Psicología del Desarrollo en la Edad Escolar - Universidad del País Vasco 2022/2023 PDF
Document Details
Uploaded by Deleted User
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea
2023
Joana Jaureguizar Alboniga-Mayor
Tags
Related
- Psicología de la Excepcionalidad Completo - SEM 1 al 5 PDF
- Tema 7 Desarrollo Cognitivo PDF
- La Integración Social y la Moralidad en los Niños PDF
- Dimensiones Del Desarrollo Infantil PDF
- Tema 4 El desarrollo de la capacidad de representación PDF
- Apuntes Psicología Del Desarrollo (Educación Primaria) - Curso 2024-25 PDF
Summary
Apuntes de la asignatura de Psicología del Desarrollo en la Edad Escolar para el curso 2022/2023, impartida por la Dra. Joana Jaureguizar, en le 1º Grado en Educación Primaria de la Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea. Cubre temas como los diferentes tipos de desarrollo (físico, psicomotor, lenguaje, socioemocional) en la primera infancia. En el resumen se menciona el desarrollo cognitivo y sociológico de los niños.
Full Transcript
Garapenaren-psikologia-eskola-ad... hg_35739 Psicología del Desarrollo en la Edad Escolar 1º Grado en Educación Primaria Facultad de Educación de Bilbao - Campus Bizkaia Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea...
Garapenaren-psikologia-eskola-ad... hg_35739 Psicología del Desarrollo en la Edad Escolar 1º Grado en Educación Primaria Facultad de Educación de Bilbao - Campus Bizkaia Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean GARAPENAREN PSIKOLOGIA ESKOLA ADINEAN Irakaslea: Joana Jaureguizar Alboniga-Mayor Lehen Hezkuntzako Gradua 2022/2023. ikasturtea 1. maila - 1. lauhilekoa 1 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean AURKIBIDEA 1. SARRERA...................................................................................................................................... 4 1.1. AURRERKO EZAGUTZAK AZTERTZEN............................................................................................ 4 1.2. GARAPENAREN PSIKOLOGIA: KONTEPTUALIZAZIOA.................................................................... 4 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. 1.2.1. ADINA................................................................................................................................... 5 1.2.2. GARAPENaren ETAPAK......................................................................................................... 5 1.2.3. garapen psikologikoa: eraginak........................................................................................... 5 1.2.4. garapenaren psikologiaren helburuak................................................................................. 5 II. PRAKTIKA: EREDU EKOLOGIKOA........................................................................................................... 5 1.3. GARAPENAREN PSIKOLOGIAREN AURREKARI HISTORIKOAK: 3 EREDU........................................ 6 DATUEN BILKETA GARAPENAREN PSIKOLOGIAN..................................................................................... 8 1GO GAIAREN EBALUAKETA..................................................................................................................... 9 2. LEHEN HAURTZAROA (0-2 URTE). GARAPEN FISIKOA ETA PSIKOMOTOREA................................. 10 JAIO-AURREKO GARAPENA.................................................................................................................... 10 lehen hiruhilekoa............................................................................................................................... 10 bigarren hiruhilekoa........................................................................................................................... 10 hirugarren hiruhilekoa....................................................................................................................... 10 apgar-en testa................................................................................................................................... 10 jaio berriaren erreflexuak.................................................................................................................. 11 garapen psikomotorea....................................................................................................................... 11 garapen psikomotorea....................................................................................................................... 12 hazkuntza prozesuaren kontrola........................................................................................................ 12 garapenaren kurba............................................................................................................................ 13 pertzepzio-gaitasunak....................................................................................................................... 13 ADIMENAREN GARAPENA PIAGET-EN ARABERA.................................................................................... 14 ADIMEN SENTSORIOMOTOREA............................................................................................................. 15 ezaugarri orokorrak........................................................................................................................... 