Decydowanie w AP - Skrót (PDF)

**Pojęcia (decyzja, decydent, system decyzyjny, analiza systemowa, proces decyzyjny - definiowanie szerokie, wąskie, pole decyzyjne)** [Decyzja: ] Decyzja to forma działania podejmowana przez administrację prywatną lub publiczną, polegająca na wyborze między różnymi wariantami. W administracji publicznej decyzje mają na celu organizowanie społeczeństwa i realizację celów zewnętrznych, takich jak zapewnienie bezpieczeństwa, edukacji, zdrowia czy infrastruktury. Decyzje nie służą osiąganiu efektów komercyjnych, lecz uwzględniają możliwości wytwarzania dóbr, ich jakość i koszty. Decyzja może zezwalać, nakazywać lub tolerować określone zachowania, a jej istotą jest wybór interesów lub wartości, niezależnie od możliwości jej wykonania przez decydenta. [Decydent: ] Decydent to podmiot podejmujący decyzję, posiadający kompetencje do wyboru określonego wariantu. Może to być osoba fizyczna lub struktura organizacyjna (np. urząd, ministerstwo). W procesach decyzyjnych często uczestniczy wiele podmiotów, co komplikuje identyfikację decydenta. Decydentów można podzielić na: [System decyzyjny:] System decyzyjny to zespół osób, mechanizmów i zasobów współdziałających w procesie podejmowania decyzji. Obejmuje zarówno formalnych decydentów, jak i osoby mające nieformalny wpływ na decyzje, działające według określonych reguł i ról. W skład systemu wchodzą również mechanizmy regulacyjne, cele, zadania oraz informacje przetwarzane w procesie decyzyjnym. Systemy decyzyjne w administracji publicznej często mają strukturę hierarchiczną lub kooperacyjną i są podzielone na subsystemy, np. urząd administracyjny jako system i jego referaty jako subsystemy. Podział systemów: [Analiza systemowa] Analiza systemowa to kluczowe narzędzie wspierające podejmowanie decyzji, szczególnie w przypadku złożonych projektów. Współczesne techniki przetwarzania danych rozszerzyły jej możliwości, zwłaszcza w poszukiwaniu wariantów decyzyjnych. Główne zastosowania analizy systemowej obejmują: Analiza systemowa pozwala także kontrolować wcześniejsze etapy procesu decyzyjnego i przewartościowywać środki. Mimo zarzutów dotyczących dowolności w przekształcaniu kategorii jakościowych w ilościowe, pozostaje niezastąpiona w poprawie racjonalności decyzji, nawet w uproszczonej formie. Jej skuteczność zależy jednak od jakości informacji i nakładów na jej przeprowadzenie. W złożonych sytuacjach analiza systemowa jest niezbędna do podnoszenia jakości procesów decyzyjnych. [Proces decyzyjny- ujęcie szerokie i wąskie] Proces to zespół działań przekształcających nakłady w efekty, prowadzących do wytworzenia wartości dodanej. Przyjęcie szerokiej definicji podejmowania decyzji i ujęcie jej w kategoriach procesu pozwala na dostrzeganie związków przyczynowo -skutkowych między poszczególnymi fazami danego procesu decyzyjnego. W szerokim znaczeniu podejmowanie decyzji jest to złożony proces, który składa się z następujących elementów: W drugim, wąskim znaczeniu podejmowanie decyzji jest tylko jednym z etapów procesu decyzyjnego i oznacza świadomy akt woli decydenta dokonującego nielosowego wyboru jednego z możliwych wariantów rozwiązania problemu decyzyjnego (warianty te oczywiście musza być wcześniej zidentyfikowane lub zaprojektowane). [Pole decyzyjne] Pole decyzyjne to zbiór wszystkich możliwych decyzji, jakie można podjąć w danej sytuacji, uwzględniając dostępne opcje, ograniczenia i kryteria wyboru. 2. **Rola administracji w funkcjonowaniu państwa** Administracja odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa, realizując jego podstawowe zadania i cele. Obejmuje ona działania organów administracji publicznej, takich jak rząd, ministerstwa, urzędy i jednostki samorządu terytorialnego. Administracja realizuje politykę państwa, świadczy usługi publiczne, egzekwuje prawo i zarządza zasobami publicznymi, zapewniając sprawne funkcjonowanie państwa i dobro obywateli. ![](media/image2.png) 3. **Polityka publiczna** \(2) określenie zasad i celów projektowanej polityki publicznej; \(3) określenie instrumentów i zasobów koniecznych dla osiągnięcia ustanowionych celów oraz ocena ich zasadności. 4. **Problem publiczny** Problem publiczny to taki, który dotyka wielu, jeśli nie wszystkich członków danej zbiorowości. Nie może jednak zostać rozwiązany poprzez spontaniczne działania tej zbiorowości, gdyż takiej kooperacji nie da się osiągnąć lub nie jest ona wystarczająco trwała. Rozwiązanie problemów publicznych wymaga na ogół inicjatywy władz publicznych, gdyż we wspólnych działaniach ludzi często pojawia się fundamentalny „problem działań zbiorowych" (collective action problem). Polega on na tym, że jednostki kalkulujące i zorientowane na realizacji własnego interesu powstrzymują się od współpracy -- zatem mimo, iż współpraca leży w interesie zbiorowości, to nie da się jej osiągnąć. 5. **Polityka oparta na dowodach** Polityka oparta na dowodach (ang. *evidence-based policy*) to sposób podejmowania decyzji w obszarze polityk publicznych, który opiera się na rzetelnych danych, analizach naukowych oraz wiedzy ekspertów. Głównym celem tej koncepcji jest tworzenie lepszych i bardziej efektywnych rozwiązań w oparciu o wiarygodne dowody, zamiast polegać wyłącznie na intuicji, presji politycznej czy doraźnych interesach. **Kluczowe założenia polityki opartej na dowodach**: 1. **Analiza i ewaluacja** -- decyzje powinny być poprzedzone dokładnym zbadaniem problemu, analizą istniejących danych oraz oceną skutków proponowanych działań. 2. **Udział ekspertów** -- w procesie tworzenia polityk powinni uczestniczyć naukowcy, specjaliści i praktycy z różnych dziedzin, aby dostarczyć merytorycznej wiedzy i perspektyw. 3. **Korzystanie z nauki i badań** -- przy podejmowaniu decyzji wykorzystuje się publikacje naukowe, raporty z badań i ekspertyzy. **Przykład szwedzki**:\ W Szwecji stosuje się rozwiązanie w postaci komitetów badawczych. Są to zespoły, które analizują konkretne problemy wymagające interwencji państwa i przedstawiają propozycje działań, często w formie projektów aktów prawnych. W skład takich komitetów wchodzą przedstawiciele rządu, urzędnicy oraz zewnętrzni eksperci, co pozwala na uwzględnienie różnych punktów widzenia i przygotowanie wysokiej jakości rekomendacji. **Korzyści z polityki opartej na dowodach**: - Wyższa jakość rozwiązań, - Mniejsze ryzyko błędów, - Efektywne wykorzystanie środków publicznych, - Budowanie polityk odpowiadających na rzeczywiste potrzeby społeczne. W Polsce koncepcja ta dopiero zyskuje na znaczeniu. Jednym z przykładów jej zastosowania jest **Ocena Skutków Regulacji (OSR)**, która towarzyszy projektom ustaw i pozwala analizować ich wpływ na społeczeństwo, gospodarkę oraz finanse publiczne. 6. **Decyzja jako instrument rozwiązywania konfliktów** Warunki konieczne do rozwiązania konfliktu 1. Ujawnienie konfliktu -- Strony muszą wiedzieć, że konflikt istnieje. Bez tego niemożliwe jest podjęcie działań naprawczych. Ukrywanie konfliktów może prowadzić do gorszych decyzji. 2. Określenie wspólnego celu -- Strony powinny znaleźć cel, wokół którego mogą się zjednoczyć. Cel ten musi być sformułowany w taki sposób, aby uwzględniał potrzeby i interesy obu stron. Metody rozwiązywania konfliktów poprzez decyzje 1. Wyłączenie jednej ze stron a. Polega na usunięciu jednej strony konfliktu z procesu decyzyjnego, np. przez zwolnienie, przeniesienie na inne stanowisko czy odebranie kompetencji. b. Stosuje się w przypadku konfliktów personalnych. c. Zaleta: Konflikt zostaje szybko zażegnany. d. Wada: Może wywołać niezadowolenie i długotrwałe napięcia. 2. Polecenie służbowe e. Strona konfliktu musi podporządkować się poleceniu wydanemu przez przełożonego. f. Zaleta: Szybkie i tanie rozwiązanie. g. Wada: Konflikt nie zostaje definitywnie rozwiązany, a jedynie „przykryty". Może powrócić w przyszłości. 3. Kompromis h. Strony konfliktu prowadzą negocjacje, aby znaleźć wspólne rozwiązanie, które uwzględnia ich interesy. i. Zaleta: Umożliwia dalszą współpracę mimo różnic. j. Wada: Wymaga ustępstw od obu stron, co czasem może prowadzić do niezadowolenia jednej z nich. 4. Integracja (kooperacja) k. Strony pracują razem nad osiągnięciem wspólnych celów, eliminując potencjalne konflikty. l. Zaleta: Optymalne i trwałe rozwiązanie. m. Wada: W administracji możliwa do zastosowania jedynie w ograniczonym zakresie. Znaczenie otwartej dyskusji Podstawą skutecznych decyzji jest otwarta wymiana informacji. Zespół odpowiedzialny za podjęcie decyzji powinien: - Przedstawić istotę konfliktu. - Wyjaśnić cele, które chce osiągnąć. - Omówić dostępne zasoby i możliwe rozwiązania. - Ustalić, jak będzie wyglądać kontrola nad realizacją decyzji. 7. **Typy i modele decyzji** - \- wewnętrzne i zewnętrzne - \- programujące, zaprogramowane oraz kontrolne - \- racjonalne i nieracjonalne - \- programowalne i nieprogramowalne - Wewnętrzne i zewnętrzne Do decyzji wewnętrznych zaliczamy decyzje kształtujące wewnętrzne struktury organizacyjne oraz procedury działania. Kategorią decyzji wewnętrznych są także decyzje podejmowane w zakresie dysponowania środkami budżetowymi. Decyzje zewnętrzne służą bezpośredniej realizacji nałożonych na administrację zadań. - Programujące, zaprogramowane i kontrolne 1. **Programujące** -- ustalają programy, plany i przepisy, np. ustawy, plany miejscowe czy inne akty normatywne. 2. **Zaprogramowane** -- realizują wcześniej ustalone programy, np. pozwolenia na budowę czy decyzje o warunkach zabudowy. 3. **Kontrolne** -- oceniają, czy decyzje programujące i zaprogramowane są prawidłowe, i mogą prowadzić do ich modyfikacji. Te trzy typy decyzji tworzą system wzajemnych powiązań, gdzie kontrola może wpływać na zmianę programów i ich realizacji. - Racjonalne i nieracjonalne - Programowalne i nieprogramowalne 8. **Zamknięte i otwarte systemy decyzyjne** Zamknięty system decyzyjny - Tworzony przez **organy konstytucyjne** (np. rząd, prezydenta), które mają formalne prawo do podejmowania decyzji. - Działa w **izolacji** -- jest mniej otwarty na wpływy z zewnątrz (np. od innych organizacji, grup społecznych). - Rzadko zdarza się, by był całkowicie odcięty od otoczenia, ale jego interakcje zewnętrzne są ograniczone. Przykład: Decyzje podejmowane w ścisłym gronie najwyższych władz państwa, bez udziału innych instytucji. Otwarty system decyzyjny - W jego skład wchodzą różne instytucje i organizacje spoza organów konstytucyjnych, np. **partie polityczne, związki zawodowe, fundacje, media czy grupy nacisku**. - Jest bardziej związany z otoczeniem, bo odbiera i przetwarza różne sygnały z zewnątrz (np. opinie społeczne, naciski medialne) oraz reaguje na nie. - Decyzje w otwartym systemie powstają w wyniku dynamicznej współpracy wielu podmiotów. Przykład: Przygotowanie decyzji na temat polityki międzynarodowej, które uwzględnia opinie społeczeństwa, media i inne organizacje. Podsumowując, **zamknięte systemy** są bardziej formalne i odizolowane, podczas gdy **otwarte systemy** są elastyczne i uwzględniają wpływy z otoczenia. 