Werken met belanghebenden.docx

Werken met belanghebbenden De Basishouding van de SOW ========================== Empowerment ----------- Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen,organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aansch...

Werken met belanghebbenden De Basishouding van de SOW ========================== Empowerment ----------- Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen,organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van het kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie. Niveaus: -------- ### Individueel niveau Hulpbronnen van de belanghebbende zelf, Activeren & verbinding maken met anderen, Eigen kracht ontdekken (Geloven in eigen kunnen, Zelfvertrouwen opbouwen), Contactmogelijkheden in de directe omgeving gebruiken, Werken aan de eigen ontwikkeling (opleiding, vrijwilligerswerk, iets ondernemen,...) ### Collectief niveau Hulp & kracht uit de onmiddellijke omgeving actief vertonen en uitreiken waardoor het iets gaat betekenen voor een individu\ (buurthuis, jeugdclub, sportclub, thuiszorg, lotgenotenclub, zelfhulpgroep,...) Leggen van contacten en de opbouw van een relatie waarbij het initiatief buiten de belanghebbende zelf ligt. Het gebruikmaken van sociale steunbronnen zoals familie, vrienden of buren en toegang tot voorzieningen die passen bij de noden van het individu. ### Politiek maatschappelijk niveau Samenleving vol van uitsluitingsmechanismen die zich uiten in tal van levensgebieden (onderwijs, arbeid,huisvesting, gezondheidszorg, \... ). Empowerment op politiek-maatschappelijk niveau:\ Vergroten van de macht van onderuit om structurele veranderingen tot stand te brengen, zoals het beïnvloeden van wet- en regelgeving, het tegengaan van discriminatie, het werken aan een inclusieve samenleving, \... We willen op dit niveau een collectieve stem ontwikkelen én druk uitoefenen via belangenorganisaties, burgerparticipatie, vakbonden, actiegroepen,... Hulpbronnen: ------------ -\> Economisch kapitaal (geld en materiële zaken), Sociaal kapitaal (relaties & netwerken) -\> Cultureel kapitaal (kennis & vaardigheden & opleiding + linguïstisch kapitaal) -\> Sociaal werk richt zich op het VERSTERKEN van de verschillende kapitaalvormen Basishoudingen van de SOW: -------------------------- ### Maatschappelijke betrokkenheid Je ligt wakker van onrecht, sociale uitsluiting en maatschappelijke kwetsbaarheid Een houding van betrokkenheid: Gericht op herstel en insluiting,\ Gericht op individu -- groepen - (delen van) de samenleving ### Breed kijken Je kijkt \"breed\" naar sociale problemen vanuit verschillende invalshoeken Je hebt oog voor de samenhang tussen individu --groep -- omgeving -- samenleving Ook oog voor maatschappelijke factoren (discriminatie, werkloosheid, \...) ### Leefwereldperspectief centraal Je hebt het vermogen je in te leven in de situatie van de belanghebbende,\ Je kan je daardoor een beeld vormen van hun subjectieve beleving,\ Elk verhaal en elke beleving is anders ### ### Gelijkwaardigheid Met belanghebbenden omgaan op een gelijkwaardige manier,\ Je werkt aan een samenwerkende relatie, Zeggenschap ligt maximaal bij belanghebbende zelf ### ### Besef van normativiteit Het beroep van sociaal werker is normatief =\>\ Ons handelen wordt beïnvloed door waarden en normen (Dominante waarden in de samenleving + je persoonlijke waarden) Voortdurend geconfronteerd met verschillende waardenkader en deze moet je (h)erkennen Een individu wordt in zijn kijk op zijn omgeving, waarden & normen patroon doorgaans beïnvloed vanuit zijn persoonlijke achtergrond (tijd en plaats) ### Krachtgericht Vertrekken van de kracht van mensen, Empowerment, Geloof en vertrouwen in de mogelijkheden en kracht van belanghebbenden De werkprincipes van de SOW =========================== De vijf werkprincipes van de SOW -------------------------------- ### Organiseer ondersteuning dicht bij de leefwereld van de cliënt: Zorg dat je kennis & inzicht hebt in dagelijkse realiteit van de belanghebbende, de buurt, de "couleur locale", de reeds bestaande voorzieningen & organisaties, \... Wat zijn de bestaande netwerken van de belanghebbende? Zijn er mantelzorgers?