15 adimen sentsorio-motorearen azpi-estadioak................................................................................... 15 1. estadioa: laburpena....................................................................................................................... 17 piaget-en teoriari egin zaizkien kritikak............................................................................................. 17 ezinezko egoerak............................................................................................................................... 17 HIZKUNTZAREN GARAPENA................................................................................................................... 17 ALDEZ AURREKO IDEIAK….................................................................................................................. 17 hizkuntzaren garapenean eragin duten faktoreak............................................................................ 18 hizkuntzaren funtzioak....................................................................................................................... 18 hizkuntzaren jatorria: teoriak............................................................................................................ 18 hizkuntzaren garapena...................................................................................................................... 19 GARAPEN SOZIO-AFEKTIBOA................................................................................................................. 20 1. ATXIKIMENDUAREN GARAPENA................................................................................................ 20 2. autokontzientzia........................................................................................................................ 22 3. Garapen emozionala.................................................................................................................. 23 4. berdinekiko erlazioak................................................................................................................. 24 3. GAIA: BIGARREN HAURTZAROA (2-6 URTE)................................................................................. 25 3.1. GARAPEN FISIKO ETA PSIKOMOTOREA...................................................................................... 25 hazkuntza fisikoa 2 urtetik aurrera.................................................................................................... 25 garapen psikomotorea eta gorputzaren kontrola............................................................................. 25 2 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! Psicología del Desarrollo en... Banco de apuntes de la a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera Lateralitatea...................................................................................................................................... 27 Gorputzaren eskemaren garapena.................................................................................................... 27 Grafomotrizitatearen garapena........................................................................................................ 28 3.2. GARAPEN KOGNITIBOA.............................................................................................................. 28 Estadio aurreoperazionala (2-7 urte)................................................................................................. 28 Adimen aurreoperatorioaren ezaugarriak......................................................................................... 28 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. Arretaren garapena........................................................................................................................... 31 Arreta: 2-6 urte.................................................................................................................................. 31 Arretaren estrategiak........................................................................................................................ 31 Eguneroko ezagutzen antolakuntza................................................................................................... 31 Memoriaren garapena: estrategiak................................................................................................... 31 Memoriaren estrategien garapena.................................................................................................... 31 Metakognizioaren garapena............................................................................................................. 32 3.3. HIZKUNTZAREN GARAPENA....................................................................................................... 32 garapen fonologikoa (mintzamenaren pertzepzioa/ekoizpena)........................................................ 32 Garapen semantikoa (hitzen esanahia)............................................................................................. 32 hitz berriak ikastea............................................................................................................................ 32 Garapen morfologikoa eta sintaktikoa.............................................................................................. 