9. **Decyzje stosowania prawa a decyzje polityczne** Decyzje stosowania prawa są podejmowane przez organy administracji publicznej i dotyczą stosowania istniejących przepisów w konkretnych sytuacjach. Cechy decyzji stosowania prawa: - Podstawa prawna: Każda taka decyzja opiera się na przepisach prawa i musi być zgodna z obowiązującymi regulacjami. - Obiektywność: Decyzje są podejmowane w oparciu o ustalone fakty i przepisy, a nie subiektywne opinie. - Sformalizowanie: Proces podejmowania decyzji jest szczegółowo opisany w ustawach i innych aktach prawnych. - Przykłady decyzji: Wydanie pozwolenia na budowę, wydanie dowodu osobistego - Cel: - Zapewnienie, że prawo jest stosowane równo wobec wszystkich obywateli i instytucji. Decyzje polityczne Decyzje polityczne są podejmowane przez polityków, rządy lub partie polityczne i dotyczą kształtowania przyszłości oraz działań państwa w różnych obszarach. Cechy decyzji politycznych: - Charakter strategiczny: Decyzje te dotyczą wyznaczania kierunku polityki państwa, np. w gospodarce, edukacji czy zdrowiu. - Brak ścisłej podstawy prawnej: Decyzje polityczne nie zawsze muszą wynikać bezpośrednio z prawa -- często są one wyrazem programów politycznych lub priorytetów rządu. - Subiektywność: Opierają się na wartościach, interesach lub ideologiach konkretnej grupy politycznej. - Przykłady decyzji: reforma systemu emerytalnego, podjęcie decyzji o wprowadzeniu nowego podatku. Cel: - Rozwój państwa i realizacja wizji politycznej rządzących. Wzajemne powiązania Chociaż decyzje stosowania prawa i polityczne różnią się, często na siebie oddziałują: - Decyzje polityczne mogą wpływać na decyzje stosowania prawa: Nowe prawo lub zmiany w istniejących przepisach wymagają odpowiedniego ich stosowania przez administrację. - Decyzje stosowania prawa mogą wspierać realizację polityki: Na przykład decyzje o przyznaniu dotacji rolnikom są technicznym narzędziem realizacji polityki rolnej rządu. 10. **Proces decyzyjny a system celów i system środków (wariantów decyzyjnych)** **Proces decyzyjny** - to sekwencja działań, które prowadzą do wyboru najlepszego rozwiązania spośród dostępnych opcji w celu osiągnięcia określonego celu. Jest ściśle powiązany z systemem celów i systemem środków, ponieważ to właśnie te elementy stanowią ramy, w których podejmowane są decyzje. Sposób zorganizowania procesu decyzyjnego będzie istotnie wpływał na jakość decyzji. **System celów** - odnosi się do zbioru zamierzeń, które organizacja lub jednostka chce osiągnąć w określonym czasie. Cele te stanowią punkt odniesienia dla wszystkich decyzji, które mają zostać podjęte. System celów: \- wyznacza kierunki działań \- dokonuje priorytetyzacji zadań \- służy ocenie skuteczności decyzji **System środków** - odnosi się do zasobów, narzędzi i działań, które są dostępne lub które można wykorzystać, aby osiągnąć wyznaczone cele. W tym kontekście decydenci analizują dostępne opcje i wybierają te, które będą najbardziej efektywne w realizacji założonych celów. 11. **Kryteria decyzyjne** **Wykonalność** - określa wybór danego rozwiązania i danej polityki publicznej, nie można go sprowadzić do zaprzeczenia lub potwierdzenia. Wykonalność uwzględnia aspekty techniczne, organizacyjne, prawne i finansowe. **Skuteczność** - pozwala określić to czy dane rozwiązanie w akceptowalnym stopniu rozwiąże jakiś problem publiczny. **Efektywność** - mówi o tym, że ponosi się jak najmniejsze nakłady przy osiągnięciu jak największych zysków. **Użyteczność** - pozwala ocenić, czy dane rozwiązanie spełnia potrzeby społeczeństwa oraz czy przynosi realne korzyści. **Sprawiedliwość** - odnosi się do równomiernego podziału korzyści oraz obciążeń wynikających z wdrożenia danego rozwiązania. Kryterium to ocenia, czy podejmowane działania są zgodne z zasadami równości, uczciwości i bezstronności wobec wszystkich zainteresowanych stron. **Występowanie konfliktów** - w ocenie uwzględnia się, czy wdrożenie danej decyzji może prowadzić do konfliktów interesów, społecznych lub organizacyjnych oraz jak łatwo te konflikty można rozwiązać. 12. **Źródła niepewności i pewności w procesach decyzyjnych** **Źródła niepewności**: \- **Brak wystarczających informacji**: decyzje podejmowane są na podstawie ograniczonych danych. Brak pełnego obrazu sytuacji może prowadzić do błędnych wniosków. \- **Nieokreśloność celów**: brak jednoznacznych, mierzalnych lub zgodnych celów w organizacji lub jednostce podejmującej decyzję. \- **Złożoność problemu**: problemy mogą mieć wiele zmiennych, które trudno uwzględnić jednocześnie, a to zwiększa ryzyko nieprzewidzianych konsekwencji. \- **Zmienność środowiska**: dynamiczne zmiany w otoczeniu (politycznym, ekonomicznym, technologicznym, społecznym) prowadzą do trudności w przewidywaniu przyszłości. \- **Subiektywność oceny**: interpretacja danych może być różna w zależności od osoby podejmującej decyzję, jej wiedzy, doświadczenia i przekonań. \- **Interesy i konflikty**: różnorodność interesów i sprzecznych oczekiwań wśród interesariuszy może utrudniać wybór optymalnej opcji. \- **Zjawiska losowe**: wydarzenia, których nie można przewidzieć, np. klęski żywiołowe **Źródła pewnośc**i**:** \- **Dostęp do rzetelnych danych**: gromadzenie wszystkich istotnych danych, zarówno jakościowych, jak i ilościowych, umożliwia dokładną ocenę sytuacji. Dane muszą być także aktualne. \- **Doświadczenie decydentów**: osoby z dużym doświadczeniem w danej dziedzinie są bardziej skłonne do podejmowania trafnych decyzji. \- **Zastosowanie modeli analitycznych**: techniki takie jak analiza SWOT, modele statystyczne czy symulacje zwiększają dokładność przewidywań. \- **Stałość środowiska**: decyzje podejmowane w stabilnych warunkach mają większą szansę na przewidywalne rezultaty. \- **Konsensus w zespole**: zgodność wśród decydentów co do najlepszych rozwiązań zwiększa pewność w podejmowaniu decyzji. \- **Przejrzystość procesów**: jasne procedury oparte na sprawdzonych zasadach i standardach zmniejszają ryzyko chaosu i błędów. 13. **Absorpcja niepewności** Na podstawie dostępnych informacji wyciągane są wnioski, które przekazywane są kolejnym ogniwom w procesie decyzyjnym w zastępstwie danych będących podstawą ich sformułowania. Takie zdarzenia w procesie decyzyjnym to **punkty absorpcji niepewności**. 14. **Kontrola punktów absorpcji niepewności** Polega na minimalizowaniu ryzyka związanego z niepewnością informacji w procesie decyzyjnym i zapewnieniu, że podejmowane decyzje są możliwie najlepiej oparte na dostępnych danych. 15. **Ścieżka \"ośmiu kroków\" w analizie polityk publicznych** Modele procesów decyzyjnych zostały wyodrębnione w oparciu o kryterium posiadanych danych i zakresu wiedzy, które są potrzebne po to, żeby podjąć racjonalną i optymalną decyzję. Te modele są wyróżniane z punktu widzenia zakresu informacji, jakie są gromadzone i wykorzystywane w całym procesie decydowania i stopnia, w jakim określone warianty są podstawą do rozwiązania konkretnego problemu. Cały proces decydowania będziemy rozumieć jako procesualną (przyczynowo-skutkową) konsekwencję i sekwencje pewnych zdarzeń. Takie podejście jest zgodne z koncepcją tzw. **ścieżki 8 kroków**, która występuje przy analizowaniu polityk publicznych. Krok 1. -- Zdefiniuj problem Krok 2. -- Zgromadź dane i informacje Krok 3. -- Zbuduj alternatywy dla swoich propozycji Krok 4. -- Wybierz kryteria ewaluacyjne dla polityki Krok 5. -- Prognozuj wyniki Krok 6. -- Porównaj różne opcje polityki pod względem efektów i dostępności usług Krok 7. -- Podejmij decyzje (wybór opcji) Krok 8. -- Zaprezentuj wyniki i ponownie zanalizuj rozwiązywany problem. Ten proces jest szczegółowy, ale można wyodrębnić w nim cztery zasadnicze bloki (w ramach tych bloków decydenci mogą się poruszać) - Rejestracja i ocena informacji - Identyfikacja problemu decyzyjnego - Określenie i wydanie decyzji - Rejestracja informacji o jej wykonaniu. 16. **Modele procesów decyzyjnych** - **Klasyczny -** u podstaw tego modelu leży takie przekonanie, że jest możliwe podjęcie decyzji optymalnej. Racjonalne, rozumowe i systematyczne podejście do problemu, podejmowanie kroków, które cechuje wysoka racjonalność i logiczność prowadzą do poprawnych decyzji, a tym samym do rozwiązania problemów. Zadaniem decydenta (nie tylko w modelu klasycznym) jest przede wszystkim zdobycie pełnej informacji o danym problemie i dążenie do wyeliminowania niepewności, ale warunki, które zakłada model klasyczny, w rzeczywistości występują bardzo rzadko. We wszystkich procesach podejmowania decyzji mogą znajdować się pomyłki i zjawiskiem towarzyszącym jest niepełność informacji (nie jest możliwe uzyskanie do końca odpowiedzi, czego nie wiem). Wchodzi tu też czynnik ludzki, bo decydenci nie zawsze postępują w sposób logiczny i racjonalny, a przeszkodą jest np. kierowanie emocjami czy presja czasu, oczekiwanie podjęcia najlepszej decyzji. - **Menedżerski (behawioralny/administracyjny) --** ten model zakłada, że w procesie podejmowania decyzji występuje ograniczona racjonalność. Celem podjęcia decyzji jest nie tyle optymalizacja, co zadowolenie, satysfakcja, spełnienie, poczucie wykonania dobrej roboty. Ten model zakłada, że każdy decydent jest ograniczony przez wartości, umiejętności, nieuświadomione odruchy. Nie wszyscy decydenci są kompetentni i nie wszyscy posiadają pełną wiedzę, która będzie służyć rozwiązaniu danego problemu. Chociaż wszyscy dążą do tego, żeby podjąć decyzje racjonalną, to racjonalność wg tego modelu jest ograniczona pewnymi granicami. Kolejna cecha tego modelu jest taka, że decydenci mają skłonność do zadowalania się wariantami, które zostały sformułowane jako pierwsze. Taki wariant zakłada minimalny standard wystarczalności. W tym modelu jego zasadniczą cechą jest wykorzystywanie niepełne, niedoskonałe informacji, ograniczenie racjonalności decydenta, odpuszczanie pierwszego możliwego rozwiązania i podejmowanie decyzji, która wcale nie musi być na korzyść interesu społecznego. - **Racjonalny -** w tym modelu zakłada się, że decydent jest racjonalny. Ale racjonalny jest z innego punktu widzenia, czyli z punktu widzenia maksymalizacji własnych korzyści. Osoby, które podejmują decyzje wybierają pomiędzy różnymi rozwiązaniami i ich ocena polega na tym, żeby oszacować, jakie cele i w jakim stopniu zostaną rozwiązane. Racjonalność w sensie obiektywnym nie istnieje. Nie ma takiej racjonalności, która byłaby racjonalnością optymalną, tak jak nie ma racjonalnego dobra i wielu innych wartości, do których dążymy, ale które są po prostu nieosiągalne, bo są bytami idealnymi. Oprócz racjonalności, która jest zbliżona do ideału, istnieje jeszcze racjonalność decydenta i każda decyzja jest naznaczona cechami decydenta (tzn. nie jest możliwe totalne uwolnienie się i bycie w 100% obiektywnym, apolitycznym, racjonalnym itd.). Ten racjonalny model to dążenie do racjonalności w sensie korzyści, które mogą one przynieść decydentowi i decydent w tym modelu określa naturę problemu, tworzy katalog wartości i wynikających z nich celów, dokonuje selekcji tych