Water Pollution and Management - Exam Paper Dec 2024 PDF

Π ΡΟ Γ ΡΑ ΜΜΑ ΜΕ ΤΑ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ω Ν Σ Π ΟΥΔΩ Ν Ι ΑΤ ΡΙ Κ Η Σ Σ Χ ΟΛ Η Σ «Π εριβάλλον και Υγεία. Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην Υγεία» Ρύπανση Υδάτων/Διαχείριση Υδάτινων Π όρων 18 Δεκεμβρίου 2024...

Π ΡΟ Γ ΡΑ ΜΜΑ ΜΕ ΤΑ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ω Ν Σ Π ΟΥΔΩ Ν Ι ΑΤ ΡΙ Κ Η Σ Σ Χ ΟΛ Η Σ «Π εριβάλλον και Υγεία. Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην Υγεία» Ρύπανση Υδάτων/Διαχείριση Υδάτινων Π όρων 18 Δεκεμβρίου 2024 Ε υαγγελία Σ τρογγυλούδη ([email protected]) Α 7.Ρύπανση Υ δάτω ν  Σχετιζόμαστε με το νερό-το χρειαζόμαστε για να επιβιώ σουμε Στο σώ μα μαςχρησιμοποιείταιπχ: για να μαςδροσίζει(εξισορροπείτη θερμοκρασία του σώματοςγύρω στους37 °C) σαν μέσο αποβολήςτωναποβλήτων σαν αγωγόςτωννευρικώνπαλμών ωςσυστατικό στην πέψη τωντροφών σαν διαλύτηςστονοποίο λαμβάνουνχώρα ζωτικέςχημικέςαντιδράσεις Το νερό που χρησιμοπούμε για οικιακή χρήση πρέπεινα είναιΠ ΕΝ ΤΑ Κ ΑΘ Α ΡΟ , απαλλαγμένο από ρύπους, ω στόσο η ρύπανση του νερού είναι πολύ σημαντικό πρόβλημα σεπολλέςχώ ρες. Σύμφω να με τον πάγκόσμιο οργανισμό υγείας περίπου 1.7 εκατομμύρια άνθρω ποι χάνουν τη ζω ή τους/έτος λόγω της χρήσης μη ασφαλούς πόσιμου νερού, αποχεύτευσηςκαιυγιεινής(WHO, 2002)  Φ Υ ΣΙΚ Α Χ Α ΡΑ Κ ΤΗ ΡΙΣΤΙΚ Α ΤΟ Υ Ν ΕΡΟ Υ σε ένα υδάτινο σώ μα Θ ολερότητα και αιω ρούμενα σω ματίδια (μέρος τους καιοργανισμοί): μείωση: διαπερατότητας φωτός – φωτοσύνθεσης - ανάπτυξης φυτών - καθίζηση στο επιφανειακό ίζημα (blanketing effect στουςοργανισμούςπου ζουν στο ίζημα ή στα φυτά του πυθμένα) Ταχύτητα ροής-στροβιλισμός(ροή ποταμού & θαλάσσια ρεύματα) Θ ερμοκρασία –όλοιοιοργανισμοίέχουν ένα βέλτιστο εύρος διαβίωσης καιανοχήςπου καθορίζειτην κατανομή/διασπορά τουςενώ μετην αύξηση τηςθερμοκρασίαςτου νερού μειώνεταιη διαλυτότητα του οξυγόνου  Χ Η Μ ΙΚ Α Χ Α ΡΑ Κ ΤΗ ΡΙΣΤΙΚ Α ΤΟ Υ Ν ΕΡΟ Υ σε ένα υδάτινο σώ μα Διαλυμένα αέρια στη βροχή καθώς διατρέχει τον αέρα (οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα) καιαπό τηνανταλλαγή από την ατμόσφαιρα ως πολύ καλός διαλύτης δεν είναι περιέργο ότι υπάρχουν πολλές οργανικές και ανόργανες χημικές ουσίες σε αυτό από: την απόπλυση τω ν εδαφώ ν από τη βροχή καιαπό τη διάβρω ση Α Λ ΑΤΟ ΤΗ ΤΑ : είναι η συγκέντρωση διαλυτών αλάτων, αν και συνήθωςαναφερόμαστε στο NaCl, από την απόπλυση των εδαφών και τη διάβρωση των πετρωμάτων. Σε κάποια υπόγεια ύδατα υπάρχειφυσικόςεμπλουτισμόςσε μεταλλικά στοιχεία εξαιτίαςτης γεωλογίαςτηςπεριοχής. ΣΚ Λ Η ΡΟ ΤΗ ΤΑ : οφείλεται κυρίως στην παρουσία ιόντων ασβεστίου, μαγνησίου και σιδήρου (πχ από τη διάβρωση ασβεστολιθικών πετρωμάτων – το 70% των ιόντων αφορά το ασβέστιο καιτο μαγνήσιο) Η ρύπανση υφίσταται όταν από τις ανθρώ πινες δραστηριότητες προκαλείται αύξηση της συγκέντρω σης μίας ουσίας ή ενέργειας στο νερό, το ίζημα ή τους οργανισμούς, πάνω από τα φυσικά επίπεδα αναφοράς της περιοχής καιγια τουςσυγκεκριμένουςοργανισμούς.  