33 Garapen pragmatikoa........................................................................................................................ 33 3.4. GARAPEN SOZIO-AFEKTIBOA..................................................................................................... 34 AUTOKONTZEPTUA ETA AUTESTIMUA.............................................................................................. 34 GARAPEN EMOZIONALA.................................................................................................................... 35 KIDEEKIKO HARREMANAK.................................................................................................................. 36 4. GAIA. ESKOLAKO URTEAK (6-12 URTE)........................................................................................ 38 4.1. GARAPEN FISIKOA ETA PSIKOMOTOREA (6-12 URTE)................................................................ 38 Grafomotrizitatea.............................................................................................................................. 38 4.2. GARAPEN KOGNITIBOA.............................................................................................................. 39 operazio zehatzak (7-11).................................................................................................................... 39 Irakurketa, idazketa eta zenbakiak.................................................................................................... 40 Memoria eta arreta........................................................................................................................... 43 4.3. GARAPEN SOZIO-AFEKTIBOA..................................................................................................... 44 norberaren ezagutza.......................................................................................................................... 44 AUTO-EBALUAKETA........................................................................................................................... 49 3 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera 2022/09/15 1. SARRERA 1.1. AURRERKO EZAGUTZAK AZTERTZEN ZER DA GARAPENA? Hazi, ikasi, ikusi eta errepikatu, praktika eta esperientzia, eboluzionatu, aurreratu, adina kontuan izanda. “Garapen psikologikoa, pertsonek elkarren antza izanda ere, berdin errepikatu ezin den fenomenoa da eta bi subjektuk ez dute, beraz, garapen psikologiko berdina izango.” Palacios, J. , Garapen Psikologikoa eta Hezkuntza – I Zer doa lehenago, ikastea edo garatzea? Garapena beharrezkoa da umeak ikasi dadin. Biak eskutik doaz, ezin da bat bestea baino lehenago joan. HAURTZAROA ETA NERABEZAROA HISTORIAN ZEHAR Antzina, ez zen nerabezaroa kontsideratzen; jarraian, haurtzarotik heldutasunera pasatzen zen. Nerabezaroa, sortutako etapa bat dela esan dezakegu, ez berez dagoen etapa bat. Derrigorrezko hezkuntza handitzen joan zen eta familiak umeek denbora gehiagoz ikastea nahi zuten. Ondorioz, umetan lanean hasi beharrean, beranduago hasi ziren. Hortaz, nerabezaroa sortzen hasi zen; umeak ez zirelako baina helduak ez zirelako ere ez (nerabezaroa). Prozesua leku denetan ez da berdina. Kultura eta momentu historiaren arabera, nerabezaroa ez da existitzen edo erritualak egiten dira haurtzarotik nerabezarora pasatzeko. àà sobre la invención de la adolescencia – testua HAURTZAROKO ESPERIENTZIAK ETORKIZUNA BALDINTZATZEN Eskola adinean izandako esperientziak etorkizuna baldintzatu dezake. Hala ere, ez du zertan nire etorkizuna osorik nolako izango den baldintzatuko. Hau da, esaterako, esperientziak umearen izaera baldintzatzen duela pentsatuz gero, alde negatiboa ere izan dezake (Pigmalion efektua – nik espero dudanez ikasle txarra dela, hori beteko da). Resilientzia – materialen propietate bat non nahiz eta moldatu, bere modura bueltatzen den. Esperientzia edo arazo batetik pasatzerakoan, hortik indartuta irteteko gaitasuna da. Bere bidea bideratzeko eta esperientziaz indartuta izateko gaitasuna da. Adib. Eskolako esperientzia txar batetik pasatu eta aurrera egitea eta irakasle on bat izateko desioa izatea. Los patitos feos: La Resiliencia. Una infancia infeliz no determina la vida. – Boris Cyrulnik HELDUAROTIK AURRERA GARAPENA ETEN EDO MOTELDU Lana uztea, gauza berriak ikastea… zahartzaroan sartu bitartean egoera berri horietara moldatu behar gara, guregan garapen bat eraginez. Zahartzaro aktiboa – mentalki, fisikoki… 1.2. GARAPENAREN PSIKOLOGIA: KONTEPTUALIZAZIOA 4 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera ¥ Giza bizitzan zehar gertatzen diren aldaketa psikologikoen prozesuak aztertzen dituen psikologiaren zatia. ¥ Aldagai garrantzitsuak: “adina” eta “aldaketa normatiboak”. ¥ Garapen psikologikoan eragina duten faktoreak: o Heldutasun biologikoa. – nire gorputza prest dago oinez ibiltzeko. o Kultura. – Leku batzuetan lehenago hasten da irakurtzen, nerabezaroan erritoak egiten dira… Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. o Momentu historikoa. – zer gertatzen ari den momentu horretan eta zer eragin duen. pandemian jaiotako umeak o Talde soziala. – lagunak, familia, ikastolako egoera… o Ezaugarri pertsonalak. – umeak jaiotzetik duen izaera 1.2.1. ADINA ¥ Ez ditu berez aldaketak azaltzen. – inguruneak lagundu dielako hitz egiten, oinez egiten ikasten, inguruneko estimulazioa