wartości celu i szuka środków i narzędzi, które mają tą racjonalność zapewnić. - **Inkrementalny -** ten model mówi, że np. decyzja o charakterze politycznym jest ciągle modyfikowany i modyfikowany jest przez serie działań przystosowawczych. W tym modelu nie ma z góry ustalonego planu działania, bo rzeczywistość polityczna jest płynna, zmienna. Ten inkrementalizm to sztuka wybrnięcia z problemu (czyli co zrobić w danej sytuacji i jak dalej podejmować decyzje). Nie ma on jasno zdefiniowanych celów. Decydenci mają ograniczą wiedzę o konsekwencjach swoich decyzji, czyli działaniem, które hamuje ich aktywność jest unikanie ryzyka. Np. kiedy odbywają się negocjacje np. ze związkami zawodowymi i tu bardzo często nie jest rozwiązanie problemów tylko odsunięcie problemu w czasie. - **Biurokratyczny -** Model ten zakłada, że sama struktura procesu decyzyjnego, specyficzny sposób jej zorganizowania w instytucji/systemie wpłynie na skuteczność rozstrzygnięć. Podstawą jest założenie o wielu odrębnych procesach decyzyjnych w ramach poszczególnych sfer aktywności (polityka społeczna, polityka zagraniczna, polityka spójności itd.). - **Wspólnoty programowej -** Przy konstrukcji tego modelu zakada się, że proces decyzyjny jest silnie podporządkowany przekonaniom, wartościom i ideologii wspólnoty (organizacji/systemu), w jakiej jest podejmowana decyzja. Decyzja jest wynikiem selekcji danych, informacji i wiedzy z punktu widzenia wartości grupy/organizacji/systemu. W modelu istotną rolę wpływającą na treść decyzji -- i jej przebieg -- odgrywaj poglądy decydenta, działające jak „filtr", aby osiągnąć cel, jakim jest wytworzenie decyzji zgodnej z programem (wartościami) wspólnoty/organizacji. Gdy analizuje si procesy decyzyjne w instytucjach, na które silny wpływ ma polityka -- a takim instytucjami są urzędy administracji rządowej w każdym kraju -- łatwo można w nich dostrzec cechy tego modelu. - **kosza na śmieci -** W tym modelu cele, technologia (know-how, techniki, wyposażenie) i uczestnictwo w procesach decyzyjnych są niejasne, niepewne i podlegaj szybkim zmianom. Na ogół organizacje funkcjonują, opierając się na mozaice niespójnych i słabo zdefiniowanych celów, czasami odkrywają je lub formułują w działaniu. Bywa, że członkowie organizacji nie rozumiej jej procesów i procedur, a łączność między nimi i komórkami organizacyjnymi jest słaba. Często też nie jest jasne, kto ma prawo podjąć decyzje i kogo ma ona obowiązywać. W dodatku zaangażowanie pracowników nawet w bardzo ważne sprawy może być nieznaczne, ponieważ akurat są oni pochłonięci innymi zadaniami. Wszystkie te elementy wpływają na dominacje w procesie decyzyjnym przypadkowości. Zdaniem J.G. Marcha elementy procesu decyzyjnego takie jak: definiowanie problemu, alternatywne rozwiązania, uczestnicy procesu oraz sytuacje sprzyjające dokonaniu wyboru zmieniają się wraz z czasem i są w dużym stopniu od siebie niezależne. W procesach decyzyjnych pojawiają się w sposób przypadkowy i nieuporządkowany, tak jak odpadki w koszu na śmieci (stąd nazwa modelu). Autorzy opisywanego modelu proponują, by nie tyle zastąpił on inne spojrzenia na podejmowanie decyzji, ale je uzupełnił. Ich model wcale nie oznacza, że we wszystkich procesach decyzyjnych panują bałagan i chaos. Nie można wykluczy racjonalnych podejść do decydowania, ale trzeba pamiętać o istnieniu zjawiska przypadkowości organizacji z założenia zobiektywizowanej i sformalizowanej, jaką jest administracja rządowa. 17. **Procesy decyzyjne a instytucje - logika konsekwencji a logika stosowalności** Upraszczając, mona powiedzie, że polityka (publiczna) jest definiowana przez cele i wyniki, jakie przynosi. Instytucje natomiast definiowane są poprzez procedury i reguły, jakimi się kierują w działaniu, mechanizmy ich egzekwowania i struktury organizacji, które te procedury i reguły stosują dla osiągniecia zakładanych rezultatów. W procesach decyzyjnych administracji rządowej powinna dominowa logika konsekwencji, co pozwoli na zbliżanie się do modelu racjonalnego. W tej drodze od stanu istniejącego do rozwiązan opartych na cechach modelu klasycznego i racjonalnego administracja powinna poszukiwać wsparcia w instytucjach typu think tank. 18. **Decydowanie rządowe (pole, podmiot, przedmiot) (**G. Rydlewski *Decydowanie publiczne* s. 165-178) **POLE -** granice merytoryczne i formalne zachowań decyzyjnych Rady Ministrów wyznaczają dwa podstawowe uwarunkowania. Pierwszym z tych uwarunkowań jest stan prawa powszechnie obowiązującego, drugim wizja programowa sił politycznych tworzących zaplecze gabinetu ministrów oraz kształtujących scenę polityczną w państwie. Normy prawa powszechnie obowiązującego, odzwierciedlające przyjęte rozumienie interesu wspólnego, zawierają opis zadań, pozycji, ustroju, kompetencji, form, procedur i instrumentów działania, które musi uwzględniać Rada Ministrów w swojej aktywności decyzyjnej. Równocześnie jednak w zakresie decydowania rządowego kluczowe znaczenie mają okoliczności ściśle polityczne, w tym przede wszystkim wizja programowa sił legitymizujących rząd jako podmiot o ustalonej politycznej tożsamości. Chodzi tu przede wszystkim o uwarunkowania wynikające z jednorodności lub koalicyjności zaplecza rządu, z programowego lub sytuacyjnego charakteru i siły zaplecza politycznego w parlamencie, z relacji politycznych między rządem i głową państwa, ze stabilności lub zmienności sceny politycznej oraz z klimatu stosunków rządu z opozycją, który może być podporządkowany wymogom konkurencji lub bezwzględnej walki. Decydowanie rządowe jest w sensie merytorycznym uwarunkowane głównie tym, że Rada Ministrów musi posiadać zaufanie Sejmu. Granice decydowania rządowego wyznacza także fakt, że działalność Rady Ministrów podlega kontroli zewnętrznej oraz wiąże się z ponoszeniem odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej. Poszczególne aspekty działalności rządu i administracji rządowej są poddane kontroli parlamentarnej i pozaparlamentarnej (m.in. przez TK, NIK, RPO i sadownictwo administracyjne). W wyniku poszerzania zakresu regulacji obowiązującego w Polsce prawa międzynarodowego zwiększa się także liczba sytuacji, w których w swoich decyzjach rząd musi uwzględniać treść przepisów tego prawa. Ważnym uwarunkowaniem decydowania rządowego jest fakt, że w sprawach związanych z relacjami z Unią Europejską Rada Ministrów musi współpracować z Sejmem i Senatem. Pole decydowania rządowego przeobraża się pod wpływem procesu kształtowania się nowej architektury decydowania publicznego. Chodzi tu przede wszystkim o umacnianie się w decydowaniu publicznym trzech czynników: **wielopoziomowości** (z silną pozycją podmiotów nie tylko na poziomie państwowym, ale i na szczeblu lokalnym, regionalnym, ponadpaństwowym), **wielopodmiotowości** (z coraz silniejszą pozycją podmiotów samorządu terytorialnego, struktur trzeciego sektora oraz ponadpaństwowych podmiotów politycznych, gospodarczych i finansowych) i **wielopasmowości** (prowadzącej do autonomizacji polityki, ekonomii i wizerunku publicznego). Tłem tego procesu jest zacieranie się ostrego podziału na rządzących i rządzonych, odchodzenie w przeszłość władzy opartej na sile i utrwalanie się modelu władzy partycypacyjnej, a także wzrost znaczenia konsultacji, negocjacji, uzgodnien i paktów społecznych oraz władzy standardów, procedur i wizerunku. Punktem odniesienia dla decydowania rządowego stają się̨ zasady good governance, do których zalicza się obecnie w pierwszej kolejności: otwartość, partycypację, odpowiedzialność (rozliczalność), efektywność i spójność. **PODMIOT -** Rządowa „maszyna decyzyjna" obejmuje liczne organy i urzędy oraz inne jednostki organizacyjne. Na szczeblu centralnym są to przede wszystkim naczelne organy administracji rządowej (Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący działem administracji rządowej), centralne organy administracji rządowej (w tym kierownicy urzędów centralnych i prezesi agencji rządowych), a także jednostki organizacyjne stanowiące zaplecze instytucjonalne organów rządowych (w tym: jednostki tzw. centrum rządu lub administracji na rzecz rządzenia --- Kancelaria Prezesa Rady Ministrów i Rządowe Centrum Legislacji\*, a także ministerstwa, urzędy centralne i agencje rządowe). Na szczeblu terenowym są to podmioty zespolonej administracji rządowej (działające pod zwierzchnictwem wojewody) i niezespolonej administracji rządowej (podlegające bezpośrednio poszczególnym ministrom lub kierownikom urzędów centralnych). **\*Rządowe Centrum Legislacji**, które ma status państwowej jednostki organizacyjnej podległej Prezesowi Rady Ministrów, zapewnia koordynację działalności legislacyjnej Rady Ministrów, Prezesa RM i innych organów administracji rządowej. Zapewnia też obsługę prawną Rady Ministrów, m.in. poprzez: opracowywanie rządowych projektów ustaw i stanowisk prawno-legislacyjnych do rządowych projektów aktów prawnych, analizę orzecznictwa trybunałów, sądów i organów sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie legislacji i systemu prawa, koordynowanie przebiegu uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych, redagowanie Dziennika Ustaw i „Monitora Polskiego" oraz monitorowanie wydawania aktów wykonawczych do ustaw. Rada Ministrów dysponuje licznymi podmiotami pomocniczymi, które są wykorzystywane na różnych etapach rządowego procesu decyzyjnego. Wśród tych podmiotów na uwagę zasługują w szczególności: - pełnomocnicy rządu, ustanawiani w trybie rozporządzenia przez Radę Ministrów, powoływani i odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów z grona sekretarzy stanu lub podsekretarzy stanu i wojewodów, do prowadzenia określonych spraw, których przekazanie członkom Rady Ministrów nie jest celowe; - stały komitet i inne komitety Rady Ministrów powoływane w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów; komitety do rozpatrywania określonych spraw; rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze; - tworzone w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem komisje wspólne, które mają wspomagać wypracowanie wspólnego stanowiska (m.in. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego); - Rada Legislacyjna, powoływana przez Prezesa Rady Ministrów z grona osób wyróżniających się bogatą wiedzą oraz praktyką prawniczą, która ma ---uwzględniając dorobek nauki i doświadczenia praktyki --- doradzać i wydawać opinie w sprawach technik prawodawczych oraz spójności i kompletności systemu prawa, przejrzystości tekstów normatywnych, a także opiniować projekty programów legislacyjnych i konkretnych aktów prawnych. Kluczową pozycję w decydowaniu rządowym zajmują podmioty współtworzące tzw. centrum rządu, w tym Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, która działa, na podstawie statutu nadanego przez Prezesa Rady Ministrów, pod kierunkiem Szefa Kancelarii oraz sekretarzy i podsekretarzy stanu powoływanych i odwoływanych przez Prezesa Rady Ministrów. Wśród podmiotów pomocniczych, które aktualnie w największym stopniu uczestniczą w rządowym procesie decyzyjnym w Polsce, wskazać trzeba w pierwszej kolejności stały Komitet Rady Ministrów oraz Komitet do Spraw Europejskich. - **Komitet RM** jest podstawowym narzędziem wykorzystywanym na etapie uzgadniania projektów decyzji RM. Pracuje on pod przewodnictwem członka Rady Ministrów wyznaczonego przez Prezesa Rady Ministrów, z udziałem sekretarzy stanu reprezentujących wszystkich członków gabinetu ministrów. Jego zadaniem jest inicjowanie, przygotowywanie i uzgadnianie rozstrzygnięć albo stanowisk RM lub Prezesa Rady Ministrów. - **Komitet ds. Europejskich** jest instrumentem współpracy członków Rady Ministrów oraz innych organów administracji rządowej w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Komitet może, z upoważnienia Rady Ministrów, prowadzić analizy i rozstrzygać w sprawach stanowisk, projektów, informacji i dokumentów związanych z członkostwem Polski w Unii Europejskiej oraz uzgadniać projekty dokumentów rządowych dotyczących tej materii. **PRZEDMIOT -** Rada Ministrów, wykonując zadania związane z prowadzeniem polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa, w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji i ustawach, w szczególności: zapewnia wykonywanie ustaw; wydaje rozporządzenia; koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej; chroni interesy Skarbu Państwa; uchwala projekt budżetu państwa; kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu; zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny; zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa; sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi; zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe; sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa organizację i tryb swojej pracy. W ujęciu przedmiotowym na podkreślenie zasługuje zróżnicowanie decyzji rządowych. Wszystkie są ukierunkowane na wykonawstwo, ale są wśród nich decyzje: dotyczące problemów ogólnych, branżowych i jednostkowych; strategiczne i szczegółowe; kierownicze i realizacyjne; mające formę projektów, rozstrzygnięć wykonawczych, kontrolnych i weryfikacyjnych oraz będące sprawozdaniami, rozstrzygnięciami dotyczącymi kwestii bieżących i programami. O tym, w jak dużym stopniu rząd wpływa na treść prawa, świadczy zdolność Rady Ministrów do przedkładania inicjatyw ustawodawczych, z wyjątkiem projektów ustaw o zmianie konstytucji. Zdecydowana większość ustaw jest uchwalana z inicjatywy rządowej. Za istotną prerogatywę trzeba też uznać uprawnienie Rady Ministrów do zajmowania stanowiska wobec projektów zgłoszonych przez inne podmioty inicjatywy ustawodawczej oraz możliwość wnoszenia przez rząd poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm. 19. **Decydowanie w jednostkach samorządu terytorialnego** (G. Rydlewski *Decydowanie publiczne* s. 191-201) **POLE -** Pola decydowania w jednostkach samorządu terytorialnego obejmują całość spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, z wyłączeniem tych, które zostały ustawowo zastrzeżone dla innych podmiotów. Dotyczą zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego w jednostkach samorządu terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i gospodarki, drogownictwa oraz organizacji ruchu drogowego, zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, utrzymania czystości i porządku w jednostce samorządu terytorialnego. Tak więc, mieszczą w sobie sprawy dotyczące całej zbiorowości mieszkańców danej jednostki, z dziedziny infrastruktury technicznej, infrastruktury społecznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz ładu przestrzennego i ekologicznego. Istnieje wiele czynników wpływających na pola decydowania w jednostkach samorządu terytorialnego. Do czynników tych należą m.in.: obietnice wyborcze składane przez kandydatów w trakcie kampanii wyborczej do organów stanowiących i wykonawczych, nakaz realizacji zadań własnych i zleconych w sposób wynikający z ustaw o jednostkach samorządu terytorialnego, relacje między organem stanowiącym (radą gminy, radą powiatu, sejmikiem województwa) a wykonawczym (wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek), względnie trwały charakter zadań, podział zadań wykluczający powstanie zależności prawnej między rozstrzygnięciami organów poszczególnych szczebli samorządu w zakresie wykonywania zadań, regulacje zasad funkcjonowania związków komunalnych, opinie mieszkańców i organizacji pozarządowych, wiedza legislacyjna organów stanowiących i wykonawczych w jednostkach samorządu terytorialnego. Decyzje podejmowane w jednostkach samorządu terytorialnego mają charakter strategiczny lub rutynowy. Decyzje o charakterze strategicznym dotyczą procedury planowania przestrzennego oraz uchwalania budżetu. Nie tylko rozstrzygają one podstawowe kwestie związane z kierunkami rozwoju społeczno-ekonomicznego wspólnoty lokalnej, ale mają też charakter polityczny, gdyż są wykładnią interesów jednostkowych i grupowych. Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi obecnie funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego są: Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r., samorządowe ustawy ustrojowe, ustawa o finansach publicznych z 2009 r., ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 2003 r. oraz Europejska Karta Samorządu Lokalnego. Karta ta definiuje samorząd lokalny jako prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców (art. 3 EKSL). Osobowości prawnej przyznanej jst nie należy pojmować jako ich nieograniczonej samodzielności, oznacza ona bowiem jedynie, że jednostki samorządu terytorialnego mogą występować w stosunkach cywilnoprawnych jako odrębne podmioty praw i obowiązków. **PODMIOT -** Podmiotami stanowiącymi w jednostkach samorządu terytorialnego są: rada gminy, rada powiatu i samorząd województwa. Do podmiotów wykonujących decyzje w jednostkach samorządu terytorialnego należą: wójt, burmistrz, prezydent, starosta i członkowie zarządu powiatu, marszałek województwa i członkowie zarządu województwa. Pozycja prawna wójta, burmistrza i prezydenta miasta uległa zmianie po wejściu w życie ustawy z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta7, gdyż stali się oni samodzielnymi, jednoosobowymi organami wykonawczymi. Wójt pełni funkcje kilku organów administracyjnych i jest: organem wykonawczym gminy, a w przypadku prezydenta miasta na prawach powiatu także organem wykonawczym powiatu grodzkiego; organem pierwszej instancji właściwym do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej; organem podatkowym I. instancji; organem ochrony środowiska; funkcjonariuszem publicznym; osobą pełniącą funkcję publiczną; kierownikiem urzędu gminy; pracownikiem i pracodawcą samorządowym; reprezentantem gminy; kierownikiem terenowej obrony cywilnej; kierownikiem USC. Wójt jako organ wykonawczy gminy wydaje zarządzenia, w tym zarządzenia będące aktami prawa miejscowego (tzw. przepisami gminnymi), a jako organ podatkowy oraz organ w rozumieniu KPA wydaje decyzje administracyjne. Wśród wójtów (burmistrzów, prezydentów) wyróżnić można typy decydentów: - **Gospodarz terenu ---** troszczy się o zrównoważony rozwój lokalny i mieszkańców gminy; naturalny lider, umiejący współpracować z przedstawicielami lokalnej społeczności; dba o finanse samorządu, prowadzi racjonalną gospodarkę; posiada wiedzę o realnych i potencjalnych możliwościach gminy. - **Menedżer ---** traktuje jednostkę samorządu jak przedsiębiorstwo, które winno przynosić zysk; zarządza finansami gminy, przestrzegając dyscypliny budżetowej; zatrudnia profesjonalną kadrę; stawia na rozwój ekonomiczny jednostek samorządu terytorialnego, inwestycje, umiejętnie pozyskuje dodatkowe fundusze, zaciąga kredyty, dla realizacji zamierzonych celów ekonomicznych zawiera sojusze wewnątrz i na zewnątrz otoczenia; posiada doświadczenie w pracy w sektorze prywatnym; przedkłada rozwój ekonomiczny nad rozwój społeczny; nie rozumie lub nie docenia wielu spraw społecznych. - **Społecznik ---** aktywizujący mieszkańców, organizator akcji społecznych, otwarty na dialog i konsultacje społeczne; zaangażowany w promocję, rozwój kultury i sportu w jst; wspiera działalność organizacji pozarządowych; dostrzega problemy pojedynczych osób; nie radzi sobie z trudnymi decyzjami finansowymi czy inwestycyjnymi i odsuwa je na dalszy plan, ale chętnie podejmuje decyzje dotyczące rozpoczęcia budowy basenów, świetlic, boisk; często spotyka się z mieszkańcami z okazji świąt, rocznic, konkursów, lubi i umie zabierać głos na oficjalnych uroczystościach, udzielać wywiadów miejscowym mediom. - **„Swój chłop" ---** traktuje urząd jak miejsce spotkań z tymi, którzy reprezentują te same poglądy i postawy czy sposób patrzenia na życie, a zarazem jak miejsce związane z przywilejami władzy; nie stroni od imprez zakrapianych alkoholem, zarówno oficjalnych, jak i prywatnych; przez społeczność lokalną akceptowany i lubiany, gdyż nie wyróżnia się, zachowuje się podobnie jak wszyscy, unika podejmowania trudnych decyzji; w kampanii wyborczej posługuje się ostrymi, dosadnymi wyrażeniami, a w ostatniej jej fazie dowozi wyborców własnym środkiem lokomocji, wręczając im drobne upominki: alkohol, słodycze etc. - **Narcyz ---** całą uwagę ma skierowaną na kreowanie własnego wizerunku, zwłaszcza w mediach; chętnie rozmawia z przedstawicielami mediów, grupami przedsiębiorców, osobami znanymi, cieszącymi się prestiżem społecznym; nie podejmuje bądź unika trudnych decyzji. **PRZEDMIOT** **Zakres przedmiotowy decyzji podejmowanych przez radę gminy obejmuje:** budżet gminy, akty prawa miejscowego w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zasady gospodarowania mieniem jednostki, zasady powoływania i funkcjonowania jednostek pomocniczych, zasady przyznawania radnym diet, ustalenie liczby punktów sprzedaży alkoholu czy godzin otwarcia sklepów, możliwość powoływania jednostek pomocniczych na szczeblu gminy (wymóg --- konsultacje z mieszkańcami). Do zadan gminy należy także: zaliczanie dróg do kategorii dróg gminnych oraz ustalanie przebiegu tych dróg, opiniowanie przebiegu dróg powiatowych, wydawanie zezwolen na przewozy regularne i nieregularne w transporcie samochodowym na obszarze gminy (wójt, burmistrz) oraz fakultatywnie (decyzja rady gminy) zezwolen na przewóz osób taksówkami, organizowanie profilaktyki w ramach przeciwdziałania narkomanii, decyzje w sprawie regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków. **Rada powiatu podejmuje decyzje dotyczące:** ustalenia planu sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych; określenia przepisów porządkowych w odniesieniu do powiatowego transportu zbiorowego oraz przewozu osób i bagażu taksówkami, a także określenia w odniesieniu do transportu zbiorowego powiatowego sposobu ustalenia opłat dodatkowych w razie niedopełnienia obowiązku posiadania dokumentu przewozu, nieuiszczenia opłaty dodatkowej za bagaż lub zwierzęta oraz spowodowania zatrzymania lub zmiany trasy środka transportowego bez uzasadnionej przyczyny; zaliczenia drogi do kategorii dróg powiatowych lub pozbawienia tej kategorii. **Uprawnienia sejmiku województwa obejmują upoważnienie do:** określania sposobu ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego; stanowienia aktów prawa miejscowego, w tym: statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim oraz zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej; uchwalenia strategii rozwoju województwa; uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego; uchwalenia budżetu województwa, uchwalenia absolutorium samorządu województwa z tytułu wykonywania budżetu; uchwalenia priorytetów współpracy zagranicznej województwa; wyboru i odwoływania zarządu województwa oraz ustalania wynagrodzenia marszałka województwa; podejmowania uchwał w sprawach majątkowych; podejmowania uchwał w sprawach zasad przyznawania stypendiów uczniom i studentom; określenia przepisów porządkowych w odniesieniu do wojewódzkiego transportu zbiorowego oraz przewozu osób i bagażu taksówkami, określenia w odniesieniu do transportu zbiorowego wojewódzkiego sposobu ustalenia opłat dodatkowych w razie nie- dopełnienia obowiązku posiadania dokumentu przewozu, nieuiszczenia opłaty dodatkowej za bagaż lub zwierzęta oraz spowodowania zatrzymania lub zmiany trasy środka transportowego bez uzasadnionej przyczyny; zaliczenia drogi do kategorii dróg wojewódzkich lub pozbawienia tej kategorii. 