığınıuyandırırken, bazı kesimleri de rahatsız etmektedir.O güne kadar yapılmış açıklamalar, tam insanlartarafındankabuledilmişken,şimdibaşkatürlüdüşünelimdiyerek,insanlarınaklınıkarıştırmaknedendi. Başta bazı bilim çevreleri ve kilise olmaküzere bu akıma karşı olan bir gurup oluşmuştur.34 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/35/Ancak+hassas.+ve.+asker.+ki%C5%9Fili%C4%9Finin+verdi%C4%9Fi+baz%C4%B1.+nitelikler%2C+onun+%C3%A7ok+dikkatli+ve+politik+davranmas%C4%B1n%C4%B1..jpg) Ancakhassasveaskerkişiliğinin verdiği bazınitelikler, onun çok dikkatli ve politik davranmasınısağlıyordu. Böylece başına bir şey gelmeden, yaşamınıdevam ettirmeyi başardı. Belki de bütün birikiminekarşınuzunyıllaryazılıbireserveremeyişibundandır. Ayrıca Mersen  ve Kardinal de Rişel gibi dostları, kendisine arka çıkanları vardı. Nitekimbu gücünü kaybettiği anda ve ölümünden hemen sonraeserlerinin okunması yasaklanmıştı.35 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/36/Bu+%C3%A7a%C4%9Fda+art%C4%B1k+bilim%2C+alm%C4%B1%C5%9F+ba%C5%9F%C4%B1n%C4%B1+gitmekteydi.+Ancak.jpg) **Bu çağda artık bilim, almış başını gitmekteydi. Ancak**\ düşünce sistemleri öylesine karmaşık bir durumgösteriyordu ki, mutlak olarak yeni bir mantığaihtiyaç vardı. Bu ihtiyacı ortaya koyan Beykın\'dı.Ancak buna cevap veren Dekart oldu. Bu cevap,METEDOLOJİ olarak adlandırılan, YÖNTEM BİLİMİolarakdaifadeettiğimizbirsistemolaraksunulmuştur.36 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/37/Descartes+bu+y%C3%B6ntemini+d%C3%B6rt+kuralla+a%C3%A7%C4%B1klamaktad%C4%B1r..jpg) **Dekart bu yöntemini dört kuralla açıklamaktadır.**\ 1. Apaçıklık Kuralı: Doğruluğu apaçık meydandaolmayan hiç bir fikri gerçek diye kabul etmemek\...Bu şüphecilik kuralı diye adlandırılır.2. Analiz Kuralı: Güçlüklerin her birini daha iyi vekolay çözülebilmeleri için, daha küçük parçalaraayırarak incelemek.3. Sentez Kuralı: Basit ve tanınması en kolayfikirlerden başlayarak daha karmaşık fikirleredoğru yönelmek.4. Kontrol Kuralı: Hiç bir şeyin savsaklanmadığınaemin olmak için, kontroller yapmak.37 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/38/Bug%C3%BCn%C3%BCn+bilim+anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda%2C+kl%C3%A2sik+bilim+konular%C4%B1ndaki.jpg) **Bugünün bilim anlayışında, klâsik bilim konularındaki**\ yaklaşımlar halâ bu yöntemlerle incelenmektedir. Bunedenle yeni mantık ve bilim düzenlemelerine uygunbilim dallarını ayırt edebilmek için, özel adların yanısıra Modern ya da Çağdaş gibi sıfatlar kullanılmaktadır.Örneğin, Modern Fizik; Çağdaş Bilim gibi.Aristoteles mantığının rafa kaldırılmasıyla ortaya çıkanboşluk;yaklaşık200yılsüreyle,metedolojininkullanılmasını ve Dekart\'in ortaya attığı fikirleregöre bilimin yönlendirilmesini zorunlu kılmıştır. Bubilimsel düşüncenin zaferidir.38 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/39/Descartes%2C+Analitik.+Geometri+yi.+kuran.+ki%C5%9Fidir.+Geometriyi+%C3%BCreten+temel+%C3%B6%C4%9Fe+nin+nokta+oldu%C4%9Fu+g%C3%B6z..jpg) Dekart,AnalitikGeometri\'yikurankişidir.Geometriyi üreten temel öğe\'nin nokta olduğu gözönünealınırsa,düzlemdenoktayıtanımlamayakalkmak için yapılan tanım, beraberinde KoordinatSistemi kavramını gündeme getirmekte ve bu dahemen sonra, diğer koordinat sistemlerinin ortayaçıkmasına neden olmaktadır.39 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/40/x+y+P%28x1%2Cy1%29+Kartezyen+%28Dik%29+Koordinat+Sistemi+de.jpg) **x y P(x1,y1) Kartezyen (Dik) Koordinat Sistemi de**\ bunlardan biridir. Yatay Eksen olarakP(x1,y1)adlandırdığımız Apsis Ekseni; DikeyEksen olarak adlandırdığımız doğruya iseOrdinat Ekseni denilmektedir.Bu yolla artık geometri, NoktalarınGeometrik Yeri olarak ele alınmakta veişe cebirsel işlemler katılmak suretiyle,geometriye yepyeni bir boyutkazandırılmaktadır.40 x [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/41/%C4%B0%C5%9Fte+bu+ba%C4%9Flamda%2C+bir+di%C4%9Fer+%C3%BCnl%C3%BC+matematik%C3%A7i+Jacques.jpg) **İşte bu bağlamda, bir diğer ünlü matematikçi cak**\ Hadamard\'ın, Dekart hakkındaki görüşleri şöyledir:\" Dekart\'in gerçek meziyeti, koordinatları icadetmesi değildir; bunları belki eskiler de bulmuş vehiçbirzamantamamlamamışolduklarınıdüşünebiliriz. Ancak Onun gerçek büyüklüğü; genelbir yöntemi bulup çıkararak, bunun ortaya koyduğuolguyu sonuna kadar izlemesi ve bütün bir yapıyıaksaksızkurmuşolmasıdır.İştehergerçekmatematikçi bunu anlayabilir ve bunun onuru daDekart\'e aittir. \"41 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/42/B%C4%B0L%C4%B0MLER+VE+B%C4%B0L%C4%B0M+ADAMLARI+MATEMAT%C4%B0K.jpg) **BİLİMLER VE BİLİM ADAMLARI MATEMATİK**\ BLeyz PASKAL: Paskal,küçükyaştakendinigösterendehalardandır.Henüz12yaşındaiken,hiçgeometri bilmediği halde, daireler ve eşkenarüçgenlerçizmeyebaşlamış,birüçgeniniçaçılarının toplamının iki dik açıya eşit olduğunukendikendinebulmuştur.Avukatolanvematematik ile çok ilgilenen babası, onun Latinceve Yunanca\'yı iyice öğrenmeden matematiğeyönelmesini istemediğinden, bütün matematikkitaplarını saklayarak, Paskal'ın bu konu ileilgilenmesini yasaklamıştır.42 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/43/Pascal+%C3%A7ocuklu%C4%9Funda+Geometri+neyi.jpg) **Paskal çocukluğunda \"Geometri neyi**\ inceler?\" sorusunu babasına sormuş, o da\"Doğru biçimde şekiller çizmeyi veşekillerin kısımları arasındaki ilişkileriinceler\" demiştir. Paskal, işte bu cevabadayanarak gizli gizli geometri teoremlerikurmaya ve kanıtlamaya başlamıştır.Sonunda babası onun yeteneğini anlamış veona Eukleides\'in ELEMENTLER'ini veApollonyos\'un KONİKLER'ini vermiştir.43 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/44/Dil+derslerinden+arta+kalan+bo%C5%9F+zaman%C4%B1n%C4%B1+bu.jpg) **Dil derslerinden arta kalan boş zamanını bu**\ kitapları okuyarak değerlendiren Paskal, 16yaşında konikler üzerine bir eser yazdı. Bueserin mükemmelliği karşısında, Dekartbunun Paskal kadar genç bir kimsenin eseriolduğuna inanmakta çok güçlük çekmişti. 19yaşında, aritmetik işlemlerini mekanik olarakyapan bir hesap makinesi icat etti. Bu makinegünümüzde kullanılanların atası olarak kabuledilir.44 [](https://images.slideplayer.biz.tr/7/1957813/slides/slide_45.jpg) 11 1Paskal yalnızca teorik bilimlerde değil, pratikve deneysel bilimlerde de yetenekli ve özgünbir araştırmacıydı. Diş ağrısındanuyuyamadığı bir gece de rulet oyunu vesikloid ile ilgili düşünceler üzerinde durmuşve sikloid eğrisinin özelliklerini keşfetmiştir.Paskal, Fermat ile yazışarak olasılık teorisinikurmuş ve bir binom açılımında katsayılarıvermiştir. ''Paskal Üçgeni'' nin keşfi de onaaittir. 25 yaşında iken kendisini felsefi vedini düşüncelere adamıştır. Sağlığı çokbozuktur ve 39 yaşında iken Paris\'te hayatınıkaybetmiştir.45 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/46/ASTRONOM%C4%B0+VE+F%C4%B0Z%C4%B0K+GAL%C4%B0LEO+GAL%C4%B0LE%C4%B0+%28+%29.jpg) **ASTRONOMİ VE FİZİK GALİLEO GALİLEİ (1564-1642)**\ GALİLEO GALİLEİ adı, bilimle ilgilenen herkes için biranlam ifade eder. O sadece bilim adamı değil, aynızamanda bir semboldür. Fiziğin \"babası\" diye anılanGalile,güneş-merkezlisistemiçinsürdürdüğümücadele ile düşüncenin özgürlük kazanmasına öncülüketmiştir.Rönesans\'ın büyük sanatçısı Michelangelo\'nun öldüğü yıldünyaya gelen, Newton\'un doğduğu yıl dünyadan ayrılanGalile,FrancisBeykın,Dekart,Keplerveşekspir gibi ünlülerle çağdaştı. Rönensans\'ın sondöneminde yaşayan Galile, evrensel bir yetenek veyeniçağın unutulmaz bir mimarıdır.46 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/47/Onun+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCncemize+b%C3%BCy%C3%BCk+bir+katk%C4%B1s%C4%B1+da%2C+deney.jpg) **Onun düşüncemize büyük bir katkısı da, deney**\ sonuçlarıilematematiğibirleştirmesi,böylecebilimsel yöntemi bugünkü anlamda işlemiş olmasıdır.Şu sözleri oldukça ilginçtir:"Bilim gözlerimiz önünde açık duran \"evren\"dediğimiz o görkemli kitapta yazılıdır. Ancakyazıldığı dili ve alfabesini öğrenmedikçe bu kitabıokuyamayız. Kitabın yazıldığı dil, matematiğindilidir; harfleri üçgen, daire ve diğer geometrikşekillerdir. Bu dil ve harfler olmaksızın, kitabınbir tek sözcüğünü anlamaya olanak yoktur."47 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/48/%C4%B0talya+n%C4%B1n+e%C4%9Fik+kulesi+ile+%C3%BCnl%C3%BC+Pisa.jpg) **İtalya\'nın eğik kulesi ile ünlü Pisa**\ kentinde dünyaya gelen Galile Galileöğrenimine bir manastırda başladı.Babası kentin soylularındandı, ancakaile geçimini üstü örtük biçimde müzikve matematik çalışmalarıyla sağlıyordu.48 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/49/Galileo+nun+%C3%BCst%C3%BCn.+yetenekleri.+k%C3%BC%C3%A7%C3%BCk.+ya%C5%9F%C4%B1nda.+belirginlik+kazanm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1.