Ika-19 na Siglo: Mga Pangyayari at Bayani sa Pilipinas PDF

Okay, here is the transcription of the provided text with Markdown formatting. # Aralin II: Ika-19 na Siglo **Group 6** ### Mga Layunin 1. Malaman kung ano-ano ang mga kaganapan sa buong daigdig noong ikalabin siyam na siglo lalo na sa larangang panlipunan, pampulitika, at pangkultura. 2. Mata...

Okay, here is the transcription of the provided text with Markdown formatting. # Aralin II: Ika-19 na Siglo **Group 6** ### Mga Layunin 1. Malaman kung ano-ano ang mga kaganapan sa buong daigdig noong ikalabin siyam na siglo lalo na sa larangang panlipunan, pampulitika, at pangkultura. 2. Mataya kung ano ang naging epekto ng mga pangyayari sa pagsilang ng diwang nasyonalismo sa mga tao. 3. Maunawaan ang buhay ng pambansang bayani ayon sa konteksto ng kanyang panahon. ### Panimula Si Dr. Jose Rizal ay isinilang noong Hunyo 19, 1861, sa isang panahong malaki ang pagbabago sa mundo dulot ng mga digmaan, rebolusyon, at mga repormang pampulitika at panlipunan. Ang panahong ito ay kinakitaan ng paglakas ng mga Kanluraning imperyalista, pag-unlad ng industriya, at pag-usbong ng diwang liberalismo. Sa Pilipinas, patuloy na umiiral ang mapaniil na pamamahala ng Espanya, kung saan nangingibabaw ang kapangyarihan ng Simbahan at Estado sa buhay ng mga mamamayan. ## Ika-19 na Siglo: Estados Unidos * Giyera Sibil (1861-1865) dahil sa isyu ng pang-aalipin ng mga Negro. * Proklamasyon ng Emansipasyon ni Abraham Lincoln (1863) na nagpahinto sa pang-aalipin. * Mabilis na industriyalisasyon pagkatapos ng giyera. * Pagdami ng mga imigrante mula sa Italya, Poles, Slavs, Hudyo, at Tsino. ## Ika-19 na Siglo: Rusya * Czar Alexander II (1855-1881) nag-alis ng serfdom (1861) para sa 22,500,000 magsasaka. * Pagbili ng gobyerno ng lupa mula sa mayayamang may-ari upang ibenta sa magsasaka. * Repormang pampulitika: pagbibigay ng representasyon sa mga manggagawa sa gobyerno (1864). ## Ika-19 na Siglo: Mehico * Emperador Napoleon III ng Pransya sinakop ang Mexico (1862). * Itinalaga si Duke Maximilian ng Austria bilang emperador (1864). * Pagtulong ng Estados Unidos kay Benito Juarez upang talunin si Maximilian (1867). ## Ika-19 na Siglo: Imperyalismong Kanluranin: Britanya * Pinatatag ang kontrol sa India, Burma, Malaysia, at iba pang bahagi ng Asya at Aprika. ## Ika-19 na Siglo: Rusya * Sinakop ang Siberia, Kamchatka, Kuriles, Alaska (ibinenta sa US noong 1867). * Sinakop din ang Bokhara, Khiva, at Kokand sa Gitnang Asya (1865-1884). ## Ika-19 na Siglo: Imperyalismong Kanluranin: Pransya * Sinakop ang Vietnam, Cambodia, at Laos, na tinawag na French Indochina. ## Ika-19 na Siglo: Hapon * Binuksan sa mundo matapos ang pagsasara nito sa dayuhan mula 1639 (1853). * Pagwawagi sa Tsina (1894-1895) at pananakop sa Taiwan at Korea (1910). ## Ika-19 na Siglo: Imperyalismong Kanluranin: Olandes * Tuluyang sinakop ang Netherlands East Indies (Indonesia) matapos mapaalis ang mga Espanyol at Portuges. ## Ika-19 na Siglo: Espanya * Nawala ang mga kolonya sa Timog Amerika (Paraguay, Argentina, Chile, Venezuela, Peru, Bolivia, Uruguay, at iba pa). * Hawak pa rin ang Cuba at Pilipinas. ## Ika-19 na Siglo: Canal Suez Pinabilis ang kalakalan sa pagitan ng Asya at Europa, na nagdulot ng pagpasok ng liberal na kaisipan sa Pilipinas. ## Apat na Kinikilalang Dakilang Asyano ng Ika-19 na Siglo 1. Jose Rizal (Pilipinas) 2. Rabindranath Tagore (India) 3. Sun Yat-sen (Tsina) 4. Mohandas Gandhi (India) ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 1. Pamahalaang Kolonyal * Pinamumunuan ng Simbahan at Estado - ang Estado ay naglilingkod sa Papa at Hari ng Espanya. * "Frailocracia" - ang mga prayle may kontrol sa relihiyon, edukasyon, at pulitika. * Ang Gobernador-Heneral ang pinakamataas na opisyal, ngunit sunod sa utos ng mga prayle. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 2. Ekonomiya at Lupa * "Inquilino" - tagapangasiwa ng lupain ng mga prayle, ngunit hindi sila nagsasaka. * Ang mga kasama (magsasaka) ang nagtatrabaho sa lupa at madalas nababaon sa utang. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 3. Panlipunang Kaayusan May mahigpit na paghahati sa lipunan: * Peninsulares - mga Espanyol na ipinanganak sa Espanya. * Insulares - mga Espanyol na ipinanganak sa Pilipinas. * Mestizo may lahing Espanyol o Tsino. * Principalia - mayayamang Pilipino (hal. mga inquilino). * Indio - mga karaniwang Pilipino na kadalasang inaapi at pinagsasamantalahan. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 4. Panunupil at Kawalan ng Kalayaan Konstitusyong Cadiz ng 1812 ay nagbigay ng kalayaan sa pamamahayag, pagboto, at reporma sa lupa ngunit hindi para sa mga Pilipino. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 5. Guardia Civil Itinatag noong 1852 upang mapanatili ang kaayusan, ngunit naging kasangkapan ng pang-aabuso, pananakot, at korapsyon. Si Rizal mismo at ang kanyang pamilya ay naging biktima ng pagmamalupit ng mga Guardia Civil. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 6. Hustisya at Lipunan * Tiwali ang hukuman * Hustisya ay nabibili, mabagal, at may kinikilingan. * Mahirap ang buhay para sa mga Pilipino dahil sa diskriminasyon. ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 7. Pag-aalsa at Pagtutol * Ipinaglaban ng mga paring sekular ang sekularisasyon ng mga parokya. * Mga prayle ang nagmamay-ari ng malalawak na lupa, dahilan ng maraming agraryong pag-aalsa ## Ang Pilipinas noong Kapanahunan Rizal ### 8. Pananaliksik ni Rizal Sinulat niya ang Sobre la Indolencia de los Filipinos tungkol sa epekto ng pang-aapi ng mga prayle sa pag-unlad ng bayan. ## Konklasyon Ang kapanahunan ni Dr. Jose Rizal ay isang yugto ng matinding pagbabago, hindi lamang sa Pilipinas kundi sa buong mundo. Ang mga naganap na rebolusyon, reporma, at imperyalismo ay nagbigay ng matinding epekto sa pandaigdigang kaayusan, kabilang ang kalagayan ng mga pilipino sa ilalim ng mapaniil na pamamahala ng espanya. ang panahong kinabibilangan ni rizal ay isang mahalagang yugto ng kasaysayan na nagbigay-daan sa mga pagbabago sa lipunan, na sa kalaunan ay nag-udyok sa mga pilipino na ipaglaban ang kanilang kalayaan laban sa kolonyal na pananakop.