20. **Ośrodek analityczno-doradczy (definicja, cechy)** **Ośrodek analityczno-doradczy** w administracji publicznej to instytucja, zespół ekspertów lub jednostka organizacyjna, której celem jest wspieranie organów administracji publicznej poprzez dostarczanie rzetelnych analiz, ekspertyz, rekomendacji oraz doradztwa w podejmowaniu decyzji. Takie ośrodki działają na rzecz poprawy efektywności zarządzania publicznego, rozwiązywania problemów społecznych, czy opracowywania strategii polityk publicznych. **Cechy:** [- Naukowy i ekspercki charakter:] Ośrodki te bazują na danych empirycznych, badaniach naukowych oraz analizach eksperckich; Wykorzystują różne metody badawcze, w tym analizy jakościowe i ilościowe. \- [Bezstronność i obiektywizm:] Często dążą do niezależności od bieżących sporów politycznych, co pozwala im na przedstawianie rzetelnych i neutralnych rekomendacji. \- [Kompetencje interdyscyplinarne:] Zatrudniają specjalistów z różnych dziedzin, takich jak ekonomia, prawo, administracja, politologia czy socjologia, co pozwala na wszechstronne podejście do analizowanych zagadnień. \- [Wsparcie decyzyjne:] Głównym zadaniem jest dostarczanie informacji i rekomendacji umożliwiających podejmowanie skutecznych i przemyślanych decyzji przez administrację publiczną. \- [Bliska współpraca z administracją publiczną:] Ośrodki działają w bezpośredniej relacji z organami administracji rządowej, samorządowej lub instytucjami międzynarodowymi. [- Proaktywność i elastyczność:] Identyfikują kluczowe wyzwania i problemy społeczne, często wyprzedzając potencjalne kryzysy, np. w obszarach gospodarki, ochrony zdrowia czy bezpieczeństwa. \- [Przejrzystość i odpowiedzialność:] Wiele ośrodków publikuje swoje analizy, raporty i ekspertyzy, aby umożliwić dostęp do wyników swojej pracy także opinii publicznej. **Przykłady ośrodków w PL:** Rządowe Centrum Analiz Strategicznych, Ośrodki regionalne: jednostki analityczne przy urzędach marszałkowskich lub wojewódzkich, Ośrodki badawcze współpracujące z administracją publiczną: np. Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) lub Instytut Spraw Publicznych (ISP). 21. **Organizacja pozarządowa** **Organizacja pozarządowa** (ang. Non-Governmental Organization, NGO) to podmiot działający niezależnie od administracji publicznej, powołany w celu realizacji określonych celów społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, ekologicznych lub charytatywnych. Organizacje te nie działają dla zysku, a ewentualne dochody są przeznaczane na realizację ich statutowych celów. W Polsce, zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacje pozarządowe są definiowane jako osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, które nie działają w celu osiągnięcia zysku. **Cechy charakterystyczne:** \- Niezależność od administracji publicznej \- Niekomercyjny charakter \- Skupiają się na rozwiązywaniu problemów społecznych, wspieraniu określonych grup społecznych, ochronie środowiska, edukacji, kulturze, zdrowiu itp. \- Ich działalność opiera się na zaangażowaniu członków, wolontariuszy i darczyńców. \- Powoływanie na podstawie prawa \- Organizacje pozarządowe są zobowiązane do prowadzenia przejrzystej sprawozdawczości, zwłaszcza jeśli korzystają z publicznych funduszy. \- NGO współpracują z administracją publiczną, biznesem i społecznością lokalną, pełniąc często rolę mediatora lub inicjatora zmian. 22. **Podmiot komercyjny** **Podmiot komercyjny** to organizacja lub jednostka, której głównym celem działalności jest generowanie zysków poprzez oferowanie towarów lub usług na rynku. Podmioty komercyjne działają w ramach gospodarki rynkowej i są nastawione na osiąganie korzyści finansowych. Podmioty te różnią się od jednostek niekomercyjnych (np. organizacji non-profit, fundacji, czy instytucji publicznych), których celem nie jest zysk, lecz realizacja określonych celów społecznych, edukacyjnych lub charytatywnych. **Przykłady** podmiotów komercyjnych to: \- Przedsiębiorstwa - spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, jednoosobowe działalności gospodarcze itp. \- Korporacje \- Firmy handlowe - sklepy, hurtownie, platformy e-commerce. \- Usługodawcy - np. firmy transportowe, biura podróży, agencje marketingowe. 23. **Instytut badawczy związany/niezwiązany z administracją rządową** **Instytut badawczy związany z administracją rządową** to jednostka organizacyjna działająca w formie instytutu badawczego, która prowadzi działalność naukową, badawczo-rozwojową oraz ekspercką na potrzeby organów administracji publicznej. Tego typu instytuty wspierają rząd i inne podmioty publiczne w podejmowaniu decyzji opartych na dowodach (evidence-based policy) oraz realizacji strategicznych celów państwa. W Polsce instytuty badawcze działają na podstawie ustawy o instytutach badawczych i są nadzorowane przez odpowiednie ministerstwa lub inne centralne organy administracji rządowej. **Przykłady:** Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Instytut Energetyki. **Cechy charakterystyczne:** Powiązanie z administracją rządową, Działalność naukowo-badawcza i rozwojowa, Wspieranie polityki publicznej, Zatrudniają specjalistów z różnych dziedzin, Działają głównie w oparciu o środki publiczne, Publiczny dostęp do wyników badań. **Instytut badawczy niezwiązany z administracją rządową** to jednostka naukowo-badawcza działająca niezależnie od organów administracji publicznej. Jego głównym celem jest prowadzenie działalności badawczej, rozwojowej i eksperckiej w różnych dziedzinach nauki, technologii lub polityki publicznej. Instytuty te mogą współpracować z administracją publiczną, ale nie są od niej zależne strukturalnie ani finansowo. Instytuty niezwiązane z administracją rządową dostarczają administracji publicznej cennych, niezależnych analiz, ekspertyz i rekomendacji. Dzięki temu wspierają procesy decyzyjne w sposób obiektywny, uzupełniając działania instytutów rządowych oraz zwiększając różnorodność podejść do rozwiązywania problemów społecznych i gospodarczych. **Przykłady:** Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Instytut Studiów nad Wojną i Pokojem, Instytut Badawczy Pro Publico Bono. **Cechy:** Niezależność organizacyjna i finansowa, Różnorodność źródeł finansowania, Mogą zajmować się tematami, które nie są bezpośrednio związane z priorytetami rządu, Współpraca z różnymi sektorami, Skupienie na innowacjach i rozwijaniu wiedzy, Dzięki niezależności od struktur rządowych często są postrzegane jako bardziej bezstronne w swoich analizach i badaniach, Otwartość na współpracę międzynarodową. 24. **Ekspert** **Ekspert** to osoba posiadająca specjalistyczną wiedzę, doświadczenie oraz umiejętności w określonej dziedzinie, które są wykorzystywane do wspierania administracji publicznej w procesie podejmowania decyzji, opracowywania polityk, rozwiązywania problemów oraz realizacji projektów publicznych. Eksperci w administracji publicznej są kluczowymi postaciami, które łączą wiedzę teoretyczną z praktyką, wspierając państwo w realizacji złożonych zadań na rzecz obywateli. **Przykłady** działań ekspertów w administracji publicznej: Doradztwo przy tworzeniu nowych regulacji prawnych; Analiza danych dotyczących gospodarki, zdrowia publicznego czy środowiska; Udział w komisjach rządowych, grupach roboczych lub konsultacjach społecznych; Przygotowywanie raportów i prognoz w kluczowych obszarach polityk publicznych **Cechy:** Wysoki poziom wiedzy specjalistycznej, Neutralność i obiektywizm, Eksperci dostarczają administracji publicznej analiz, rekomendacji i ekspertyz, które pozwalają na bardziej świadome i przemyślane decyzje, Interdyscyplinarność, Eksperci odgrywają kluczową rolę w tworzeniu strategii i polityk publicznych, ich opinie i rekomendacje są traktowane jako wiarygodne i pomocne w budowaniu zaufania społecznego do administracji publicznej. 25. **Formy współpracy administracji publicznej z instytucjami** - \- zlecanie zadań- Zadania administracji publicznej mogą być przekazywane podmiotom prywatnym lub organizacjom społecznym poprzez outsourcing lub kontraktowanie usług. Ta forma współpracy pozwala na zwiększenie efektywności i wykorzystanie specjalistycznych zasobów zewnętrznych. - \- umowy partnerskie- Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jest jedną z kluczowych form współpracy, umożliwiającą wspólną realizację projektów infrastrukturalnych i świadczenie usług publicznych przy podziale ryzyka i zasobów między stronami. - \- zespoły i grupy robocze- Tworzenie zespołów roboczych w ramach administracji publicznej oraz z udziałem zewnętrznych ekspertów pozwala na wspólne opracowywanie rozwiązań i koordynację działań. - \- współpraca nieformalna- Nieformalne mechanizmy, takie jak konsultacje społeczne, doradztwo ekspertów czy udział organizacji pozarządowych, są wykorzystywane jako elastyczne uzupełnienie formalnych struktur współpracy. 26. **Dialog konkurencyjny** Dialog konkurencyjny to procedura zamówień publicznych stosowana w przypadkach, gdy przedmiot zamówienia jest złożony i wymaga wypracowania niestandardowych rozwiązań. W ramach tej procedury zamawiający prowadzi negocjacje z wybranymi oferentami, co pozwala na doprecyzowanie wymagań i znalezienie optymalnych rozwiązań. 27. **Umowa ramowa** Umowa ramowa określa ogólne warunki współpracy między administracją publiczną a wykonawcami, obejmując m.in. zasady realizacji zadań i metodologię działania. Jest to narzędzie umożliwiające szybkie zlecanie zadań bez konieczności przeprowadzania kolejnych przetargów. Umowy ramowe zwiększają elastyczność administracji i pozwalają na szybką realizację potrzeb społecznych. 