W10_Stres PDF - Podstawy psychologii

Podstawy psychologii Wykład Stres Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej  „Stres życia” – Hans Selye (1956) Wprowadzenie pojęcia „stres” Opis stresu biol...

Podstawy psychologii Wykład Stres Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej  „Stres życia” – Hans Selye (1956) Wprowadzenie pojęcia „stres” Opis stresu biologicznego (rozumianego w pojęciach endokrynologii) i jego związku z chorobami somatycznymi Ogólny zespół adaptacyjny (GAS) - reakcja stresowa w trzech fazach – Stadium alarmowe (reakcja alarmowa, mobilizacja zasobów obronnych i energetycznych organizmu) – Stadium odporności (przystosowanie do stresora) – Stadium wyczerpania (↓↓energii przystosowania)  Stres psychologiczny Trzy ujęcia stresu w badaniach psychologicznych – 1. S jako zewnętrzne wydarzenie, bodziec, sytuacja – 2. S jako wewnętrzna reakcja emocjonalna; dane przeżycie – 3. S jako relacja czynników zewnętrznych i właściwości wewnętrznych Współcześnie dominuje ujęcie trzecie – relacyjne ujęcie stresu – Stres ←-- Brak równowagi (zakłócenie lub groźba jej zakłócenia) między wymaganiami a możliwościami (zasobami) Wymagania mogą być zewnętrzne i/lub wewnętrzne (standardy) Nie tylko zbyt duże, lecz także zbyt małe wymagania względem możliwości też zakłócają równowagę!  Poznawczo-transakcyjna teoria stresu Richard Lazarus i Suzan Folkman Transakcja – jednostka i kontekst sytuacyjny oddziałują na siebie i łączą się w całość niesprowadzalną do elementów składowych Transakcja z otoczeniem podlega ciągłej ocenie poznawczej osoby, gł. z punktu widzenia dobrostanu Bez znaczenia Sprzyjająco-pozytywna Stresująca Stres to „określona relacja osoby z otoczeniem, oceniana jako obciążająca, przekraczająca zasoby i zagrażająca dobrostanowi” – Podejście fenomenologiczno-poznawcze do stresu Sytuacja stresowa – subiektywna poznawcza ocena transakcji (nie obiektywne właściwości sytuacji) Poznawczo transakcyjny paradygmat stresu, c.d. Poznawcza ocena sytuacji stresowej: – Krzywda/strata już zaistniała szkoda, utrata Emocje: Złość, żal, smutek – Zagrożenie antycypowana szkoda, utrata Emocje: Strach, lęk, martwienie się – Wyzwanie antycypacja – możliwe korzyści i/lub szkody, straty Emocje: Nadzieja, zapał, podniecenie, rozweselenie / j.w. – strach, lęk, martwienie się ↓↓↓ Radzenie sobie ze stresem Radzenie sobie ze stresem Radzenie sobie - aktywność mająca przywrócić równowagę między wymaganiami a możliwościami jednostki „stale zmieniający się poznawczy i behawioralny wysiłek mający na celu uporanie się z określonymi wymaganiami wewnętrznymi i zewnętrznymi ocenianymi jako obciążające lub przekraczające zasoby osoby” Radzenie sobie, c.d. Dwie funkcje (dwa cele) radzenia sobie wg Lazarusa – Instrumentalna (zadaniowa, zorient. na problem) Poprawa relacji wymagań do możliwości – Samoregulacja emocji Obniżanie napięcia, łagodzenie neg. stanów emo. Zwiększenie pobudzenia mobilizujące do działania  Przykładowe skale mierzące radzenie sobie ze stresem 48 stwierdzeń, 5-stopniowa skali częstotliwość działania w sytuacjach trudnych, stresowych. Trzy skale: SSZ – Styl skoncentrowany na zadaniu; SSE – Styl skoncentrowany na emocjach; SSU – Styl skoncentrowany na unikaniu. Ten ostatni styl może przyjmować dwie formy: ACZ – Angażowanie się w czynności zastępcze i PKT – Poszukiwanie kontaktów towarzyskich.  Przykładowe skale mierzące radzenie sobie ze stresem Skale dla : 1. Aktywnego Radzenia Sobie, 2. Planowania, 3. Poszukiwania Wsparcia Instrumentalnego, 4. Poszukiwania Wsparcia Emocjonalnego, 5. Unikania Konkurencyjnych Działań, 6. Zwrotowi ku Religii, 7. Pozytywnego Przewartościowania i Rozwoju, 8. Powstrzymywania się Od Działania, 9. Akceptacji, 10. Koncentracji na Emocjach i ich Wyładowaniu, 11. Zaprzeczaniu, 12. Odwracaniu Uwagi, 13. Zaprzestaniu Działań, 14. Zażywaniu Alkoholu lub Innych Środków Psychoaktywnych, 15. Poczuciu Humoru. Stres a problemy zdrowotne Stres mobilizuje do działania i wysiłku, ale może prowadzić do „chorób z przystosowania” (zespół adaptacyjny; wyczerpanie wydatkowanych zasobów odpornościowych) Badania jednoznacznie wskazują, że długotrwały i/lub silny stres zwiększa ryzyko licznych chorób somatycznych i obniża odporność organizmu Dziękuję za uwagę!