ο όρος ρύποςχρησιμοποιείταιγια τα χημικά που βρίσκονταιστο περιβάλλον καιξεπερνούν τα επίπεδα βάσης (background levels) και μπορούν να προκαλέσουνβλάβη (αλλαγές στη φυσιολογία ενός οργανισμού ή μείω ση του πληθυσμού σε μια περιοχή) αν μια χημική ουσία είναιρύποςεξαρτάται από τα επίπεδά της στο περιβάλλον, στον οργανισμό που μας ενδιαφέρεικαι αν ο οργανισμός βλάπτεται για τις ενώ σεις που είναιανθρω πογενούς προέλευσης τα πράγματα είναιαπλά:δεν πρέπεινα τις ανιχνεύουμε καθόλου (όρια στο περιβάλλον κάτω από τα αναλυτικά όρια ανίχνευσης) καθώ ς αυτές οιενώ σεις δεν υπάρχουν κανονικά στο περιβάλλον καιαν ανιχνεύονται έχουν απελευθερω θείαπό ανθρω πογενείς δραστηριότητες κατηγορίες χημικώ ν ρύπω ν  Ο ιχημικοίρύποιδιαχέονταικαιμεταφέρονταιστη συνέχεια μετο νερό σεμεγάλεςαποστάσειςαπό το σημείο απόχυσήςτους. Έ τσιουσιαστικά η ρύπανση δεν έχεισύνορα καιεξαπλώ νεταισε όλο τον πλανήτη Ο ιρύποιυφίστανται μεταβολέςμέσα στο νερό, ορισμένοιδιασπώ νταισε απλούστερεςενώ σεις, άλλοι παραμένουναμετάβλητοιγια πολύ χρόνο.  κατηγορίες ρύπω ν Α )Ανόργανα ιόντα Α 1) μέταλλα,αλκάλια καιαλκαλικέςγαίες,στοιχεία μεταπτώ σεω ς (αν καισυνήθω ς τα θεω ρούμε ρύπους,είναιφυσικό συστατικό του περιβάλλοντος- φυσικόςεμπλουτισμός) βαρέα μέταλλα -πάνω από πενταπλάσια πυκνότητα από το νερό (>5.0 g cm-3) απαραίτητα και μη απαραίτητα μέταλλα (έχουν ή δεν έχουν ρόλο στον μεταβολισμό)  κατηγορίες ρύπω ν Α 2)ανιόντα,κυρίω ς Ν καιΡ (δεν είναι τοξικά ω στόσο,όταν καταλήγουν σε υδατικούς αποδέκτες, σε μεγάλες ποσότητες δημιουργούν προβλήματα ευτροφισμού πχ αζω τούχα καιφω σφορούχα λιπάσματα) http://www.oceanhealthindex.org/Components/Nutrient_Pollution/ Θ ΡΕΠ ΤΙΚ Α Α Λ ΑΤΑ –Φ Υ ΤΙΚ Ο ΙΟ ΡΓΑ Ν ΙΣΜ Ο Ι: νιτρικά καιφω σφορικά Αν το νερό περιέχειχαμηλά επίπεδα θρεπτικών αλάτων που χρησιμοποιούν οιφυτικοί οργανισμοί,λέμε ότι το υδάτινο περιβάλλον είναι ολιγοτροφικό. Α υτό μπορεί να συμβείόταν τα φυσικά καιχημικά χαρακτηριστικά των εδαφών μέσα από τα οποία περνά το νερό,είναιτέτοια που τα θρεπτικά είτε είναιλιγοστά είτε δεν μπορούν να διαλυτοποιηθούναπό το χώμα καιτα πετρώματα. Το αντίθετο συμβαίνειόταν τα επίπεδα των θρεπτικών είναιυψηλά στο νερό καιτότε λέμεότιτο περιβάλλον είναιεύτροφο: η βαθμιαία αύξηση των θρεπτικών αλάτων σε μια υδατική μάζα λέγεταιευτροφισμός. ευτροφισμός  Β)Ο ργανικοίρύποι κατηγορίες ρύπω ν οιοργανικές ενώ σεις έχουν μικρή πολικότητα καιγια αυτό μικρή υδατοδιαλυτότητα, σε αντίθεση με τις πολικές ενώ σεις που είναιυδατοδιαλυτές καθώ ς τα φορτία τους έλκονταιαπό τα αντίθετα φορτία του δίπολου του νερού Β1)Υδρογονάνθρακες (κύριες πηγές τους οιαποθέσεις πετρελαίου καιφυσικού αερίου) Β1α)κορεσμένοικαιακόρεστοιμη αρω ματικοί Β1β)αρω ματικοί (οιπολυλυκλικοίαρω ματικοίυδρογονάνθρακες –PAHs- σχηματίζονται καικατά την ατελή καύση οργανικώ ν υλικώ ν-καύσιμα,δάση καιστον καπνό τω ν τσιγάρω ν) Β2)Π ολυχλω ριω μένα διφαινύλια (PCBs) (Aroclor, Clophen, είναιδιηλεκτρικά υγρά, λιπαντικά,plasticizer) Β3) Polychlorinated benzodioxins (PCDDs) ω ς παραπροϊόντα, δεν συντίθενταιαπό σκοπού Β4) Polychlorinated dibenzofurans (PCDFs), ω ς παραπροϊόντα, δεν συντίθενταιαπό σκοπού Β5) Polybrominated diphenyl (PBBs), fire retardants Β6) Organochlorine insecticides (DDT) Β7) Organophosphorous insecticides (OPs), στο 2ο Π αγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν ω ς νευροτοξίνες Β8) Carbamate insecticides παράγω γο τω ν OΡs Β9) ……. Β14)Chlorophenols (PCPs), παρασκευή χαρτόμαζας Β15) Β16)Φ αρμακευτικά προϊόντα (υπόλοιπα φαρμάκω ν από οικιακά λύματα αλλά καιαπό