28. **Konkurs** Konkursy są formą rywalizacji organizowaną przez administrację publiczną w celu wyłonienia najlepszych rozwiązań lub projektów. Mogą dotyczyć analiz, koncepcji, projektów czy innowacyjnych metod realizacji zadań publicznych. Konkursy wspierają rozwój kreatywnych i efektywnych rozwiązań oraz zwiększają zaangażowanie społeczne. 29. **Kryteria oceny jakości ośrodków analityczno-doradczych** Ocena jakości ośrodków analityczno-doradczych opiera się na następujących kryteriach: - Transparentność i zgodność działań z oczekiwaniami administracji. - Kompetencje ekspertów oraz jakość dostarczanych analiz. - Zdolność do wdrażania innowacyjnych i efektywnych rozwiązań. - Przejrzystość oraz odpowiedzialność w realizacji rekomendacji. 30. **Kryteria oceny jakości wsparcia zewnętrznego** Wsparcie zewnętrzne oceniane jest na podstawie: - Jakości i skuteczności realizowanych zadań. - Terminowości oraz zgodności działań z ustalonymi założeniami. - Innowacyjności przedstawianych rozwiązań. - Transparentności oraz efektywności realizacji zamówienia. 31. **Ryzyko współpracy z ośrodkami analityczno-doradczymi i przeciwdziałanie mu** 32. **Decydowanie a zarządzanie w administracji publicznej** - Przejrzystość -- decyzje muszą być zrozumiałe i uzasadnione. - Legalność -- każda decyzja powinna być zgodna z obowiązującymi regulacjami. - Odpowiedzialność -- urzędnicy odpowiedzialni za podejmowanie decyzji powinni ponosić odpowiedzialność za ich skutki. - Efektywność -- optymalne wykorzystanie zasobów w celu osiągnięcia jak najlepszych wyników. - Innowacyjność -- wprowadzanie nowych rozwiązań i technologii. - Orientacja na obywatela -- uwzględnienie potrzeb i oczekiwań społeczności. 33. Administracja multicentryczna 34. **Decentracja zarządzania publicznego** - Polityczna -- przekazanie decyzji władzom lokalnym. - Administracyjna -- realizacja zadań przez lokalne urzędy. - Fiskalna -- nadanie autonomii finansowej poprzez lokalne źródła dochodów. - Lepsze dopasowanie działań do lokalnych potrzeb. - Zwiększenie zaangażowania obywateli. - Odciążenie administracji centralnej. - Ryzyko nierówności regionalnych. - Braki kompetencyjne i finansowe lokalnych jednostek. - Możliwość fragmentacji polityk publicznych. 35. Decentralizacja administracji publicznej - Polityczna -- przekazanie władzy samorządom wybieranym przez obywateli. - Administracyjna -- samodzielna realizacja zadań przez jednostki lokalne. - Fiskalna -- autonomia finansowa, np. w pozyskiwaniu podatków lokalnych. - Lepsze dopasowanie do lokalnych potrzeb. - Większe zaangażowanie obywateli. - Odciążenie władzy centralnej. - Nierówności między regionami. - Ryzyko fragmentacji systemu. - Ograniczone zasoby lokalnych jednostek. 36. **Konstytucyjny model administracji multicentrycznej** 37. **System samorządu terytorialnego** - \- gmina - blisko 2,5 tysiąca gmin. - Dominują gminy liczące od 2,5 do 7,5 tysięcy mieszkańców. - jednostkami pomocniczymi. Gmin są sołectwa na obszarach wiejskich. (ponad 40 tys. ) oraz dzielnice czy osiedla w miastach. - główna misja: Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, szczególnie poprzez zapewnienie głównych usług publicznych (usługi komunalne, edukacji, o, zarządzanie przestrzenią.) - Katalog zadań gminy jest otwarty i obejmuje wszelkie, nie zastrzeżone dla innych organów zadania o charakterze lokalnym, służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. - \- powiat - 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatów tj. gmin miejskich realizujących zadania gminy i powiatu. - Najwyższa liczba powiatu skupia między 50 a 75 tys. Mieszkańców (blisko sto powiatów.) - główna misja: Zarządzanie usługami przekraczającymi skalę gminną (np. Ochrona zdrowia. Przeciwdziałanie bezrobociu, edukacja ponadgimnazjalna.) - katalog zadań powiatu jest zamknięty i obejmuje wyłącznie sprawy przepisane mu w ustawach. - \- województwo - 16 województw o zróżnicowanej powierzchni i zaludnieniu. - największe pod względem powierzchni i liczby ludności jest województwo mazowieckie (ponad 35 tys kilometrów2 i ponad 5 mln mieszkańców) - najmniejsze pod względem powierzchni i liczby ludności jest województwo opolskie (9,5 tys km² niewiele ponad jeden milion ludności.) - główna misja: zarządzanie rozwojem regionalnym. - Katalog zadań województwa jest otwarty i obejmuje zadania o charakterze wojewódzki. (Regionalny) niezastrzeżone dla innych organów. 38. Administracja zespolona i niezespolona - \- pojęcie - ADMINISTRACJA ZESPOLONA -To administracja rządowa działająca w terenie, która podlega zwierzchnictwu wojewody. (Na przykład straż pożarna, kuratoria oświaty.) - ADMINISTRACJA NIEZESPOLONA- To administracja rządowa działająca w terenie, która nie podlega zwierzchnictwu wojewody, ale ministra lub urzędu centralnego. Na przykład, urzędy skarbowe, urzędy celne.) 39. ***Policy* a *politics* - separacja polityki i administracji** 40. **Rola administracji w polityce publicznej** Administracja publiczna odgrywa kluczową rolę w polityce publicznej, pełniąc funkcje wykonawcze, regulacyjne i koordynacyjne. Oto kilka głównych aspektów jej roli: 1. **Wdrażanie polityki publicznej**: Administracja jest odpowiedzialna za implementację decyzji politycznych i strategii, które zostały przyjęte przez organy władzy, takie jak rząd czy parlament. 2. **Regulacja i nadzór**: Administracja publiczna tworzy i egzekwuje przepisy prawne oraz normy, które mają na celu zapewnienie porządku i sprawiedliwości w społeczeństwie. 3. **Koordynacja działań**: Współpraca pomiędzy różnymi agencjami i jednostkami administracyjnymi jest kluczowa dla efektywnego funkcjonowania polityki publicznej. Administracja ma za zadanie koordynować te działania, aby osiągnąć spójne cele. 4. **Reprezentowanie interesów społecznych**: Administracja publiczna ma obowiązek uwzględniać potrzeby i oczekiwania obywateli w procesie tworzenia polityki, co obejmuje zarówno konsultacje społeczne, jak i angażowanie różnych grup interesu. 5. **Ocena i monitorowanie**: Administracja publiczna jest odpowiedzialna za ocenę skuteczności i efektywności wdrażanych polityk, co pozwala na wprowadzanie niezbędnych korekt i usprawnień. 6. **Zarządzanie zasobami**: Efektywne zarządzanie budżetem i zasobami ludzkimi jest kluczowe dla realizacji polityki publicznej, a administracja pełni w tym zakresie istotną rolę. 7. **Edukacja i informowanie**: Administracja ma również za zadanie informować społeczeństwo o dostępnych usługach i politykach oraz edukować obywateli na temat ich praw i obowiązków. Rola administracji publicznej w polityce publicznej jest więc wieloaspektowa i niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania systemu politycznego oraz zaspokajania potrzeb społecznych. 41. **Instrumenty polityki publicznej** 1. Programy i projekty -- specjalnie zaprojektowane działania mające na celu osiągnięcie określonych celów polityki publicznej, często w formie projektów pilotażowych. 2. Prawo i regulacje -- ustawy, rozporządzenia i inne akty normatywne, które ustanawiają ramy działania administracji oraz regulują kwestie związane z polityką publiczną. 3. Finansowanie i budżet - alokacja środków finansowych w budżecie państwowym lub lokalnym, która umożliwia realizację określonych programów i projektów. 4. Dialog społeczny - konsultacje i współpraca z różnymi grupami interesariuszy, w tym z obywatelami, organizacjami pozarządowymi oraz sektorem prywatnym. 5. Promocja i edukacja - działania mające na celu informowanie obywateli o dostępnych usługach, prawach oraz możliwościach udziału w procesach decyzyjnych. 6. Innowacje i nowe technologie -- wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, które mogą usprawnić działanie administracji i poprawić jakość usług publicznych. 42. **Podmioty polityki publicznej** - \- decydenci - \- interesariusze 43. **Cykl polityki publicznej** ![](media/image4.png) - \- agenda 1. Ustalenie problemu -- na początku identyfikuje się problemy społeczne, które wymagają interwencji publicznej. To może być wynikiem badań, opinii publicznej lub działań różnych grup interesu -- diagnoza problemu 2. Formułowanie polityki -- w tym etapie opracowuje się możliwe rozwiązania problemu. Uczestniczą w tym Rządy, eksperci, organizacje pozarządowe i inne zainteresowane strony 3. agenda setting - ustalenie i wyodrębnienie problemu; zidentyfikowanie problemu życia społecznego i decyzja o interwencji państwa; przedstawia się najczęściej w uzasadnieniach do projektów ustaw czy w wypowiedziach członków Rady Ministrów. Błędna analiza dyskwalifikuje na starcie projekt. - \- treść: wybór rozwiązania; wybór konkretnych działań, określenie podmiotów, które mają je realizować, oraz ustalenie instrumentów, jakimi mają się posługiwać - \- implementacja polityki - zarządzanie procesem wprowadzania polityki publicznej, który dąży do osiągnięcia konkretnych celów i założeń oraz doprowadzenia do rzeczywistej zmiany. Zarządzanie zmianą poprzez reakcje na skutki reformy. Władze krajowe centralnie planują politykę, a więc określają jej zakres, cele oraz wyznaczają kierunek rozwoju. Co więcej, kontrolują lokalnych aktorów odpowiedzialnych za przebieg implementacji. Zakłada się, że władze krajowe potrafią zaplanować i monitorować działania lokalnych aktorów realizujących daną politykę, a sam proces implementacji jest odgórnie ustrukturyzowany. - \- ocena: ewaluacja wyników "sztuka zadawania pytań"; ustalenie w jakim stopniu polityka publiczna spowodowała zredukowanie problemu. Jeżeli cel został osiągnięty - można zakończyć realizację danej polityki. Często dana polityka zostaje zakończona przed planowanym terminem zakończenia. Dzieje się tak wówczas, gdy w wyniku oceny uzna się, że polityka jest nieskuteczna lub wystąpią nieprzewidziane okoliczności typu cięcia wydatków.; Pozwala określić, na ile cele, które staramy się osiągnąć za pomocą określonych interwencji, odpowiadają na realne, trafnie określone problemy i potrzeby, a także jakie są ich faktyczne rezultaty. Ewaluacja pomaga diagnozować istniejące deficyty w poszczególnych politykach publicznych i opisywać zmianę, która zachodzi dzięki ich wdrażaniu. - - - - - - 44. **Polityka oparta na dowodach** Polityka oparta na dowodach to podejście do tworzenia polityki, które zakłada, że najlepsze rozwiązania polityczne można stworzyć dzięki integracji przeszłych doświadczeń, systematycznie ucząc się i badając. Istotnym celem jest tu ciągłe upewnianie się, że w procesie tworzenia polityk publicznych łączy się cztery perspektywy: doświadczenia adresatów i interesariuszy, głos ekspertów, opinię i system wartości decydentów oraz dowody z badań. 