\ Zijn er vrijwilligers? Lokale professionals? ### Empower alle betrokkenen door het maken van verbindingen #### 2.1 Empowerment op individueel niveau Hulpbronnen van de belanghebbende zelf activeren & verbinding maken met anderen Eigen kracht (her)ontdekken, Power from within, Geloven in eigen kunnen, Zelfvertrouwen opbouwen, Contactmogelijkheden in de directe omgeving gebruiken Werken aan de eigen ontwikkeling door opleiding, vrijwilligerswerk, iets ondernemen,... #### 2.2 Empowerment op collectief niveau Hulp & kracht uit de onmiddellijke omgeving actief vertonen en uitreiken waardoor het iets gaat betekenen voor een individu: buurthuis,jeugdclub, school, sportclub, thuiszorg, huisartspraktijk, lotgenoten club, zelfhulpgroep, \.... Leggen van contacten en de opbouw van een relatie waarbij het initiatief buiten de belanghebbende zelf ligt. Het gebruikmaken van sociale steunbronnen zoals familie, vrienden of buren en toegang tot voorzieningen die passen bij de noden van het individu. #### 2.3 Empowerment op politiek-maatschappelijk niveau Onze samenleving staat bol van uitsluitingsmechanismen die zich manifesteren in tal van levensgebieden (onderwijs, arbeid, huisvesting,gezondheidszorg, \... ). Empowerment op politiek- maatschappelijk niveau betekent het vergroten van de macht van onderuit om structurele veranderingen tot stand te brengen, zoals het beïnvloeden van wet- en regelgeving, het tegengaan van discriminatie, het werken aan een inclusieve samenleving, \.... We willen op dit niveau een collectieve stem ontwikkelen en druk uitoefenen via belangenorganisaties,burgerparticipatie, vakbonden, actiegroepen,... #### Begin met eenvoudige, lichtvoetige en korte acties Kleine interventies kunnen een groot effect hebben (Een gesprek, hand- & spandiensten, een geïnteresseerd telefoontje, een koffie drinken met een buur, boodschappendienst, het huis opruimen, gericht doorverwijzen, hulp bij verhuizen, hulp bij administratie,...) Al deze kleine dingen zijn drempelverlagend & motiverend #### #### Gebruik professionaliteit op een creatieve manier: Nieuwe aanpak uitproberen, Beluister hoe andere SOW het aanpakken Buiten de lijntjes durven kleuren, Reflecteren op aanpak en opnieuw beginnen Zoek & gebruik bronnen over creatieve aanpak Een organisatie moet zich af en toe heruitvinden. Zo blijft ze relevant voor haar doelgroep. Waarom doen we al jaren hetzelfde op dezelfde manier? Sociaal werkers moeten die vraag af en toe durven stellen. #### Werk aan de hand van het cyclisch werkproces: Armoede thematische verdieping en methodiek =========================================== Wie zijn de belanghebbenden? ---------------------------- ### Wat is armoede =\> Ethisch probleem, Rechtenprobleem, Sociaal probleem ### Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen in het individuele/collectieve bestaan, Objectiveerbaar /gradueel /meerdimensionaal,\ Het uitgesloten zijn van mensenrechten die iedereen in onze maatschappij normaal vind ### Armoede is een probleem van binnen Armoede is een probleem van buiten  Sociale uitsluiting is geen gelijke kansen krijgen die andere wel krijgen omwille van armoede Armoede heeft invloed op? ------------------------- +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Cultuur en | Onderwijs | Wonen | Gezondheid | | vrije tijd | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Sociaal | Schoolse | Meer huren | Lagere | | culturele | vertraging | | levensverwachti | | activiteiten | | Minder | ngen | | | Meer: | basiscomfort | | | Sport | | | Gezondheidszorg | | | - tso of bso | | uitstellen | | Jeugd | | | | | activiteiten | - buso | | Meer chronische | | | | | aandoeningen | | Recreatie | - zonder | | | | | diploma op | | Ongezonder en | | Toerisme | arbeidsmark | | risicovoller | | | t | | gedrag | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ ### Armoede is een probleem van binnen naar buiten: ----------------------------------------------- ### Beperkt sociaal weefsel, Verbintenisproblematiek (band tussen zichzelf, de andere, de maatschappij en de toekomst zijn verstoord) ### Armoede is een vicieuze cirkel en multidimensioneel:  Armoede in cijfers ------------------ Armoededrempel is 60 procent van het mediaan netto beschikbare gestandaardiseerde huishoudinkomen in het land. ### Armoede risico is hoogste bij: Werklozen (37 procent), Eenoudergezinnen (26 procent), Personen geboren buiten EU (30 procent) Armoede is gradueel: -------------------- 1 bestaansonzekerheid =\> Net boven de armoedegrens leven 2 zware tegenslag =\> ziekte, ongeval, werkloosheid, echtscheiding,... 3 Onder armoede drempel Wie zijn de mensen in armoede? ------------------------------ ### Generatiearmen =\> ### Multicomplexe problematiek, machteloosheid en wantrouwen, gestoorde communicatie ### Mensen in bestaansonzekerheid =\> Laagste economische klasse, maatschappelijke kwetsbaarheid (meer kans op discriminatie) ### Daklozen =\> Risicogroepen (verslaafden, jongeren in bijzondere jeugdzorg, psychiatrische achtergrond, vluchtelingen, permanente campingbewoners) ### Gekleurde armoede =\> 15% onder armoede grens in België, Marokkaanse origine 50%, Turkse origine 30% Superdiversiteit, discriminatie, geen schuld van cultuur, sociale uitsluiting als label Bij wie leggen we de schuld? ---------------------------- +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Niveau van de | **Aard van de | | | oorzaak** | oorzaak** | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | **Intern** | **Extern** | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Micro =\> het | **Persoonlijk | **Persoonlijk | | individu** | tekort** | ongeval** | | | | | | | Individueel | Individueel | | | schuldmodel | ongevalmodel | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Macro =\> de | **De maatschappelijke | **Maatschappelijke | | samenleving** | ordening** | verandering en | | | | conjunctuur** | | | Maatschappelijk | | | | schuldmodel | Maatschappelijk | | | | ongevalmodel | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ Methodieken in armoedebestrijding --------------------------------- ### **Microniveau** Materiële en financiële hulpverlening -\> Privé-initiatieven hulp en dienstverlening -\> OCMW:=\> schuldhulpverlening, tewerkstelling, huisvesting... -\> CAW=\> inloopcentra, outreach en straathoekwerk, thuislozenzorg -\> Verenigingen waar armen het woord nemen -\> Buddywerking=\> bv huistaakbegeleiding Methodieken op microniveau -\> de Stressweg, presentiebenadering, outreachend werken, krachtgericht werken **Macroniveau** Armoedebeleid: -\> Federaal =\> Federaal plan armoedebestrijding -\> Vlaams =\> Armoededecreet, in 2020 Vlaams Actieplan Armoedebestrijding -\> Lokaal =\> OCMW groepsgericht werken beleidsgericht werken -\> verenigingen waar armen het woord nemen, samenlevingsopbouw vlaanderen Migratie en diversiteit ======================= Wat is migratie? Diversiteit? ----------------------------- ### In Europa: Na WO II -- vanaf 1945 Aanvankelijk krijgsgevangenen (Duitsers) en oorlogsvluchtelingen (Polen) Migratie in functie van de heropbouw van de Europese economie ### Migranten uit de kolonies die onafhankelijk werden. -\> Frankrijk uit Algerije en Marokko, Nederland uit Suriname en de Antillen,... -\> Het Verenigd koninkrijk uit landen van de Commonwealth: Pakistan, Indië, Jamaica,... -\> België uit Congo Migranten over wie gaat het?: ----------------------------- ### -\> personen met een vreemde nationaliteit - Synoniem voor "vreemdelingen" - Juridische term die verwijst naar nationaliteit - Vreemdeling = elke persoon die niet beschikt over Belgische nationaliteit ### ### -\> personen in de bevolking van buitenlandse herkomst / origine - Breder dan nationaliteit - kan zowel personen bevatten mét of zonder Belgische nationaliteit. - Optelsom van groepen op basis van volgende criteria: Vreemdelingen,\ Belgen die vreemdeling waren bij geboorte,\ Belgen met minimum één ouder wiens geboorte nationaliteit niet Belg was De lokale inburgerings- en integratiemonitor: --------------------------------------------- -\> Bevat voor iedere gemeente de cijfers over migratie, integratie en inburgering. -\> De gegevens komen uit centrale Vlaamse of federale databanken.\ -\> Elk jaar is er een update. -\> De monitor helpt lokale besturen zo om hun integratiebeleid te plannen.\ -\> Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor editie 2020 - Integratie & Inburgering ### De mens achter de demografische cijfers (Diversiteit binnen de diversiteit) --------------------------------------------------------------------------- -\> "gastarbeiders" - jaren '60 - Gezinshereniging ( sedert 1970...) - Huwelijk met partner uit land van oorsprong - Kinderen met Belgische nationaliteit doch spreken vaak de thuistaal land van oorsprong ouders / grootouders -\> EU-migratie -- gevolg van vrij personenverkeer EU - Bemiddelde nieuwkomers : expats van bedrijven,\ ambtenaren Europese Unie, grensarbeiders,... - Niet bemiddelde nieuwkomers : bijv. Roma uit Bulgarije en Roemenië. -\> Instroom als gevolg van globalisering - zowel van binnen als buiten de EU: - Erasmus studenten, meer gemengde huwelijken,\ de wereld is letterlijk klein geworden,... -\> Politieke vluchtelingen / asielzoekers - Onvrijwillige migratie - Met voorlopig verblijfstatuut in België - Definitief verblijfstatuut 'erkende politieke vluchteling' - Zonder verblijfstatuut - geen geldige papieren:\ Omwille van afwijzing statuut, Omwille van niet aanvragen -\> Transmigranten - Voorlopig verblijf in België om verder te kunnen migreren naar een land van bestemming Wat is suerdiversiteit? ----------------------- -\> Kwantitatieve verschillen: minority-majority cities - De superdiverse samenleving is een realiteit en wordt dit nog meer in de toekomst. - 25% Gentenaars met migratieroots - Recentere migratie uit een brede waaier aan landen: Bulgarije, Polen,... -\> Grootste recente groep: nationaliteit 'Bulgarije', etnische minderheidsgroep 'Roma' - Majority steden (meederheid van bewoners is een minderheidsgroep)\ New York, Londen, Brussel, Amsterdam, Berlijn, Parijs,... Kwalitatieve verschillen: diversiteit in diversiteit ---------------------------------------------------- -\> Kruispuntdenken stelt dat de assen van identiteit, klasse, gender, etniciteit,...