Ustrój administracji - Zagadnienia egzaminacyjne PDF

**Cechy administracji publicznej** - **Publiczny charakter** - Działa na rzecz społeczeństwa. - **Hierarchiczna struktura** - Zorganizowana w różne poziomy zarządzania. - **Regulacje prawne** - Operuje w ramach przepisów prawa. - **Odpowiedzialność** - Odpowiada przed obywatelami i i...

**Cechy administracji publicznej** - **Publiczny charakter** - Działa na rzecz społeczeństwa. - **Hierarchiczna struktura** - Zorganizowana w różne poziomy zarządzania. - **Regulacje prawne** - Operuje w ramach przepisów prawa. - **Odpowiedzialność** - Odpowiada przed obywatelami i instytucjami. - **Zasady demokratyczne** - Przestrzega zasad równości i sprawiedliwości. - **Zarządzanie zasobami publicznymi** - Gospodaruje finansami i mieniem. - **Zorientowanie na usługi** - Świadczy usługi publiczne dla obywateli. - **Innowacyjność i adaptacyjność** - Dostosowuje się do zmieniających się potrzeb. - **Współpraca z innymi instytucjami** - Kooperuje z sektorem prywatnym i NGO. - **Zarządzanie kryzysowe** - Reaguje w sytuacjach kryzysowych. **Funkcje wojewody** **Przykładu organu czy zakładu administracji** **Przykład administracji publicznej organu** **Urząd Gminy** - **Opis**: Jest to lokalny organ administracji publicznej, który zarządza sprawami gminy. Odpowiada za realizację zadań publicznych, takich jak: - Wydawanie decyzji administracyjnych (np. pozwolenia na budowę). - Organizacja i nadzór nad lokalnymi usługami (np. edukacja, transport). - Realizacja programów społecznych i rozwoju lokalnego. **Przykład zakładu administracji publicznej** **Urząd Stanu Cywilnego** - **Opis**: Zakład zajmujący się rejestracją aktów stanu cywilnego, takich jak: - Urodzenia - Małżeństwa - Zgony **Zadania:** - Wydawanie odpisów aktów stanu cywilnego. - Prowadzenie rejestrów stanu cywilnego. - Udzielanie informacji na temat procedur związanych z rejestracją. **Organy centralne, terenowe, naczelne organy administracji** **Organy administracji publicznej** ** Organy centralne** - **Rada Ministrów** - organ wykonawczy rządu. - **Ministerstwa** (np. Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji) - odpowiedzialne za różne dziedziny polityki publicznej. - **Główny Inspektorat Sanitarny** - organ nadzoru w zakresie ochrony zdrowia publicznego. ** Organy terenowe** - **Wojewodowie** - przedstawiciele rządu w województwach, nadzorujący administrację terenową. - **Starostwa Powiatowe** - organy administracji powiatowej, odpowiedzialne za lokalne sprawy. - **Urząd Gminy** - podstawowy organ administracji gminnej. ** Naczelne organy administracji** - **Naczelny Sąd Administracyjny** - organ sądowy kontrolujący działalność administracji publicznej. - **Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji** - organ regulujący działalność mediów. - **Główny Urząd Statystyczny** - organ odpowiedzialny za zbieranie i analizowanie danych statystycznych. **Podziały administracji (kryteria podziału i rodzaje administracji - centralna, terenowa, rządowa, samorządowa itd.)** **Podziały administracji publicznej** **Kryteria podziału** - **Centralna** - obejmuje cały kraj. - **Terenowa** - obejmuje określone regiony (województwa, powiaty, gminy). - **Rządowa** - związana z działalnością organów rządowych. - **Samorządowa** - związana z działalnością jednostek samorządu terytorialnego. - **Wykonawcza** - realizacja zadań publicznych. - **Regulacyjna** - tworzenie i egzekwowanie przepisów prawa. **Rodzaje administracji** - **Opis**: Obejmuje organy rządowe, takie jak ministerstwa i inne instytucje centralne. - **Przykłady**: Rada Ministrów, Ministerstwo Zdrowia. - **Opis**: Obejmuje organy administracji na poziomie województw, powiatów i gmin. - **Przykłady**: Wojewodowie, starostwa powiatowe, urzędy gmin. - **Opis**: Dotyczy działalności rządu w zakresie zarządzania sprawami publicznymi. - **Przykłady**: Główne inspektoraty (np. Inspektorat Ochrony Środowiska). - **Opis**: Dotyczy działalności lokalnych jednostek samorządu terytorialnego. - **Przykłady**: Rady gmin, sejmiki wojewódzkie. - **Opis**: Obejmuje organy zajmujące się specyficznymi dziedzinami, takimi jak zdrowie, edukacja, transport. - **Przykłady**: Główny Inspektorat Sanitarny, Urząd Transportu Kolejowego. **Podmioty administrujące - organy, zakłady, agencje, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, fundacje,** **Organy administracji publicznej** - **Opis**: Instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji administracyjnych i realizację polityki publicznej. - **Przykłady**: - **Ministerstwa** (np. Ministerstwo Edukacji). - **Wojewodowie** - przedstawiciele rządu w województwach. - **Starostwa Powiatowe** - organy administracji powiatowej. **Zakłady administracji publicznej** - **Opis**: Jednostki organizacyjne zajmujące się realizacją zadań publicznych. - **Przykłady**: - **Urząd Stanu Cywilnego** - zajmuje się rejestracją aktów stanu cywilnego. - **Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego** - nadzoruje przestrzeganie przepisów budowlanych. **Agencje rządowe** - **Opis**: Specjalistyczne jednostki organizacyjne, które realizują konkretne zadania w ramach administracji rządowej. - **Przykłady**: - **Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa** - wspiera rozwój obszarów wiejskich. - **Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego** - zajmuje się bezpieczeństwem wewnętrznym kraju. **Stowarzyszenia** - **Opis**: Organizacje non-profit, które działają na rzecz określonych celów społecznych, kulturalnych lub sportowych. - **Przykłady**: - **Polski Czerwony Krzyż** - zajmuje się pomocą humanitarną. - **Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich** - reprezentuje interesy dziennikarzy. ** Organizacje pozarządowe (NGO)** - **Opis**: Niezależne organizacje, które działają na rzecz dobra publicznego, często w obszarach takich jak ochrona środowiska, prawa człowieka czy pomoc społeczna. - **Przykłady**: - **Fundacja Batorego** - wspiera demokrację i społeczeństwo obywatelskie. - **Greenpeace** - organizacja zajmująca się ochroną środowiska. ** Fundacje** - **Opis**: Organizacje non-profit, które mają na celu realizację określonych zadań społecznych, kulturalnych lub naukowych. - **Przykłady**: - **Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy** - organizuje zbiórki na cele medyczne. - **Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji** - wspiera rozwój edukacji w Polsce. **Podział administracyjny kraju (zasadniczy, pomocniczy)** ** Podział zasadniczy** - **Opis**: Obejmuje główne jednostki podziału administracyjnego, które są podstawą organizacji administracji publicznej. - **Jednostki**: - **Województwa** -- 16 jednostek, które są najwyższym poziomem podziału administracyjnego. - **Powiaty** -- dzielą województwa, obejmując zarówno powiaty ziemskie, jak i grodzkie (miasta na prawach powiatu). - **Gminy** -- podstawowe jednostki samorządu terytorialnego, które mogą być wiejskie, miejskie lub miejsko-wiejskie. ** Podział pomocniczy** - **Opis**: Obejmuje dodatkowe jednostki administracyjne, które wspierają funkcjonowanie administracji w ramach jednostek zasadniczych. - **Jednostki**: - **Dzielnice** -- jednostki pomocnicze w miastach, które ułatwiają zarządzanie lokalnymi sprawami. - **Sołectwa** -- jednostki pomocnicze w gminach wiejskich, które reprezentują lokalne społeczności. - **Osiedla** -- formy organizacyjne w miastach, które mogą pełnić funkcje doradcze i reprezentacyjne. **Przykład struktury podziału administracyjnego** - **Województwo** (np. Świętokrzyskie) - **Powiat** (np. Powiat włoszczowski) - **Gmina** (np. Gmina Kluczewsko) - **Sołectwo** (np. Sołectwo Rzewuszyce) - **Osiedle** (np. Osiedle Lumumbowo) **Rada Ministrów i prezes, organy resortowe, ministrowie kierujący działem organizacji rządowej** **Rada Ministrów i Prezes Rady Ministrów** ** Rada Ministrów** - **Opis**: Najwyższy organ władzy wykonawczej w Polsce, odpowiedzialny za kierowanie administracją rządową i realizację polityki państwowej. - **Skład**: - Prezes Rady Ministrów (Premier) - Ministrowie (szefowie ministerstw) - Inni członkowie, jeśli są powołani (np. wicepremierzy). **Prezes Rady Ministrów** - **Opis**: Najwyższy przedstawiciel władzy wykonawczej, odpowiedzialny za: - Kierowanie pracami Rady Ministrów. - Reprezentowanie rządu na zewnątrz. - Koordynowanie działań ministrów i resortów. - **Obowiązki**: - Przedstawianie Sejmowi projektów ustaw. - Nadzorowanie realizacji polityki rządowej. **Organy resortowe** **Ministerstwa** - **Opis**: Organy administracji rządowej, które zajmują się określonymi dziedzinami życia społecznego i gospodarczego. - **Przykłady ministerstw**: - **Ministerstwo Zdrowia** - odpowiedzialne za politykę zdrowotną. - **Ministerstwo Edukacji i Nauki** - zajmuje się systemem edukacji. - **Ministerstwo Finansów** - odpowiedzialne za politykę finansową i budżetową. **Ministrowie kierujący działem organizacji rządowej** - **Opis**: Szefowie ministerstw, którzy kierują pracami swoich resortów i odpowiadają za realizację polityki w danej dziedzinie. - **Obowiązki**: - Opracowywanie projektów ustaw i regulacji. - Nadzorowanie instytucji podległych ministerstwu. - Reprezentowanie resortu w kontaktach z innymi organami i społeczeństwem. **Struktura Rady Ministrów** - **Prezes Rady Ministrów** (Premier) - **Wicepremierzy** (jeśli są powołani) - **Ministrowie** (szefowie ministerstw) - **Sekretarze stanu** (jeśli są powołani w ministerstwie) - **Podsekretarze stanu** (niższe stanowiska w ministerstwie) **Administracja rządowa w terenie, administracja zespolona/niezespolona** **Administracja rządowa w terenie** Administracja rządowa w terenie pełni kluczową rolę w realizacji polityki publicznej na poziomie lokalnym. Dzieli się na dwie główne formy: **administrację zespoloną** i **administrację niezespoloną**, które różnią się strukturą, funkcjonowaniem oraz sposobem koordynacji działań. **Administracja zespolona** - **Definicja**: Forma administracji, w której różne organy administracji rządowej współdziałają w ramach jednej jednostki organizacyjnej, co umożliwia lepszą koordynację i efektywność działań. - **Struktura**: - **Województwa**: Na czele stoi wojewoda, który pełni rolę przedstawiciela rządu w regionie. Wojewoda koordynuje działania różnych ministerstw i organów administracji. - **Powiaty**: W ramach powiatów funkcjonują różne inspektoraty (np. zdrowia, budownictwa), które realizują zadania z zakresu ochrony zdrowia, nadzoru budowlanego czy transportu. - **Gminy**: Gminy, jako podstawowe jednostki samorządu terytorialnego, współpracują z administracją rządową, realizując lokalne programy i inicjatywy. - **Zalety**: - **Koordynacja działań**: Umożliwia lepszą współpracę między różnymi organami, co prowadzi do spójności w realizacji polityki rządowej. - **Efektywność**: Zintegrowane podejście pozwala na optymalne wykorzystanie zasobów i szybsze podejmowanie decyzji. **2  Administracja niezespolona** - **Definicja**: Forma administracji, w której organy rządowe działają niezależnie od siebie, bez formalnej współpracy w ramach jednej struktury, co może prowadzić do większej specjalizacji. - **Struktura**: - **Jednostki administracji rządowej**: Organy takie jak agencje, inspektoraty czy urzędy centralne, które działają w terenie, ale nie są podporządkowane wojewodzie. - **Agencje rządowe**: Przykłady to Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa czy Urząd Dozoru Technicznego, które realizują określone zadania w swoich dziedzinach. - **Zalety**: - **Specjalizacja**: Umożliwia skoncentrowanie się na konkretnych zadaniach, co pozwala na osiąganie wysokiej jakości usług. - **Szybkość działania**: Niezależność organów może przyspieszać proces podejmowania decyzji i realizacji projektów. **Przykłady administracji rządowej w terenie** - **Administracja zespolona**: - **Wojewoda**: Odpowiada za koordynację działań rządowych w województwie, nadzoruje powiaty i gminy, a także reprezentuje rząd w sprawach lokalnych. - **Inspektoraty**: Działają w ramach województwa, np. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, który zajmuje się kontrolą przestrzegania przepisów środowiskowych. - **Administracja niezespolona**: - **Agencje Rządowe**: Takie jak Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która działa niezależnie od wojewody, skupiając się na wsparciu rolnictwa i obszarów wiejskich. - **Centralne Urzędy**: Np. Urząd Dozoru Technicznego, który nadzoruje bezpieczeństwo techniczne urządzeń i instalacji, działając w sposób autonomiczny. **Zwierzchnik administracji zespolonej w województwie, samorząd terytorialny - cechy, organy, nazwy, zadania samorządu, ile jednostek podziału terytorialnego, osobowość prawna** **Zwierzchnik administracji zespolonej** - **Wojewoda**: Jest zwierzchnikiem administracji zespolonej w województwie. Odpowiada za koordynację działań różnych organów rządowych i reprezentuje rząd w regionie. **Samorząd terytorialny** **Cechy samorządu terytorialnego** - **Autonomia**: Samorząd ma prawo do samodzielnego podejmowania decyzji w sprawach lokalnych. - **Demokratyczny charakter**: Organy samorządowe są wybierane w wyborach powszechnych. - **Zasada subsydiarności**: Samorząd działa na poziomie, który jest najbliższy obywatelom. **Organy samorządu terytorialnego** - **Gmina**: Podstawowa jednostka samorządu, zarządzana przez Radę Gminy i Wójta/Burmistrza/Prezydenta Miasta. - **Powiat**: Wyższa jednostka, zarządzana przez Radę Powiatu i Starostę. - **Województwo**: Najwyższa jednostka samorządu terytorialnego, zarządzana przez Sejmik Wojewódzki i Marszałka Województwa. **Zadania samorządu terytorialnego** - **Zarządzanie lokalnym budżetem**: Planowanie i realizacja wydatków na rzecz społeczności lokalnych. - **Oświata**: Organizacja i nadzór nad szkołami. - **Infrastruktura**: Utrzymanie dróg, transportu publicznego, wodociągów i kanalizacji. - **Ochrona środowiska**: Realizacja działań na rzecz ochrony środowiska i przestrzegania przepisów ekologicznych. - **Usługi społeczne**: Zapewnienie pomocy społecznej, zdrowotnej i kulturalnej. **Jednostki podziału terytorialnego** - **Liczba jednostek**: W Polsce występują trzy podstawowe jednostki podziału terytorialnego, w których działa samorząd: **Gminy** (około 2,500) **Powiaty** (379) **Województwa** (16) **Osobowość prawna** - **Tak, samorząd terytorialny posiada osobowość prawną**, co oznacza, że może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania oraz występować w obrocie prawnym na własny rachunek. **Kontrola administracji - kontrola sądowa (3 piony: sądy administracyjne, powszechne, wojskowe i trybunały konstytucyjny i stanu), jakie sądy zaliczamy do sądów administracyjnych?** **Kontrola administracji w Polsce** Kontrola administracji w Polsce obejmuje różne formy, w tym kontrolę sądową, która jest realizowana przez różne rodzaje sądów. W kontekście kontroli administracyjnej wyróżniamy trzy główne piony: 1. **Sądy administracyjne** 2. **Sądy powszechne** 3. **Sądy wojskowe** Dodatkowo, ważną rolę odgrywają również trybunały: - **Trybunał Konstytucyjny** - **Trybunał Stanu** **Sądy administracyjne** **Rodzaje sądów administracyjnych** W Polsce do sądów administracyjnych zaliczamy: 1. **Naczelny Sąd Administracyjny (NSA)** - Jest to najwyższy organ sądownictwa administracyjnego w Polsce. Rozpatruje skargi kasacyjne od wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych oraz inne sprawy dotyczące interpretacji przepisów prawa administracyjnego. 2. **Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA)** - Są to sądy pierwszej instancji, które rozpatrują skargi na decyzje administracyjne oraz inne akty administracyjne. W Polsce funkcjonuje 16 wojewódzkich sądów administracyjnych, zlokalizowanych w każdym województwie.