45. Ocena skutków regulacji Ocena skutków regulacji (OSR) jest sposobem zorganizowania procesu prawotwórczego w taki sposób, aby uczynić go racjonalnym i optymalnym. Rozumie się przez nią analizę możliwych sposobów rozwiązania problemu i konsekwencje każdego z nich, a w szczególności wprowadzenia regulacji, zwłaszcza w formie ustawy. Od 2024 roku obowiązuje także w poselskich i obywatelskich projektach ustaw. Ocena skutków regulacji to część procedury stanowienia prawa (element uzasadnienia projektu aktu prawnego) polegający na ustalaniu przewidywanych konsekwencji przyjętych rozwiązań prawnych: społecznych, gospodarczych, finansowych, prawnych. Elementem analizy wpływu mogą być też konsultacje publiczne projektu dokumentu. Obowiązek przygotowywania OSR w obecnie obowiązującym stanie prawnym obejmuje wyłącznie rządowe projekty aktów prawnych (ustaw i rozporządzeń). W przypadku innych podmiotów posiadających inicjatywę prawodawczą (Senat, grupa posłów, komisje sejmowe, Prezydent RP, obywatele) danych zawartych OSR należy poszukiwać w uzasadnieniu projektu. Zawartość oceny skutków regulacji (obowiązkowa) Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje projektowany akt normatywny; Informacje o konsultacjach przeprowadzonych przed opracowaniem projektu, a także o zakresie konsultacji publicznych i opiniowania projektu, w tym o obowiązku zasięgnięcia opinii określonych podmiotów wynikającym z przepisów odrębnych; Informacje o wynikach analiz możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków; Przedstawienie wyników analizy wpływu projektowanego aktu normatywnego na podmioty, na które oddziałuje projektowany akt normatywny oraz na istotne obszary oddziaływania, Wskazanie źródeł finansowania, zwłaszcza jeżeli projekt pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego; Wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń; OSR projektu aktu normatywnego, który określa zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej, zawiera także odpowiednie odniesienia do ustawy -- Prawa przedsiębiorców OSR projektu założeń projektu ustawy oraz projektu ustawy zawiera także: zidentyfikowanie rozwiązywanego problemu; określenie celu i istoty interwencji; porównanie z rozwiązaniami przyjętymi w innych krajach OSR projektu ustawy albo projektu rozporządzenia, który nie jest przedstawiany do konsultacji publicznych, zawiera wskazanie przyczyn rezygnacji z prowadzenia konsultacji publicznych. 46. **Administracja władcza (pojęcie)** Wydaje jednostronne akty prawne obowiązujące adresatów, w razie potrzeby może używać przymusu do ich realizacji, nakłada na obywatela określone obowiązki, wprowadza nakazy i zakazy. Za administrację władczą uważa się administrację wykonującą zadania reglamentacyjno-dystrybucyjne (np. wydawanie pozwoleń, zezwoleń, koncesji) realizowane przy pomocy władczych form działania administracji (z możliwością użycia środków przymusu państwowego). Administracja władcza zwana jest także administracją reglamentacyjną lub zwierzchnią. Charakteryzuje ją prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności oraz wspomniana już możność zapewnienia ich wykonania przez zastosowanie środków przymusu bez ingerencji sądów. 47. **Prawo do dobrej administracji** Prawo do dobrej administracji to fundamentalne prawo każdego obywatela, które gwarantuje, że sprawy będą załatwiane przez organy administracji publicznej w sposób sprawny, rzetelny, bezstronny i zgodny z prawem. Jest to zasada, która ma na celu zapewnienie obywatelom uczciwego i efektywnego kontaktu z administracją. Podstawowe elementy prawa do dobrej administracji to bezstronność (decyzje w sposób obiektywny, nie kierując się osobistymi preferencjami czy wpływami zewnętrznymi), rzetelność (wymaga dokładnego rozpatrzenia wszystkich istotnych faktów sprawy oraz zastosowania właściwych przepisów prawa), sprawność (w rozsądnym czasie, bez zbędnych opóźnień), zgodność z prawem, dostępność informacji (o swoich sprawach i funkcjonowaniu AP). Podstawy prawne prawa do dobrej administracji to Konstytucja RP (prawo do sprawiedliwego i szybkiego rozpatrzenia sprawy); KPA regulujące zasady postępowania adm. oraz Karta praw podstawowych UE (gwarancja prawa do dobrej administracji) 48. **Prawo do skarg i wniosków** Wedle KPA **[każdy]** może składać skargi i wnioski w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. Składać je można do organów państwowych, JST, organów samorządowych jednostek organizacyjnych (np. Centrum Kultury w Lublinie jest jednostką Miasta Lublin) oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu AP (np. Stowarzyszenie prowadzi działania kulturalne na zlecenie gminy). Przedmiotem skargi może być zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Skargi składa się do organów właściwych, to jest w sprawach rady gminy/powiatu/województwa jest to wojewoda, a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa. W przypadku organu wykonawczego w JST do organu uchwałodawczego, w przypadku wojewody Prezes Rady Ministrów. Co do zasady - skarży się do organu nadrzędnego, zwierzchnika danego urzędu, sprawującego nadzór. Organ nie może rozpatrywać skargi na samego siebie. Skarga powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w ciągu miesiąca. Przedmiotem wniosku mogą być sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności. Rozpatruje je właściwy organ, tj. ten o którym piszemy. Termin taki sam, jak w przypadku skargi, może ulec przedłużeniu. 49. **Odpowiedzialność administracji** Odpowiedzialność administracji rozpatrywać można na dwóch płaszczyznach, tj. Odpowiedzialność samej administracji oraz odpowiedzialność funkcjonariusza publicznego, związana z działaniem AP. Charakter odpowiedzialności związanej z działalnością administracji publicznej: - Administracyjnoprawny (dot. odpowiedzialności administracji publicznej), np. Odpowiedzialność za terminowe podjęcie rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym - możliwa jest kara administracyjna za każdy dzień przekroczenia tego terminu. - Cywilnoprawny (dot. odpowiedzialności administracji publicznej, jak również odpowiedzialności funkcjonariusza publicznego), np. Na podstawie Kodeksu Cywilnego, gdy z tytułu wykonania swojej działalności, z zachowaniem interesu publicznego, ktoś jest poszkodowany; charakter kompensacyjny -- np. Odpowiedzialność związana z uchwaleniem planu miejscowego -- odszkodowania dla mieszkańców; także odpowiedzialność funkcjonariusza publicznego w związku z wydaniem aktu administracyjnego (lub przewlekłością, wadliwością). - Karno-dyscyplinarny (dot. odpowiedzialności funkcjonariusza publicznego) - np. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa czy odszkodowanie. 50. **Zarządzanie przez rezultaty (pojęcie)** Zarządzanie przez rezultaty to strategia zarządzania, która skupia się na osiąganiu konkretnych, mierzalnych celów i efektów działalności organizacji. W przeciwieństwie do zarządzania przez cele, które koncentruje się na procesie realizacji, zarządzanie przez rezultaty stawia na wynik końcowy. Proces zarządzania przez rezultaty Definiowanie celów: Cele powinny być SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound), czyli konkretne, mierzalne, osiągalne, istotne i ograniczone czasowo. Opracowanie planów działania: Określa się, jakie działania należy podjąć, aby osiągnąć cele. Delegowanie zadań: Zadania są przydzielane pracownikom lub zespołom. Monitorowanie postępów: Regularnie sprawdzane są postępy w realizacji celów. Ocena wyników: Po zakończeniu okresu, za który ustalono cele, dokonuje się oceny osiągniętych rezultatów. Analiza i wprowadzanie zmian: Na podstawie oceny wyników są wprowadzane zmiany w procesach i celach na przyszłość. Zalety: zwiększona efektywność, poprawa komunikacji, większa odpowiedzialność, ułatwiona ocena pracowników. Wyzwania: trudność w mierzeniu niektórych celów, brak elastyczności, ryzyko krótkoterminowego podejścia 51. **Cele administracji (model SMART)** Model SMART to narzędzie do formułowania celów, które pozwala na precyzyjne określenie tego, co chcemy osiągnąć. W kontekście administracji, zastosowanie tego modelu umożliwia stworzenie jasnych, mierzalnych i motywujących celów dla całego zespołu. SMART to akronim od angielskich słów: Specific (Konkretny) -- cel powinien być jasno określony, bez dwuznaczności. Measurable (Mierzalny) -- cel musi być możliwy do zmierzenia, abyśmy mogli śledzić postępy. Achievable (Osiągalny) -- cel powinien być realistyczny i motywujący. Relevant (Istotny) -- cel powinien być związany z ogólnymi celami organizacji. Time-bound (Ograniczony czasowo) -- cel powinien mieć konkretny termin realizacji. Jakie cele administracji są w modelu SMART? Zwiększenie efektywności (np. Zmniejszyć o 15% czas obsługi jednego klienta), poprawa jakości usług, optymalizacja kosztów (np. Cięcie o 10 proc. poprzez negocjacje z dostawcami akcesoriów biurowych) Do najważniejszych pytań, które nakazuje analiza typu smart, należą: 1\) czy problem jest prawidłowo zdefiniowany; 2\) czy interwencja państwa jest uzasadniona; 3\) czy prawna regulacja jest optymalną metodą ingerencji państwa w dany problem; 4\) czy istnieje dostateczna podstawa prawna do działania państwa w danym obszarze; 5\) na jakim szczeblu struktury administracyjnej państwa powinna być podjęta regulacja i -- co się z tym wiąże -- jaką postać winna ona mieć; 6\) jaki cel prawodawca chce osiągnąć, regulując dany problem; 7\) jakie są inne możliwe rozwiązania dla danej regulacji; 8\) czy korzyści z regulacji uzasadniają jej koszty; 9\) czydystrybucja efektów regulacji jest przejrzysta; 10\) czy regulacja jest jasna, przejrzysta, zrozumiała dla jej adresatów; 11\) czy wszystkie zainteresowane podmioty miały szansę sformułowania swojej opinii; 12\) w jaki sposób zostanie zapewnione przestrzeganie przyjętej regulacji; 13\) jaki będzie mechanizm ewaluacji regulacji. 52. **Budżet zadaniowy a budżetowanie klasyczne** Budżet zadaniowy i budżetowanie klasyczne to dwa główne podejścia do planowania finansowego, zwłaszcza w sektorze publicznym. Różnią się znacznie pod względem struktury, celów i wpływu na zarządzanie organizacją. Budżetowanie klasyczne: opiera się na tradycyjnym podziale wydatków na kategorie, takie jak wynagrodzenia, materiały, usługi. Jego celem jest kontrola wydatków i zapewnienie zgodności z przyjętymi limitami. Jest ograniczony, jeśli chodzi o elastyczność i skupia się na kosztach, a nie na osiąganych wynikach. Budżet zadaniowy: wydatki są przypisane do konkretnych zadań, które mają przyczynić się do realizacji celów strategicznych organizacji. Celem jest skupienie się na osiągnięciu konkretnych rezultatów poprzez efektywne wykorzystanie środków. Powiązany jest z konkretnymi celami strategicznymi, zorientowany na wyniki, co pozwala na ocenę efektywności wydatków na podstawie osiągniętych rezultatów. 