+Sanata+b%C3%BCy%C3%BCk+bir+yatk%C4%B1nl%C4%B1%C4%9F%C4%B1..jpg) Galile\'ninüstünyetenekleriküçükyaşındabelirginlik kazanmıştı. Sanata büyük bir yatkınlığıvardı: ut ve org çalmanın yanı sıra güzel resimçalışmalarıyla da dikkati çekiyordu. Ayrıca oyuncaktüründen araç yapımında üstün el becerisine sahipti.Babasının yönlendirmesiyle üniversite öğreniminetıpfakültesindebaşladı,amahekimlikonuçekmiyordu.Fiziğe,buaradaArchimedes\'inçalışmalarına özel bir ilgisi vardı.49 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/50/Bir+rastlant%C4%B1+olarak+geometri+%C3%BCzerine+dinledi%C4%9Fi+bir.jpg) **Bir rastlantı olarak geometri üzerine dinlediği bir**\ konferans önüne yeni, kendisini büyüleyen bir dünyaaçtı. Tıp derslerini bir yana iterek önce kapıaralıklarından,sonrakayıtlıöğrencisiolarakmatematik derslerini izlemeye başladı.Ne var ki, bir süre sonra ailesinin geçim sıkıntısınedeniyleüniversitedenayrılmakzorundakaldı.Geçimini özel dersler vererek kazanmaya başladı.Kısa bir süre sonra kimi buluş ve çalışmalarıyla adınıduyuranGalile,öğreniminiyarıdakestiğiüniversitesine matematik okutmanı olarak çağrıldı.50 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/51/%C3%9Cniversiteler+bilimde+Aristoteles+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCncesinin+birer+kalesiydi..jpg) **Üniversiteler bilimde Aristoteles düşüncesinin birer kalesiydi.**\ Galile'nin pervasız eleştirileri, açıksözlülüğü, dahası çevresini küçümseyicitutumu kolayca bağışlanamazdı. Pisa\'datutunması güçleşince PaduaÜniversitesine matematik profesörüolarak geçer.51 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/52/Ancak+O%2C+matematik+yan%C4%B1+s%C4%B1ra+fizik+ve+astronomiyle.jpg) **Ancak O, matematik yanı sıra fizik ve astronomiyle**\ de ilgilenmektedir. Örneğin sıvıların genişlemesiniölçmeye yarayan bir alet yapmıştır. Benzeri şekildeAskeri Pusula adını verdiği bir alet daha yapmıştı kibir çeşit sürgülü hesap makinesidir. Galile, bunuevinde imâl ediyor ve bir de kullanım kılavuzuylabirlikte satıyordu. Galile'nin buluşlarından bazıları,Floransa\'da Accademia Çimento'nun tarih koleksiyonuiçinde yer almaktadır.52 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/53/1608%E2%80%99de+Kuzey+Avrupa+da+Flandre+li.jpg) **1608'de Kuzey Avrupa\'da Flandre\'li**\ gözlükçüler, basit bir dürbün icat etmiş vebunu Avrupa\'ya da pazarlamışlardı. DürbünVenediğe de geldiğinde Galile derhal ilgilendive düşünmeye başladı. Bir kaç gün içinde budürbünün daha gelişmiş şeklini kendisitasarlayıp ve gerçekleştirdi. Üzerinde öylesineçalışır ki, üç kat büyüten bir operadürbününden, sekiz hatta on kat büyütenteleskopa ulaşmıştır. Bu teleskopu yaptığındaöylesine bir heyecana kapılır ki, senatoüyelerine Campanile tepesindeki bir gösteridüzenledi. Bu gösteri tarihe geçecek kadarönemliydi.53 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/54/Galileo+Galilei%3B+k%C4%B1z%C4%B1l+sa%C3%A7l%C4%B1%2C+t%C4%B1knaz+yap%C4%B1l%C4%B1%2C+k%C4%B1sa+boylu.jpg) **Galile   kızıl saçlı, tıknaz yapılı, kısa boylu**\ ve aynı zamanda çok da hareketli bir kişidir.Kendisinin reklâmının yapılmasından hoşlanırdı.Bunu sağlamak için de icatlarını hemen tanıtmayıyeğlerdi. Keza kısa sürede yaptığı yenliklerleteleskopunun büyütme gücünü, otuz katınaçıkarmayı başarmıştı. Bu da onu araştırmaya dahaçok yöneltiyor ve bilimsel yeteneği de bunaeklenince, ortaya durmadan yeni yeni buluşlarçıkıyordu.54 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/55/Do%C4%9Fal+olarak+bunlar%C4%B1n+%C3%A7o%C4%9Fu+g%C3%B6ky%C3%BCz%C3%BC+ile+y%C4%B1ld%C4%B1z+ve.jpg) **Doğal olarak bunların çoğu gökyüzü ile yıldız ve**\ gezegenlere aitti. Sonunda yaptığı gözlemleredayalı buluş ve yorumlarını SİDEREUS NUNSİUS (Yıldızların Habercisi) adlı çok ünlükitabında topladı. Kitapta yer yer açıklayıcınitelikte resimler de vardı. Ay özel bir ilgialanıydı. Ona ait gözlemlerini, ayrıca suluboyaresimlerle canlandırıyor ve ilk kez Ay Haritasıonun tarafından yapılıyordu. Ayrıca o günekadar hiç bir astronomi uzmanının bulamadığıdört gezegeni bulan Galile'dur. Bunlar,Jüpiter\'in uydularıdır.55 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/56/Galileo+nun+ba%C5%9Fl%C4%B1ca+ve+en+%C3%B6zg%C3%BCn+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1+fizikte+Dinamik.jpg) **Galile'nin başlıca ve en özgün çalışması fizikte \"Dinamik\"**\ diye bilinen nesnelerin hareketleridir. \"Statik\" denilendengeselilişkilerArchimedes\'inbuluşlarıylaaçıklıkkazanmıştı. O zamana kadar hareket halinde olan birnesnenin kendi haline bırakıldığında duracağı, hareketiniancakbirdışgücünitmesiya daçekmesiylesürdürebileceği sanılıyordu. Galile ise bu kanıya tersdüşen bir düşünce oluşturmuştu. Hareket eden bir nesne,dış etkenlerden serbest kaldığında, hareketini tekdüze birhızla sürdürür. Buna göre, dış etkenler hareketin değil,hareketin değişmesinin nedenidir, "İVME\" denen budeğişiklik hareketin hızında ya da yönünde olabilir.56 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/57/Nesnelerin+hareketinde+d%C4%B1%C5%9F+g%C3%BC%C3%A7lerin+etkisinin+h%C4%B1zda+de%C4%9Fil.jpg) **Nesnelerin hareketinde dış güçlerin etkisinin hızda değil**\ ivmede kendini gösterdiği düşüncesi Galile\'ya, serbestdüşmeye ilişkin deneylerini açıklama fırsatı da sağlar.Yerleşik öğretiye göre, bir nesnenin düşme hızı ağırlığıylaorantılıydı. Örneğin, aynı yükseklikten bırakılan biri 5,diğeri 1kg ağırlığındaki iki nesneden birincisi yereikincisinin aldığı sürenin 1/5\'inde ulaşmalıydı. Söylentiyebakılırsa,Galileherkesininandığıbudüşünceninyanlışlığını, Pisa Kulesi\'nden değişik ağırlıklarda kurşunparçalarınıatarakseyircilerine,buaradaözelliklederslerinegitmekteolanprofesörlereispatlamayaçalışmıştı.57 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/58/Galileo%2C+Tuscany.+D%C3%BCk%C3%BC+n%C3%BCn.+iste%C4%9Fi.+%C3%BCzerine.+top.+mermilerinin+izledi%C4%9Fi+yolu+incelemeye+koyulur.+Yatay..jpg) Galile,TuscanyDükü\'nünisteğiüzerinetopmermilerinin izlediği yolu incelemeye koyulur. Yatayolarak atılan bir merminin bir süre yatay gittiktensonra birden dikey düşüşe geçtiği sanılıyordu. Galleo,hareketin önce yatay olduğu düşünüp, merminin ilksaniyede aldığı yol kadar ikinci saniyede de yol aldığını;sonra dikey düşüş olduğunu düşünerek, merminindüşme süresiyle orantılı bir hızla düştüğünü kabul etti.Basit bir hesaplamayla, Bileşik Devinimin PARABOLAbiçiminde bir yol çizdiği gösterdi.58 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/59/Galileo+b%C3%B6ylece+fizi%C4%9Fin+iki+%C3%B6nemli+yasas%C4%B1n%C4%B1+ke%C5%9Ffetmi%C5%9F+olur..jpg) **Galile böylece fiziğin iki önemli yasasını keşfetmiş olur.**\ Bunlardan ilki \"EYLEMSİZLİK İLKESİ\" diye bilinirve şöyle ifade edilir: Her cisim bir dış kuvvetinetkisi olmadıkça hareket halindeyse hareketini aynıhızladüzbirçizgiüzerinde,duruyorsahareketsizliğini, sürdürür.Galile'nin keşfettiği ikinci yasa, \"CİSİMLERİNSERBEST DÜŞME YASASI\" diye bilinir ve şöyleifade edilir: Serbest düşen bir cismin düştüğümesafe, düşme süresinin karesiyle doğru orantılıolarak değişir. s=l/2.g.t259 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/60/Teleskop+olay%C4%B1%2C+gemiciler+i%C3%A7in+bir+sevin%C3%A7+kayna%C4%9F%C4%B1.jpg) **Teleskop olayı, gemiciler için bir sevinç kaynağı**\ oluştururken, eski kuramlara göre koşullanmışlarve Batlamyus astronomisini benimseyenler için buyeni oluşum, pek hoş karşılanmıyordu.Teleskobun gücü, gözlem yoluyla, Copernicus\'undüşüncelerini doğruluyordu. Bu sonuçlar ise bazıtutucu çevrelerin pek işine gelmiyordu. AslındaGalile astronom olarak yetişmemişti, ama başıasıl bu alandaki çalışmalarıyla derde girdi.60 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/61/Galileo+Galilei+tam+yeti%C5%9Fkin+ya%C5%9Flar%C4%B1nda%2C+%C3%A7ok+%C3%B6nemli.jpg) **Galile Galile tam yetişkin yaşlarında, çok önemli**\ sayılacak iki hata yaptı. İkisi de birer değerlendirmehatasıydı ve onun hayatının gidişini değiştirdi. İlkhatası,Copernicus\'unhaklıolduğunuherkesekanıtlamaya kalkmasıydı. İkinci hatası ise, VenedikCumhuriyetinin artık kendisini korumasına gerekkalmadığına inanması oldu. Yeterince ün kazanmıştı vePadua\'daki bıkkınlık veren öğretmenlik yıllarını geridebırakarak, kendi yurdu olan Floransa\'ya dönmekistiyordu. Tam bu sırada, Avrupa birden karışmayabaşladı.61 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/62/Nitekim+tarihe+30+y%C4%B1l+sava%C5%9Flar%C4%B1+olarak+ge%C3%A7en.jpg) **Nitekim tarihe 30 yıl savaşları olarak geçen**\ ve 1618 yılında başlayan bu savaşlar,Protestan reform hareketinin başarısınakarşı çıkan Katolik kilisesinin bir çeşitdirenişiydi. Luther\'e karşı bir tepkigösterisiydi. Roma\'da Katolik dinininpropagandasının yapılması için bir kurumkuruldu. Propaganda sözcüğü, o yıllardankalmış ve o kurumdan türemiştir.62 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/63/Galileo+Galilei+politikac%C4%B1lar%C4%B1n+a%C4%9F%C4%B1na+d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.+Onlara.jpg) **Galile Galile politikacıların ağına düştü. Onlara**\ direnebileceğini, ününün bunun için yeterli olacağınısandı. Oysa yöneticiler tutucu kişilerdi. Toplumun oçağda, yeni fikirlerle rahatsız edilmesini ve toplumukendilerinden başkasının yönlendirmesiniistemiyorlardı. Böylece, yöneticilerin ve kiliseninbenimsediği ve savunduğu fikirlere karşı fikirleroluşacağı endişesiyle Galile tepki almaya başladı. Bugelişmelerin ve ortaya çıkan sürtüşmelerin sonucu1633 yılı içinde su yüzüne çıktı ve Galile hakkındaaçılan dava görüşülmeye başlandı.63 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/64/Bu+soru%C5%9Fturma+ve+davalar+uzun+y%C4%B1llar+s%C3%BCrd%C3%BC+y%C4%B1l%C4%B1n%C4%B1n.jpg) **Bu soruşturma ve davalar uzun yıllar sürdü. 1616 yılının**\ Şubat ayı içinde Galile için yazılan kararın bir yerindeşu ifadelere rastlanıyordu :\"\...Aşağıdakitezlerdebulunmakyasaklanmıştır:Güneşin, gökyüzünün ortasında hareketsiz olduğu;dünyanın,gökyüzününmerkeziolmadığıvehareketsiz olmadığı\...\"deniliyordu. Bu karar gerçi başlangıçta Galile için pekbağlayıcı değilse de, sonuçta bir uyarı niteliğindeydi.64 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/65/1623+y%C4%B1l%C4%B1nda+Papa+yeniden+se%C3%A7ildi.+Bu+papa%2C+sanata+ve.jpg) **1623 yılında Papa yeniden seçildi. Bu papa, sanata ve**\ musikiye ve mimariye ayrı bir önem verirdi. Daha ilginçolanı da şuydu: gençliğinde, şiirler yazmış ve bunlardanbirinde Galile'e övgüler düzmüştü. Ancak Papa seçildiktensonra oldukça değişmişti. O kadar ki, bilgiyi ve bilimi övenbu adam, kendisini rahatsız ettikleri için bahçesindekimasum kuşları bile öldürtebilmişti.İşte böyle bir kişiliği olan Papa, Galile ile görüşüyor veGalile, fikrini doğa olayları yoluyla kanıtlamak isterken,Papa buna da karşı çıkıyor ve bu savı Galile\'nin kitabınakoymasını istemiyordu. Papa\'ya göre doğa olayları, Tanrısalbir olguydu ve Tanrının yapıtı olan bir dünyada olupbitenler, deneylerle açıklanamazdı.65 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/66/Papa+n%C4%B1n+bu+kadar+kesin+fikirlerine+kar%C5%9F%C4%B1n+Galilei+ne.jpg) **Papa\'nın bu kadar kesin fikirlerine karşın Galile ne**\ yaptı? Bu konuda yeni eserini yayınladı. Bu eser; \"YÜCEDÜNYA YÖNTEMİ KONUSUNDA DİALOG\" adınıtaşıyordu. Bu ise bardağı taşıran son damla oldu. Fenahalde öfkelenen Papa, Galile\'yi kendi eliyle engizisyonateslim etti. Toskana elçisine yazdığı bir mektupta ;Sizin Galile, burnunu sokmaması gereken işlerleuğraşmış, bu günlerde el sürülmemesi gereken enönemli ve tehlikeli konulara el atmıştır.diyerek, düşüncelerini açıklamış ve rahatsızlığınıbelirtmiş oluyordu yılına rastlayan bu olaylardizisisonucunda,Galilekendiniengizisyonmahkemesinin karşısında buldu.66 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/67/Bu+mahkeme%2C+1542+y%C4%B1l%C4%B1nda%2C+Papa+III.jpg) **Bu mahkeme, 1542 yılında, Papa III**\ tarafından kurulmuştu. Kararları kesindive kimse tarafından değiştirilemezdi.Yargıçların hemen tamamı dinadamlarıydı ve Kutsal Roma ve EvrenEngizisyon Mahkemesi adıylatanınıyordu. Tüm Hıristiyanlığın,kâfirlerin ahlâksızlığından kurtulmasıiçin kurulduğu şeklinde bir kuruluşgerekçesi vardı.67 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/68/Galilei+nin+duru%C5%9Fmas%C4%B1n%C4%B1nda%2C+%C3%BCzerine.+basa.+basa%2C+Copernicus+astronomisine+ili%C5%9Fkin+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnceleri+soruluyor%2C.jpg) Galile\'ninduruşmasınında,üzerinebasabasa,Copernicus astronomisine ilişkin düşünceleri soruluyor,bu konudaki görüşleri öğrenilmek isteniyordu.BuaradaGalile'ninKitabıyasaklanmışkitaplarlistesine alındı ve tam iki yüzyıl inmedi. Ayrıca, halkakarşı da Galile'i zayıf düşürmek için, Galile\'nin birhilekâr, bir sahtekâr olduğunu yansıtmaya çalıştılar.Bütünbunlar,halkayansıyanyeniliklerleilgiligelişmeler hakkında kuşku yaratmak ve olumsuz birizlenim edinilmesini sağlamak için düzenlenmişti.68 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/69/Bu+noktadan+sonra+mahkeme+birden+kesildi..jpg) **Bu noktadan sonra mahkeme birden kesildi.**\ Artık Ona işkence aletleri gösterilmeyebaşlandı. İki kez daha alındığı sorgusalonunda, kendisi için tanıklık yapmasıistenildi. Galile direniyordu. Papanınbaşkanlığında toplanan yargıçlar kurulukararını vermişti. Kendilerine direnen bubilim adamı, mutlaka ceza görmeli, küçükdüşürülmeli ve sindirilmeliydi.69 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/70/Galilei+ye+i%C5%9Fkence+yap%C4%B1lmad%C4%B1+ama+hep+i%C5%9Fkence+tehdidiyle+bask%C4%B1.jpg) **Galile\'ye işkence yapılmadı ama hep işkence tehdidiyle baskı**\ altında tutuldu. Baskılar o denli dayanılmaz bir hal aldı kiGalile sonuçta boyun eğdi.-"Ben Galile Galile; merhum Vencenzo Galile\'nin oğlu,yetmiş yaşında, bu mahkemenin huzuruna şahsençıktığımı, önünüzde diz çökerek, çok saygıdeğer KardinalHazretleri ve tüm Hıristiyan Cumhuriyetinde kâfirlerinahlâksızlığı ve fesadıyla savaşan Engizisyon Kardinalleriönünde, kutsal Peygamberleri gözlerimle görerek veellerimle dokunarak, Kutsal Katolik Roma Kilisesininbenimsediği ve öğrettiği her şeye inandığıma, geçmiştekitüm yanlış ve aykırı düşüncelerimden dolayı huzurunuzdakendimi lanetliyor, bir daha öyle saçmalıklaradüşmeyeceğime, kutsal öğretiye aykırı hiç bir fikirtaşımayacağıma yemin ediyorum.70 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/71/Galilei+nin+bu.+belge.+yard%C4%B1m%C4%B1yla.+ancak.+engizisyon.+mahkemesinden+kurtuldu%C4%9Fu+bilinmektedir.+Bu+davran%C4%B1%C5%9F%C4%B1..jpg) Galile\'nin bubelgeyardımıylaancakengizisyonmahkemesinden kurtulduğu bilinmektedir. Bu davranışısonunda, belki işkence görmekten hatta ölümdenkurtuldu ama ölünceye kadar göz hapsinde yaşamaktanda kurtulamadı.Kalan günlerini, Floransa yakınlarında, ıssız bir yerdekendi evinde geçirdi. Bütün yasaklama ve kısıtlamalarakarşın yine de bir kitap yazmakta kararlıydı. Belki bukez kitabın içeriği daha çok fizik konularına dönükolacaktı. \"Yeni Bilimler\" adını verdiği bu kitabı yazmayabaşladı ve üç yıl sonra tamamladı.71 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/72/Kendisi+bu+s%C4%B1rada+72+ya%C5%9F%C4%B1nda+bulunuyordu.+Kitab%C4%B1n%C4%B1.jpg) **Kendisi bu sırada 72 yaşında bulunuyordu. Kitabını**\ kendisi yayınlayamadı ama aradan iki yıl geçtiktensonra Protestanlar, bu kitabı Hollanda\'nın Leydenkentinde bastılar. Ne var ki Galile kitabını dünyagözüyle göremedi çünkü tam o yıllarda kör olmuştu.Bu büyük usta, bu büyük devrimci bilim adamı kendievinde tutuklu bulunduğu halde, 1642 yılında öldü.72 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/73/JOHANNES+KEPLER%28+%29+Newton%2C+Daha+ileriyi+g%C3%B6rebildiysem%2C+bunu.jpg) **YOHANNES KEPLER(1571 -1630): Newton, \"Daha ileriyi görebildiysem, bunu**\ omuzlarından baktığım devlere borçluyum.\"demişti. Bu devlerden biri Galile ise diğeri deKepler\'di.Kepler\'e gelinceye dek Copernicus sisteminedayanaksız bir hipotez, ya da, işe yararmatematiksel bir araç gözüyle bakılıyordu. Kepler,Copernicus sistemini bazı düzeltmelerle bilimselolarak kanıtlamakla kalmadı, astronomiye mekanikbir kimlik kazandırdı.73 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/74/Johannes+Kepler+g%C3%BCney+Almanya+da+Weil+kentinde.jpg) **Johannes Kepler güney Almanya\'da Weil kentinde**\ dünyaya gelmiştir. Dört yaşında geçirdiği ağır çiçekhastalığı görme duyumunu zayıflatmış, ellerindesakatlığa yol açmıştı. Sarhoş bir baba ile akli dengesibozuk bir annenin çocuğu olmasına karşın, öğrencilikyılları parlak geçti. Ruhsal güvensizlik içinde büyüyenKepler, önce teolojiye yöneldi. Ancak üniversiteöğreniminde bilim ve matematiğin büyüleyici etkisindekaldı. Sonunda Copernicus sistemini benimsemeklekalmadı, sistemin doğruluğunu ispatlamak tutkusu içinegirdi. Daha yaşında iken Graz üniversitesi\'ninçağrısını kabul ederek astronomi profesörü, ardındankraliyet matematikçisi görevlerini yüklendi.74 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/75/Ne+var+ki%2C+rahat+bir+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fma+ortam%C4%B1+buldu%C4%9Fu.jpg) **Ne var ki, rahat bir çalışma ortamı bulduğu**\ Graz\'da kalması fazla sürmedi. Dinselçekişmede yenik düşen Protestan azınlıklabirlikte kenti terk etmek zorunda kaldı.Kepler işsiz kalmıştı, ama bu ona meslekyaşamının belki de en büyük şans kapısınıaçtı. Öteden beri çalışmalarına hayranlıkduyduğu Danimarka\'lı ünlü astronom TaykoBrahe\'nin asistanı oldu.75 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/76/Ancak%2C+Tycho+tanr%C4%B1sal+d%C3%BCzene+ayk%C4%B1r%C4%B1+sayd%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg) **Ancak, Tayko Klisenin tanrısal düzenine aykırı saydığı**\ güneş-merkezli sisteme karşıydı. Ona göregezegenler güneşin, güneş de dünyanınçevresinde dönmekteydi. Bir süre sonraustası yaşamını yitirince gözlemeviylebirlikte yılların yoğun emeğiyle toplanmışson derece güvenilir gözlem ve ölçmeverilerine Kepler sahip çıktı.76 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/77/Tycho+nun+g%C3%B6zlemevine+yerle%C5%9Fen+Kepler%2C+yo%C4%9Fun+bir.jpg) **Tayko\'nun gözlemevine yerleşen Kepler, yoğun bir**\ uğraşakarşınyıllarca,gözlemverileriyleuyumkurmaya çalıştığı çembersel yörünge arasındaki farkıgideremedi.Budemektiki,çembersel yörüngebeklentisinde bir yanlışlık olmalıydı. Ne var ki, gökseldüzeyde yetkinlik arayışı içinde olan Kepler buolasılığı bir türlü içine sindiremiyordu. Çemberselolmayan bir yörünge nasıl düşünülebilirdi? Amaolgular da bir yana itilemezdi!77 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/78/Kepler%2C+tekrar+tekrar+yapt%C4%B1%C4%9F%C4%B1+hesaplar+sonucunda%2C.jpg) **Kepler, tekrar tekrar yaptığı hesaplar sonucunda,**\ gezegenlerin dairesel yörüngeler üzerinde ve muntazamhızla dolandıkları temel prensibini terk etmiş ve ünlü üçkanununu ortaya koymuştur. Bu nedenle Kepler, moderngök mekaniğinin kurucusu olarak bilinir.Kepler ilkin Mars\'ı gözlemleyerek işe başladı veMars\'ın hareketini dairesel bir yörüngeye oturtmayaçalıştı. Kepler, Mars\'ın sadece iki konumda yanikarşıtlık ve kavuşum durumlarında, dairesel yörüngeüzerinde bulunduğunu, ancak diğer konumlarda daireiçerisine girdiğini tespit etti.78 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/79/Bu+ke%C5%9Ffi+onu+daire+d%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda+e%C4%9Friler.jpg) **Bu keşfi onu daire dışında eğriler**\ kullanmaya itti. Gözlemler, gezegenin Güneşetrafında dolanırken bazen yavaş bazenhızlı dolandığını göstermekteydi. Oysa daireüzerindeki hareket düzgün olmalıydı. Demekki yörünge daire değildi. Uzun uğraşlarsonucunda Kepler yörüngenin eliptik olmasıgerektiğini buldu. Bu Kepler\'in BirinciYasasıdır.79 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/80/Kepler%E2%80%99in+Birinci+Yasas%C4%B1%3A+Yer+de+dahil.jpg) \ MARSYERGÜNEŞKepler'in Birinci Yasası: Yer\'de dahilolmak üzere, gezegenler, odaklarınınbirinde Güneş\'in bulunduğu bir elipsüzerinde dolanırlar.Kepler bu yasası ile, o zamana kadardaire olarak bilinen gezegenyörüngelerinin elips olduğunusöylüyordu. Bu ise, daha önce daireyegöre yapılan hesaplamalardaki sapmalarıtamamen ortadan kaldırıyordu.80 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/81/Bu+a%C5%9Famada%2C+iki+merkezden+birinde+G%C3%BCne%C5%9F+in+bulundu%C4%9Fu+eliptik+y%C3%B6r%C3%BCnge+g%C3%B6r%C3%BC%C5%9F%C3%BC%2C+gezegenin+bu+y%C3%B6r%C3%BCnge+%C3%BCzerinde+ne+h%C4%B1zla+yol+ald%C4%B1%C4%9F%C4%B1sorusunu+ortaya+%C3%A7%C4%B1kard%C4%B1.+Kepler+hesaplamalar+sonucunda%2C+gezegenin+G%C3%BCne%C5%9F+e+yak%C4%B1n+oldu%C4%9Funda+h%C4%B1zl%C4%B1%2C+uzak+oldu%C4%9Funda+ise+yava%C5%9Fhareket+etti%C4%9Fini+buldu.+Buna+g%C3%B6re%2C+gezegen%2C+e%C5%9Fit+zamanlarda%2C+e%C5%9Fit+alanlar%C4%B1tar%C4%B1yordu.+B%C3%B6ylece+Kepler+ikinci+kanununu+bulmu%C5%9Ftu%3A.jpg) Bu aşamada, iki merkezden birinde Güneş\'in bulunduğu eliptik yörünge görüşü, gezegenin bu yörünge üzerinde ne hızla yol aldığısorusunu ortaya çıkardı. Kepler hesaplamalar sonucunda, gezegenin Güneş\'e yakın olduğunda hızlı, uzak olduğunda ise yavaşhareket ettiğini buldu. Buna göre, gezegen, eşit zamanlarda, eşit alanlarıtarıyordu. Böylece Kepler ikinci kanununu bulmuştu:Kepler'in İkinci Yasası: Güneş\'le gezegeni birleştiren doğru parçası, eşit zamanlarda eşit alanlar süpürür.81 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/82/Daha+sonra+ise%2C+Kepler%2C+gezegenlerin+periyotlar%C4%B1+ve.jpg) **Daha sonra ise, Kepler, gezegenlerin periyotları ve**\ uzaklıkları arasında bir bağıntının olduğunu belirledi.Gezegenlerin periyotlarının karesi ile Güneş\'e olanuzaklıklarının küpü birbirleri ile orantılıydı. Bu iseüçüncü yasasıdır.Kepler'inÜçüncüYasası:Gezegenlerinperiyotlarınınkarelerinin,Güneş\'eolanuzaklıklarının küplerine oranı birbirlerine eşittir(T2/a3= Tl2/al3).82 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/83/Kepler+in+buldu%C4%9Fu+yan%C4%B1tlar%2C+gezegen+sistemiyle.jpg) **Kepler\'in bulduğu yanıtlar, gezegen sistemiyle**\ ilgili olarak Copernicus\'u haklı çıkarmıştır. Diğertaraftan teorinin tam olarak yerine oturması içinönce sistemin gözlem yolu ile doğrulanmasıgerekiyordu. Bunu ise Galile sağlamıştır.83 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/84/Gilbert+in+DE+MAGNETE+%28M%C4%B1knat%C4%B1s+%C3%9Czerine%2C+1600%29+adl%C4%B1.jpg) **Gilbert\'in DE MAGNETE (Mıknatıs Üzerine, 1600) adlı**\ kitabınınyayımlanmasındansonra,Kepler\'inmanyetizmayailgisiartmışvemanyetizmanıngezegenlerin eliptik hareketinin açıklanmasına olanaktanıyacağını düşünmüştür. Kepler\'e göre, gezegenlerve Güneş birer mıknatıstır; ancak gezegenlerin iki,Güneş\'in ise tek kutbu bulunduğundan, gezegenler,bazen Güneş tarafından çekilir, bazen de itilirler veböylece gezegenlerin eliptik yörüngeleri oluşur.84 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/85/Gen%C3%A7lik+co%C5%9Fkusuyla+i%C5%9Fe+koyuldu%C4%9Funda+amac%C4%B1+mistik+inanc%C4%B1.jpg) **Gençlik coşkusuyla işe koyulduğunda amacı mistik inancı**\ doğrultusunda,\"gökselaleminmüzikaluyumunu\"geometrikolarakbelirlemekti.Çalışmasınınoktaladığında, astronomi matematiksel düzenlemeninötesinde fiziksel bir gerçeklik kazanmıştı.Kepler asıl hayal ettiği şeyi belki gerçekleştiremedi;amagerçekleştirdiğişeyonabilimtarihinde\"Astronominin Prensi\" unvanını kazandırmaya yetti.85 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/86/W%C4%B0LLEBRORD+SNELL+%28+%29+Hollandal%C4%B1+Eratosthenes+olarak+nitelendirilen+Snell.+Hollanda+n%C4%B1n+Leiden+kentinde+do%C4%9Fmu%C5%9F+ve+daha+%C3%A7ok..jpg) WİLLEBRORD ŞNELL : \"Hollandalı Eratostenes\" olarak nitelendirilen SnellHollanda\'nın Leiden kentinde doğmuş ve daha çokmatematik alanında yapmış olduğu çalışmalarlatanınmıştır. Bunlar arasında en önemli olanları,topoğrafik yöntemler kullanarak, Yer\'in çapını ve aynımeridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzaklığıbelirlemiş olmasıdır.Snell, 1621 yılında, bugün Snell Yasası olarak da tanınanKırılma Yasası\'nı deneysel olarak bulmuştur ve bu yasa,verilen iki ortam için, ışığın gelme açısının sinüsünün,kırılma açısının sinüsüne oranının sabit olduğunubelirlemiştir.86 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/87/SIR+ISAAC+NEWTON+%28+%29+Bilimin+%C3%B6nc%C3%BClerini+tarih+s%C3%BCrecinde+bir+dizi+y%C4%B1ld%C4%B1z.+olarak+d%C3%BC%C5%9F%C3%BCn%C3%BCrsek%2C+dizide+konum+ve+parlakl%C4%B1%C4%9F%C4%B1yla..jpg) Sir izac NEWTON : Bilimin öncülerini tarih sürecinde bir dizi yıldızolarak düşünürsek, dizide konum ve parlaklığıylahepsini bastıran iki yıldız vardır: NEWTON ve aynştayn.Yaklaşık iki yüz yıl arayla ikisi de fiziğin entemel sorunlarını ele aldılar. İkisinin de getirdiğiçözümlerin madde ve enerji dünyasına bakışımızıkökten değiştirdiği söylenebilir. Newton Galile; Kepler\'in; Einstein, Newton ile Maxwell\'inomuzlarında yükselmiştir.87 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/88/Galileo+nun+%C3%B6ld%C3%BC%C4%9F%C3%BC+y%C4%B1l+d%C3%BCnyaya+gelen+Isaac+Newton.jpg) **Galile'nin öldüğü yıl dünyaya gelen İzak Newton**\ genellikle Tarihin En Büyük Bilim Adamı kabul edilir."Onun fizik, astronomi ve matematikteki buluşlarınınher biri tek başına göz kamaştırıcı parlaklıktadır."Başarılarınıntümügözönünealındığındaortayaerişilmez bir başarı çıkmaktadır.Onaltıncı yüzyılda başlayan modern bilim Newton\'la en üstdüzeye erişir. Ondan önce elde edilen sonuçlar önemliolmakla birlikte, çoğu kez dağınık ve birbirinden kopukkalmıştır, ilk kez Newton\'da bütün bu sonuçlarıkapsayan bir sistemin ortaya çıktığını görüyoruz.88 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/89/Newton%2C+y%C4%B1l%C4%B1nda.+Woolsthorpe+de.+d%C3%BCnyaya.+gelmi%C5%9Ftir.+Do%C4%9Fmadan+bir+ka%C3%A7+ay+%C3%B6nce+babas%C4%B1+%C3%B6lm%C3%BC%C5%9F+ve+O..jpg) Newton,1642yılındaWoolşıtorf\'da dünyayagelmiştir. Doğmadan bir kaç ay önce babası ölmüş ve Odoğduktan kısa bir süre sonra annesi bir başkasıylaevlenmiştir. Böylece hem anası-babası var hem deyoktur. Çünkü Newton'u büyütme işini büyükannesiüstlenmiştir.Ailesevgisindenyoksunolarakbüyümesinin eksikliğini yaşamı boyunca hissetmiştir.Hiç evlenmemiştir. Bu yönleriyle adeta Dekart\'ebenzemektedir.89 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/90/Newton+daha.+k%C3%BC%C3%A7%C3%BCk.+ya%C5%9Flar%C4%B1nda.+a%C4%9Fa%C3%A7tan.+mekanik.+modeller+yapmaya+koyulmu%C5%9Ftu.+Eline+ge%C3%A7irdi%C4%9Fi+testere%2C.jpg) Newtondahaküçükyaşlarındaağaçtanmekanikmodeller yapmaya koyulmuştu. Eline geçirdiği testere,çekiç ve benzer araçlarla ağaçtan yel değirmeni, susaati, güneş saati gibi oyuncaklar yapıyordu. El becerisidikkat çeken bir incelik sergiliyordu.İlk ve Orta öğrenimi sürecinde sıradan bir öğrenciydi.Yalnız ve annesiz ve babasız büyümenin verdiğiyoksunlukla her işi kendine dönük olarak çözümlemekçabası içinde oldu. Özellikle başarıyı paylaşmayı pekbilmiyordu.90 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/91/1661+de+Cambridge+%C3%9Cniversitesi+ne+girdi%2C+%C3%B6%C4%9Frenimini.jpg) **1661\'de Kambrij Üniversitesi\'ne girdi, öğrenimini**\ üç yıl içinde tamamladı. Barrow adında bir matematikprofesörü öğrencisinin büyük yeteneklerini tanımaktagecikmedi ve daha sonra kürsüsünü ona bırakmak için1668\'de istifa etti.Veba salgınından dolayı üniversite 1665 ve 1667yılları arasında iki yıl kapalı kaldı. Newton doğduğuçiftlik evine döndü ve burada geçirdiği iki yıl içindematematik, optik ve gök mekaniği alanlarındaki büyükbuluşlarının temellerini attı.91 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/92/Voltaire+in%2C+Newton+un+ye%C4%9Feninden+duydu%C4%9Funu.jpg) **Voltayrin, Newton\'un yeğeninden duyduğunu**\ söylediği ünlü \"düşen elma\" öyküsü de çiftliktegeçen bu döneme aittir.Newton, bu kısa dönemde şimdiki \"diferansiyelhesap\" metodunu bulur, "beyaz ışığın bileşikniteliğini" ortaya çıkarır ve en önemlisi, "evrenselyerçekimi hipotezine" ulaşır.Einstein, \"Bilim adamı umduğu başarıya otuzyaşından önce ulaşamamışsa, daha sonra bir şeybeklemesin!\" demişti. Newton yirmi beş yaşınageldiğinde en büyük kuramlarını oluşturmuştu bile.92 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/93/Newton+Cambridge+%C3%9Cniversitesi+ne+d%C3%B6nd%C3%BC%C4%9F%C3%BCnde+okutman+olarak.jpg) **Newton Kambrij Üniversitesi\'ne döndüğünde okutman olarak**\ görevlendirilir. Ama çok geçmedenüniversitenin en saygın matematikkürsüsüne, profesör olarak atanır.Newton ilk kez 1671\'de kendi icatettiği bir yansıtıcı teleskopu KraliyetBilim Akademisi (The Royal sosyeti)\'yesunmakla kamu önüne çıkar. Teleskopunbüyük ilgi toplaması üzerine Newton,1672\'de Kraliyet Bilim Akademisi\'neüye seçilir.93 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/94/Akademiye+ilk+sundu%C4%9Fu+bilimsel+bildirisi%2C.jpg) **Akademiye ilk sunduğu bilimsel bildirisi,**\ onun \"şimdiye dek doğanın işleyişi ileilgili yapılmış en garip felsefi buluş\" diyenitelediği ve altı yıl önceki birçalışmasının sonucu olduğu halde ozamana dek açıklamadığı bir buluşuylailgiliydi. Peki, Newton\'un nerdeyse ihmalettiği bu buluş neydi?94 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/95/Bunun+i%C3%A7in+karanl%C4%B1k+bir+odaya+yerle%C5%9Ftirdi%C4%9Fi.jpg) **Bunun için karanlık bir odaya yerleştirdiği**\ prizmaya Güneş ışığını göndererek renklereayırmış ve daha sonra prizmadan çıkan burenkli ışınları ince kenarlı bir mercekle birnoktaya toplamak suretiyle de tekrar beyazışığı elde etmiştir. Ayrıca her rengin belirlibir kırılma indisi olduğunu da ilk bulanNewton\'dur.95 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/96/Bu+bulu%C5%9F%2C+bildi%C4%9Fimiz+g%C3%BCn+%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n+bize+beyaz.jpg) **Bu buluş, bildiğimiz gün ışığının bize beyaz**\ görünmesine karşın aslında pek çok rengin birkarışım veya bileşiminden meydana geldiğininkanıtıydı ki, pek çok bilim adamı için erişilmesigüç bir ün için yeterliydi. Sonuç beklenileninüstünde deneysel kesinlik ve açıklıkta olmasınakarşın, Newton hiç hoşlanmadığı eleştirilerdenkurtulamadı.Ancak, Newton\'un buluşu ile ışık üzerindekiteorileri sarsılan iki bilim adamının (Hollandalıfizik bilgini Kıristiyan Huygens ile İngiliz bilginiRobert Huk) eleştirileri Newton'un canınısıkacak denli ciddiydi.96 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/97/Bu+t%C3%BCr+tart%C4%B1%C5%9Fmalardan+ho%C5%9Flanmayan+Newton%2C+k%C3%BCsk%C3%BCnl%C3%BCk.jpg) **Bu tür tartışmalardan hoşlanmayan Newton, küskünlük**\ havası içinde büsbütün içine kapanır. Ne buluşlarınıyayınlama, hatta ne de, gençliğinde tutkuyla bağlandığıbilimselçalışmalarısürdürmeisteğikalıriçinde,Örneğin Optiks adlı son derece önemli yapıtını, ancakkendisine karşı çıkan Huk\'ın ölümü üzerine, 1704\'te,yayınlama yoluna gider.97 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/98/Newton+i%C3%A7ine+kapal%C4%B1%2C+g%C3%B6steri%C5%9Ften.jpg) **Newton içine kapalı, gösterişten**\ hoşlanmayan, polemikten kaçan bir kişiydi.Pek çok bilim adamının tersine, ondabuluşlarını yayınlama arzusu yoktu. DostuEdmund Halley\'in (Halley kuyruklu yıldızınıbulan astronom) teşvik ve ısrarı olmasaydı,bilim dünyasının en büyük yapıtı sayılan"Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri"(1687\'de yayınlanan kitap genellikle\"Newton\'un Principia\'sı\" diye bilinir) belkide hiç bir zaman yazılmayacaktı.98 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/99/Newton%2C+17.+y%C3%BCzy%C4%B1lda+ortaya+%C3%A7%C4%B1kan+ve+%C3%A7%C3%B6z%C3%BCm+gerektiren.jpg) **Newton, 17. yüzyılda ortaya çıkan ve çözüm gerektiren**\ bazı problemlerden yola çıkarak "Diferansiyel İntegralHesabı" bulmuştur.Bu problemlerden ilki, bir cismin yol formülünden, herhangibir andaki hız ve ivmesini, hız ve ivmesinden ise aldığı yolubulmaktı.Buradakigüçlük,herhangibirandakihız,herhangibirandakiivmeninhesaplanması(hızınveyaivmenin bir andan diğer bir ana değişmesini belirlemek) idi.Ansal hız bulunurken, verilen bir an içinde alınan yol vesüre sıfırdır; sıfırın sıfıra oranı ise anlamsızdır. Bu biçimhız ve ivme değişimleri diferansiyel hesap ile bulunabilir.99 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/100/%C4%B0kinci+problem%2C+bir.+e%C4%9Frinin.+te%C4%9Fetini.+bulmakt%C4%B1.+Bu.+problemlerin.+%C3%A7%C3%B6z%C3%BCm%C3%BC.+i%C3%A7in.+de.+diferansiyel..jpg) İkinciproblem,bireğrininteğetinibulmaktı.Buproblemlerinçözümüiçindediferansiyelhesabıuygulamak gerekir.Üçüncü problem de, bir fonksiyonun maksimum veyaminimumdeğerlerininbulunmasıydı.Örneğin,gezegenhareketlerinin incelenmesinde, bir gezegenin Güneş\'tenen büyük ve en küçük mesafelerinin bulunması gibi.Dördüncü problem ise, bir gezegenin verilen bir süreiçinde aldığı yol, eğrilerin sınırladığı alanlar, yüzeylerinsınırladığı hacimler gibi problemlerdi. Bunların çözümleriintegral hesap yardımıyla bulunur.100 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/101/Newton+1665+y%C4%B1l%C4%B1nda+uzunluklar%2C+alanlar%2C+hacimler%2C.jpg) **Newton 1665 yılında uzunluklar, alanlar, hacimler,**\ sıcaklıklar gibi sürekli değişen niceliklerin değişmeoranlarının nasıl bulunacağı üzerinde düşünmeyebaşlamıştı. Bir niceliğin diğer birine göre ansaldeğişme oranını (dx/dy) diferansiyel hesap ilebulmuş ve bu işlemin tersiyle de (integral hesap)sonsuz küçük alanların toplamı olarak eğri alanlarınbulunabileceğini göstermiştir.101 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/102/Newton+Diferansiyel-%C4%B0ntegral+Hesab%C4%B1+buldu%C4%9Funu+1669.jpg) **Newton Diferansiyel-İntegral Hesabı bulduğunu 1669**\ yılına kadar kimseye haber vermemiş ve ancak 42 yılsonra yayınlamıştır. Bundan dolayı da Laybnis ilearalarında öncelik problemi söz konusu olmuştur.Laybnis, Newton\'dan daha iyi bir notasyon kullanmış, xve y gibi iki değişkenin mümkün olan en küçükdeğişimlerini dx ve dy olarak göstermiştir yılındayayınladığı kitabında,dxy = xdy + ydx,dxn= nxn-1, ved(x/y)=(ydx-xdy)/y2 formüllerini vermiştir.102 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/103/Newton+matemati%C4%9Fin+ba%C5%9Fka+alanlar%C4%B1na+da+katk%C4%B1da.jpg) **Newton matematiğin başka alanlarına da katkıda**\ bulunmuştur.Binomifadelerinintamsayılıkuvvetlerinin açılımı çok uzun zamandan beribiliniyordu. Paskal, katsayıların birbirini izlemekuralını bulmuştu; ancak kesirli kuvvetler içinbinom açılımı henüz yapılmamıştı. Newton (x-x2)1/2ve (1-x2)1/2 açılımlarını sonsuz diziler yardımıylavermiştir.103 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/104/Principia+ve+%C3%96nemi+Principia+da+Newton%2C+Galilei+ile+%C3%B6nemli+de%C4%9Fi%C5%9Fime+u%C4%9Frayan.+hareket+problemini+yeniden+ele+al%C4%B1r.+Galilei+nin+getirdi%C4%9Fi..jpg) \"Prinsipia\" ve Önemi. Prinsipia\'da Newton, Galile ile önemli değişime uğrayanhareket problemini yeniden ele alır. Galile\'nin getirdiğieylemsizlik problemine göre "dışarıdan bir etki olmadığısürece cisim durumunu koruyacak ve eğer harekethalindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketinisürdürecektir".Aynı kural gezegenler için de geçerlidir. Ancakgezegenlerdoğrusaldeğil,daireselhareketyapmaktadırlar.Ozamanbirproblemortayaçıkmaktadır. Niçin gezegenler Güneş\'in çevresindedolanırlar da uzaklaşıp gitmezler?104 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/105/Newton%2C+Ay%2C+e%C4%9Fer.+d%C3%BCnya.+%C3%A7ekimi.+nedeniyle.+oda%C4%9F%C4%B1n%C4%B1.+izlemekteyse%2C+bu+durumda+t%C4%B1pk%C4%B1+b%C3%BCy%C3%BCk+h%C4%B1zla+at%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F+bir+top..jpg) Newton,"Ay,eğerdünyaçekiminedeniyleodağınıizlemekteyse, bu durumda tıpkı büyük hızla atılmış bir top(ya da elma) gibidir!" diye düşünüyordu ve şöyle devamediyordu :-"O sürekli olarak dünyaya doğru düşmektedir; ama öylehızlı gitmektedir ki, bir türlü dünyaya düşememektedir;döne döne gitmektedir, çünkü dünya yuvarlaktır. Pekiöyleyse bu çekimin gücü ne kadar büyük olmalıdır ?Newton bu sorunun yanıtını, yerçekiminde buldu. Ona göre,Yer\'in çevresinde dolanan Ay\'ı yörüngesinde tutan kuvvetyeryüzünde bir elmanın düşmesine neden olan kuvvettir.105 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/106/A+AI+Daha+sonra+Ay+%C4%B1n+hareketini+mermi+yoluna.jpg) **  Daha sonra Ay\'ın hareketini mermi yoluna**\ benzeterek bu olayı açıklamayaNewton, şöyle bir varsayım oluşturur:çalışan A1 Bir dağın tepesinden atılan mermi yerçekimi nedeniyle A noktasına düşecektir.Daha hızlı fırlatılırsa, daha uzağa örneğinA\' noktasına düşer.Eğer ilk atıldığı yere ulaşacak bir hızlafırlatılırsa, yere düşmeyecek, kazandığımerkez kaç kuvvetle, yer çekim kuvvetidengeleneceği için, tıpkı doğal bir uydugibi Yer\'in çevresinde dolanıp duracaktır.106 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/107/Newton+kendi+zaman%C4%B1na+kadar+g%C3%B6zlem+ve+deneyle+elde.jpg) **Newton kendi zamanına kadar gözlem ve deneyle elde**\ edilen kanunlar ışığında, o bilimin bütününde geçerli olanprensiplerinoluşturulduğukuramsalevreyeulaşmayıbaşarmıştır. Dayandığı temel prensipler şunlardır:Eylemsizlik prensibi: Bir cisme hiçbir kuvvet etkietmiyorsa, o cisim hareket halinde ise hareketinedüzgün hızla doğru boyunca devam eder, sükûnethalindeysedurumunukorur.Bircismebirkuvvetuygulanırsa o cisimde bir ivme meydana gelir ve ivmekuvvetle orantılıdır (F = m.a).Etki tepki prensibi: Bir A cismi bir B cismine bir Fkuvveti uyguluyorsa, B cismi de A cismine zıt yöndeama ona eşit bir F kuvveti uygular.107 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/108/Sarka%C3%A7l%C4%B1+saatler+kullan%C4%B1lmaya.jpg) **Sarkaçlı saatler kullanılmaya**\ başlandıktan sonra, önemli bir sorunortaya çıkmıştı; bu saatler, Yeryüzü\'nünfarklı bölgelerinde farklı işliyorlar vebazı bölgelerde ileri gittikleri halde,bazı bölgelerde geri kalıyorlardı; bununnedeni ne olabilirdi?108 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/109/Newton%2C+bu+farkl%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1n+Yer+in+bi%C3%A7iminden.jpg) **Newton, bu farklılığın Yer\'in biçiminden**\ kaynaklandığını düşünmüş ve öteden berisavunulan Yer\'in ideal bir küre biçiminde olduğugörüşünü bir yana bırakmıştır. Ona göre, Yer siferoyid biçiminde olmalıdır. Çünkü ancak budurumda, basık olan bölgelerde (kutuplarçevresinde), yerçekimi etkisinin az olmasınedeniyle sarkaç periyotları büyüyecek, şişkinolan bölgelerde (ekvator çevresinde) iseyerçekimi etkisinin çok olması nedeniyle sarkaçperiyotları küçülecektir.109 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/110/1673+te+Hollandal%C4%B1+bilim+adam%C4%B1+Christian+Huygens%2C.jpg) **1673\'te Hollandalı bilim adamı Kristiyan Hugnes,**\ sarkaçlı saatler üzerindeki ünlü kitabından Newton\'abir nüsha gönderir. Huygens bu kitabında, merkezkaçyasasınıdageliştirmiştir.Newton,buyasanınkendisinin altı yıl önce ulaştığı sonuçtan matematikselolarak çıkarılabilir olduğunu hemen gördüğü, o sıradatuttuğu bir nottan anlaşılmaktadır. Fakat aradan biraltı yıl daha geçtiği halde Newton herhangi biraçıklamada bulunmaz.110 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/111/Sonunda%2C+1679+da%2C+gene+Robert+Hooke+la+tutu%C5%9Ftu%C4%9Fu.jpg) **Sonunda, 1679\'da, gene Robert Huk\'la tutuştuğu**\ bir tartışma üzerine, yeniden çalışmaya koyulur; çokgeçmeden, Kepler\'in ilk iki yasasının da yerçekimihipotezinden çıkarılabilir olduğunu kanıtlar. Ne var ki,sonucu yazıp açıklamaktan hâlâ kaçınmaktadır. Birsüre daha bu konuyu bir yana iterek kendisine dahaönemli görünen teolojik sorunlara daldığı görülür.111 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/112/Bu+arada+b%C3%BCy%C3%BCk+astronom+Halley+de+mesafenin+karesi+ile.jpg) **Bu arada büyük astronom Halley de \"mesafenin karesi ile**\ tersorantılı\"hipotezininKepler\'inüçüncüyasasınıaçıkladığını anlar, fakat tüm çabasına karşın kanıtlayamazbunu.Halley,dostuRobertHuk'ındaprobleminhakkından gelemeyeceğini görünce, Cambridge\'e giderekNewton\'abaşvurur.Newtonçokönceleriyaptığımatematiksel kanıtı hatırlar, ama kanıtı taşıyan notlarınıbulamaz. Halley\'in ısrar ve teşvikiyle kanıt çalışmasınagirişen Newton çok geçmeden sorunu çözer ve çözümükapsayan notlarını döneminde ders notu olarakkullanır. Halley\'in sürekli destek ve ısrarı sayesinde bunotlar sonunda bilim tarihinin en ünlü kitabı sayılan \"DoğaFelsefesininMatematikselİlkeleri\"adlıbaşyapıtıoluşturur.112 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/113/Yo%C4%9Fun+bir+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fma+ile+kitab%C4%B1n%C4%B1+18+ayda+tamamlayan.jpg) **Yoğun bir çalışma ile kitabını 18 ayda tamamlayan**\ Newton, 1685\'te yerçekimi ile ilgili hipotezinin kesinispatına ulaşır. Buna göre:"Evrende var olan herhangi iki cisim birbirlerinikütlelerinin çarpımı ile doğru, aralarındaki mesafeninkaresi ile ters orantılı olarak çekerler."Matematiksel olarak:Gm1 m2 d2F =113 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/114/%C4%B0%C5%9Fte+bu+ilkenin+sa%C4%9Flad%C4%B1%C4%9F%C4%B1+%C4%B1%C5%9F%C4%B1k+alt%C4%B1ndad%C4%B1r+ki%2C+Newton.jpg) **İşte bu ilkenin sağladığı ışık altındadır ki, Newton**\ elmanın yere düşmesi ile dünyanın güneş çevresindedolaşması gibi birbirinden pek uzak ve farklı görünenolguları bir kategoride düşünme ve açıklama olanağınıelde etmiştir. Newton'un uzun süre açıklamaktançekindiği hipotez, kapsamı o derece geniş, içerdiğiolgular o derece çeşitli ki, nihayet \"EvrenselYerçekimi Yasası\" gibi büyük bir kimlik kazanır.114 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/115/Newton%2C+gelgit+olgusunu+da%2C+Evrensel.jpg) **Newton, gelgit olgusunu da, Evrensel**\ Çekim Yasası çerçevesinde açıklamışve bu olgunun, Yer\'in kendiçevresindeki dönüşünden ve Ay\'ınçekiminden kaynaklandığınısöylemiştir.115 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/116/Kepler+gezegenlere+ili%C5%9Fkin+%C3%BC%C3%A7+yasas%C4%B1yla+G%C3%BCne%C5%9F+sisteminin.jpg) **Kepler gezegenlere ilişkin üç yasasıyla Güneş sisteminin**\ işleyişini özetlemişti. Bu genellemeler güvenilir gözlemveölçmesonuçlarınadayanıyordu.Ancakonlarıaçıklayan, başka bir deyişle, \"niçin başka türlü değil deböyledir?\" sorusuna yanıt veren teoriyi Kepler\'debulamamaktayız. Böyle açıklayıcı, gözlem sonuçlarını veo sonuçlara dayalı genellemeleri açıklayan bir teori içinNewton'u beklememiz gerekmiştir.116 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/117/Kendisine+soruldu%C4%9Funda.+ba%C5%9Far%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1.+iki.+nedene.+ba%C4%9Fl%C4%B1yordu%3A+%281%29+devlerin+omuzlar%C4%B1ndan+daha+uzaklara+bakabilmesi%2C.jpg) Kendisinesorulduğundabaşarısınıikinedenebağlıyordu:(1) devlerin omuzlarından daha uzaklara bakabilmesi,(2) çözüm arayışında yoğun ve sürekli düşünebilmegücü.Gerçekten işe koyulduğunda çoğu kez günlerce neyemek ne uyku aklına gelir, kendisini çalışmasındaunuturdu.117 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/118/Newton+e%C5%9Fsiz+yap%C4%B1t%C4%B1yla+bilim+d%C3%BCnyas%C4%B1n%C4%B1+adeta.jpg) **Newton eşsiz yapıtıyla bilim dünyasını adeta**\ büyüler; deyim yerindeyse, ona yarı-ilâhgözüyle bakılmaya başlanır. Öyle ki, dönemintanınmış bir matematikçisi, \"Acaba O\'nun dabizler gibi yeme, içme ve uyuma türündengünlük gereksinmeleri var mıdır?\" diyesormaktan kendini alamaz.118 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/119/Newton%2C+ku%C5%9Fkusuz+ne+bir+il%C3%A2h%2C+ne+de+g%C3%BCnl%C3%BCk.jpg) **Newton, kuşkusuz ne bir ilâh, ne de günlük**\ gereksinmeleri yönünden diğer insanlardanfarklıydı. Onu bilim tarihinde yücelten üç özelliğivardı:(1) üstün zekâ ve hayal gücü;(2) yoğun çalışma isteği;3) evreni anlama ve açıklama merakı.Az ya da çok, tüm insanların paylaştığı bu özellikler,Newton\'da kendine özgü bir sentez oluşturmuştu.119 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/120/K%C4%B0MYA+FLOG%C4%B0STON+D%C3%96NEM%C4%B0+D%C3%BC%C5%9F%C3%BCncelerini+de%C4%9Fi%C5%9Ftirmeyenler%2C.jpg) **KİMYA.** ** FLOGİSTON DÖNEMİ:** 17.yüzyıl kimyacıları, kimyada büyük keşiflerinyapılabilmesi için ortamı epeyce hazırlamışiken, 18. yüzyıl kimyacıları, eski olguları hiç gözönüne almadan ve bunlarla çelişki halindeolmasına rağmen, sonuca daha çabuk varmakisteğiyle olacak, eski Yunan\'dan kalma birdüşünce mirası ile genel fikirlere başvururlar.18.yüzyılherşeydenönceFLOGİSTONdönemidir.120 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/121/K%C4%B1sa+zamanda+yay%C4%B1l%C4%B1p+b%C3%BCt%C3%BCn+bilim+%C3%A2lemini+kaplayan.jpg) **Kısa zamanda yayılıp bütün bilim âlemini kaplayan**\ bu teori Johann-Joachim Becher : tarafından ortaya atılmış ve Georg-Ernst Stahl:  tarafından geliştirilmiş ve oksijeninbulunuşuna kadar, yaklaşık çeyrek yüzyıl kimyadaetkin olmuştur. Kuram yanma olgusunu açıklamaküzere ileri sürülmüştür.121 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/122/Flogiston+teorisinin+temeli+%C5%9Fudur%3A.jpg) **Flogiston teorisinin temeli şudur:**\ Her yanıcı madde, biri yanıcı olmayan sabit birmadde ile (kül. kireç ya da toprak) öteki yanıcıbirprensipflogistikyahutflogiston'dan(phlogistikos= yanıcı) oluşmuştur.Bir cisim ne kadar kolaylıkla yanabilirse, onda okadar fazla miktarda flogiston vardır.Buna göre, kömür ve kükürt aşağı yukarı saffilogistik maddelerdir.122 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/123/Metaller+oksitlendi%C4%9Fi+ve+bitkisel+ve+hayvansal+maddeler.jpg) **Metaller oksitlendiği ve bitkisel ve hayvansal maddeler**\ de yandıkları zaman filogiston ortaya çıkar ve geriyefilogiston ihtiva etmeyen bir kalıntı kalır. Yani, birmetal ısıtıldığında metalden filogiston çıkar ve ortayametal kireci kalır.Metal - Filogiston = Metal Kireci (Oksidasyon)\ 123 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/124/E%C4%9Fer+bu.+kal%C4%B1nt%C4%B1ya.+tekrar.+filogiston.+eklenirse.+ba%C5%9Flang%C4%B1%C3%A7ta+%C4%B1s%C4%B1t%C4%B1lan+metali+tekrar+elde+ederiz.+Yani%2C.jpg) Eğer bukalıntıyatekrarfilogistoneklenirsebaşlangıçta ısıtılan metali tekrar elde ederiz. Yani,yanma sonucunda ortaya çıkan kalıntı, filogistoncazengin olan kömür ile tekrar ısıtılırsa, kalıntıyafilogiston eklenir ve orijinal metal tekrar elde edilir.Buna göre,Metal kireci + Filogiston = Metal (Redüksiyon)Ohaldeyanmabirayrışmadır.Becher,yanancisimlerden çıkan bu maddeyi Terra Pinguis olarakadlandırmış, ancak daha sonra Stahl, buna Ateşin Ruhuanlamına gelen FİLOGİSTON adını vermiştir.124 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/125/%C4%B0%C5%9Fte+bu+teori+18.y%C3%BCzy%C4%B1l%C4%B1n+d%C3%B6rtte+%C3%BC%C3%A7%C3%BCnde+b%C3%BCt%C3%BCn+kimya+ya.jpg) **İşte bu teori Onsekizinci yüzyılın dörtte üçünde bütün kimya\'ya**\ hâkim olmuş ve herkes tarafından kabul edilerekresmen okutulmuştur. Bugün de bu teori hakkında ilerisürülen fikirler birbiriyle çelişki halindedir. Bazılarıiçin bu teori, tamamıyla saçmadır ve aşağı yukarı yüz yılboyunca kimya\'nın ilerlemesine engel olmuştur. Bazılarıiçin ise, o zamana kadar bilinen en önemli ve bir çokolguyu düzene koyan, akla uygun bir sistem olarak kabuledilir.125 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/126/Filogiston+kuram%C4%B1%2C+kimyasal+reaksiyonlar%C4%B1+a%C3%A7%C4%B1klayabilen.jpg) **Filogiston kuramı, kimyasal reaksiyonları açıklayabilen**\ ilkuyumlukuramdır.Bütünyanmaolgularınıbirleştirebilmiştir. Kuram sayesinde; solunum, demirinhavada paslanması ve diğer yanma olguları arasındatemel benzerlikler bulunduğu anlaşılabilmiştir. Ayrıcailk kez oksidasyon-redüksiyon süreci açıklanabilmiştir.Ancak kuram bazı deney olgularıyla çelişki içindeydi.Kuramdaki en önemli sorun, filogistonun madde olarakkabul edilmesiydi.126 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/127/Yanan+bir+cisimden+bir+madde%2C+yani+filogiston+%C3%A7%C4%B1k%C4%B1yordu..jpg) **Yanan bir cisimden bir madde, yani filogiston çıkıyordu.**\ Bu ise yanan cismin ağırlığının azalması demekti. Ohalde cisim yandıktan sonra oluşan kalıntı yanancisimden hafif olmalıydı. Oysa deneyler bunun tamtersini göstermekteydi. Yani, kalıntı orijinal cisimdendaha ağırdı. Ancak bazı bilim adamları bu olguyuaçıklayabilmekiçin,FilogistonunNegatifAğırlığıolduğunu iddia etmekteydiler.127 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/128/Kuramda+ortaya+%C3%A7%C4%B1kan+di%C4%9Fer+bir+sorun+ise%2C+havas%C4%B1z+bir.jpg) **Kuramda ortaya çıkan diğer bir sorun ise, havasız bir**\ ortamdayanmanınolmamasıidi.Flogiston\'cular;flogistonun kapalı kapta ve boşlukta havaya kaçabilmesiimkânsız olduğundan yanmanın olmadığı şeklinde bircevap verirler.Kuramtümeksikliklerinerağmen18.yüzyıldakimyacılar tarafından kabul edilmiş ve filogistonüzerine pek çok deneyler yapılmıştır. Ancak bir süresonra yapılan deneyler, kuramı zor duruma sokmuş veoksijenin bulunmasına zemin hazırlamıştır.128 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/129/Joseph+Priestley+%28+%29+konuya+ili%C5%9Fkin+yapt%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg) **Joseph Priestley (1733-1804) konuya ilişkin yaptığı**\ deneylerinde civa oksidi ısıtmış ve geriye saf civakaldığını gözlemiştir. Bir mum bu gazda çok parlak birşekilde yanıyor, ve yine bir fare, bu gazın bulunduğu birortamda, aynı miktarda havanın bulunduğu başka birortamdayaşayabileceğindenikikatdahafazlayaşayabiliyordu. Bulgular, bu gazın yanmayı sağladığınıvehayvanlarınsolunumundaetkinolduğunugöstermekteydi.Flogiston\'cularbuyenigaza"folgiston\'suzhava"dediler."Hiçflogistonuolmadığından, flogiston\'u almak için bu gazda yanmalarçok şiddetlidir", diyorlardı.129 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/130/Priestley+den+bir+s%C3%BCre+sonra+ayn%C4%B1+gaz%C4%B1+Scheele+de+elde.jpg) **Pristley\'den bir süre sonra aynı gazı şiil de elde**\ etti ve buna ateş havası adını verdi. Onların bulduklarıbu gazın aslında oksijen gazı olduğunu ise LAvoyzer keşfetti.Lavoyzer yaptığı deneyler sonucunda, yanma sırasındaortaya çıkan kalıntının orijinal cisimden daha ağırolmasının sebebinin, yanma sırasında Priestley ve KarlWilhelm şiil\'in :  sözünü ettiği gazıncisim ile birleşmesinden kaynaklandığını buldu.130 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/131/Bir+ba%C5%9Fka+deneyinde%2C+kapal%C4%B1+bir+kapta+bir+miktar+civay%C4%B1.jpg) **Bir başka deneyinde, kapalı bir kapta bir miktar civayı**\ daha sonra da kalayı kaynama derecesine gelinceyekadar ısıttı ve şu sonuçlara ulaştı: Isıtılma sonucuoluşan kalıntılardaki ağırlık artışı filogiston sonucudeğildir. Kalıntıda oluşan ağırlık artışı emilen havanınağırlığına eşittir. Bir cisim sadece saf havada (oksijen)yanar. Metallerin oksidasyonunda cisimden bir şeyayrılmaz, aksine metal, çevresindeki oksijenle birleşir.Lavoyzer\'in bir maddenin oksijenle birleşmesi şeklindetanımladığı yanma tanımı bugün de kullanılmaktadır.Lavoyzer, her tür yanma olgusunda oksijen ilavesiningerekli olduğunu kanıtlayan ilk kişidir.131 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/132/CAVEND%C4%B0SH+taraf%C4%B1ndan+hidrojen+gaz%C4%B1+ke%C5%9Ffedilip+de.jpg) **KAVENDİŞ tarafından hidrojen gazı keşfedilip de**\ bunun yanabilirliği ve hafifliği meydana konulunca,flogiston\'cular flogiston\'un kendisini ele geçirdiklerinisanmışlardı. Gerçektenmetal = flogiston + oksid; oysaoksid + hidrojen = metal olduğuna göre,hidrojen = flogiston oluyordu.İkinci reaksiyonda meydana gelen su ihmal ediliyordu.132 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/133/Bu+teori+hakk%C4%B1nda+genel+olarak+%C5%9Fu+husus+s%C3%B6ylenebilir%3A.jpg) **Bu teori hakkında genel olarak şu husus söylenebilir:**\ oksidasyon-redüksiyon olayını göstermesi bakımındandeğerlidir. Ama madde birleşmeleri bakımından çokyanlış sonuçlara götürür. Meselâ karbon ve kükürt,bileşik; su ve oksitler ise elementtirler. Bütün buyanlışlar, bu teorinin maddenin temel özelliği olankütleyi hiç bir zaman göz önüne almamış olması vereaksiyonlarda meydana gelen gazları ihmal etmesindenileri gelir.133 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/134/Bir+ba%C5%9Fka+%C3%B6nemli+nokta+da+flogiston+cular%2C+teorinin.jpg) **Bir başka önemli nokta da flogiston\'cular, teorinin**\ yanlış olduğunu meydana koyan eski ve yeni bir çokolguyugerçeğeuygunbirbiçimdedüşünüpsonuçlandıracak yerde, bugün bizi hayrette bırakanbirçok açıklama biçimleri ortaya atmışlardır. Her şeyflogiston\'la açıklanmaya çalışılmıştır. Hattâ Meyer,aynı saçma yolla, kalkerin kirece değişimini şu şekildeaçıklamak istemiştir: kalker ateşten acidum pinguedenilen bir prensip alır ve kirece dönüşür; ama bunualırken ağırlığı azalmıştır, bu önemsizdir!134 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/135/ANTO%C4%B0NE+LAURENT+LAVO%C4%B0S%C4%B0ER%28+%29.jpg) **ANTUVAN LORENT LAVOYSER(1743 -1794)**\ yaşamdönemindeoluşanikidevriminpaylaştığı bir kişidir. Devrimlerden biri, yüzyıllarboyunca \"simya\" adı altında sürdürülen çalışmaların,bugünküanlamda,kimyabiliminedönüşmesidir.Lavoyzer bu devrimin kahramanıdır, ikinci devrim,\"1789Fransızihtilali\"diyebilinir. Lavoyzer budevrimin getirdiği terörün kurbanıdır.135 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/136/Antoine-Laurent+Lavoisier+Parisli+zengin+bir+ailenin.jpg) ** Lavoyser Parisli zengin bir ailenin**\ çocuğu olarak dünyaya gelir. Daha küçük yaşında ikenannesini yitiren Lavoyzer babasının yakın ilgi vebakımıyla büyür. Başlangıçta belki de onun etkisiylehukukçu olmaya yönelir. Ancak bu arada uyanandeneysel bilim merakı çok geçmeden bir tutkuyadönüşür. 21 yaşına yeni bastığında, Paris\'in sokaklarınıaydınlatma proje yarışmasında birinciliği alır, FransızBilim Akademisi\'nce altın madalya ile ödüllendirilir.136 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/137/25+ya%C5%9F%C4%B1na.+geldi%C4%9Finde%2C+%C3%B6zellikle.+kimya.+alan%C4%B1ndaki.+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1+g%C3%B6z+%C3%B6n%C3%BCne+al%C4%B1narak+Akademi+ye+%C3%BCye+se%C3%A7ilir..jpg) 25yaşınageldiğinde,özelliklekimyaalanındakiçalışmaları göz önüne alınarak Akademi\'ye üye seçilir.Buaradahükümetinözelbirkomisyonundagörevlendirilen genç bilim adamı, metrik sisteminoluşturulması,Fransa\'nınjeolojikharitasınınçıkarılmasıgibietkinliklerdentarımdaveriminyükseltilmesineuzananpekçokuygulamalıbilimçalışmalarını düzenler. Ayrıca o sırada bir tür ablukaaltında olan ülkesinin savunma ihtiyacı barutun üretimsorumluluğunu üstlenir.137 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/138/Gen%C3%A7+bilim+adam%C4%B1+bu+kadarla+da+yetinmez%3B+ilerde.jpg) **Genç bilim adamı bu kadarla da yetinmez; ilerde**\ yaşamını yitirmesine yol açan bir işe, ülkenin bozukvergi sistemini düzeltme işine el atar. Ama tüm buuğraşlarına karşın Lavoyzer kendisini asıl ilgilendirenbilimden kopmamıştır; her fırsatta özel laboratuarınaçekilip deneylerini sürdürmekten geri kalmaz.138 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/139/Lavoisier%2C+bilim+d%C3%BCnyas%C4%B1nda+en+ba%C5%9Fta+yanma+olay%C4%B1na.jpg) **Lavoyser, bilim dünyasında en başta yanma olayına**\ ilişkin geliştirdiği yeni kuramıyla ün kazanır. Ayrıca,deneylerinde, özellikle ölçme işleminde gösterdiğiolağanüstü duyarlılık, kendisini izleyen yeni kuşakaraştırmacılar için özenilen bir örnek olmuştur. KimyabilimselkimliğiniLavoyzer\'eborçludur.Tümbuçalışmalarında ona büyük desteği eşi sağlar. Deneyşekillerini çizer, yabancı dillerden kaynak çevirileryapar, makale ve kitaplarını yayıma hazırlar.139 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/140/Lavoisier+ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1na+ba%C5%9Flad%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda%2C+yanmaya+ili%C5%9Fkin.jpg) **Lavoyser araştırmalarına başladığında, yanmaya ilişkin**\ flogiston kuramı geçerliydi. Aslında flogiston'un yanmaolayını açıklamadaki eksikliğinin bir nedeni gazlarailişkin bilgi eksikliğiydi \'da İskoç kimyageriJoseph Black \"sabit gaz\" dediği karbon dioksidi (CO2)buluncaya dek bilinen tek gaz hava idi. İngiliz kimyabilgini Joseph Priestley daha sonra deneysel olarak onkadar yeni gaz keşfeder. Bunlardan biri onun \"yetkingaz\" dediği, ilerde Lavoyzer\'in \"oksijen\" adını verdiğigazdır. Priestley, oksijeni bulmasına karşın flogistonkuramından kopamaz.140 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/141/Lavoisier+yanma+olay%C4%B1+ile+1770+lerin+ba%C5%9F%C4%B1nda+ilgilenmeye.jpg) **Lavoyser yanma olayı ile 1770\'lerin başında ilgilenmeye**\ başlamıştı. Kapalı bir kapta yanma olayını incelemiştiama daha doyurucu bir açıklaması yoktu. LavoyzeraradığıaçıklamanınipucunubirkaçyılsonraPriestley\'le Paris\'te buluştuğunda elde etti. Priestleyciva oksit üzerindeki deneylerinden söz ederkenbulduğu \"yetkin gaz\"ın özelliklerini belirtir. Lavoyzeryayınlarının hiç birinde Priestley\'e hakkı olan önceliğitanımaz; sadece bir kez, \"Oksijeni Priestley\'le hemenaynı zamanda keşfetmiştik\" demekle yetinir.141 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/142/Do%C4%9Frusu%2C+oksijenin+ke%C5%9Ffinde+%C3%B6ncelik+Lavoisier+in+de%C4%9Fildi%3B.jpg) **Doğrusu, oksijenin keşfinde öncelik Lavoyzer\'in değildi;**\ ama bu gazın gerçek önemini ilk kavrayan bilim adamıoydu. Priestley\'in deneylerini kendine özgü dikkat veözenle tekrarlamaya koyulur. Belli miktarda havaya yerverilen bir kapta civa ısıtıldığında, civanın kırmızı cıvaokside dönüşmesiyle ağırlık kazandığı, havanın ise aynıölçüde ağırlık kaybettiğini görür.142 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/143/Lavoisier+deneylerinde+bir+ad%C4%B1m+daha+ileri+gider..jpg) **Lavoyzer deneylerinde bir adım daha ileri gider.**\ Civadan ayırdığı civa oksidi tarttıktan sonra daha fazlaısıtır. Kora dönüşen kırmızı oksidin giderek yok olmayayüz tuttuğunu, geriye belli sayıda civa taneciğiyle,solunum ve yanma sürecinde atmosferik havadan dahaetkili bir gazın kaldığını saptar. Bu gaz Priestley\'in\"yetkin gaz\" dediği şeydi. Dahası, cıva oksidin ısıaltında cıvaya dönüşmesiyle kaybettiği ağırlık ile çıkangazın ağırlığı denkti.143 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/144/Bunun+anlam%C4%B1+%C5%9Fuydu%3A+yanma%2C+yanan+nesnenin+flogiston.jpg) **Bunun anlamı şuydu: yanma, yanan nesnenin flogiston**\ salmasıyladeğil,havanınetkilibölümüyle(yanioksijenle)birleşmesiylegerçekleşmektedir.Baştaönemsenmeyen bu kuram, Kavendiş'in suyun iki gazınbirleşmesiyle oluştuğuna ilişkin deney sonuçlarını daaçıklayınca,bilimçevrelerinindikkatiniçekmedegecikmez. Kavendiş deneylerinde, asitlerin metalüzerindeki etkisinden \"yanıcı\" dediği bir gaz eldeetmiş, bunu flogiston sanmıştı. Ancak Priestley\'in birdeneyi onu bu yanlış yorumdan kurtarır.144 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/145/Priestley%2C+hidrojen+ve+oksijen+kar%C4%B1%C5%9F%C4%B1m%C4%B1+bir+gaz%C4%B1+elektrik.jpg) **Priestley, hidrojen ve oksijen karışımı bir gazı elektrik**\ kıvılcımıyla patlattığında bir miktar çiyin oluştuğunugörmüştü. Aynı deneyi tekrarlayan Kavendiş daha ilerigiderek patlamada \"yanıcı\" gazın tümünün, normalhavanın ise beşte birinin tüketildiğini, öylece oluşançiyin ise an su olduğunu saptar.Flogistonteorisiyıkılmıştıartık!Yeniteorininbenimsenmesi, kimi bağnaz çevrelerin direnmesinekarşın, uzun sürmez. Kimyada geciken atılım sonundagerçekleşmiş olur.145 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/146/Lavoisier+ula%C5%9Ft%C4%B1%C4%9F%C4%B1.+sonucu.+Bilim.+Akademisine.+bir.+bildiriyle+sunar.+Lavoisier+in+asl%C4%B1nda+ne+yeni+kimyasal..jpg) LavoyzerulaştığısonucuBilimAkademisinebirbildiriyle sunar. Lavoyzer\'in aslında ne yeni kimyasalbir nesne, ne de yeni kimyasal bir olgu keşfettiğisöylenebilir. Onun yaptığı, başkalarının bulduğu nesneve olguları açıklayan, kimyasal bileşime açıklık getirenbir kuram oluşturmak, kimyasal nesneleri adlandırmadayeni ve işler bir sistem kurmaktı. 1789\'da yayımlananTRAİTE ELEMENTAİRE DE CHİMİE adlı yapıtı, kendialanında, Newton\'un Principia\'sı sayılsa yeridir. Birimodernfiziğin,diğerimodernkimyanıntemeliniatmıştır.146 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/147/Lavoisier+i+unutulmaz+yapan+bir+%C3%B6zelli%C4%9Fi+de+nesnelerin.jpg) **Lavoyzer\'i unutulmaz yapan bir özelliği de nesnelerin**\ kimyasal değişimlerini ölçmede gösterdiği olağanüstüduyarlılıktı. Bu özelliği ona \"Kütlenin Korunumu Yasası\"diye bilinen çok önemli bilimsel bir ilkeyi ortaya koymaolanağı sağlar, Lavoyzer kimi kez kendi adıyla da anılanbu ilkeyi şöyle dile getirmişti:"Doğanın tüm işleyişlerinde hiç bir şeyin yoktan varedilmediği, tüm deneysel dönüşümlerde maddeninmiktarolarakaynıkaldığı,elementlerintümbileşimlerinde nicel ve nitel özelliklerini koruduğugerçeğini tartışılmaz bir aksiyom olarak ortayasürebiliriz."147 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/148/1794+de+solunum+%C3%BCzerinde+deneylerini+yapmakta+oldu%C4%9Fu.jpg) **1794\'de solunum üzerinde deneylerini yapmakta olduğu**\ bir sırada, Lavoyzer Devrim Mahkemesi önüne çağrılır,iki suçlamaya hedef olmuştur: \(1) devrim karşıtı olarak karalanan aristokrasiyleilişkisi; \(2) vergi toplamada yolsuzluk (Lavoyzer topladığıvergilerin küçük bir bölümünü laboratuar deneyleri içinharcamıştı).148 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/149/Lavoisier+i+kurtarmak.+i%C3%A7in.+dostlar%C4%B1.+mahkemeye.+ko%C5%9Fmu%C5%9Ftu%2C+ama+tan%C4%B1k+olarak+bile+dinlenmemi%C5%9Flerdi..jpg) Lavoyzer\'ikurtarmakiçindostlarımahkemeyekoşmuştu, ama tanık olarak bile dinlenmemişlerdi.\"Yurttaş Lavoyzer\'in çalışmalarıyla Fransa\'ya onursağlayan büyük bir bilgin olduğunda hepimiz birleşiyor,bağışlanmasını diliyoruz\" dilekçesiyle başvuran gününseçkin bilim adamlarına yargıcın verdiği yanıt kesin veçarpıcıdır: \"Cumhuriyet\'in bilginlere ihtiyacı yoktur!\"Galile yaşamının son on yılını Engizisyon\'un gözhapsinde geçirmişti. Lavoyzer\'in sonu daha acıklı olur:Elli bir yaşında iken \"devrim\" adına kafası giyotinleuçurulur.149 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/150/Lavoisier+nin+%C3%B6l%C3%BCm%C3%BCn%C3%BC+%C3%B6%C4%9Frenen+%C3%BCnl%C3%BC+matematik+bilgini.jpg) **Lavoyzer\'nin ölümünü öğrenen ünlü matematik bilgini**\ Lagrange, arkadaşı Delambre\'a \"Bu başı devirmek içinonlara bir an yetti ama benzeri­ni meydana getirmekiçin belki yüzyıl yetmeyecektir\", demek suretiyle birgerçeği dile getirmiş oluyordu.150 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/151/Ayd%C4%B1nlanma+%C3%87a%C4%9F%C4%B1+n%C4%B1n+Genel+%C3%96zellikleri+ve.jpg) **Aydınlanma Çağı\'nın Genel Özellikleri ve**\ Bilimsel Açıdan Temel KarakteriAydınlanma, insanın kendi aklı ve deneyimleri ile,geleneksel görüşler, otoriteler ve ön yargılardankendisini kurtarıp, yalnızca aklına dayanarak,dünyayı ve yaşamını kavrayıp düzenlemeyeçalışmasıdır. Bu anlamda Aydınlanma Çağı insanaklının özerk olduğu düşüncesine dayanır; veburada esas olan inanmak değil, bilmektir.151 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/152/Bu+genel+belirlemeden+anla%C5%9F%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1+%C3%BCzere%2C+burada.jpg) **Bu genel belirlemeden anlaşıldığı üzere, burada**\ sorgulanmak is­tenen insan varlığının anlamı ve budünyadaki yeridir. Nitekim Aydınlanma\'nın klasikleşmiş birtanımını verdiği kabul edilen Kant\'a göre de Aydınlanma,insanın kendi kusurları sonucu düşmüş olduğu olumsuzdurumdan yine kendi aklını kullanmak suretiyle çıkmasıçabasıdır. Çünkü Kant\'a göre, insan içinde bulunduğuolumsuz du­ruma aklın kendisi yüzünden değil, onukullanmaması yüzünden düşmüş ve insan şimdiye kadaraklını kendi başına kullanamamış, hep başkalarınınkılavuzluğuna gereksinim duymuştur Bu yönüyleAydınlanma\'nın, Ortaçağ düşüncesine ve yaşam anlayışınakarşıt bir dünya görüşü olarak ortaya çıktığıgörülmektedir. Başka bir deyişle, bu yüzyılda, tıpkıRönesans\'ta olduğu gibi, her türlü tarihsel otorite­denbağımsız olmak, deneyin ve aklın sağladığı doğrularladoğayı ve yaşamı anlamak ve açıklamak amaçtır.152 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/153/Ayd%C4%B1nlanma+n%C4%B1n+bir+di%C4%9Fer+temel+%C3%B6zelli%C4%9Fi+de%2C+do%C4%9Fa+ile+ak%C4%B1l.jpg) **Aydınlanma\'nın bir diğer temel özelliği de, doğa ile akıl**\ arasında bir uygunluk olduğunu ve akılsal yapılı olan budoğayıaklınrahatlıklakavrayacağıilkesinedayanmasıdır. Akla bu kavrayışta yardım edecekyöntem ise matema­tiktir. Nitekim Galile evreninmatematik diliyle yazılmış bir kitap gibi olduğunudüşünmektedir. Yine bu yüzyılın diğer bir özelliği dekabul edilen bir ana prensipten hiçbir atlamayapmaksızın adım adım diğer bilgileri bu temel çıkışnoktasından türeten, büyük sistemlerin oluşturulduğubir yüzyıl olmasıdır. Bu sistemler ise akla, bilime veilerlemeye büyük bir güvenin doğmasını sağlamıştır.153 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/154/Lavoisier%E2%80%98in+%C3%96nc%C3%BCleri.jpg) **Lavoyzer'in Öncüleri**\ Andreas Sigismund Marggraf :  Berlin\'lidir.Fosforik asidle arsenik asidi keşfetmiştir. Sodyum vepotasyum tuzlanın ayırmış, çinkoyu filizlerinden eldeetmiştir.Enönemlibuluşupancardaşekerinbulunduğunu görmüş olmasıdır. Şeker, şeker kamışındaneldeediliyordu.Marggraf,1745\'te,BerlinAkademisi\'ne sunduğu yazısında pancardan şekerinedilmesini önermiştir. Almanya\'da pancardaneldeşekereldeedilmesiiçinilkfabrika1796\'dakurulmuştur.154 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/155/Michail-Vasilevich+Lomonosov+%28+%29.+Fakir+bir.jpg) **Mikayil-Vasileviç Lomonosof (1711-1765). Fakir bir**\ Rus ailesinin çocuğudur. 19 yaşında iken öğrenim içinaile ocağını terketmiştir, ama sonra SenPetersburgAkademisi\'nde Profesör ve şair olarak ün kazanmıştır.Lomonosov 5 Temmuz 1748\'de Matematikçi Eyler\'eşöyle yazmıştır: \"Tabiatta oluşan bütün değişmeler oşekilde meydana gelir ki herhangi bir tarafta bir şeymeydanageldiğindebirbaşkataraftakaybolur;böylece,herhangibircisimbirmiktarmaddekazandığında bir başkası o kadarını kaybeder.\"155 [](https://slideplayer.biz.tr/slide/1957813/7/images/156/Lomonossov%2C+yanmay%C4%B1+cismin+hava+ile+birle%C5%9Fmesine.jpg) **Lomonossov, yanmayı cismin hava ile bir