beharrezkoa da. ¥ Aldaketa batzuk normalki adin batetan ematen dira ¥ Adina / etapak 1.2.2. GARAPENAREN ETAPAK ¥ Lehen haurtzaroa (0-2 urte) ¥ Eskola-aurreko urteak (2-6 urte) ¥ Eskola urteak (6-12 urte) ¥ Nerabezaroa (20 urte arte) ¥ Helduaroa (20-65/70 urte) ¥ Zahartzaroa (65/70 urtetik aurrera) 1.2.3. GARAPEN PSIKOLOGIKOA: ERAGINAK ¥ Faktore normatiboa (homogeneotasuna) – Pertsonak berdinak izatera eramaten gaituzten faktoreak o Eragin biologikoak (heltze-plana) – ume denek dakite korrika egiten… o Eragin kulturalak, historikoak eta sozialak – teknologian trebeak, euskal herrian bizi izanagatik dugun bizimodua, jatordua… ¥ Normatiboak ez diren faktoreak (idiosinkrasikoak) – Pertsona desberdinak izatera eramaten gaituzten faktoreak o Ezaugarri pertsonalak (ezaugarri genetikoak eta bizitzako esperientziak) 1.2.4. GARAPENAREN PSIKOLOGIAREN HELBURUAK ¥ Aldaketa-prozesuen identifikazio eta deskribapena ¥ Aldaketa-prozesuen azalpena: zergatik ematen diren, eragina duten faktoreak… ¥ Garapen-prozesuak aurresan, proposamenak egin eta esku-hartu prozesu horien hobekuntza 2022/09/16 II. PRAKTIKA: EREDU EKOLOGIKOA URIE BRONFENBRENNER-EN EREDU EKOLOGIKOA Autore honen teoriaren premisa zera da: garapena ulertzeko pertsona bere testuinguruan kokatu behar da. Testuinguru hau inguruko bost eragin-mailek osatzen dute. 5 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera Hurbilenetik-urrunenera honakoak dira berak deskribatzen dituen eragin-mailak: MIKROSISTEMA Umearen eguneroko ingurua: etxea, eskola, auzoa… Ama-aita, neba-arreba edo zaindari, irakasleekiko harremanak sartzen dira mikrosistema honetan. Hemen ematen diren harremanak norabide bikoitzekoak dira, hau da, pertsona bakoitzak bestearengan du Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. eragina. Adibideak: ¥ Ume baten gurasoen baloreak eta euren izaerak eragina daukate euren seme-alaben garapenean, baina hauetaz gain badaude beste pertsona esanguratsu batzuk, hala nola: ¥ Bestelako zaindariak, ¥ Aitona-amonak, ¥ Neba-arrebak, ¥ Auzoko neska-mutilak … MESOSISTEMA Mesosistema mikrosistemen sistema edo mikrosistemen elkarreraginaren ondorio da. Adibidez, ume bat ez badago ondo etxean bere ondoeza eskolan islatuko da, bere eskola emaitzetan eta harreman sozialetan. Adibidez, haur bati etxean “jasanezina” dela esaten badiote, klasean txarto portatzea ez da hain arraroa izango, ezta? EXOSISTEMA Testuinguru bi edo gehiagoren arteko lotura, horietariko bat umearen bizitzan ez dagoena, baina horretan eragin ez-zuzena duelarik. ¥ Gurasoen lantokia eta lan-baldintzak(laguntzak, ordutegiak, soldatak …). ¥ Familiaren harreman sozialak (aita eta amaren lagunak, familiak auzoarekin dituen loturak…). Norekin dago umea klasetik atera eta gero? Jolasteko erak, hizkuntza…? MAKROSISTEMA Gizarte bakoitzaren patroi kultural nagusiak: ideologia nagusiak (gaur egungo garai postmodernoaren sinesmenak), sinesmen orokorrak, lege araudia, erlijioa, sistema politiko eta ekonomikoa, herrialdeko ekonomiak, baloreak, politika orokorra, hezkuntzaren ereduak, amatasun eta aitatasunaren baimenak (orain dela urte gutxi arte, aitak bi eguneko baimena baino ez zeukan; orain 8-16 aste dauzka). KRONOSISTEMA Denboraren dimentsioa. Umea jaiotzen den une historikoagatik jasotzen dituen eraginak. Adibidez, aldaketa sozialak, familia egituraren aldaketak, ziklo ekonomikoak eta abar. Euskadin gerra zibila zela eta, ume asko beste herrialde batzuetara eraman zituzten eta asko herrialde horietan geratu ziren, familia berriekin eta abar. Gaur egungo umeak pandemia egoeran jaio eta bizi dira. 2022/09/19 1.3. GARAPENAREN PSIKOLOGIAREN AURREKARI HISTORIKOAK: 3 EREDU ¥ Eredu mekanizista o Kanpoko eraginen garrantzia – kanpoko estimuluei esker ikasten dugu 6 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera o Tabula rasa –jaiotzen garenean gure burua hutsik dago eta esperientziei esker burmuina betetzen doa – gaur egun badakigu jaiotzerakoan ez garela tabula rasa bat (umetokian entzun, sentitu…). o Eduki psikologikoak esperientzia, estimulu eta hezkuntzaren menpe o Konduktismoa (Watson, Skinner, Bandura…) – kanpoko esperientzien arabera ikasten dugula – asoziazioarekin (gauzak erlazionatuz) eta sari-zigorren bidez ikasten dute ¥ Eredu organizista o Barne-prozesuen (libido, oreka…) eta haurtzaroko esperientzien garrantzia – kanpokoak izan ezik, barneko esperientziak garrantzia handiagoa dute o Etapa unibertsalak – denok pasatzen gara etapa berdinetatik, Txinan zein Euskal Herrian bizi. o Garapena: aldaketa kualitatiboen jarraipena – ezaugarriak edo hobekuntzak apurka- apurka gehitzen joango dira o Freud, Piaget… ¥ Eredu kontextual-dialektiko-sistemikoa o Faktore desberdinen ELKARREKINTZA – barne zein kanpoko faktore eta egoerak kontutan hartu behar dira o Garapena: aldaketa kualitatiboak eta kuantitatiboak o Bronfenbrenner (eredu ekologikoa), Vigotsky… - Garapen Hurbileko Eredua (Garapen erreala (oinarriz umeak egin dezakeena) eta gaitasun potentziala (zer gehiago egiteko gai den oraindik bakarrik egin ezin duena) desberdintzen zituen – erdialdean irakasleak, gurasoak… laguntzen ez badiote ez da gaitasun potentziala lortzeko gai izango) adib. Umeak puzzlea egiteko potentziala du baina oraindik laguntza behar du hori egiteko. Puzzlea egiteko gidatzen joan behar dira umeak ikas dezan. GARAPENAREN IKUSPUNTU EKOLOGIKOA (Bronfenbrenner, 1979) HERENTZIA ETA INGURUNEA : KANALIZAZIOAREN KONTZEPTUA ¥ Kanalizazioa: Gizakiok zenbat eta gazteagoak izan, orduan eta antzekoagoak gara – jolastu, ibili… oso modu antzekoan egiten dituzte, adin txikiko umeak gauza gutxi egiteko gai dira eta horregatik ia bardin egiten dituzte. ¥ Faktore normatiboek garapenaren lehenengo faseetan dute eragin handiagoa; gero, ingurunearen eraginak garrantzia hartzen du. HERENTZIA ETA INGURUNEA ¥ Gizakion dotazio genetikoak ez du gure garapen psikologikoa aurresaten, baizik eta dotazio hori, esperientziak eta ingurunearen arteko elkarrekintza kontutan hartu beharko dira. ¥ Herentzia eta ingurunearen arteko elkarrekintzak portaera sortarazten du. BIDEOA: ¿UNA PERSONA INTELIGENTE NACE O SE HACE? Neurogarapenari buruzko bideoa. Pertsona inteligentea jaio edo egin egiten da? Lehen urteetan ikasitakoa nahitaezkoa izango da hurrengo urteetan emango den garapenerako eta ikasitako giroak nola egingo edo garatuko duzun zehaztuko du. Herentzia genetikoz edo eskuratutako gaitasunak ezin dira banatu, ezin daiteke jakin pertsona baten trebetasunak berezkoak edo lortutakoak diren. Geneak guztiok ditugu eta hor daude baina inork edo ezerk horren beharra pizten ez badu edo giroa aktiboa ez bada, gene horiek ez dira inoiz argitaratuko edo ezagutzera emango. 7 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera Zer da inteligentzia? 3 osagai ditu: ikasteko gaitasuna, ikasitakoa eta ikasitako erabiltzeko modua. Beraz, inteligentzia norberaren gaitasunak erabiltzeko trebetasuna da ingurunera moldatzeko eraginkortasun eta efizientziaz bizirauteko. Ahaztu “se nace o se hace”. Gurasoek edo hezitzaileek umeak garatzeko berritasunak proposatu, beti ere, modu ordenatu batean. Hau da, inguruko informazioa eskaini behar zaie umeei ondo antolatuta; gauza bat ulertu eta menperatu duenean hurrengo erakutsi etab. Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. GARAPENAREN IKERKETA ¥ Ikerketa metodoa: fenomeno bat aztertzeko jarraitutako prozedura. ¥ Garapenaren psikologiak beste diziplina zientifikoek erabiltzen dituzten metodoak erabiltzen ditu: behaketa, saiakuntza, kasuen azterketa... DATUEN BILKETA GARAPENAREN PSIKOLOGIAN METODOA DESKRIBAPENA ADIBIDEA Behaketa sistematikoa Portaerak gertatzen diren moduan Gometza bat jartzeko esan eta erregistratzen dira, ingurune nola egiten duen behatu. naturalean edo aurretik antolatutako *Ingurune naturala – bere ingurunean. ikasgela. Aurretik antolatutako ingurunea – 5 ume ikasgelatik hartu eta leku prestatu batera eraman Metodo psikofisiologiak Portaera eta gorputzaren erantzun *Antsietate-maila behaketa biologikoen arteko erlazioak aztertzen bidez soilik identifikatu ditu. beharrean psikofisiologikoki ere behatu daiteke; bihotzeko taupadak erregistratuz, izerdia detektatzeko makina bat jarriz… antsietate-maila identifikatzeko. Metodo bat erantzun psikofisiologikoak neurtzeko. Arazoen ebazpena Arazo bere planteatzen da pertsona *Matematikako problema bat desberdinei jarraibide berdinak ume bakoitzak modu emanik (denbora, azalpena…), eta desberdin batera pentsatu hauen erantzunak erregistratzen dira. dezake. Elkarrizketa klinikoak Erdi-egituratutako elkarrizketak, non *Ume batek zenbat urte dituen galderak subjektuaren erantzunen galderari nola erantzuten dion arabera moldatzen dira. erreparatuz (hitzez edo eskuekin) hurrengo galdera egokitzeko beharra izan dezakegu. Helburua argi izan behar dugu, arazo bat ikusi dugulako… komunikatzeko arazoak dituen ume bat aztertu nahi dugu. *Ume bat bullying-a sufritzen dagoenaren susmoak baditugu, hori jakiteko galderak egingo dizkiogu. Galdesortak, testak eta Subjektuak galdera batzuk erantzun *Galdera berdinen aurrean autoinformeak behar ditu. adin tarte bereko umeek nola erantzuten duten behatu, horren arabera inteligentzia maila jakiteko balio baitigu. 8 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 1. Gaia: Sarrera *Ume bat bullying-a sufritzen duen ala ez jakiteko galdera- sorta bat egin dezakegu. Kasuen azterketa Norbanako kasu zehatz batzuk *Egoera edo joko desberdinen aztertzen dira. aurrean nolako portaera duen ikusi. *Ikastolako orientatzaileak Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. umeak antsietatea duen edo ez egin dezakeena; galdera- sorta, gurasoekin edota gainerako irakasleekin hitz egin. Umearen egoera konkretua aztertzea. Deskribapen etnografikoak Behatzaileak parte hartzen du *Kutsadurarik gabeko behatutako egoeran. behaketa bat egitea lortzeko, klaseko partaide izatea lortu beharko dugu. Ikasgela batetan ikerlaria kanpotik badator kutsatuta egongo da ikerketa, horren zain egongo direlako. Irakasleak lan hori egiten badu aldiz, ikasleak barneko zerbait moduan ikusiko dute. 1GO GAIAREN EBALUAKETA - Zein da Garapen Psikologiaren aztergaia? - Faktore normatiboak eta ez-normatiboen arteko desberdintasunak - Eredu mekanizistaren arabera, jaiotzen garenean “Tabula Rasa” bezala jaiotzen gara. Zer esan nahi du horrek? - Eredu organizistaren arabera etapa unibertsal batzuk daude gure garapenean. Zer esan nahi dute horrekin? - Zer da mikrosistema? - Zer da kanalizazioa? 9 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) 2022/09/29 2. LEHEN HAURTZAROA (0-2 URTE). GARAPEN FISIKOA ETA PSIKOMOTOREA JAIO-AURREKO GARAPENA ¥ Germinal-aldia Germinal-aldia (2aste) o Zatiketa zelularra o Umetokian lekualdatzea eta ezartzea ¥ Enbrioi-aldia (2-8aste) o Funtsezko gorputz-organoen garapena o 18-21: ildo neurala o 22. Eguna: muskulu sistema eta bihotza ¥ Fetu-aldia (9 aste-9 hilabete) o Hazkunde azkarra eta proportzio hobeak o Gorputzaren atalak eta organoak osatzen dira, egitura- eta funtzio-alderdiei dagokienez LEHEN HIRUHILEKOA ¥ Kontzepzioaren unetik, gizaki berriak informazio genetiko guztia dauka. ¥ Bihotza taupadaka hasiko da 18-25 egunen artean ¥ Lehen erreflexuak agertu ¥ 9-10 aste: begiak erdi ireki, mihia mugitu ¥ 11-12 aste: hatz lodia zurrupatzen du ¥ Lehen hiruhilekoaren amaiera: 76.2 mm; burua mugitzen du, sentsazioak gorputzeko hainbat ataletan. BIGARREN HIRUHILEKOA ¥ Giza ezaugarriak zehazten dira, eta gorputza erabat osatuta dago ¥ Begiak sentikorrak dira argiarekiko ¥ 4-5 hilabete: soinuekiko sentsibilitatea ¥ 4-5 hilabete: amak umekiaren mugimenduak senti ditzake ¥ 17. Astea: azazkalak ikus daitezke ¥ 6 hilabete: ilez estalitako gorputza (lanugo) ¥ 6 hilabete: eztul egin eta zotina izan ¥ 6. hilabetea amaitzean: 25-30 cm; 681 gr. HIRUGARREN HIRUHILEKOA ¥ 7. hilabetea: zentzumen guztiak; amaren ahotsa ezagutzen du ¥ Mugimendu gero eta indartsuagoak ¥ 8. hilabetea: 1.8-2.5kg; 48-51cm. Buruz-behera jartzen doaz jaiotzeko preparatzeko ¥ Hazkunde-tasak behera egin du erditu aurreko azken asteetan (lekurik ez duelako) ¥ Haurdunaldiaren batez bestekoa: 266-294 egun. APGAR-EN TESTA Umea jaio berri testa hau egiten zaio eta 7minutu pasatu ondoren berriro ere azterketa hau egiten zaio, umearen egoera eta osasuna ondorioztatzeko. 7minutuen tartea. 10 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. JAIO BERRIAREN ERREFLEXUAK https://www.youtube.com/watch?v=PRKetdFVtgg GARAPEN PSIKOMOTOREA Garapenaren ordenak lege bi hauek jarraitzen ditu. Hau da, lehenago garatuko dugu eskuekin objektuak hartzeko gaitasuna, oinez ikastea baino eta lehenago ikasiko dugula besoa mugitzen eskuekin gometzak jartzea baino. 11 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) ¥ Lege zefalo-kaudala ¥ Lege proximo-distala GARAPEN PSIKOMOTOREA Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. Momentu garrantzitsua Momentu garrantzitsua HAZKUNTZA PROZESUAREN KONTROLA ¥ Hazkuntza prozesua oso antolatuta dago eta “logika biologikoa” jarraitzen du (sekuentzia eta heltze- egutegia) ¥ Hazkuntza prozesuan eragina duten faktoreak: o Faktore endogenoak = heltze biologikoaren menpe dauden barne-prozesuak (berreskuratze- prozesua eta jarraikortasuna) – berreskuratze-prozesua adibidez bikiak 12 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) datozenean umetokian leku gutxiago dago eta umeak txikiagoak jaiotzen dira nahiz eta denbora gutxira besteen parera jartzen dira, kanpoan arinago hazten baitira. o Faktore exogenoak = kanpoko eraginak (“ehun urteko hazkuntzako joera” eta “erreakzio maila”) – zenbat eta arazoa handiagoa izan umearen erreakzio maila geroz eta mugatuagoa izango da; alkoholen eta drogen menpe dauden amen kasuan adibidez. Ehun urteko hazkuntzako, ehun urtetik ehun urtera ikusten diren ezaugarriak dira non, medikuntza, elikadura etab. Hobetu direlako aldaketak ematen direla. GARAPENAREN KURBA ¥ Pixkanakako desazelerazioa ¥ Dimorfismo sexuala – kurba bat neskentzat eta beste bat mutilentzat. ¥ Kontutan hartu beharrekoa: o Hazkuntza balore normalen artean o Hazkuntza ez etetea, gailurrera heldu arte o Bakoitzaren gorpuzkera PERTZEPZIO-GAITASUNAK ENTZUMENA ¥ Jaiotzetik entzuteko gaitasun egokia ¥ Soinu erritmikoak lehenestea – ikerketetan arreta, bihotz-erritmoa handitu… behatu dute ¥ Amaren ahotsa nahiago ¥ Fonemen diskriminazio goiztiarra (2-3 hilabete) ¥ Hitz familiarren diskriminazioa (4 ½ hilabete) 13 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) DASTAMENA ETA USAIMENA ¥ Gustu-lehentasunak: nahiago dute zapore gozoa mikatza baino. ¥ Usainen lehentasunak: amaren usaina nahiago dute (1-2 astea). Usain desatseginetatik urruntzen dira (amoniakoa, ozpina). UKIMENA Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. ¥ Ukimena, tenperatura eta mina ¥ Tenperatura-aldaketekiko oso sentikorra IKUSMENA ¥ Ziurrenik, gutxien garatutako pertzepzio-gaitasuna jaioberrian ¥ Argiarekiko sentikorra, mugimenduak hautematen ditu bere ikuseremuan ¥ Giza aurpegiak nahiago? Irudi konplexuak eta kontrastedunak nahiago? (Baby Human bideoa). ¥ Koloreen pertzepzioa ¥ Ikusmen-zorroztasun gutxi garatua: o jaioberriak 6 metrora ikusten du, heldu batek 180 metrora ikusten duen bezalaxe o 6 hilabeterekin, 6 metrora ikusten du helduak 30 metrora ikusten duena o 12 hilabetera, helduek ikusten duten ia berdina ikusten du ¥ Kristalinoaren egokitzapena Konplexutasun handiko irudiak ez dituzte gustuko ez dutelako ikusmen ona oraindik 2022/10/06 ADIMENAREN GARAPENA PIAGET-EN ARABERA ¥ Eskema: objektuetan (akzioaren bidez) edo hauen errepresentazioetan aplikatu daitezken akzioak dira - ume bakoitzak dituen ezagutzak, zertatako den gauza bakoitza. o Aldatzen doaz, gero eta jokabide konplexuagoak sortuz o Estadio bakoitzean eskema hauek gero eta konplexuagoak eta hobeto antolatuta egongo dira kategorietan. ¥ Asimilazioa: aurretik haurrak dauzkan eskemei esperientzia berriak gehitzea – kristalezko edalontzi bat lurrera botatzean apurtu egiten da baina sardexka ez. 14 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) ¥ Akomodazioa: aurretik haurrak dauzkan eskemak aldatzea esperientzia berrien arabera – sardexkarekin ezin du salda jan beraz, koilara erabiliko du. **Txakurra eta katuaren adibidea. https://www.youtube.com/watch?v=3-A9SgbAK5I ADIMEN SENTSORIOMOTOREA Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. EZAUGARRI OROKORRAK ¥ Praktikoa, arazoak konpondu akzioaren bitartez – esperimentatuz ikasi ¥ Garapen sentsoriala eta psikomotorearekin lotuta doa ¥ Haurrak sentimenei eta mugimen-jarduerei esker ezagutuko du bere inguruko mundua: o Objektuak eta ekintzen arteko erlazioak ezagutuko ditu (kausalitatea) o Intentziozko jokabidea finkatuko da o Objektu iraunkorraren kontzeptua garatuko du – ama gelatik kanpo doanean ikasten joango da ez dela desagertu baizik eta ondoko gelan dagoela adibidez. o Espazioaren ideia garatzen joango da o Lehenengo irudikapenak eta sinbolismoak agertuko dira ADIMEN SENTSORIO-MOTOREAREN AZPI-ESTADIOAK ¥ 1. azpiestadioa (0-1 hilabete): Berezko egokitzeak; erreflexuak lantzea ¥ 2. azpiestadioa (1-4 hilabete): Jabetutako lehen egokitzeak, eskema sinpleak eta lehen mailako erreakzio zirkularrak ¥ 3. azpiestadioa (4-8 hilabete): Eskema sinpleen koordinazioa, bigarren mailako erreakzio zirkularrak eta gertakizun interesgarriak luzatzeko jokabideak ¥ 4. azpiestadioa (8-12 hilabete): Bigarren mailako erreakzio zirkularren koordinazioa eta egoera berrietara aplikatzea (intentzionalitatearen hasiera) ¥ 5. azpiestadioa (12-18 hilabete): Hirugarren mailako erreakzio zirkularrak eta esperimentazio aktiboa ¥ 6. azpiestadioa (18-24 hilabete): Akzioak barneratu eta lehenengo irudikapenen agerpena. 1. AZPIESTADIOA (0-1H) ¥ Erreflexuak lantzea ¥ Erantzun erreflexuak ia berdinak dira objektu guztiekin: ia bereiztu gabe asimilatzen ditu. ¥ Pixkanaka-pixkanaka, haurrak bere jokabideak akomodatuko ditu, estimuluen arabera – estimulu berdinaren aurrean jokabide desberdinak izan behar dituela ikasten du (bularra/biberoia) ¥ Erreflexu hauen bidez, haurrak munduari buruzko informazioa jasoko du 2. AZPIESTADIOA (1-4 H) ¥ Jokabide berriak agertzen dira: ikasitako lehenengo adaptazioak izango dira ¥ Lehen mailako erreakzio zirkularrak: o Intentziorik gabekoak o Zoriz egiten hasi ziren – nahi gabe atzamarra ahora eraman eta sentsazio berri bat izan o Gorputzarekin lotuta doaz o Haurrak errepikatu egiten ditu, plazerra ematen diotelako ¥ Oraindik ez dago objektuaren iraunkortasun osorik, nahiz eta aurrekariak nabaritzen diren. 3. AZPIESTADIOA (4-8 H) ¥ Esku-begi koordinazioa: gauzak hartu – eserita dago ¥ Bigarren mailako erreakzio zirkularrak: o Hasieran zorizkoak dira 15 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) o Objektuetan ematen dira - txintxirrina mugitzea soinua emateko – interesa kanpoan dago o Ekintzak errepikatzen dituzte objektuetan edo pertsonetan erantzunak lortzeko ¥ Jokabide ia-intentzionala, haurrak kasualitatez hasi duen ekintza bat errepikatzen duelako efektu bat lortzeko ¥ Piaget: “gertakizun interesgarriak mantentzea” ¥ Objektuaren iraunkortasuna: objektuaren zati bat ikusten badu, bilatu egingo du ¥ Bere “errepertorioan” dauden keinuak eta soinuak imitatzen ditu Zati bat ikusten badu, bilatuko du. Ez badu ikusten, ez du bilatuko. “Bistaz kanpo dagoena, ez da existitzen”. 4. AZPIESTADIOA (8-12 H) ¥ Bigarren mailako eskemak koordinatu eta konbinatu, egoera berriei aplikatzeko: zapiaren azpian dagoena hartzeko: zapia kendu eta objektua hartu – zutik jartzen ikasi du jada ¥ Jokabide intentzionala: helburu bat duten ekintzak ¥ Objektua bilatzen du, baina “4garren azpiestadioko errorea” egiten du ¥ Jokabide eta soinu berriak imitatzen saiatzen da ¥ Kausalitatea hobeto ulertzen du: gertakizunak aurresan ditzake, eta hauek bere gustukoak badira, besteengan erantzun bat eskatuko du gertakizun hori has dadin ¥ http://www.youtube.com/watch?v=ue8y-JVhjS0 5. AZPIESTADIOA (12-18 H) ¥ Mugikortasun maila askoz ere hobea denez, esperimentatzen egongo da: “zientzialari txikia” ¥ Hirugarren mailako erreakzio zirkularrak: o Entseiu-errorea o Jokabidea guztiz intentzionala: ez bada zapira heltzen nahi duena lortzeko, asmatu beharko du beste zerbait bere desioa lortzeko. TRESNAK! – altu dagoen zerbait hartzeko palu bat hartuko du adibidez, tresnak erabiltzen ditu laguntzeko. ¥ Objektuak bilatzen ditu, traiektoria ikusten duenean –zapi azpian eskuan dudan objektu bat uzten badut (umeak ez du ikusi utzi dudala estalita dagoelako) eskuan bilatuko du ez duelako ikusi. ¥ Imitazioa zehatzagoa da 6. AZPIESTADIOA (18-24 H) ¥ Irudikapen berriak eta asmakizunak ¡ Akzio zuzena eman beharrean, orain irudikapen mentala ematen da ¥ Objektuaren iraunkortasun osoa – ama ikusten ez duenean, objektua estalita uzten dugunean… ¥ Irudikapen mentala modu desberdinetan agertzen da: o Imitazio diferitua – aurreko eguneko zerbait errepikatzeko gaitasuna du, ez bakarrik aldi berean gertatzen dena (directo/diferido) o Joko sinbolikoa: “balitz bezala” – mandoa telefono bezala erabiltzea o Zeinu eta sinboloak – hizkuntza, txakurrari buruz hitz egin ikusten ez dagoenean eta zer nahi duen esan ulertu 16 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) 1. ESTADIOA: LABURPENA ¥ Erreflexuetatik hizkuntzaren eta zeinuen erabilerara. ¥ Adualismotik dualismora. ¥ Ekintza sentsoriomotoreetatik imaginatzeko gaitasunera. ¥ Hemen eta oraingo pertzepziotik objektuen iraunkortasunera. Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. PIAGET-EN TEORIARI EGIN ZAIZKIEN KRITIKAK ¥ Objektuaren permanentzia: berak esandakoa baino lehen. “Ikusmenetik kanpo egoteak ez du esan nahi burutik kanpo egotea” (Bower, 1979). ¥ Esperimentua: haurra (3. estadioa) objektura iristen da argia itzaltzen denean. ¥ Esperimentua ezinezko egoerekin ¥ 4. azpiestadioaren errorea: haurra ez da hasierako gunean bilatzeko joera inhibitzeko gai; memoriaren mugak. ¥ Imitazioa Piagetek esandakoa baino lehenago egiten da. 2 eta 3 asteko haurtxoek imitazioak lortzen dituzte eredu bisualari aurre egitean (Meltzoff eta Moore, 1994). EZINEZKO EGOERAK Bigarren irudi urdinetik pasatzean, zati zurian ikusten ez denean umea harritu egiten da. Ikerlariak ondorioztatu dute umeak ulertu egiten duela zati horretatik ikusi beharko litzatekeela. 2022/10/20 HIZKUNTZAREN GARAPENA ALDEZ AURREKO IDEIAK… Komunikazioa eta hizkuntza gauza bera dira? NOLAKOA DA KOMUNIKAZIOA? ¥ Nahita egindakoa: helburu zehatza duten jarduerak (irribarre egiten dut zure arreta erakartzeko) ¥ Intentzionalak: edukiarekin (zerbaiti buruz pentsatzen dut, zerbait esaten dut, zerbait sortzen dut) ¥ Semiotikoak: zeinu bidez egiten dira (adibidez, hitzen bidez). 17 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) HIZKUNTZAREN GARAPENEAN ERAGIN DUTEN FAKTOREAK ¥ Faktore biologikoak: nerbio-sistemaren eta hizkuntzan eta entzumenean parte hartzen duten egituren heltzea. Broca-area (ezkerreko aurreko lobuluan, hitz egiteko behar diren mugimenduak kontrolatu) eta Wernicke-area (ezkerreko hemisferioan, hizkuntzaren ulermena kontrolatu) ¥ Faktore kognitiboak: ingurunea ezagutu eta ulertu, memoria, ideiak ordenatu denbora eta Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. espazioan, hizkuntza entzuleari egokitu... ¥ Faktore sozialak: estimulazio soziala eta familiako esperientziak (nola laguntzen diguten ulertzen, zuzentzen...). Hizkuntza sozialki garatzen da. HIZKUNTZAREN FUNTZIOAK ¥ Komunikazioa. ¥ Adimena. (adimena hizkuntzaren aurretik, edo hizkuntza adimenaren aurretik? Piaget vs. Vigotsky) o Piaget. Hizkuntza garatzeko adimen-maila bat izatea beharrezkoa da o Vigotsky. Hizkuntzak adimena garatzen laguntzen du (umearen eta txakurraren bideoa – aitaren papera ezinbestekoa da txakurra eta katua identifikatzen ikasteko) ¥ Auto-erregulazioa. Bakoitzaren burua kontrolatu eta gidatzeko – umeak ozenki beraien ideiak esaten hasiko dira. o Piaget – hizkuntza egozentrikoa. o Vigotsky – ez da egozentrikoa, umea ikasten ari da eta beharrezkoa da garapenerako. Seguru asko komunikazioa entzuteagatik dela, beste egoera baten gertatu denean zerbait esan diote eta orain umeak bakarrik bere burua esaten dio). o Nagusiak garenean pixkanaka ozenki esan beharrean. HIZKUNTZAREN JATORRIA: TEORIAK ¥ CHOMSKY o Giza gaitasuna soilik o Innatismoa: jaiotzetiko gaitasuna (haurrek arauak sortzen dituzte) eta unibertsala o Hizkuntzaren agerpena genetikoki zehaztutako gaitasunak pixkanaka heltzearen ondorio da ¥ PIAGET o Hizkuntza garapen kognitiboaren beste adierazpen bat da o Hitzak erabili eta konbinatzeko, aldez aurretik haurrak sentsoriomotor aldian eraikitzen duen gaitasun sinbolikoa egon behar da. ¥ VIGOTSKY o Jaiotzetik, haurrak beren zaintzaileekin inplikatzen dira gizartearen eta kulturaren aldetik egituratutako errutinetan. o Zaintzaileek etengabe ematen dituzte haurren jarduera antolatzeko jarraibideak o Komunikazioa hizkuntza agertu aurrekoa bada ere, garapen kognitiboak eta linguistikoak elkarren mendeko unitatea osatzen dute: bata bestearen mende dago, eta alderantziz. 18 ¡Trae a 10 colegas al Halloween de PortAventura Park y... La entrada os saldrá solo por 25€ a cada uno! a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) HIZKUNTZAREN GARAPENA 19 Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-6947355 Garapenaren Psikologia Eskola Adinean. 2. Gaia: Lehen Haurtzaroa (0-2 urte) Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad. “Holo-esaldia” à hitz batekin esaldi oso bat esan nahi dutenean. Gurasoek edo egunero daudenak esaldi osoa interpretatzen dituzte. GARAPEN SOZIO-AFEKTIBOA Garrantzitsua 1. ATXIKIMENDUAREN GARAPENA ATXIKIMENDUA Haurra eta beste pertsona baten artean garatzen den lotura emozional berezia, denboran zehar mantentzen dena, biekiko elkarrekintzari esker garatzen dena, eta elkarrekin egoteko nahia eta banatzerakoan larritasuna sortzen duena. Atxikimendua bizitzaren lehenengo urtean zehar garatzen da, eta haurra eta bere zaintzaileen arteko erlazio-moten menpe egongo da. ANIMALIAK ETA ATXIKIMENDUA ¥ Konrad Lorentz (Inpronta) o Antzarrak Konrad-en atzetik zihoazen segurtasunaren bila. Animalien kasuan atxikimenduari inpronta deritzo. o https://www.youtube.com/watch?v=2UIU9XH-mUI ¥ Harry Harlow (amaren berotasuna) o Zergatik sortzen den amarekiko atxikimendua? Gure gosea asetzeko bilatzen dute ama, interes hutsagatik. Harryk ikerketan tximinoekin egin zuen esperimentua. Ondorioztatu zuen ez dela soilik janariagatik izan ere, tximinoa panpinarengana hurbildu zen eta bitartean luzatu egin zen janaria hartzeko. o http://www.youtube.com/watch?v=MmbbfisRiwA&feature=related (kolorez, esperimentuen isolamenduak daukan eragin kaltegarria aipatzen) ATXIKIMENDUA: FUNTZIOAK