53. **Konstrukcja budżetu zadaniowego w Polsce** Funkcjonuje w Polsce od 2007 roku (budżet na 2008). Budżet zadaniowy -- zarządzanie wydatkami w sektorze publicznym opierające się na zasadach: skuteczności -- określenie celów i mierników, efektywności -- najlepsze efekty z nakładów, przejrzystości -- budżet sprzyja transparencji wydatkowania środków publicznych, programowania wieloletniego -- kilkuletnia projekcja budżetu zadaniowego. Budżet zadaniowy odpowiada na pytania: - Jakie zadania są wykonywane (są zaplanowane do wykonania)? - Jakie wydatki są przeznaczane na poszczególne zadania w danym roku budżetowym? - Jakie cele planuje się osiągnąć realizując poszczególne zadania i jak je zmierzyć? - Jakie skutki (rezultaty) ma przynieść realizacja założonych celów? (jakie wartości docelowe powinny osiągnąć zakładane mierniki)? - W jakim stopniu udało się zrealizować postawione cele? Ministerstwo Finansów rok rocznie publikuje zestawienie celów i mierników budżetowych dla poszczególnych działów działalności Państwa. Dysponent może skorzystać z możliwości odstąpienia od definiowania celów (i często z tego korzysta) ze względu na charakter działalności, np. Robią to kancelarie Sejmu czy Prezydenta. +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Nazwa | Cel | Miernik | Algorytm | Termin | | funkcji/zad | | | wyliczania | pomiaru | | ania | | | miernika | | +=============+=============+=============+=============+=============+ | Zarządzanie | Usuwanie | Liczba | Suma | półroczny | | kryzysowe | skutków | zrealizowan | zrealizowan | | | | klęsk | ych | ych | | | oraz | | przez | zadań | | | przeciwdzia | żywiołowych | podmioty | związanych | | | łanie | | publiczne | z usuwaniem | | | i | | zadań | skutków | | | | | | klęsk | | | usuwanie | | związanych | | | | skutków | | z usuwaniem | żywiołowych | | | klęsk | | skutków | i podmiotów | | | | | klęsk | prywatnych, | | | żywiołowych | | żywiołowych | którym | | | | | oraz | udzielono | | | | | | pomocy | | | | | liczba | | | | | | podmiotów | | | | | | prywatnych | | | | | | poszkodowan | | | | | | ych | | | | | | w wyniku | | | | | | | | | | | | działania | | | | | | żywiołu, | | | | | | którym | | | | | | udzielono | | | | | | pomocy z | | | | | | budżetu | | | | | | | | | | | | państwa (w | | | | | | szt.) | | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Oświata i | Podnoszenie | Odsetek | x - liczba | roczny | | wychowanie | dostępności | dzieci w | dzieci w | | | | , | wieku 3-5 | wieku 3-5 | | | | jakości | lat | lat | | | | oraz | objętych | korzystając | | | | efektywnośc | wychowaniem | ych | | | | i | | z | | | | kształcenia | przedszkoln | wychowania | | | | i | ym | | | | | wychowania | (w %) | przedszkoln | | | | | | ego; | | | | | | | | | | | | y - liczba | | | | | | populacji | | | | | | dzieci w | | | | | | wieku 3-5 | | | | | | lat; | | | | | | | | | | | | algorytm | | | | | | wyliczenia | | | | | | miernika: | | | | | | x/y\*100% | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Realizacja | Budowanie | Czas | Miara | kwartalny | | należności | przyjaznej | trwania | pozycyjna | | | budżetu | Administrac | postępowań | (mediana) | | | państwa | ji | podatkowych | czasu | | | | | wszczętych | trwania | | | | Skarbowej | na | wybranych | | | | | | postępowań | | | | | wniosek | | | | | | podatnika | wszczętych | | | | | (w dniach) | na żądanie | | | | | | strony, | | | | | | zakończonyc | | | | | | h, | | | | | | z datą | | | | | | zatwierdzen | | | | | | ia | | | | | | w | | | | | | | | | | | | okresie | | | | | | sprawozdawc | | | | | | zym | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ 54. **System kontroli zarządczej w administracji rządowej/samorządowej** System kontroli zarządczej to zbiór procesów, procedur i działań mających na celu zapewnienie, że organizacja osiąga swoje cele w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. W kontekście administracji publicznej w Polsce, system ten ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia przejrzystości, odpowiedzialności i skuteczności działania instytucji państwowych. System kontroli zarządczej w administracji rządowej ustala zarządzeniem każdy z ministrów w swoim dziale. Kierownicy jednostek są obowiązani do opracowania planu działalności na cały rok i raz na kwartał przekazywać informacje o poziomie realizacji celów. Dotyczy to nie tylko finansów, ale wszystkich aspektów działalności jednostki. To samo tyczy się samorządu, a system ustala organ wykonawczy. Elementy systemu kontroli zarządczej: - Środowisko wewnętrzne: Obejmuje kulturę organizacyjną, strukturę organizacyjną, przywództwo, proces decyzyjny, przydzielanie zasobów oraz kompetencje pracowników. - Oceny ryzyka: Polega na identyfikacji, analizie i ocenie ryzyk, które mogą wpłynąć na osiągnięcie celów organizacji. - Cele i zarządzanie ryzykiem: Opracowanie celów strategicznych i operacyjnych oraz wdrożenie działań mających na celu zarządzanie zidentyfikowanymi ryzykami. - Informacje i komunikacja: Efektywny system informacji i komunikacji umożliwia przepływ informacji niezbędnych do podejmowania decyzji i monitorowania realizacji celów. - Monitorowanie i ocena: Regularne monitorowanie realizacji celów oraz ocena skuteczności systemu kontroli zarządczej. 55. **Zarządzanie zasobami ludzkimi** Definicja R. Szarfenberg: „strategiczne, spójne wewnętrznie podejście do zarządzania najbardziej wartościowymi aktywami organizacji -- pracującymi w niej ludźmi, którzy indywidualnie i zbiorowo przyczyniają się do realizacji jej celów. Jest ono zorientowane na integrację najważniejszych celów organizacji zcelami każdego pracownika, wynikającymi z jego potrzeb Zarządzanie zasobami ludzkimi w administracji publicznej to obszar, który obejmuje szereg działań związanych z rekrutacją, rozwojem, motywacją i oceną pracowników zatrudnionych w sektorze publicznym. Jest to niezwykle istotna dziedzina, ponieważ od jakości pracy urzędników zależy skuteczność działania całej administracji i jakość świadczonych usług publicznych. To całokształt działań związanych z pozyskiwaniem, rozwijaniem, motywowaniem i utrzymaniem pracowników, tak aby osiągnąć cele organizacji. Efektywne zarządzanie zasobami ludzkimi pozwala zwiększyć produktywność, zatrzymać najlepszych pracowników i zwiększyć konkurencyjność firmy. Narzędzia zarządzania zasobami ludzkimi: systemy oceny pracowników, programy szkoleniowe, systemy motywacyjne, systemy e-learningu. Wyzwania w AP: zatrzymanie wykwalifikowanych pracowników, mimo ograniczonych przez rozporządzenie pensji; budowanie kultury organizacyjnej, adaptacja do zmian technologicznych 56. **Model zarządzania zasobami** - *Model sita* zakłada, że pracownicy są traktowani jak wymienne części składowe organizacji. Proces rekrutacji i selekcji jest bardzo rygorystyczny, a celem jest znalezienie pracowników, którzy idealnie pasują do określonych zadań i spełniają wysokie standardy. Charakterystyka: W modelu sita panuje atmosfera rywalizacji. Pracownicy są ze sobą porównywani, a ci, którzy nie spełniają oczekiwań, są eliminowani. Nacisk kładziony jest na maksymalizację wydajności i osiągnięcie krótkoterminowych celów. Model ten charakteryzuje się sztywnymi strukturami organizacyjnymi i ograniczonymi możliwościami rozwoju pracowników. Zalety: Wysoka efektywność w krótkim okresie. Możliwość szybkiego dostosowania się do zmian. Wady: Niska lojalność pracowników. Wysoka rotacja pracowników. - *Model kapitału ludzkiego* traktuje pracowników jako najważniejszy zasób organizacji. Zakłada, że inwestycje w rozwój pracowników przynoszą długoterminowe korzyści dla firmy. Kładzie się nacisk na ciągły rozwój pracowników poprzez szkolenia, mentoring i coaching. Promuje się współpracę między pracownikami i budowanie zaufania. Dąży się do zwiększenia zaangażowania pracowników w osiąganie celów organizacji. Zalety: Wysoka lojalność pracowników. Większa innowacyjność. Długoterminowe korzyści dla organizacji. Wady: Wymaga większych nakładów finansowych i czasowych. Może prowadzić do spowolnienia procesu podejmowania decyzji. 57. **Model zarządzania kadrami** - Kariery - zakłada stopniową karierę urzędniczą -- od dołu do góry hierarchii. Podstawowe znaczenie ma egzamin w ramach, którego bada się zdolność kandydata do zajmowania określonej kategorii stanowisk. Urzędnika zatrudnia więc państwo, a nie urząd, służba jest dożywotnia. Spośród państw europejskich system kariery występuje między innymi we: Francji, Niemczech, Hiszpanii, Belgii, Grecji, Portugalii, Austrii - Pozycyjny - opiera się na rekrutacji na konkretne stanowiska. W toku postępowania rekrutacyjnego bada się konkretne kompetencje. Odwołuje się w wielu sferach do doświadczeń sektora prywatnego. System stanowisk przyjęła Wielka Brytania, Szwecja, Dania, Holandia, Finlandia. ![](media/image6.png) 58. **System zarządzania kadrami w Polsce** W Polsce występuje model mieszany.: łączy klasyczny model kariery z zaletami modelu pozycyjnego. - Rządowy - oparty na ustawie o służbie cywilnej. Korpus służby cywilnej dzieli się na dwa obozy: zatrudnionych na podstawie mianowania (szczególna gwarancja bezpieczeństwa i stabilności, ok. 7,5 tys.) oraz na umowę o pracę. Nie należą do niego osoby pełniące funkcje polityczne, np. Ministrowie, sekretarze stanu czy pracownicy pomocniczy (kierowcy, ochroniarze) - Samorządowy - oparty na ustawie o pracownikach samorządowych. Dużo bardziej liberalne zasady zatrudniania niż w modelu klasycznym. Nabór jest otwarty i konkurencyjny. - państwowy - oparty na ustawie o pracownikach urzędów państwowych (1982); nie są ani samorządowi, ani rządowi: dotyczy to Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Trybunału Konstytucyjnego; Biur RPO, RPD, Rzecznika MŚP, KRRiTv, Krajowego Biura Wyborczego, IPN-u. Urzędnikiem staje się osoba, która odbyła aplikację administracyjną (12 miesięcy, ocena kwalifikacyjna). 59. **Etyka służby publicznej - Zasady Nolana**\ **[Zasady Nolana]** -- czyli reguły, które powinny obowiązywać osoby pełniące funkcje publiczne w demokratycznym państwie, opracowane w 1994 r. na zlecenie brytyjskiego parlamentu przez specjalną komisje pod przewodnictwem lorda Nolana.\ **1. Zasada bezstronności (selflessness)**, urzędnicy powinni działać wyłącznie w interesie publicznym\ 2. **Zasada niezawisłości (integrity)**, powinni unikać sytuacji, które uzależniają ich od innych, nie powinni działać na rzecz interesu własnego, rodziny lub przyjaciół\ 3. **Zasada obiektywizmu (objectivity)**, podejmowanie decyzji bezstronnie, uczciwie na podstawie najlepszych dowodów, bez dyskryminowania\ 4. **Zasada odpowiedzialności (accountability)**, powinni być odpowiedzialni za podejmowane decyzje i poddawać się kontroli w tym zakresie\ 5. **Zasada jawności (openness)**, powinni podejmować decyzje w sposób otwarty i przejrzysty\ 6. **Zasada uczciwości (honesty**), powinni mówić prawdę 7\. **Zasada przywództwa (leadership)**, powinni realizować te zasady w swoim działaniu, powinni je upowszechniać i reagować na ich naruszanie przez innych 60. **Zachowania nieetyczne** to działania, które są sprzeczne z normami moralnymi, etyki zawodowej lub przepisami regulującymi postępowanie w określonym kontekście. Są szczególnie istotne w kontekście zawodów związanych z odpowiedzialnością publiczna, np. Służba cywilna. Zachowania takie mogą podważać zaufanie obywateli do państwa i jego instytucji\ (np. Korupcja, faworyzowanie, naruszanie zasad apolityczności, ujawnianie poufnych informacji, mobbing, zatajanie błędów, nadużywanie środków publicznych, fałszowanie dokumentacji, zaniedbanie obowi

Decydowanie w AP - Skrót (PDF)

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript