Notatka z Systemów Transportowych - Podsumowanie

Notatka z Systemów Transportowych Wykład 6: Transport a prawo 1. Podsystem organizacyjny transportu Administracja państwowa odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu transportem. W procesach decyzyjnych dotyczących transportu znaczny udział odgrywa aparat państwowy. Zarówno...

Notatka z Systemów Transportowych Wykład 6: Transport a prawo 1. Podsystem organizacyjny transportu Administracja państwowa odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu transportem. W procesach decyzyjnych dotyczących transportu znaczny udział odgrywa aparat państwowy. Zarówno przewoźnicy, jak i użytkownicy nie są całkowicie niezależni w podejmowaniu decyzji. Na wszystkich poziomach władzy administracja państwowa lub samorządowa biorą współodpowiedzialność wraz z przewoźnikami i ich klientami za działalność transportową. 2. Sektor publiczny i jego rola w transporcie Sektor publiczny zaangażowany jest w procesy transportowe w kilku płaszczyznach: o Zarządca: budowa, utrzymanie i zarządzanie infrastrukturą transportową. o Beneficjent: największy klient usług transportowych (np. transport urzędników, wojska). o Regulator: tworzy przepisy i politykę transportową. Na poziomie lokalnym przykładem zaangażowania są przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej, porty morskie i śródlądowe, regionalne porty lotnicze oraz Przewozy Regionalne. W Polsce większość infrastruktury transportowej pozostaje w zarządzie państwa na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym, mimo zmniejszenia bezpośredniego udziału sektora publicznego przez prywatyzację. 3. Polityka transportowa Definicja: Programowanie rozwoju systemu transportowego oraz zapewnienie jego sprawnego funkcjonowania. Cele polityki transportowej: o Optymalizacja infrastruktury transportu. o Efektywność procesów transportowych. o Rozwój przedsiębiorstw transportowych. o Standaryzacja norm technicznych i bezpieczeństwa. Elementy polityki:  o Podmioty i przedmioty (rząd, ministerstwa, przedsiębiorstwa transportowe). o Cele, zadania i zasady. o Metody i narzędzia. Realizacja w Polsce: o Organy przedstawicielskie (Sejm, Senat) tworzą prawa i plany rozwoju. o Kancelaria Prezesa Rady Ministrów formułuje przepisy wykonawcze i programy społeczne. o Ministerstwo Infrastruktury realizuje cele transportowe. o Samorządy lokalne i regionalne uczestniczą w realizacji polityki transportowej na swoich szczeblach. 4. Narzędzia polityki transportowej Ekonomiczne (parametryczne): o Taryfy, podatki, kredyty, stopy procentowe. o Premie, dotacje, ulgi podatkowe. Pozaekonomiczne (nieparametryczne): o Administracyjne: licencje, zezwolenia, decyzje lokalizacyjne. o Prawne: akty normatywne, przepisy techniczne. o Informacyjne: prognozy, analizy, raporty. o Moralne: wyróżnienia, apele. 5. Regulacje prawne w transporcie Ekonomiczne: o Dostęp do rynku, stawki przewozowe, łączenie firm. Nieekonomiczne: o Bezpieczeństwo, ochrona środowiska, normy emisji spalin. Przykłady reform: o 1889–1901 (Francja): Pierwsze przepisy regulujące prędkość i podatki. o 1989 (Polska): Liberalizacja rynku transportowego. o 1992–1997: Koncesjonowanie transportu międzynarodowego. o 2004: Wprowadzenie licencji wspólnotowych w ramach UE. 6. Historia reform transportowych w Polsce 1989: Deregulacja i liberalizacja rynku transportowego. 1992–1997: Obowiązkowe koncesje dla międzynarodowego transportu samochodowego. 1998–2001: Kontyngentowanie koncesji, ograniczenie dostępu do rynku. 2004: Wprowadzenie licencji wspólnotowych, liberalizacja transportu międzynarodowego. 2  2009: Reforma przepisów UE, wprowadzenie wymagań kompetencji zawodowych. Podsumowanie: Polityka transportowa kształtuje rozwój infrastruktury i konkurencję rynkową. Regulacje prawne zapewniają bezpieczeństwo oraz równowagę konkurencyjną. Administracja państwowa i samorządowa pełni rolę zarówno zarządcy, beneficjenta, jak i regulatora w systemie transportowym. Wykład 7: Modelowanie w transporcie 1. Cel i rodzaje modelowania Budowa modelu zależy od celu modelowania. Cele modelowania: o Organizacja ruchu w systemie transportowym (modele podaży). o Rozbudowa i rozwój systemu transportowego (modele popytu). o Organizacja przewozu towarów (marszrutyzacja). 2. Model systemu transportowego Elementy modelu: o Bierne: infrastruktura transportu, przepisy. o Aktywne: środki transportu tworzące potoki ruchu. Cel modelu: organizowanie ruchu w systemie transportowym. Dane wejściowe: potoki ruchu napływające z otoczenia. Warunki brzegowe: sieć transportowa. Model odwzorowuje: o Strukturę systemu transportowego. o Charakterystyki elementów struktury (ograniczenia prędkości, natężenie ruchu). o Charakterystyki potoków ruchu. o Organizację ruchu (sposób wykorzystania struktury przez potoki ruchu). 3. Grafy jako narzędzie modelowania Grafy to zbiór wierzchołków połączonych krawędziami. Węzły: skrzyżowania, miasta. Krawędzie: drogi (kolejowe, kołowe, morskie). W modelu systemu transportowego: o Węzeł, do którego dochodzi potok ruchu, to źródło. 3  o Węzeł, z którego potok wypływa, to ujście. Typy dróg w grafach: o Droga prosta: żadna krawędź się nie powtarza. o Droga zamknięta: początek i koniec w tym samym wierzchołku. o Cykl Eulera: przechodzi przez wszystkie krawędzie grafu dokładnie raz (istnieje, gdy każdy wierzchołek ma stopień parzysty). 4. Kluczowe problemy teoretyczne Mosty Królewieckie: o Problem: czy można przejść przez wszystkie mosty tylko raz? o Rozwiązany przez Eulera (1741), uznawany za początek teorii grafów. Problem chińskiego listonosza: o Optymalizacja przejścia przez wszystkie krawędzie grafu z minimalnym kosztem. o Jeśli graf zawiera cykl Eulera, jest on rozwiązaniem minimalnym. Problem komiwojażera: o Znalezienie najkrótszej drogi łączącej wszystkie punkty, zaczynającej i kończącej się w określonym miejscu. o Cykl Hamiltona: każdy wierzchołek odwiedzany raz (oprócz startowego i końcowego). 5. Charakterystyki potoków ruchu Natężenie ruchu: liczba pojazdów na jednostkę czasu. Gęstość ruchu: liczba pojazdów na jednostkę długości. Prędkość ruchu: zależność natężenia od gęstości. Czas jazdy: minimalny i średni czas przejazdu. Struktura ruchu: procentowy udział określonego typu pojazdów w potoku ruchu. 6. Organizacja ruchu Modele organizacji ruchu: o Statyczne: niezmienne zapotrzebowanie i struktura. o Dynamiczne: zmienne zapotrzebowanie lub struktura. Równowaga Nasha: o Użytkownicy dróg wybierają optymalne dla siebie trasy, biorąc pod uwagę działania innych. Równowaga Stackelberga: o Jeden decydent (np. zarządca systemu) optymalizuje ruch dla całego systemu, uwzględniając reakcje użytkowników. Podsumowanie: 4  Modele matematyczne, oparte na grafach, są podstawą do analizy i optymalizacji systemów transportowych. Problemy takie jak Mosty Królewieckie, chiński listonosz i komiwojażer mają praktyczne zastosowanie w organizacji ruchu. Charakterystyki potoków ruchu i ich optymalizacja są kluczowe dla efektywności transportu. 5