\ allemaal samen je maatschappelijke positie bepalen. -\> In dit model onderscheidt men 14 assen van identiteitsvorming. -\> De assen beïnvloeden en bepalen elkaar. -\> Het is een theoretisch denkkader dat voortspruit uit de zwarte feministische traditie. -\> Diversiteit in de diversiteit het kruispuntdenken de 14 assen van identiteitsvorming Interculturele communicatie --------------------------- -\> Communicatie + cultuur -\> interculturele communicatie -\> Ieder van ons behoort tot verschillende culturen. -\> Onzichtbare elementen van cultuur spelen een rol, bevraag de ander daarover! -\> Opletten voor over culturaliseren Een persoon valt niet samen met 1 bepaalde cultuur Kruispunt-denken = én-én denken ------------------------------- -\> Individu -- cultuur -\> Individu wordt niet gedetermineerd door één kenmerk = meervoudige identiteit! -\> Een individu wordt gekenmerkt door -tig aantal kenmerken -\> Deze kenmerken bepalen je plaats in de samenleving/maatschappelijke status Interculturele communicatie --------------------------- -\> Nadruk op de persoon en zijn vele deelidentiteiten, de meervoudige identiteit. -\> Nadruk op communicatie en niet zozeer op de culturele achtergrond. -\> Nadruk op de maatschappelijke context. Sociaal werk en de superdiverse samenleving ------------------------------------------- -\> Uitdagingen voor het sociaal werk - 'De' Vlaming / allochtoon / asielzoeker bestaat niet - Superdiversiteit laat ons voorbij culturele stereotypen kijken - Een grondhouding van actief pluralisme is onmisbaar - Uitsluiting heeft altijd meerdere oorzaken - Welzijnsorganisaties hebben erg 'wit' personeel - Etnische verschillen zijn niet langer de meest relevante Handelingsprincipes voor divers-sensitief handelen -------------------------------------------------- -\> Samenwerking en dialoog als uitgangspunt -\> Basishouding: - Open en respectvolle houding - Nieuwsgierig zijn en bevragen - Empathisch zijn - Krachtgericht kijken - Kritische maatschappelijke blik -\> Communicatieve vaardigheid - Taaldiversiteit is een realiteit (hanteren taalregisters) - Pragmatische benadering van taaldiversiteit Topoi ===== Inleiding --------- Het TOPOI-model wordt gebruikt om interculturele communicatie beter te begrijpen en hanteerbaar te maken. Als we de communicatie tussen mensen van verschillende culturen kunnen begrijpen kunnen we manieren verzinnen om de communicatie te optimaliseren. De culturele ruis wordt als het ware \'opgeheven\'. +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Topoi = bovenbouw van Watzlawick | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **TOPOI** | **WATZLAWICK de axioma\'s** | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Taal** | Mensen communiceren zowel analoog | | | als digitaal | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Ordening** | Elke interpunctie is arbitrair | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Personen** | Elke boodschap bevat een inhouds | | | en betrekkingsniveau | | | | | | Elke uitwisseling van informatie | | | is symmetrisch of complementair | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Inzet** | Het is onmogelijk om niet te | | | communiceren | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Organisatie** | \- | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Communicatie is een circulair proces waarbij -------------------------------------------- -\> personen elkaar wederzijds beïnvloeden,\ -\> personen door hun sociale omgeving worden beïnvloed. -\> Gevolg: 3 vragen Wat is mijn aandeel in de communicatie?, Wat is het aandeel van de ander? Welke invloed vanuit de sociale omgeving zorgt ervoor dat ik/de ander zo denk en/of handel? Domeinen -------- ----------------- ------------------------------------------------------- **Taal** Betekenissen van verbale en non verbale taal **Ordening** Zienswijze en logica van eenieder **Personen** Identiteit en betrekking **Organisatie** Regels, afspraken, bevoegdheden en machtsverhoudingen **Inzet** Motieven en beweegredenen ----------------- ------------------------------------------------------- Taal ---- -\> Verbaal en non-verbaal, Nood aan gedeelde betekenissen **Verbale taal** -\> Verbale taal = digitale taal = overeengekomen codes & betekenissen -\> Betekenis grotendeels te controleren (woordenboek...) -\> Afspraken over de betekenissen gelden enkel binnen een bepaald sociaal systeem: woord heeft verschillende betekenissen (bijv. 'snel') -\> soorten talen: dialect, jongerentaal , vakjargon, sms-taal ,... -\> Woordenschat weerspiegelt de context Gepast taalgebruik: jij-u, tu-vous, you-Mr, beste-hey, jow,... Sociaal wenselijke antwoorden, betekenis van 'ja'... ? Spreekwoorden -- uitdrukkingen Communicatiestijlen: direct - indirect -\> Vragen Waarover gaat het gesprek?, Geven ze aan dezelfde woorden dezelfde betekenissen? Hebben alle actoren eenzelfde idee over inhoud en het doel? -\> Voorbeeld: Wat krijgen nieuwkomers vaak te horen van hulpverleners? "U moet naar de taalles.", "U moet integreren." , "U moet een advocaat nemen.",\ "U moet u aanmelden bij de dienst vreemdelingenzaken.",... **Non verbale taal** -\> Non verbale taal = analoge taal = lichaamstaal - Lichaamsbewegingen (mimiek, gebaren, lichaamshouding, lopen), Taalkenmerken, Stemgebruik (intonatie, spreektempo, volume, pauzes en stiltes), Oogcontact,\ Objecten (sieraden, wandelstok...), Persoonlijke ruimte (aanraken en afstand)\ Uiterlijk (kleding, make-up, fysieke kenmerken), Begroetingen (handgeven, kus) -\> Voorbeeld: "Als ik iemand voor het eerst ontmoet, zal ik die persoon niet dadelijk aankijken. Als je een vrouw meteen aankijkt, zou die kunnen denken dat je verkeerde bedoelingen hebt.\ Een man zou kunnen denken dat jij je meer waard acht dan hem. Als er na een tijdje vertrouwen is, kijk ik de mensen meer aan." (uitspraak van een Nepalese vluchtelinge) Ordening -------- -\> Het referentiekader van de verschillende actoren speelt een rol in communicatie -\> Eenieder heeft een eigen kijk op/lezing van de werkelijkheid en eenieder handelt vanuit zijn eigen logica -\> Ordening is de kijk ofwel de zienswijze van de deelnemers op de kwesties die spelen in hun gesprek -\> Vragen Wat is volgens de actoren belangrijk of wat is volgens hen het probleem? Vanuit welke invalshoek kijken de actoren naar de situatie of het probleem? Kennen ze mekaars invalshoek, visie of referentiekader? -\> Verschillen in ordening: - Subjectieve verschillen in ordening - Collectieve verschillen in ordening = sociale representaties Personen -------- -\> Verwijst naar het relationele aspect in de communicatie. -\> Naast de inhoud speelt ook de relatie tussen partijen een rol -\> Basisvraag : wie ben ik voor mezelf en voor de ander? -\> Interpersoonlijke perspectieven = - relationele boodschappen op betrekkingsniveau die gesprekspartners met elkaar uitwisselen - de zienswijzen op zichzelf, de ander en hun onderlinge relatie - deze zienswijzen worden meestal niet uitgesproken maar wel voelbaar in de communicatie - individueel denkproces + maatschappelijke beeldvorming -\> Beïnvloed door de sociale representaties: Hoe mensen naar elkaar kijken wordt beïnvloed door hun sociale omgeving. -\> Denkbeelden aftoetsen Vraagt je om stil te staan bij wie de ander op dat moment en in die situatie vooral is. -\> Vragen Wie zijn de gespreksdeelnemers voor elkaar? Hoe zien ze elkaar ? Hoe is hun onderlinge betrekking? Symmetrisch of complementair? Wat is de invloed van de sociale omgeving? -\> Roos van Leary Gedrag van mensen is in veel gevallen te voorspellen en ook beïnvloedbaar - Samen-tegen\ Als iemand samen-gedrag vertoont, wekt dit samen-gedrag op bij een ander en als iemand tegen-gedrag vertoont, wekt dit tegen-gedrag op.\ Voorbeeld: als iemand aanvallend is, wordt de ander opstandig.\ Dit noemt men symmetrisch gedrag. - Boven-onder\ De mate van dominantie lokt een tegengestelde reactie uit:\ als iemand dominant gedrag vertoont, lokt dit niet-dominant gedrag uit.\ Voorbeeld: als iemand volgend is, neemt ander de leidende rol op.\ Dit noemt men complementair gedrag. Organisatie ----------- -\> Invloed van het functionele kader en de professionele organisatorische omgeving op communicatie. Dit element is beïnvloedend op 3 niveaus: - Microniveau:\ interpersoonlijk, setting van stoelen, gespreksagenda, ruimte, beschikbare tijd, functies van de gesprekspartners, verantwoordelijkheden,\ bijv.: voornaam- of meneer/mevrouwcultuur, werkdruk, "vriendjespolitiek",... - Mesoniveau:\ regels en procedures van de organisatie, beleid van de organisatie,\ bijv.: regels rond op tijd komen op het werk, absenteïsme, hygiëneregels in een ziekenhuis, veiligheid in een productiesetting, verantwoordelijkheden van het personeel, hiërarchie & macht op de werkvloer,... - Macroniveau:\ wet- en regelgeving in het land, gevoerd beleid rond minderheden, dominante ideologie,\ bijv.: taalwetgeving, anti-discriminatie-wet, de anti pest-wet op de werkvloer,... -\> Vragen Is de ruimte geschikt? Hoeveel tijd is er voorzien? Zijn de functies van de gesprekspartners duidelijk? Zijn de organisatorische aspecten zoals procedures, bevoegdheden,... duidelijk? Hoe houdt men binnen de organisatie rekening met de achtergrond van de actoren? Inzet ----- -\> Communicatie = voortdurende onderlinge beïnvloeding (veroorzaakt een effect) -\> Inzet = motieven, beweegredenen, bedoeling van gedrag (niet zichtbaar en komt van binnenuit) -\> communicatie (buitenkant) ≠ inzet (binnenkant) misverstanden! = effect -\> Vragen Wat is het effect van mijn communicatie op de ander?, Waar doet de ander zijn best voor? Het cyclisch werkproces ======================= Methodisch handelen ------------------- -\> Wat? (Er speelt een wisselwerking tussen deze kenmerken) - doelgericht (Deze 2 doelen moeten zoveel mogelijk gecombineerd worden)\ 1. Product doel: wat/resultaat\ Effectiviteit sociaal werk handelen vergroten, operationele werkdoelen plannen. Weten hoe men de vertrouwensband belanghebbenden kan creëren of vergroten... - systematisch, Onderbouwd en doordacht (geen buikgevoel) - planmatig\ Hiertoe hanteren we het cyclisch werkproces\ Eerst nadenken dan handelen, terug nadenken \... eventueel bijsturen \... Cyclisch werkproces ------------------- -\>Wat? - Professionele taken spelen in op wat zich op een bepaald aanbiedt van mogelijkheden of oplossingen In dienst- en hulpverlenende context - In context van het versterken van krachten en kansen bij de belanghebbende -\> Hoe? - Niet noodzakelijk in de weergegeven volgorde (flexibel) - Je beoordeelt welke taak meer aandacht dient te verkrijgen, wanneer je een taak begint en afwikkelt. - Cyclisch iteratief -\> Wie? - Probleemdrager, Omgeving, Breder sociaal netwerk - Kenmerkende interactie in het sociaal werk - Empowermentgedachte: verbindend, gelijkwaardig, samenwerkend en krachtgericht -\> Rapporteren - Doelen: Voortgang (cliënt), Kwaliteitsbewaking, Signaleringsfunctie,\ Accountability / rekenschap afleggen (externe verantwoording) Het eerste contact ------------------ -\> Omgaan met sociale en culturele verschillen. - Impact eigen referentiekader van de sociaal werker - Eigen socio-economische achtergrond - Culturele verschillen (socialisatie) -\> Doel van de verkenningsfase - Visie op de problemen door de betrokkene, Oplossingsvermogen van de belanghebbende, Hulpbronnen verkennen, Gewenste situatie Wat zijn aanlooproutes? Welke? ------------------------------ -\> zelfmelders - Met welke vragen komen zelfmelders?, Dienstverlening?, Hulpverlening?, Vorming?, Maatschappelijke participatie?, Cultuur participatie? -\> signalering door sow - Jeugdzorg crasht -\> outreaching - Als sociaal werker opzoek gaan naar wie u hulp zou kunnen gebruiken ipv wachten tot zij u vinden -\> samenwerkingspartner - Samenwerkingsinitiatieven voor jongeren: - Cavaria -jeugdbeweging, Overkophuis, Druglijn, Awel, JAC,... -\> burgers - Familie -- vrienden -- buren, Overlast invalshoek - Maatschappelijk zorgen : milieuproblematiek, verkeersveiligheid, hangjongeren, daklozen, drugsverslaving, \... -\> crisissituatie - Acute hulp - Stalking bij intrafamiliale conflicten, Psychiatrische problemen, Kindermishandeling, Uithuiszetting, Suïcidepoging,... **Verbale en non verbale gesprekstechnieken** -\> Gesloten en informatieve vragen - Effect?\ Snel eenduidige antwoorden, Gericht informatie verzamelen, Valkuil objectiveren belanghebbende - Voorbeeld: Hoe hoog is uw huur? Hebt u een uitkering aangevraagd? -\> Open vragen - Effect?\ Belanghebbende legt in eigen woorden wat speelt en bepaalt wat belangrijk is.\ Extra kansen tot verheldering van de beleving en betekenis van de situatie., Opgelet voor valkuil waarom-vragen. - Voorbeeld: Wat wil je dat er verandert? Wat gebeurde er precies? -\> Krachtgerichte vragen - Effect?\ Nadruk op aanwezigheid veerkracht van de belanghebbende., Focus op wat nog goed gaat - Voorbeeld: Hoe lukt het u om...? Zijn er ook momenten waarop er minder last van heeft? -\> Verkennen van sociale steun - Effect?\ Opsporen van hulp in de omgeving van de belanghebbende - Voorbeeld: Zijn er mensen in uw omgeving die weten van uw moeilijkheden?\ Mensen van wie u denkt dat ze u eigenlijk best willen helpen als ze wisten wat er speelt? Met welke mensen doet u graag iets samen? -\> De gewenste situatie bevragen - Effect?\ Versterken van eigen oplossend vermogen, Werkdoelen scherp stellen - Voorbeeld: Stel dat dit probleem is opgelost, wat zou u er als eerste van merken?\ Wat zou er anders gaan dan nu? -\> Bevestigen en waarderen - Effect?\ Draagkracht versterken door waardering en complimenten, Focus op talenten en kwaliteiten. - Voorbeeld: Dus het lukt u toch om boodschappen te verrichten, ondanks dit met veel pijn en moeite gaat. Knap! -\> Reflectief luisteren - Effect? - Voorbeeld: Begrijp ik het goed dat je erg ontgoocheld bent over de manier waarop je toen bent onthaald? U zegt "vroeger". Wat is er precies veranderd? -\> Samenvatten en structureren - Effect? - Voorbeeld: Vindt u het goed om het eens verder te hebben over het contact met uw schoondochter dat moeizaam verloopt? -\> Verkennen door gesprekken met meerdere personen - Effect? - Voorbeeld: Gezins- en familieleden, Buurtgenoten,... Reguleren van gesprekken ------------------------ Onderlinge interactie bevorderen, Gespreksregels aangeven Deelnemers uitnodigen om te reageren op wat de ander zegt, Feedback geven op wat je ziet gebeuren in de onderlinge interactie Hulpmiddelen voor het verkennen van de situatie ----------------------------------------------- -\> Leefgebieden(lijsten) =\> Belangrijke levensaspecten -\> Gespreksthema's=\> Draagkracht / draaglast balans, Hantering van de situatie Leefgebiedenlijsten ------------------- -\> Aandachtspunten voor het werken met de leefgebiedenlijsten - Hulpmiddel ter inspiratie, Zoeken naar belemmerende factoren omgeving - Bij voorkeur aansluiten bij het verhaal van de belanghebbenden - Niet louter focus op wat fout loopt. Lijsten gespreksthemas ---------------------- -\> Doel =\> verdere probleemverkenning -\> Focus =\> Draaglast / draagkracht, Hantering van de situatie Hoofd gespreksthemas -------------------- -\> Draaglast - Feitelijke omstandigheden (negatieve gevolgen situatie of gebeurtenis) maar ook hoe iemand deze interpreteert -\> Draagkracht - Veerkracht (resilience) waarover de belanghebbende beschikt om moeilijkheden het hoofd te bieden, al dan niet met steun van de omgeving. -\> Hantering van de situatie - Wat kan de belanghebbende zelf aanpakken?\ Wat zijn structurele belemmeringen? **Hulpmiddelen voor het in kaart brengen van sociale verbanden** Ecogram -\> client in het midden en iedereen dat hij contact mee heeft er rond Genogram -\> familie stamboom Participatie Lijsten Situatie afwegen ---------------- -\> Draagkracht= Alles wat iemand naar boven trekt Eigen kracht, Ondersteunende kracht van de omgeving, Ondersteunende kracht van omringende voorzieningen & situatie -\> Draagkracht = Optimisme -- hoe je in het leven staat Wat je aankan, Lichamelijke gezondheid & levensstijl Voldoende beweging & slaap, Kracht die je haalt uit geloof Biologische aanleg -- sommige mensen kunnen meer aan Steun & waardering uit je omgeving, Sociaal netwerk -\> Draaglast = Alles wat iemand naar beneden trekt Problemen & klachten, Gebrek aan omringende voorzieningen Onvermogen & frustraties om met de leefsituatie om te gaan -\> Draaglast = Alles wat je moet doen en wat van je verwacht wordt Boodschappen doen, huishouding, werk, kinderen opvoeden, -\> Oplossing = Draagkracht verhogen en/of Draaglast verminderen en/of Ondersteuning bieden -\> Soort balansverstoring Je probeert in te schalen met welke balansverstoring je te maken hebt, -------------------- --------------------------------------- ------------------------------------------- ---------------------------------- **Incidentele balansverstoring** **Tijdelijke balansverstoring** **Structurele balansverstoring** **Overzichtelijk** Gebrek aan informatie en advies ingrijpende gebeurtenis chronische beperking/ handicap **Complex** gebrek aan overzicht over de situatie overgang tussen verschillende levensfasen multiproblemsituatie -------------------- --------------------------------------- ------------------------------------------- ---------------------------------- -\> Soort balansverstoring - Enkele verdere afwegingen:\ 1. Verschillen in inzicht en bewustzijn\ 2. Zelfpresentatie & attributie\ Hoe kijkt iemand naar zijn eigen situatie -\> Soort attributie - Interne attributie-\> de oorzaak van mijn problemen ligt bij mezelf - Externe attributie\ de oorzaak van mijn problemen ligt buiten mezelf (Sociale kwetsbaarheid) Wensen en oplossingen verkennen ------------------------------- -\> Maatwerk We gaan op zoek naar mogelijkheden om de probleemsituatie goed aan te pakken, Aandacht voor empowerment!, Verwerven van controle over de eigen situatie, Zijn er hulpbronnen in de omgeving? -\> Tips bij het zoeken naar oplossingen Sluit aan bij de leefwereld van de belanghebbende,\ Zoek een evenwicht tussen probleem & oplossing, Ga op zoek naar sociale steun door informele zorg & collectieve voorzieningen, Waardeer kwaliteiten en inzet van de belanghebbende, Gebruik een integrale aanpak -\> Begeleidersvaardigheden bij het zoeken naar oplossingen Reparatiereflex & de dramadriehoek, Geef structuur aan de oplossingen,\ Bevorder de motivatie van de belanghebbende,\ Onthoudt enkele vuistregels bij het adviseren van oplossingen -\> Enkele vuistregels bij het adviseren van oplossingen -\> De reparatiereflex De dramadriehoek ---------------- -\> Slachtoffer - Reageert hulpeloos, Vindt zichzelf minderwaardig, - Heeft het gevoel dat alles hem overkomt, Eigen kracht wordt niet (h)erkend, - Legt de verantwoordelijkheid van de situatie buiten zichzelf -\> Redder - Neemt alle verantwoordelijkheid op zich, Veel goeie bedoelingen, - Door verantwoordelijkheid op te eisen krijgt het slachtoffer geen ruimte om te - groeien/leren/ontwikkelen/presteren, Resultaat is een ongelijkwaardige relatie -\> Aanklager - Wijst de schuldige aan, Neemt ook geen verantwoordelijkheid op, - Richt zich op anderen, Op een bekritiserende manier - Schuift de \"schuld\" in de schoenen van een ander Plannen en acties uitvoeren en bijstellen. ------------------------------------------ -\> Focus op de regie bij de belanghebbende - Perspectief vanuit de belanghebbende die verdere stappen zal zetten! - De acties worden aanzien als 'kleine experimenten' - Acties worden -- indien nodig - bijgesteld in overleg. - Soms dienen we hiertoe terug het cyclisch werkproces door te nemen. -\> Hoe kunnen we bevorderen dat deze acties van de Belanghebbenden slagen? - Verhelderen van de doelstellingen en omzetten in concrete operationele doelen (SMART) en volgende concrete vaardigheden en acties: SMART Doelstellingen -------------------- -\> WAAROM? - Vooraf concretiseren opdat de realisatie optimale slaagkansen heeft.\ Belangrijk in functie van het evalueren van het resultaat. -\> HOE? - Je bepaalt eerst algemene doelen - Je splitst de algemene doelen in afgebakende deeldoelstellingen die operationeel worden omschreven. - Je toetst deze formulering af aan de 5 SMART componenten:\ S / Specifiek, M / Meetbaar, A / Acceptabel, R/ Realistisch, T/ Tijdsgebonden -\> Acties van de belanghebbende coachen - Focus komt hier terug op het bevorderen van de zelfredzaamheid en het behouden van de eigen regie van de belanghebbenden. - 'Coachen' focust op actiegerichte strategieën van concrete stappen om doelen te bereiken. 'Inspirerend coachen' postgraduaat opleiding Arteveldehogeschool. -\> Bij de voorbereiding van een actie van de belanghebbende - Gebruik tegenwoordige tijd. Actief formuleren, - Eventueel vooraf oefenen in rollenspel, Bemoedigen... -\> Na de uitvoering - Contact houden met ondersteunende kleine acties (WA, SMS, berichtjes) - Constructief confronteren bij discrepanties tussen wensen en uitvoering -\> Grenzen stellen - Wanneer relevant: Tijdsbegrenzing, Privacy SOW, Emotionele grenzen,... - Opgelet voor valkuil dramadriehoek Evalueren en of afsluiten ------------------------- -\> Hoe & waarom evalueren? - Behalve de evidente vraag of het probleem opgelost is ook kijken naar... - In functie van bijstellen van het beeld, de afwegingen en inzetten van nieuwe acties, - In functie van het afbouwen of beëindigen van de hulpverleningsrelatie -\> Wanneer sluiten we het traject af? - Afbouw\ De samenwerkingsrelatie afsluiten kan emotionele gevoelens oproepen Belanghebbende dient daarop voorbereid.\ Bij een langdurige werkrelatie bouwt men bij voorkeur frequentie geleidelijk af. Focus op consolideren van zelfoplossend vermogen. - Afsluiten\ Wanneer het oplossingsgericht vermogen van de belanghebbende en zijn omgeving verduurzaamd is. Bij voorkeur in gezamenlijk overleg. -\> Opvolging? - In een opvolgings afspraak gaat men na of de belanghebbende terug regie heeft op het zelfoplossend vermogen. Is de 'oplossing' duurzaam? -\> "Leren leven met" - In vele gevallen kan het probleem niet -- meer -- opgelost worden en dient de belanghebbende te 'leren leven met'. -\> Belang van -- blijvende - leun- en steuncontacten. - Om verdere achteruitgang te voorkomen (sociaal isolement, escalatie problemen) Ouderen en methodiek programmeren ================================= Wie zijn die 'ouderen' ---------------------- -\> Vergrijzing\ grotere groep gepensioneerden dan kinderen in school -\> Verwitting\ grotere groep van gepensioneerde met levende ouders -\> Ouderen als benaming voor deze doelgroep -\> De sociaal werker dient deze terminologie correct te hanteren.\ -\> Verkennen de betekenis en de impact van deze termen! Healthy ageing -------------- Gezond ouder worden is het proces van het ontwikkelen en beheren van het functionele vermogen dat welzijn op oudere leeftijd mogelijk maakt,\ focus op veerkracht en zelfregie Beeldvorming over ouderen ------------------------- Enorm veel stereotypes en overgeneralisaties maar ouderen zijn zeker geen homogene groep kan werken als self fulfilling prophecy (waar maken wat je denkt) Levensloop Organisatie ---------------------- -------------- ------------------------- ------------------------- ---------------------- --------------------------- -------- **Leeftijd** **Leeftijd segregatie** **Leeftijd Integratie** **Oud** Rusten Zorg geven en ontvangen Leren en onderwijzen Werken / actief bijdragen Rusten **Normaal** Werken **Jong** Leren -------------- ------------------------- ------------------------- ---------------------- --------------------------- -------- Mogelijke rollen van ouderen ---------------------------- -\> Familierollen: Partnerrol, Ouderrol, Grootouderrol, Sandwichgeneratie -\> Maatschappelijke participatierollen: Arbeidsparticipatie, Politieke participatie -\> Rollen met betrekking tot vrijetijdsbesteding: Student of cursist -\> Vrijwilligerswerk, 'Gepensioneerde' -\> Activiteitstheorie:\ Aannemen of versterken van nieuwe rollen. -\> Disengagementtheorie:\ Ouderen bouwen activiteiten af als zachte overgang naar de dood -\> Continuïteitstheorie:\ Huidige activiteiten in verlengde van vroegere activiteiten (flexijob) Methodisch en professioneel aan de slag met ouderen --------------------------------------------------- -\> Planmatig handelen (cyclisch werkproces), -\> Evidence based handelen,\ -\> Persoons- en netwerkgericht, -\> Van theorieën naar methoden en technieken -\> Waarom planmatig concept? Doordacht en onderbouwd, Soort professionele checklist Is niet in tegenspraak met cyclisch werkproces -\> De 8 fasen van het programmeren Oriëntering programma ideeën, Analysefase beginsituatie, Operationalisering, Programma ontwerp, Concrete voorbereiding, Uitvoering, Evaluatie, Nazorg