κτηνοτροφικές μονάδες καιιχθυοκαλλιέργειες που χρησιμοποιούν αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα)  κατηγορίες ρύπω ν Γ)Ο ργανομεταλλικές ενώ σεις Γ1)οργανοκασσιτερικές ενώ σεις (tributyl tin-TBT, ενοχοποιούνταιγια την πρόκληση imposex - εμφάνιση αρσενικώ ν γενητικώ ν οργάνω ν σε θηλυκά άτομα) Γ2)διμέθυλ- καιμέθυλ-Hg ‘ασθένεια Minamata’ μεταλλικός υδράργυρος ελευθερω νόταν στις ακτές από τα απόβλητα εργοστασίου επεξεργασίας χάρτου μεθυλίω ση μέσω βακτηρίω ν του ιζήματος είσοδος στην τροφική αλυσίδα υψηλές συγκεντρώ σεις στα ψάρια που Boulajfene et al, 2015. Biomonitoring of the ήταν καιη κύρια τροφή του τοπικού environmental contamination by organotins in the Gulf πληθυσμού of Tunis: occurrence of imposex in Stramonita haemastoma (Linnaeus, 1767)  κατηγορίες ρύπω ν Δ)ραδιοϊσότοπα φυσική ραδιενέργεια από κοσμική ακτινοβολία καιφυσική διάσπαση τω ν ραδιενεργώ ν ισοτόπω ν ενώ η τοπική γεω λογία επηρεάζειτη συνολική ραδιενέργεια βάσης (radiation background level) σε μια περιοχή χρόνος ημιζω ήςτω ν ισοτόπω ν (η διάσπαση μειώ νεταιεκθετικά) π.χ.32Ρ έχειχρόνο ημιζω ής 14 μέρες και διασπάταισε 32S (όχιραδιενεργό,σταθερό),αφού περάσουν 10 ‘ημιζω ές’(140 ημέρες για το 32Ρ) η ραδιενέργεια ενός ισοτόπου φθάνειτα ‘επίπεδα βάσης’(radiation background levels) η βιοχημεία του ραδιενεργού στοιχείου Π ΕΡΙΒΑ Λ ΛΟ Ν ΤΙΚ Η Α Κ ΤΙΝ Ο ΒΟΛ ΙΑ π.χ.90Sr ακολουθείτις ίδιες οδούς με το Ca στον είναιφυσική καιανθρω πογενής άνθρω πο καιυπάρχουν ίχνη αυτού του στοιχείου στα οστά μετά τις δοκιμές στην ατμόσφαιρα σε κανονικές συνθήκες, το 80% της ατομικώ ν βομβώ ν τις δεκαετίες ’50 - ’60 ραδιενέργειας στην οποία εκτείθενται οι άνθρω ποι είναι φυσική και το υπόλοιπο είναιαπό ιατρική έκθεση  κατηγορίες ρύπω ν Ε)αέριοιρύποι το όζον (Ο 3) καιτα οξείδια άνθρακα,αζώ του καιθείου μείω ση του Ο 3 στα ανώ τερα στρώ ματα της ατμόσφαιρας από την διασπαστική ικανότητα τω ν chlorofluorocarbons (CFCs) (αεροζόλ,ψυκτικά υγρά στα οικιακά ψυγεία) το στρώ μα του Ο 3 στην στρατόσφαιρα απορροφά την υπεριώ δη ακτινοβολία καιέχειπροστατευτική δράση αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε κατά 10% τα τελευταία 40 χρόνια (καύσεις πετρελαίου-κάρβουνου καιμείω ση δασώ ν) άνοδος θερμοκρασίας του πλανήτη -επίδραση στο παγκόσμιο κλίμα  κατηγορίες ρύπανσης Ανάλογα με τον αποδέκτη: ατμοσφαιρική εδαφώ ν υδάτω ν (θάλασσας,υπογείω ν καιεπιφανειακώ ν γλυκώ ν νερώ ν)  κατηγορίες ρύπανσης Ανάλογα με τον ρύπο: 1. Φ υσική ρύπανση (ραδιενεργός ακτινοβολία,θερμική ρύπανση, θόρυβος καιδονήσεις χαμηλής συχνότητας) 2. Χ ημική ρύπανση (πετρελαιοειδή,βαρέα μέταλλα, απορρυπαντικά,εντομοκτόνα,οργανικές συνθετικές ενώ σεις, στερεά σω ματίδια), 3. Ο ργανική ρύπανση /ευτροφισμός(οργανικές ουσίες φυσικής προέλευσης,λύματα,… ), 4. Βιολογική ρύπανση (μικροβιακή μόλυνση,μεταβολή βιοκοινω νιώ ν με την εισαγω γή ξένω ν φυτικώ ν καιζω ικώ ν ειδώ ν), 5. Α ισθητική ρύπανση (σκουπίδια,υποβάθμιση τοπίω ν και περιοχώ ν από άναρχη δόμηση,εγκατάσταση βιομηχανιώ ν σε παρθένους βιότοπους ή ελάχιστα επηρεασμένους από τον άνθρω πο).  οδοίεισόδου ρύπω ν (ή εν δυνάμειρύπω ν)στα υδάτινα οικοσυστήματα (ω ς αποτέλεσμα ανθρω πογενώ ν δραστηριοτήτω ν) ατυχήματα (πχ σεδεξαμενόπλοια μεταφοράςπετρελαίου) η τύχη τω ν ρυπαντώ ν στο υδάτινο περιβάλλον απόρριψη λυμάτω ν (οικιακώ ν και βιομηχανικώ ν, βιολογικός καθαρισμός) υπεράκτιεςβιομηχανικέςδραστηριότητες,εξορύξεις(στη θάλασσα) δραστηριότητεςσεπαραποτάμιεςκαιπαραλίμνιεςπεριοχές από τιςεγκαταστάσειςπαραγω γήςτω ν ρυπαντώ ν απόπλυση εδαφώ ν με γεω ργικές καλλιέργειες (φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα,λιπάσματα) εκβαθύνσειςκαιμαζική παραγω γή στερεώ ν αδρανώ ν αποβλήτω ν (ω ς αποτέλεσμα φυσικώ ν διεργασιώ ν) διάβρω ση ηφαιστειακή δραστηριότητα (υπέργεια καιυποθαλάσσια) αναβλύσεις Η βάση ενός τροφικού συστήματος πχ σε ένα ποτάμι,είναιτα ανόργανα και οργανικά υλικά που περιέχει, τα οποία προκύπτουν από το ‘γεωλογικό περιβάλλον’ και από την αποικοδόμηση των οργανισμών που ζουν εκεί συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων της φωτοσύνθεσης των πρω τογενώ ν παραγω γώ ν (φυτά καιφύκη). Ν ΕΡΟ :ΤΟ Π ΕΡΙΒΑΛΛΟ Ν Μ ΕΣΟ ΤΗ Σ ΖΩ Η Σ Ο ι πρωτογενείς παραγωγοί καταναλώνονται από τους φυτοφάγους οργανισμούς (πρω τογενείς καταναλω τές) οι οποίοι καταναλώνται από τους σαρκοφάγους (δευτερογενείς καταναλω τές). Η αλληλεξάρτηση των οργανισμών δημιουργείτο τροφικό πλέγμα μέσα στο οποίο υπάρχουν πολλές τροφικέςαλυσίδεςοιοποίεςσυνδέονταιμέσω διαφορετικών ειδών που έχουν τη σχέση Θ Η ΡΕΥ ΤΗ -Θ Η ΡΑ Μ ΑΤΟ Σ Ο ι σαπροφάγοι οργανισμοί του πυθμένα (scavengers) ζουν τρώγοντας τα οργανικά υπολείμματα και νεκρούς οργανισμούς ενώ για τα υπόλοιπα αναλαμβάνουν οιαποσυνθέτεςοργανισμοί(decomposers), κυρίωςβακτήρια και μύκητες,ελευθερώνοντας θρεπτικά άλατα τα οποία μπορούν να προσληφθούν από τα φυτά. Μ έσω αυτής της κυκλικής κίνησης τω ν θρεπτικώ ν υλικώ ν, το υδατικό περιβάλλον επιτυγχάνει μια οικολογική ισορροπία εργαλεία μελέτης μέτρηση του ρύπου στους οργανισμούς καιστο περιβάλλον (νερό,ίζημα) οργανισμοίδείκτες Χημική παρακολούθηση συγκεντρώ σεις τω ν ρύπω ν στους οργανισμούς εκτίμηση του βιοδιαθέσιμου τμήματος τω ν ρύπω ν στο περιβάλλον Βιολογική παρακολούθηση επιδράσεις τω ν ρύπω ν στους οργανισμούς (biomarkers) έγκαιρη προειδοποίηση περιβαλλοντικής διαταραχής παραδείγματα βιομεγέθυνσης κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας (ή στο τροφικό πλέγμα) Α )ο υδράργυρος(Hg) Β)τα εντομοκτόνα (πχ DDT) Γ) PCBs (διηλεκτρικά υγρά,λιπαντικά,..) ? Hg  DDT http://www.buzzle.com/articles/understa nding-the-process-of-biological- magnification.html PCBs http://worldoceanreview.com/en/wor-1/pollution/organic-pollutants/  απόκριση διαφορετικώ ν επιπέδω ν οργάνω σης οικοσυστήματα σύνθεση βιοκοινω νίας αλλαγές στον πληθυσμό αντίδραση ολόκληρου του οργανισμού φυσιολογικές αλλαγές βιοχημικές αλλαγές ρυπαντής αυξημένος χρόνος απόκρισης αυξημένη δυσκολία σύνδεσης με συγκεκριμένα χημικά αυξημένη σημασία  Water Framework Directive 2000/60/EC Ο δηγία-Π λαίσιο για τα Ν ερά αφορά στην ολοκληρω μένη διαχείριση των εσω τερικώ ν επιφανειακώ ν νερώ ν (ποταμοί,λίμνες) υπόγειω ν νερώ ν μεταβατικώ ν οικοσυστημάτω ν (δέλτα,εκβολές ποταμώ ν, λιμνοθάλασσες) παράκτιω ν οικοσυστημάτω ν βασικοίστόχοι προστασία και ορθολογική διαχείριση καιαξιοποίηση των υδάτινω ν πόρω ν λήψη μέτρω ν για την προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων - αποτροπή περαιτέρω υποβάθμισης την επίτευξη ή/καιδιατήρηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασηςόλων των υδατικών πόρων  Marine Strategy Framework Directive 2008/56/EC Ο δηγία-Π λαίσιο για τη Θ αλάσσια Στρατηγική αφορά στην προστασία τω ν Θ αλασσώ ν Βόρεια Βαλτική Μ αύρη Μ εσόγειος βασικοίστόχοι προαγω γή της αειφόρου χρήσηςτων θαλασσών διατήρηση τω ν θαλάσσιω ν οικοσυστημάτω ν προστασία τω ν βασικώ ν πόρω ν από τους οποίους εξαρτώ νται οικοινω νικές καιοικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονταιμε τη θάλασσα (ιχθυοπαραγω γή,τουρισμός). λήψη μέτρω ν για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων - αποτροπή περαιτέρω υποβάθμισης την επίτευξη ή/καιδιατήρηση τηςκαλής περιβαλλοντικής κατάστασης Α 7.Διαχείριση Υδάτινω ν Π όρω ν http://www.right2water.eu/el/news/fighting-public-water-peer-reviewed-analysis- right2water-european-citizens%E2%80%99-initiative  Το νερό,στον κόσμο τω ν χημικώ ν ενώ σεω ν,έχειαπλό όνομα …καιταξιδεύει συνεχώ ς...  Ο ΥΔΡΟ ΛΟ ΓΙΚ Ο Σ Κ Υ Κ ΛΟ Σ Ο ιμηχανισμοίτου υδρολογικού κύκλου είναιπολύπλοκοιόχι μόνο από τα χαρακτηριστικά τω ν διεπαφώ ν αέρα-νερού-ξηράς μέσω τω ν οποίω ν λειτουργεί ο κύκλος αλλά επίσης και από κλιματικούς παράγοντες οι οποίοι ποικίλουν τόσο με τον χρόνο όσο καιμετον χώ ρο. Α πλοποιημένη γραφική απεικόνιση του υδρολογικού κύκλου (www.usgs.gov).  Δηλαδή το Ό χι,γιατίείναιένας νερό δεν ανανεώσιμος πόρος τελειώνει ποτέ; Ό μωςο ρυθμός κατανάλωσηςτου νερού είναιυψηλότεροςαπό το μέσο ρυθμό “αναγέννησης” του σε πολλές περιοχές του πλανήτη η ανθρώ πινη χρήση του νερού υπερβαίνει την ετήσια μέση αναπλήρω ση του γλυκού νερού Ζώ νες του υπόγειου νερού.  ποιός επηρεάζειτην κατάσταση του υδάτινου περιβάλλοντος Ο ικλιματολογικές συνθήκες η χρήση τω ν υδάτινω ν πόρω ν καιτω ν υδατικώ ν οικοσυστημάτω ν από τον άνθρω πο εφαρμογή πολιτικώ ν που ανταποκρίνονται στα περιβαλλοντικά προβλήματα, ευνοούν την ανθρώπινη υγεία, την κοινω νικο-οικονομική ανάπτυξη και την βιω σιμότητα του υδάτινου περιβάλλοντος  Α λλαγές στον κύκλο του νερού Π Α ΡΟ Υ ΣΑ Κ ΑΤΑ ΣΤΑ ΣΗ Μ ε την θέρμανση του πλανήτη,αυξάνεταιη εξάτμιση τόσο από τη στεριά όσο καιαπό τη θάλασσα. Α υτό έχεισαν αποτέλεσμα να αυξάνεταιη ποσότητα τω ν ατμώ ν του νερού στην ατμόσφαιρα καιακολούθω ς αυξάνονταιοιπιθανότηες βροχόπτω σης. Επίσης χάνεταικαιη υγρασία του εδάφους η οποία είναιζω τικής σημασίας για την ανάπτυξη τω ν φυτώ ν. Α υτές οιδυο φυσικές διαδικασίες προκαλούν μόνιμες αλλαγές στον καιρό καιτο κλίμα: αύξηση στη συχνότητα καιένταση τω ν μεγάλω ν βροχοπτώ σεω ν. Συγχρόνω ς η κλιματική αλλαγή αυξάνειτον κίνδυνο ξηρασίας σε κάποιες περιοχές λόγω έλλειψης βροχοπτώ σεω ν κυρίω ς κατά τους ξηρούς μήνες του έτους,παρόλο που μπορεί σε αυτές τις περιοχές να παρατηρούνταιέντονες βροχοπτώ σεις σε άλλες περιόδους του έτους,όμω ς σε τόσο μεγάλες ποσότητες ώ στε να γίνεταιπεριορισμένη διείσδυση του νερού στο έδαφος. Επίσης η χιονόπτω ση κατά τους χειμερινούς μήνες είναιλιγότερο συχνή, με αποτέλεσμα το χιόνινα μην καλύπτειτην επιφάνεια του εδάφους σε πολλές περιοχές. Στο παρελθόν,το λιώ σιμο του χιονιού την άνοιξη,προμήθευε νερό τον άνθρω πο καιτη φύση ενώ τώ ρα δεν είναιδιαθέσιμο αυτό το νερό σε πολλές περιοχές.  Α λλαγές στον κύκλο του νερού Α Π Ο Ψ Η (Π ΙΘ Α Ν Α ΣΕΝ Α ΡΙΑ ) Ο ιισχυρές βροχοπτώ σεις προβλέπεταινα ενταθούν καινα είναισυχνότερες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι πιθανότητες για πλημμύρες να εντείνονται. Επίσης αυξάνονται και οι πιθανότητες για ξηρασίες, συχνότερα και για μεγαλύτερεςπεριόδους. Η κάλυψη μεχιόνι,θα συνεχίσεινα μειώ νεται, κυρίω ςστο βόρειο ημισφαίριο, με πρώ ιμο λιώ σιμο τω ν πάγω ν κατά την άνοιξη, με πιθανά μικρότερους όγκουςνερού διαθέσιμουςγια τα ποτάμια καιτουςχείμαρους. Χ ΡΗ ΣΗ ΤΩ Ν ΥΔΑΤΙΝ Ω Ν Π Ο ΡΩ Ν Το νερό είναιχρήσιμο στη γεωργία Ο ιαγροτικές καλλιέργειες αποτελούν τον κυριότερο καταναλω τή νερού στη χώ ρα μας (ποσοστό 84% στις καταναλω τικές χρήσεις). αρδευόμενη γεω ργική γη στην Ελλάδα το 40% αρδεύεται από τα συλλογικά εγγειοβελτιω τικά έργα από αυτά το 35–40% μεεπιφανειακέςμεθόδους, το 50–55% μεσυστήματα καταιονισμού,και το 10% με στάγδην άρδευση καιλοιπά συστήματα μικροαρδεύσεω ν το υπόλοιπο 60% τω ν αρδευόμενω ν εκτάσεω ν της χώ ραςαρδεύεταιαπό ιδιω τικά αρδευτικά έργα Υ Π ΕΡΑ Ν ΤΛ Η ΣΗ Ν ΕΡΟ Υ –Μ ΕΤΡΑ Α Ν ΤΙΜ ΕΤΩ Π ΙΣΗ Σ Γενικά,η κατανάλωση του αρδευτικού νερού σήμερα στην Ελλάδα,σε σχέση με τις ανάγκες, μπορείνα θεωρηθείκαιως υπεράντληση,αφού σπαταλάταιμέχρικαι40% περισσότερο νερό από αυτό που απαιτείται. Για παράδειγμα,το πρωτεύον καιδευτερεύον επιφανειακό αρδευτικό δίκτυο πολλών έργων έχειαπώ λειες κατά τη μεταφορά καιδιανομή του νερού που φτάνουν καιτο 30%. Σε εθνικό επίπεδο,οικονομία στο νερό άρδευσης μπορείνα απελευθερώσεισημαντικές ποσότητες νερού για άλλες χρήσεις. Η χρήση προηγμένω ν τεχνολογιώ ν άρδευσης,η ανακύκλω ση νερού καιη μείω ση τω ν απω λειώ ν στην αποθήκευση,μεταφορά καιεφαρμογή του νερού,αποτελούν σημαντικά στοιχεία αντιμετώ πισης της όλο καιαυξανόμενης ανάγκης νερού. Σημαντικά στοιχεία επίσης αποτελούν,ο περιορισμός του χρόνου άρδευσης στο 14ωρο μεταξύ 18.00 και08.00 καιο συνεχής έλεγχος στην άντληση από γεωτρήσεις,ώστε να μην υπάρξειμεγάλος υποβιβασμός στον υπόγειο υδροφορέα,γεγονός που θα προκαλέσει,πέραν των άλλων,καικαταστροφή της ίδιας της γεώτρησης. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ (Πηγή:http://europa.eu.int/scadplus/leg/el/lvb/l60023.htm) Σε πολλές περιοχές,οιγεω ργικές δραστηριότητες που συναρτώνταιμε τη διαχείριση του νερού,έχουν ήδη προξενήσεισημαντικές,δύσκολα επανορθώσιμες καισυχνά ανεπανόρθωτες βλάβες στουςυδροφορείς. Π οσοτική υποβάθμιση από υπερεκμετάλλευση: Π ρόκειταιγια μεγάλης κλίμακας ταπείνωση της στάθμης των υδροφορέων,που προκλήθηκε από υπεράντληση καιπέρα από την μείω ση τω ν διαθέσιμω ν αποθεμάτω ν καιτην επιβάρυνση του ενεργειακού καιοικονομικού ισοζυγίου, είχε καιάλλες παράπλευρες συνέπειες,όπως τις καθιζήσεις εδαφώ ν. Π οιοτική υποβάθμιση από υπερεκμετάλλευση: Π ρόκειταιγια ποιοτική καταστροφή μεγάλων τμημάτων παράκτιων υδροφορέων λόγω εισχώ ρησης θαλασσινού νερού στην ξηρά (υφαλμύριση). Π οιοτική υποβάθμιση από ρύπανση: Π ρόκειταιγια εκτεταμένη διάσπαρτη ρύπανση από τη χρήση λιπασμάτω ν και φυτοφαρμάκω ν. Π αραδοσιακά,τα υπόγεια νερά στη χώρα μας ήταν τα πλέον κατάλληλα για ύδρευση λόγω της πολύ καλής ποιοτικής κατάστασής τους.Σήμερα αυτό έχειαντιστραφεί,εξαίρεση αποτελούν οιορεινοίυδροφορείς, σε περιοχές που δεν υπάρχουν γεωργικές χρήσεις γης. Χ ΡΗ ΣΗ ΤΩ Ν ΥΔΑΤΙΝ Ω Ν Π Ο ΡΩ Ν Α λλά καιστη βιομηχανία επίσης.  Σε παγκόσμια κλίμακα,το μικρότερο ποσοστό νερού,έχειοικιακή καιδημοτική χρήση Ω στόσο μεγάλο ποσοστό του μικρού αυτού ποσοστού, πολλές φορές, ξοδεύεται,μάλλον,άσκοπα  η συζήτηση για το αστικό νερό καιτη βιω σιμότητα της διαχείρισής του, αφορά 3 άξονες: Ύ δρευση:Μ είω ση απω λειώ ν Μ είω ση ζήτησης Α ποχέτευση:Επαναχρησιμοποίηση νερού Εξόρυξη ουσιώ ν Ό μβρια:Χ ρήση νερού βροχής Μ είω ση απορροής (καιεισροής στα δίκτυα)  Ύ δρευση στην Ελλάδα ποσοτικά αντιστοιχείμόνο στο 12% περίπου τω ν συνολικώ ν καταναλω τικώ ν χρήσεω ν με υψηλές ποιοτικές απαιτήσεις παραδοσιακά, οι ανάγκες ύδρευσης καλύπτονταν κυρίως από υπόγεια νερά, πηγαία ή αντλούμενα μέσω γεωτρήσεων. Η υδροληψία από υπόγεια νερά είχε γενικά προτιμηθείεπειδή στις περισσότερες των περιπτώσεων απαιτούσε λιγότερο δαπανηρά έργα, ενώ παράλληλα η επεξεργασία του νερού ήταν απλούστερη (γινότανμόνοναπολύμανση). Ό μως,σε μεγάλα αστικά κέντρα, με πρώτη την Α θήνα,τα υπόγεια νερά δεν είναιαρκετά για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών,οπότε επιστρατεύονται τα επιφανειακά νερά, που όμως απαιτούν σημαντικά έργα ταμίευσης καιμεταφοράς. Στις σημερινές συνθήκες, η αύξηση των υδρευτικών αναγκών,η εξάντληση των υπόγειων αποθεμάτων λόγω υπερεκμετάλλευσης,αλλά καιη ποιοτική τους υποβάθμιση λόγω ρύπανσης, οδηγεί μονοσήμαντα στην αξιοποίηση των επιφανειακώννερώνγια την ύδρευση αστικώνσυγκροτημάτων.  σε τουριστικές περιοχές ιδιαίτερα στη νησιω τική Ελλάδα πρόβλεψη για αυξημένες απαιτήσεις σε νερό για ύδρευση λόγω της ανάγκης για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά καιτης αυξητικής τάσης στην προσέλκυση τουριστών. Δεν υπάρχει γενική ‘συνταγή’ για την επίλυση του υδρευτικού προβλήματοςαυτών των περιοχών,καθεμιά από τιςοποίεςπρέπεινα αναλύεταιξεχωριστά. Ο μόνος γενικός κανόνας είναιότιθα πρέπεινα εξετάζονταισε συνδυασμό όλες οιπροσφερόμενες εναλλακτικές πηγές υδροδότησης, τοπικά επιφανειακά καιυπόγεια νερά,μεταφορά νερού από άλλες περιοχές,επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένω ν λυμάτω ν καιαφαλάτω ση. Επιπλέον, η τουριστική ανάπτυξη θα πρέπει να προσαρμόζεται στους λιγοστούς υδατικούς πόρους στις άνυδρες περιοχές·πχ περιορισμόςφυτοκάλυψηςμεχλόη (γκαζόν)καιπισίνες  σε πολλές ημιαστικές περιοχές η υδρευτική κατανάλω ση είναι ιδιαίτερα υψηλή,δεδομένου ότιτο νερό της ύδρευσης χρησιμοποιείται καιγια την άρδευση κήπω ν. Είναιαντιοικονομικό καιαντι-περιβαλλοντικό να χρησιμοποιείταιδιυλισμένο νερό για άρδευση καινα δημιουργούνταικαινα συντηρούνταιδίκτυα πόσιμου νερού για να μεταφέρεταινερό για αρδευτική χρήση. στα αστικά κέντρα, η βελτίωση της ποιότητας ζωής προκρίνειδόμηση και δημιουργία κήπω ν. Α υτή η τάση επιφέρειαύξηση των υδατικών αναγκών,η οποία επιτείνεταιαπό το γεγονός ότιη φυτοκάλυψη τω ν κήπω ν είναικατά κανόνα απαιτητική σε νερό (πχ γκαζόν). η χρήση νερού δεύτερης ποιότηταςαπό αποθηκευμένα όμβρια,τοπικές γεω τρήσεις καιεπαναχρησιμοποιημένα λύματα αποτελείμια προφανή λύση για το πότισμα κήπων καιιδίως δημοτικώ ν πάρκω ν, καικυρίως όταν αυτά θα έπρεπε να παρουσιάζουν αυξητική τάση ως προς την έκτασή τους Η παλαιότητα πολλών από τα υδρευτικά δίκτυα διανομής καιη περιορισμένη επιτήρηση καισυντήρησή τους έχεισυχνά οδηγήσεισε μεγάλα ποσοστά διαρροώ ν  Α ποχέτευση καιεπεξεργασία λυμάτω ν Α πό τη δεκαετία του 1980 μέχρισήμερα,με την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου,τη δημιουργία καιδραστηριοποίηση των ΔΕΥΑ (αλλά καιτων μεγάλων οργανισμών ύδρευσης καιαποχέτευσης, ΕΥΔΑ Π καιΕΥΑΘ ),καιτην κοινοτική επιχορήγηση των συναφών έργων,υπήρξε θεαματική πρόοδος στη χώρα στο ζήτημα της αποχέτευσης καιεπεξεργασίας λυμάτων. ωστόσο πολλά αστικά υδατορεύματα, αποτελούσαν αποδέκτες ανεπεξέργαστω ν λυμάτω ν καισε πολλές περιπτώσεις εξακολουθούν βιομηχανικά απόβλητα (εξακολουθείνα υπάρχεισημαντική καθυστέρηση) Α παιτείταιενίσχυση των προσπαθειών προεπεξεργασίας (πριν τη διάθεση σε δίκτυα),παρακολούθησης και ελέγχου,καθώς καισυγκέντρωσης των παραγωγικών καιβιομηχανικών μονάδων σε βιομηχανικές περιοχές. Στα προβλήματα πρέπεινα προστεθούν οιμικροίοικισμοί(κάτω των 2000 κατοίκων), που ω ς τώ ρα δεν έχουν ενταχθείσε προγράμματα κατασκευής δικτύων αποχέτευσης και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων.  Αντιπλημμυρική προστασία καιδιαχείριση ομβρίω ν η αστικοποίηση δημιούργησε έντονα προβλήματα στα υδατορεύματα που ήταν οιφυσικοίαποδέκτες τω ν ομβρίω ν στις περισσότερες πόλεις δημιουργήθηκε πολύ πυκνή δόμηση με μειω μένους χώ ρους πρασίνου, με αποτέλεσμα να αυξηθούν κατακόρυφα οιαδιαπέρατες επιφάνειες και να μειω θούν οιχρόνοιαπορροής, πράγμα που οδήγησε σε πολλαπλασιασμό των πλημμυρικών παροχών το φυσικό υδρογραφικό δίκτυο δεν έγινε σεβαστό από το δημόσιο καιτους ιδιώτες,με αποτέλεσμα πολλά ρέματα να μετατραπούν σε οικοδομικά τετράγωνα ή οδικούς άξονες. Γενικά,η έμφαση δόθηκε στα οικοδομικά καιοδικά έργα,ενώ τα κονδύλια που διατέθηκαν για αντιπλημμυρικά έργα ήταν ασήμαντα.Π αράλληλα,τα ρέματα χρησιμοποιήθηκαν ω ς αποδέκτες κάθε τύπου υγρώ ν,αλλά καιστερεώ ν αποβλήτω ν. Μ έθοδοιΕλέγχου τηςΑ πορροής στην Π ηγή περιλαμβάνουν κατασκευή μόνιμω ν ή περιστασιακώ ν λεκανώ ν ανάσχεσης ενίσχυση της κατείσδυσης με μείω ση τω ν αδιαπέρατω ν επιφανειώ ν εφαρμογή μεθόδω ν αποθήκευσης καιανάσχεσης ομβρίω ν σε επίπεδο οικοδομής (μελέτη διαχείρισης ομβρίω ν ανά οικοδομή) Κ αιαν είναι αρκετά καθαρό μπορούμε να το χρησιμοποιή σουμε για τεχνητό εμπλουτισμό  ΔΙΑ Χ ΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝ Ω Ν Π Ο ΡΩ Ν (προσφορά καιζήτηση) αυξάνοντας την παροχή/προσφορά (πχ μέσω φραγμάτων μικρής κλίμακας, με τεχνητό εμπλουτισμό υπόγειων υδάτων μετη συγκομιδή βρόχινου νερού,.....?) μειώ νοντας τη ζήτηση/κατανάλω ση (μέσω τεχνολογικών βελτιώσεων και αυξημένης απόδοσης των δικτύων διάθεσης, αποτελεσματικότερη άρδευση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση του νερού από τις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων) μειώ νοντας τη ρύπανση (με την ενίσχυση της τεχνολογίας καιβελτιωμένων πρακτικών,με τον έλεγχο των ρύπων στην πηγή-καθαρή τεχνολογία,με την λειτουργία υψηλήςτεχνολογίαςμονάδων επεξεργασίαςλυμάτων) η αποκατάσταση στοιχίζειπερισσότερο από την πρόληψη  Π ΡΟ Κ Λ Η ΣΕΙΣ & ΔΥ Ν ΑΤΟ ΤΗ ΤΕΣ η παγκόσμια αύξηση παραγω γής τροφής για την εξάλειψη της πείνας από τον πλανήτη,απαιτείτην ανάπτυξη καλλιεργειώ ν με τη χρήση λιγότερου νερού MORE CROP PER DROP εξάλειψη τω ν ασθενειώ ν που μεταδίδονταιμέσω του νερού μετηνεξασφάλιση παροχής ασφαλούς νερού καιαποχέτευσης για όλους η διαχείριση τω ν υδάτινω ν πόρω ν με οικοσυστημική προσέγγιση προάγει‘υποχρεω τικά’ τη συνεργασία μεταξύ κρατώ ν και/ή περιοχώ ν