Sportkine 1 Past Paper PDF

Sportkinesitherapie 1 - alles (hoorcolleges + praktijklessen) geschreven door DorienH De website voor het Kopen en Verkopen van je Samenvattingen Op Stuvia vind je de beste samenvattingen, notities en ander s...

Sportkinesitherapie 1 - alles (hoorcolleges + praktijklessen) geschreven door DorienH De website voor het Kopen en Verkopen van je Samenvattingen Op Stuvia vind je de beste samenvattingen, notities en ander studiemateriaal. Voor alle toetsen, examens en cursussen. Bekijk het aanbod op Stuvia. www.stuvia.com 1  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen SPORTKINESITHERAPIE 1 2ste master revalidatiewetenschappen en kinesitherapie – Universiteit Antwerpen 2  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 100% PC-EXAMEN - Specifiek genoeg zijn in je antwoorden! - Vragen gericht op het beoordelen van kennis en inzicht in de cursus - Case-gerelateerde vragen - Er kunnen verschillende formaten worden gebruikt o Open vragen en/of meerkeuzevragen - Competenties van voorgaande jaren (zie intro hoorcollege) kunnen bevraagd worden VOORBEELDEXAMENVRAGEN - Invulvraag: De FAI diagnose wordt gesteld op basis van klinische tekens (vb. positieve FADIR), symptomen (vb. liespijn) en bevindingen op medische beeldvorming (vb. CAM). Inzake behandelingsmodaliteiten stelt de meta-analyse van Gatz et al. 2020 dat artroscopie superieur is aan kinesitherapie na 6-12 maanden, gemeten met de hip outcome score (HOS-ADL), maar er geen verschil meer is na 24 maanden. Meer nog, de artroscopische aanpak heeft een negatieve invloed op functionaliteit/fysieke activiteit en kraakbeenkwaliteit en gaat gepaard met meer comorbiditeiten. - Drop down-vraag: De meest betrokken musculatuur bij hamstringsletsel is de m. biceps femoris / m. semitendinosus / m. semimembranosus. Deze letsels zijn meestal sprint-gerelateerd / stretch- gerelateerd / zowel sprint- als stretch-gerelateerd. Er is een snelle acceleratie / deceleratie van de knie-extensie waarbij de hamstrings concentrisch / excentrisch contraheren. - Stellingvraag: De patiënten met chronische enkelinstabiliteit zien we veranderde bewegingspatronen (max 50 woorden). - Meer dan 50% van de voorste kruisbandscheuren vertonen gerelateerde letsels. De benaming unhappy triad wordt gebruikt voor een voorste kruisbandscheur met een med/lat meniscusscheur ………………. - Open vraag: Anterieure schouderinstabiliteit (Polar type 2) bij voetbalspeler/speelster. o Benoem minstens 5 onderdelen waaruit je klinisch onderzoek zal bestaan. Beschrijf zo specifiek mogelijk (max 100 woorden) o Bv. actief bewegingsonderzoek VOORBEELDOEFENINGEN OM IN DE PRAKTIJK/OP STAGE TE GEVEN Physitrack: https://nl.physitrack.com/exercises 3  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen EPIDEMIOLOGIE VAN SPORTBLESSURES 1. Definities 1.1 Epidemiologie - Casus = een individu met een bepaalde aandoening, ziekte of verwonding of iemand die een bepaalde gebeurtenis heeft meegemaakt - Prevalentie = het aantal huidige gevallen in een specifieke populatie - Incident = een nieuwe (episode van) letsel o Andere termen: gebeurtenis, toestand, resultaat of resultaat - Incidentie = de frequentie van deze incidenten (d.w.z. de frequentie van nieuwe gevallen) - Incidentiecijfer = Het aandeel nieuwe gevallen in een bepaalde populatie gedurende een bepaald tijdsbestek. Voor incidentiecijfers is een meeteenheid voor de tijd per persoon nodig om de omvang van het letselprobleem te beschrijven. Een andere term die kan worden gebruikt is injury rate. A = casus/individuele persoon B = 20 personen die geblesseerd zijn t.o.v. 100 personen → prevalentie 20% C = 20 personen die geblesseerd zijn, 10 personen hebben recent een letsel gekregen → prevalentie 30%, incidentie 10% Bathtub incidentie Analogie die vaak gebruikt wordt Wanneer er nieuwe cases bijkomen (incidentie stijgt), dan stijgt de prevalentie ook Behalve als er dood is of herstel (en dan daalt de prevalentie terug) INCIDENTIECIJFER Incidentie/blessurepercentage = incidentie / 1000 uur sport Incidentie rekening houdend met het aantal atleten 1% = 1 blessure per 100 atleten  Atleten! Kijken naar personen die dezelfde karakteristieken hebben, vergelijking professional  amateur niveau 4  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen RELATIEVE RISICO EN ODDS RATIO of waarschijnlijkheid - Relatieve risico (risicoverhouding, RR) = verhouding van het risico van een gebeurtenis in de ene groep (bv. blootgestelde groep) versus het risico van de gebeurtenis in de andere groep (bv. niet- blootgestelde groep) => Risk = “Waarschijnlijkheid” (percentage) o Om een risico te kunnen inschatten, moet je altijd een zicht hebben op de totale populatie - Odds ratio (OR) = verhouding van de kans op een gebeurtenis in de ene groep versus de kans op de gebeurtenis in de andere groep => Odds = “Kans” (verhouding) o Meestal gevonden in retrospectieve studies o Kijken naar de kans dat iets voorkomt o Kans bekijken binnen een groep die opgebouwd wordt Voorbeeld (zie tabellen) Tabel 2 - Er wordt aangegeven hoe een risico wordt berekend en hoe een kans wordt berekend - Bij interventie 1: 30 sterven en 70 overleven - Bij een risico wordt de hele groep gebruikt (30/100) en bij kans enkel de overlevenden (30/70) → binnen 1 groep RR of OR → altijd 2 groepen met elkaar vergelijken Tabel 3 - Interventie 1 en controlegroep: mensen hebben dezelfde karakteristieken o Risk ratio: evaluatie van 10/100 (i) t.o.v. 10/100 (c) o Odds ratio: 10/90 (i) en 10/90 (c) o Als interventie- en controlegroep gelijk zijn is RR en OR ook gelijk (want verhoudingen zijn op dezelfde manier tot stand gekomen o Verschillen komen pas wanneer er verschillen zijn tussen controle- en interventiegroep o OR = 1 (geen effect!) - Interventie 2 o Interventie heeft er duidelijk voor gezorgd dat er minder sterven dan bij controlegroep o Interventie is dus beter (dan de controle) o OR en RR zijn niet meer gelijk o OR < 1 → preventieve factor - Interventie 3 o Interventie is minder goed dan controle → kijken naar OR of RR o OR > 1 → interventie is dan een risicofactor! Geen effect Preventieve factor Risicofactor 5  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 1.2 Sportletsels Blessure = schade aan de weefsels van het lichaam die optreedt als gevolg van sport of lichaamsbeweging waarvoor speeltijd en/of medisch consult Injury time loss Tijdsverlies = elke fysieke klacht die een speler oploopt als gevolg van een (voetbal)wedstrijd of (voetbal)training en die ertoe leidt dat de speler niet volledig kan deelnemen aan een voetbalactiviteit op de dag na de blessure. Herstel = volgens de medische staf is de speler in staat om volledig deel te nemen aan de reguliere trainingen of het spelen van wedstrijden Terugkerende blessures = een blessure van hetzelfde type en op dezelfde plaats als een indexblessure en die optreedt nadat een speler na de indexblessure weer volledig heeft deelgenomen. ACUTE VS. CHRONISCHE BLESSURE - Het definiëren van een sportblessure als acuut of chronisch is vaak een kwestie van persoonlijke mening of anekdotisch bewijs. - Logica vertelt ons dat als de blessure net is ontstaan, dat het dan acuut is, en als er enige tijd is verstreken sinds de blessure, dat het dan chronisch is - Onze kennis van anatomie en het genezingsproces helpt onze logica te sturen, omdat we kennis hebben van het proces waardoor genezing en herstel plaatsvinden en de geschatte hoeveelheid tijd die zo'n genezing in beslag neemt - Expliciete definities van deze termen op een letselspecifieke manier ontbreken! o Acuut letsel: fractuur, verstuiking, verrekking, luxatie, contusie… o Chronisch letsel: tendinose, stressfractuur, chondropathie, bursitis… INTRINSIEKE VS. EXTRINSIEKE RISICOFACTOREN - Intrinsiek: fysisch, techniek, gedrag, erfelijk - Extrinsiek: situationeel, sociaal, training, coach INFO UIT STUDIE: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK NAAR OVERBELASTINGSBLESSURES: DE OVERTUIGINGEN VAN ATLETEN EN COACHES (VAN WILGEN 2012) Intrinsieke factoren - Fysieke factoren: hypermobiliteit, stijfheid, beenlengteverschil, overgewicht - Technische factoren: verandering van techniek, specifieke sporttechniek, onnatuurlijke bewegingen - Gedragsfactoren: te veel gedrevenheid hebben, “ik wil altijd slagen”, eigen grenzen niet voelen - Erfelijke factoren: genetische oorzaak of iemand kan vatbaarder zijn voor blessures Extrinsieke factoren - Situationeel: weersomstandigheden, ondergrond, temperatuur, zadelhoogte - Sociaal: ouders, sociale druk, een team zijn, trainen als een team - Training: verandering in training, nieuwe bewegingen/techniek, te zwaar trainen, andere spieren gebruiken - Coach: te veeleisend, slechte communicatie, ongeschikte coach, geen rekening houden met blessures tijdens het trainen 6  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen REGISTRATIE VAN SPORTBLESSURES - Retrospectief onderzoek o Verzekeringsgegevens o Moeilijk om diepgaande medische informatie te hebben (van alle personen die betrokken zijn) o Ondergerapporteerde schattingen? ▪ Patiënten die lang wachten met naar de dokter te gaan ▪ Bv. roeien: aangeven van letsel = stempel van ‘zwakke atleet’ → probleem Fear en Isolation waarschijnlijk in meerdere sporten aanwezig ▪ Terugslag van aangeven van sportletsel: niet meer mogen meedoen met competities, deal die niet doorgaat, voorbeeldfunctie in maatschappij… - Prospectief onderzoek o Geschiedenis en klinisch onderzoek ▪ Vb. ‘The 11: the prevention programme’ op FIFA o Online vragenlijsten o Tijdrovend, maar vollediger beeld 2. Schatting kosten sportletsels 2.1 In Vlaanderen Artikel van 2003 - Kunnen we hier nog wel kosten gaan uithalen? - Het geeft wel een inzicht over welke pathologieën meer of minder kosten met zich meebrengen Totale directe medische kosten (2003) = € 15.027.423 = 0,7% tot 0,08% van het totale budget besteed aan gezondheidszorg Indirecte kosten (2003) = mensen die niet kunnen gaan werken, contract niet kunnen volgen, opvolging nodig, mensen die naar chroniciteit gaan en een blijvende behandeling nodig hebben… = € 111.420.813 = ongeveer 3,4% van de kosten als gevolg van werkverzuim (= directe kosten x 10) Medische kosten - Hoogste directe medische kosten voor kruisbandletsels (€ 1358 per letsel) - Laagste voor voetletsels (€ 52 per letsel) Aantal blessures - Hoogst in handbal (8,96%) - Laagste in zwemmen (0,62%) → ook kijken naar de specifieke blessures die binnen de sport voorkomen, bv. vaker schouderproblemen bij zwemmers 2.2 In Europa In 2012 al 2,4 miljard aan directe kosten voor de gezondheidszorg! MAAR = zeer breed statement 7  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen LOAD MANAGEMENT BIJ TOPSPORT 1. Casus: load management bij jonge atleten F.P. - 12 jaar - Vrouwelijk - Beloftevolle tennisspeelster - Pijn t.h.v de schouder bij opslag o Anterieur o 4 weken zacht begonnen, erger geworden o Kan nu enkel serveren indien medicatiegebruik (Nurofen) Weekschema - Maandag 2 uur privé - Dinsdag 1 uur privé + 2 uur groep - Woensdag kracht en agility - Donderdag 2 uur groep - Vrijdag 2 uur privé - Weekend: punten/match + kracht  Heel vol schema, elke dag wel iets te doen Veranderingen in trainingsschema - Extra tennistraining sinds 4 weken o Gericht op techniek o Service - Twee krachttrainingen toegevoegd sinds 2 maanden o Gevoel dat ze minder fysiek was dan leeftijdsgenoten o Plyometrie bovenste en onderste lidmaat Klacht - Pijn - Anterieure schouder o Vnl. tijdens versnellen en afremmen o Stekend/schietend o VAS 9,5/10 → relativeren, een kind heeft geen goed referentiekader van pijn - Blijft nadien aanwezig als zeurende pijn o VAS 6/10 Sportarts - Echo o Geen rotatorcuff letsel o Groeischijven open - “Schouder artritis” 8  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Hulpvraag - Pijnvrij worden - Blessureresistent worden - Fysiek sterker worden (achterstand met leeftijdsgenoten inhalen) OORZAAK BLESSURE - Overbelasting - Mismatch belasting (= load) / belastbaarheid (= loadability) - Load niet afgesteld op loadability Load en loadability → vergelijking met emmer - Loadability o Emmer = wat lichaam aan kan op die moment o Emmer op een goede manier (functioneel) belasten → dan wordt emmer groter o Emmer op een slechte manier belasten → dan wordt emmer kleiner => Onderbelasting (of overbelasting) - Load = hoeveel water we in de emmer doen o Rekening houden met verschillende factoren zoals (huis)werk, relatie, teampressure, blessure, financieel… !! Mental load !! o Verschillende factoren zitten in de emmer als stenen - Load-loadability o De emmer met stenen vullen met water o Indien evenveel water als bij een lege emmer loopt deze over → load-loadability niet in evenwicht - Load monitorring o Rekening houden met loadability om de load te bepalen! 1.1 Needs analyse - Sportspecifieke loadability analyse - Needs analyse o Welke (sportspecifieke) load wil mijn patiënt ondergaan? o Met welke factoren moeten we rekening houden in de revalidatie? o Wat zijn de concrete targets die mijn patiënt moet halen om competitief te zijn? Sportgericht => Zie praktijkles screening - Mobiliteit o Lenigheid (bv. hoogspringer vs. bodybuilder) → lengtetesting o Souplesse → FMS - Kracht o Maximale snelheid o Maximale kracht o Verticale power o Horizontale power o Excentrische afremming - Mentaal o Mate van focus o Mentale stress 9  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen - Inspanningsspecifiek o Type inspanning o Werk/rust verhouding o Gemiddelde hartslag o # high intensity acties o Duur o Afstand o # shots o # slagen - Externe factoren o Fysiek contact o Ondergrond (bv. kunstgras, echt gras) o Omgevingsfactoren - Skills o Agility o Coördinatie - Voeding o Frequente belasting o Energieopname in functie van voeding (vb. marathonloper: koolhydraten mogen niet op de maag liggen) - … - Sportspcifiek Needs analyse - Literatuur - Kennis - Ervaring - Common sense (bv. geen bord spaghetti voor wielrenner tijdens wedstrijd → zou op de maag liggen)  Gebruiken om mee de parameters in de revalidatie/training te bepalen Hulp van ChatGPT 10  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen !! Bv. 300 ballen raken op een training en tijdens een match 250 ballen → voldoende aantal ballen in de revalidatie steken! WEEKPLANNING Weekplanning aanpassen! - Rustdag toevoegen - Trainingen van service verminderen (omdat ze acuut is) - Plyometrie verminderen? (speelster van 12 jaar) YOUTH DEVELOPMENT PROGRAM Dit is voor de gemiddelde atleet (gemiddelde atleet bestaat niet) Plyometrie starten bij een 12 jarig meisje die nog aan het groeien is? ATLEET GERICHT Loadmanagement - Stress op een groeiend lichaam managen - Mentaal en fysiek 11  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 1.2 Load management bij jonge atleten Groei en maturatie - Groei: de snelheid van veranderingen in lengte en gewicht van kind tussen twee punten in de tijd - Maturatie: het proces van evolueren naar volwassenheid. o Omvat skeletverandering, mentale verandering… Niet kijken naar de kalenderleeftijd maar vergelijken waar ze staan obv mijlpalen - Percentielen gebruiken - Snelheid van groei is in de beginjaren redelijk hoog, stabiliseert en dan terug een piek, nl. de groeispurt - Groeispurt valt bij meisjes iets vroeger, bij jongens iets later - Groeiende atleten moeten energie steken in hun groei = Overbelastingsperiode + Geen optimale kracht/lengte verhouding GROEI OPVOLGEN - Maturity offset o Maat om te bepalen hoe ver (uitgedrukt in jaren) een atleet verwijdert is van de groeispurt ▪ Negatief = moet nog komen ▪ Positief = is al geweest o Maturity offset bepalen: vrouwen → formules niet kennen ▪ -9,376+(0,0001882*(leeftijd*gestalte in zit))+(0,0022*(leeftijd*beenlengte)) +(0,005841*(leeftijd*gestalte in zit))-(0,002658*(leeftijd*gewicht))+ (0,07693*((gewicht/gestalte)*100)) ▪ -7,709133+(0,0042232*(leeftijd*gestalte)) o Maturity offset bepalen: mannen → formules niet kennen ▪ -9,236+(0,0002708*(leeftijd*gestalte in zit))+(-0,001663*(leeftijd*beenlengte)) +(0,007216*(leeftijd*gestalte in zit))+(0,02292*((gewicht/gestalte)*100)) ▪ -7,999994+(0,0036124*(leeftijd*gestalte)) 12  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen - Peak height velocity (PHV) o Periode in de tijd waar een kind de snelste toename heeft in verticale lengte o Periode in de tijd waarin een kind het meeste groeit o Piek tussen 9 en 10 cm/jaar o 6-9 maanden voor de piek mass gain o Peak height velocity bepalen: leeftijd – maturity offset - Voorspelde volwassen leeftijd = expected adult height (EAH) o Voorspelde volwassen leeftijd bepalen: meisjes ▪ KR methode: -2,87645 + (lichaamslengte * 0,393700787) * 1,11342 + (gewicht * 2,204) * (-0,013184) + (lengte vader - 13) + lengte moeder) 0,5 * 0,31748 o Voorspelde volwassen leeftijd bepalen: jongens ▪ KR methode: -2,87645 + (lichaamslengte * 0,393700787) * 1,11342 + (gewicht * 2,204) * (-0,013184) + (lengte moeder + 13) + lengte vader) 0,5 * 0,31748 o KR methode ▪ Nadeel Overschat vroeg mature kinderen Onderschat laat mature kinderen Foutenmarge ▪ Online tools die hier rekening mee houden o RX van pols ▪ Hoe ver staan groeischijven open? ▪ Nadeel Straling Foutenmarge - Percentage of adult height (PAH) o Hoe ver is atleet verwijderd van volwassen lengte o Start groeispurt rond 85% PAH o PHV rond 91% PAH o Deceleratiefase groeispurt rond 96% PAH o 91% van voetbalspelers had groeispurt tussen 85% en 96% van de PAH o Percentage of adult height (PAH) berekenen ▪ Lengte/voorspelde volwassen lengte GROEI OPVOLGEN I.F.V. BLESSURES BIJ VOETBALLERS - Begin groeispurt meer kans op ziekte van Sever (85% PAH) - Midden groeispurt meer kans op Osgood Schlatter (89% PAH) - Spondylolyse meer tijdens deceleratie fase groeispurt (96% PAH) Apophyse - SIAI: aanhechting van rectus femoris - SIAS: aanhechting van m. sartorius en m. tensor fascia latae - MTT 5: aanhechting van m. peroneus brevis - T.h.v. achillespees → ziekte van Sever - T.h.v. tenniselleboog → groeischijf 13  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Groei opvolgen i.f.v. blessures - Osgood Schlatter o Bij 10% van adolescenten o Hoger voorkomen bij actieve adolescenten o Veel hogere incidentie kniepijn bij volgroeide sporters die Osgood Schlatter hadden als adolescent o Niet altijd symptomatisch - Skelet o MTT 2 en os naviculare o Morbus pertes o Osteochondritis dissecans elleboog - Bio-banding Blauw - Apophysitis o Trainingsload en inhoud afstellen op de groeifase Rood - Osteochondrosis o Plyometrie is niet aan te raden bij jonge atleten (heel belastend voor pezen en groeischijven) o Rekening houden met maturiteit van atleet + Zie tabel Youth Development Program CONCLUSIE - Load afstellen op belastbaarheid - Belastbaarheid afhankelijk van maturatie - Groei monitoren (elke 3 maanden) = loadability om load af te stellen - Tijdens groei o Mogelijk slechte reactie op plyometrie (springen/sprinten…) ▪ Bij mensen die in groeispurt zitten, kan plyometrie wel toegepast worden o Mogelijk veel baat bij krachttraining, skills training 14  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 2. Casus: load management in revalidatie K.J. - 32 jaar - Mannelijk - IT specialist, zelfstandige - Pijn lateraal aan knieën, last aan achillespezen - Vader 6 maanden geleden hartaanval gekregen - Van sedentaire levensstijl naar actieve levensstijl proberen te gaan - Vegan dieet (na documentaire Game-Changers) Pseudo onderzoek - Cherry picking - Beginnen lopen - Gebaseerd op de studies die het wel promoten o Pijn vanaf dag 1 aan achillespezen (5 km) o Doorgelopen o Pijn heup vanaf 4 weken geleden, is beginnen zakken en sinds 2 weken lateraal op knieën NEEDS ANALYSE => Op radar chart - Geen literatuur - Cyclische beweging - Stabilisatie vanuit laterale ketens - Propulsie vanuit posterieure keten - Uithouding (gewicht verliezen → lange duurloop) - Progressieve training o Belasting ↑, belastbaarheid ↑, oefenzwaarte ↑ Progressie => Oefenzwaarte Hoe functionele beenkracht progressief opbouwen? Enkel het rechtste balkje is de ‘Instagram-oefening’ - Intrinsieke variabelen → opbouwen in de tijd (10% zwaarder elke week) o (Duur) tijd => Blauw o Afstand o Snelheid o Repetities o Load o … - Extrinsieke variabelen = chaos variabelen → sport = chaos, bewust kiezen welke variabelen toevoegen in functie van atleet => Groen o Start positie o Dimensies o Ondergrond: binnen/op het veld, schoenen aan/uit o Duale taak o Materiaal o … 15  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Oefenprogressie Bewust kiezen welke variabelen je gaat toevoegen aan het programma Chaos variabelen kiezen in functie van de atleet Als je meer choas variabelen toevoegt, moet je de interne variabelen verminderen, anders ga je overbelasten Complexe progressies K.J. HEEFT PROBLEMEN MET ACHILLESPEES EN WIL BINNENKORT DE 10 MILES LOPEN Oefeningen voor Achillespees - Springen is meer belastend dan lopen - Als iemand kan springen, kan men ook lopen → de belasting op de achillespees tijdens lopen is lager dan tijdens springen => Wel een hoger volume - Laterale keten - Propulsie komt uit posterieure keten - Wil 16km - Progressief opbouwen Heel raises doen pijn, wat dan? - Stap terug Belasting van 2 benig springen = meer dan lopen - Vanaf dan groen licht geven 16  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen **Blanchart 2014 → BESTE STUDIE VOOR PROGRESSIE** Zet al je oefeningen op een continuum, begin basis en evolueer - Dan kan je beter inschatten vanwaar de pijn komt - Blijf bij de essentie CONCLUSIE = Loadability - Behandeldoel = stijgen belastbaarheid - Systematische aanpak om progressieve overload te krijgen o Voorspelbaar o Logisch om te volgen voor patiënt o Verhoogd compliance/adherence - Tailor made o Basis vaak zelfde o Einddoel is patiëntspecifiek 3. Casus: load management bij (elite) atleten D.D. - 32 jaar - 5vs5 basket - Maakt transitie naar 3x3 basket - Blessure geschiedenis o Patellapezen (14-16 jaar, soms nog een spike) o Low back pain, makkelijk blokkages NEEDS ANALYSE 3vs3: er wordt maar gespeeld op een half veld → geen sprintjes COD = change of direction Needs analyse - EK binnen 12 weken - Geen tijd voor blessures Mindset! - Veel topsporters die denken dat ze te veel moeten doen om beter te worden - Ze gaan heel gemakkelijk overbelasten - Als ze pijn hebben, gaan ze dit vaak niet zeggen, omdat ze denken dat dit ‘part of the proces’ is 17  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen TRAINING LOAD EFFECTS LOAD MONITORRING METHODES PERFORMANCE MONITORRING - Gehoffen gewicht o Makkelijke parameter (geen technologie nodig) o Gebaseerd op 3 parameters ▪ Totale weerstand (= extern gewicht of lichaamsgewicht + extern gewicht) ▪ Repetities ▪ Sets o Mogelijkheid om te splitsen in bovenlichaam en onderlichaam o Gebruiken om de intensiteit van een krachttraining te bepalen - Verminderde scores op performance test kunnen indicatief zijn voor vermoeidheid o Sprint tests (bv. 15 en 30 m sprint) o Sprong tests (bv. squat jump, countermovement jump, gemiddelde hoogte, aantal sprongen en duur van het grondcontact tijdens 5 of 15” ononderbroken springen) o Power testen (force velocity) o Isometrisch testen (bv. heup adductie, heupflexie, heupextensie voor basketbal) o VANAF DAT PARAMETERS ZAKKEN, WEET JE DAT ER OVERTRAINING IS 18  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen HARTSLAG MONITORRING - Meest gekende monitorring - Load intensity op basis van hartslagzones - Belangrijkste hartslagen o Rustharslag o Maximale hartslag o Hartslag op (an)aerobe drempel - Load op basis van summated-heart-rate-zone (SHRZ) o SHRZ training load = (duur in zone 1 x 1) + (duur in zone 2 x 2) + (duur in zone 3 x 3) + (duur in zone 4 x 4) + (duur in zone 5 x 5) o Op die manier kan er bepaald worden hoe belastend de training was - Recuperatie op basis van hartslagparameters o Rusthartslag ▪ Best ‘s ochtends meten ▪ Mogelijke indicator indien gestegen t.o.v. gemiddelde van voorbije 7 dagen o Hartslag variabiliteit = fluctuatie in de tijd tussen twee opeenvolgende hartslagen ▪ Individueel afhankelijk ▪ Mogelijke indicator indien 10% hoger of lager dan gemiddelde van voorbije 7 dagen o Hartslag hersteltijd = tijd die na inspanning nodig is om terug naar de rusthartslag te gaan ▪ Best gestandaardiseerd protocol ▪ Vb. 5’ lopen aan 10 km/u RATE OF PERCEIVED EXERTION (RPE) - Voor iedereen toegankelijk - Valide, betrouwbaar, hoge correlatie met SHRZ methode en microtechnologie - Makkelijker te schalen indien gebruikt voor session rate of perceived exertion (sRPE) o sRPE = score van hoe zwaar de training aanvoelde van 1-10 x trainingsduur in minuten - Voor alle activiteiten bruikbaar - Voor krachttraining variant met aantal repetities i.p.v. trainingsduur mogelijk Rate of Perceived Exertion: acute vs. chronic workload ratio - Acute workload = de opgetelde sRPE van de afgelopen week - Chronic workload = het weekgemiddelde sRPE van de afgelopen 3-6 weken - Kan gebruikt worden o Om trainingen te plannen o Om over- of onderbelasting te detecteren - Sweet spot (= acute workload t.o.v. chronic workload) tussen 0.8 en 1.4 o Lager = underloading o Hoger = overloading Herbekijk 45-55’ RPE - Max. 10% verhoging in trainingsload mogelijk, anders hoger risico op blessures 19  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen BLOED MONITORRING - Testosteron (bloed) = marker voor proteïne synthese dus spieropbouw Testosteron = voor anabole … spieropbouw - Cortisol (bloed) = marker voor catabole activiteit - T/C ratio om trainingsbelasting op te volgen o Meten indien gezond, licht getraind (eerste week pre-season) o Opletten bij veranderingen > 30% t.o.v. baseline ratio → duidt op under- of overload - IJzer (bloed) = mogelijke marker voor spierschade - Ferritine (bloed) = mogelijke marker voor spierschade - Transferrine (bloed) = mogelijke marker voor spierschade - Creatine kinase (bloed) = mogelijke parameter voor spierschade o Tegenwoordig te bepalen met vinger- of oorprik → minder betrouwbaar - Bloedlactaat (bloed) = marker voor recuperatie SPEEKSEL MONITORRING - Aan de hand van speekselafname bepaalde hormoonveranderingen in kaart brengen - Afhankelijk van ingenomen dranken en voedsel o Duidelijk protocol voor afname zodat niet interfereert met vb. proteine shakes - Parameters o Testosteron o Cortisone o Immunoglobuline A = marker voor het immuunsysteem LOAD MONITORRING METHODES Microtechnologie - Bewegingen van spelers tracken a.d.h.v. accelero-, magneto- en gyroscopie - Stelt in staat om bepaalde (sport)specifieke parameters te objectiveren - Output in te stellen op basis van sport - Soms “Black-Box” afhankelijk van producent - Voorbeeld o Catapult o Stat-Sports - Basketbal 5vs5 o Accelerations o Deccelerations o Change of directions o #jumps o Afstand o Versnellingsafstand 20  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen o Sprongintensiteit o Versnellingsintensiteit o #sprints - Basketbal 3vs3 o Accelerations o Deccelerations o Change of directions o #jumps o Afstand o #versnellingen o Sprongintensiteit CONCLUSIE - Monitorring kan op elk niveau voor elke sport met elk budget - Load opvolgen o Microtechnologie → RPE schaal Enkel excel skills nodig om een deftige - Loadability opvolgen load management te voorzien!! o Performance tests → bloedanalyse - Parameters in tijd opvolgen - Nuttige combinatie zoeken per case (sportsteam/atleet) - Opvolgen in de tijd 4. Samenvatting - Breed concept - Starten met needs analyse - Rekening houden met loadability + interne en externe factoren o Bv. jonge groeiende atleet kan mentale problemen hebben - Load goed afstellen o Blessurepreventief: control the controlables o Performance specifiek - Load goed opvolgen o High tech vs. low tech - Loadability goed opvolgen o High tech vs. low tech 21  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen ZIE NOTION DE VOORSTE KRUISBAND REVALIDEREN 1. Inleiding (voetbaleigenschappen) Blessures komen vaak voor, omdat de sport rennen, sprinten, springen en snelle richtingsveranderingen inhoudt  Heup heeft nog een hogere prevalentie voor OL blessures dan de knie  Meeste blessures komen door spier- en peesproblematiek Voorkomen van blessures - Het totale aantal blessures bij mannelijke profvoetballers was 8,1 blessures/1000 uren blootstelling - Incidentie van wedstrijdblessures (36/1000) = 10 keer hoger dan incidentie van trainingsblessures (3,7/1000) - Letsels aan de OL hadden de hoogste letselincidentie (6,8/1000) - Lichte blessures (1-3 dagen tijdsverlies) kwamen het meest voor - Het blessurepercentage van blessures in de top 5 Europese profcompetities verschilde niet anders dan die van de profcompetities in andere landen (respectievelijk 6,8 vs. 7,6/1000) Knieblessures zijn vooral relevant voor voetballers vanwege de aard van de sport  Ongeveer 24% van alle voetbalblessures ontstaan aan de knie - Oorzaak van deze verwondingen varieert o 59% niet-contactblessures o 39% blessures al rennend, schietend, draaiend en springend o 4% blessures door landing - Sommige van de meest voorkomende blessures zijn aan de spieren of ligamenten o Spieren rondom deze structuren kunnen een rol spelen bij deze blessures o Als de omliggende weefsels deze geblesseerde structuren niet ondersteunen, kan dit leiden tot falen door overbelasting Langdurige disability? 3 jaar na ACLR beëindigden 25 van 195 spelers (13,6%) hun carrière en 1/3 van de spelers werd overgeplaatst naar een lagere nationale competitie en speelde op een lager niveau dan voor de blessure  Data uit 14 000 spelers 22  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 2. Anatomie en functie van de VKB Defintie ‘cruciate’ - Cruciate betekent 'kruis' → kruisband vormt een 'X' → ligament kruist over een ander ligament - 2 kruisbanden aanwezig in het kniegewricht: voorste (ACL) en achterste kruisband (PCL) - ACL kruist de PCL en vormt zo een 'X' in de knie → de ACL ligt aan de voorkant en de PCL aan de achterkant - De ACL bevindt zich in het midden van de knie = centrale ligament van de knie ACL-aanhechtingspunten - 2 aanhechtingspunten: één op de femur (proximaal) en de andere op de tibia (distaal) - Oorsprong: posterio-mediale zijde van de laterale femur condyl → loopt dan inferior, mediaal en anterior - Insertie: distaal aan de tibia op de laterale en anterieure aspecten van de mediale intercondylaire tibiale zijde - Bestaat uit twee functionele ligamenten: anteromediale (AMB) en posterolaterale band (PLB) o De functies van deze twee banden verschillen van elkaar o De AMB ligt aan de voorkant (anterieur) en de PLB ligt net posterieur van de AMB FUNCTIE ACL - Primaire functie: voorkomen van de voorwaartse translatie van de tibia o Afhankelijk van de flexiehoek van de knie wordt deze functie echter toegeschreven aan de anteromediale bundel of de posterolaterale bundel - Knie-extensie: PLB strak, terwijl het AMB slap is (los) - Knieflexie: AMB strak (om voorste tibiale belasting te voorkomen) en PLB los Tussen 20° en 60°: relatief het minste rek op de ACL Bij hyperextensie: ACL en PCL op rek 23  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Secundaire functie: bieden van rotatiestabiliteit aan de knie tijdens varus/valgus hoekverdraaiing, mediale/laterale rotatie en soms een combinatie van beide - Posterolaterale bundel (PLB) biedt meer rotatiestabiliteit dan de anteriomediale bundel (ALB) Interne rotatie: kruisbanden draaien op tot 25° Externe rotatie: kruisbanden draaien uit elkaar tot 45°, collaterale ligamenten stoppen de rotatie 3. Veel voorkomende blessuremechanismen b ij voetbal Reden waarom het een risicopositie is - Iets minder flexie, meer extensiestand - Rotatie bovenbeen t.o.v. onderbeen - Valguscomponent → meer druk op mediale compartiment - Meer kans op ACL-letsel 4. Risicofactoren van letsel en herletsel Aanpasbaar Niet-aanpasbaar - Intrinsiek - Intrinsiek o BMI o Vrouwelijk geslacht o Neuromusculaire en o Grootte femurinkeping biomechanische deficits o ACL volume o Hormonale status o Posterieure tibiale slope o Vermoeidheid o Laxiteit ligament - Extrinsiek o Uitlijning van de ledematen o Schoenen o Eerder ACL-letsel o Ondergrond o Genetische aanleg o Weer o Competitieniveau o Type sport HORMONALE STATUS - Recente onderzoeken: orale anticonceptiemiddelen kan het risico op letsel met 20% verminderen - Literatuur suggereert een verband tussen hormonale schommelingen en ACL-letsel → sterkte van dit bewijs is laag 24  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen NEUROMUSCULAIRE VERMOEIDHEID - Vermoeidheid leidt tot verminderingen in spierkracht en schadelijke veranderingen in de kinematica en kinetica van de OL tijdens potentieel gevaarlijke taken zoals cutting of landen - Ondanks grote hoeveelheid onderzoek: geen van de gepubliceerde vermoeidheidsprotocollen lijkt een consistent effect te hebben op de kinematische of kinetische variabelen van de OL waarvan bekend is dat ze het risico op ACL-letsel verhogen - Integendeel, vermoeide atleten lijken te landen met grotere piekflexiehoeken van knie en heup en lagere landingskrachten dan niet-vermoeide atleten → allemaal gunstige bewegingsstrategieën om de ACL-belasting te verminderen SCHOENEN - Verschillende posities van de noppen op de onderkant van voetbalschoenen bekijken - Het type voetbalschoen (de noppen) beïnvloedde zowel cutting als trapbewegingen - Vanuit industrieel oogpunt zijn deze resultaten belangrijk voor de ontwikkeling van schoenen die het risico op knieblessures bij voetballers kunnen verlagen - Nieuwe schoenen die voldoen aan de eisen van de atleten zijn fundamenteel in de toekomst, met het oog op de toegenomen vraag naar sportprestaties 4.1 Risico’s voor herletsel 1/5 mannelijke topvoetballers liep een tweede ACL-letsel op na ACLR en terugkeer naar het voetbal, met een aanzienlijk verhoogd risico voor spelers met een contactloos of geïsoleerd indexletsel Hoe korter de periode voor return to training, hoe meer risico op herletsel Jonge atleten die binnen 9 maanden na een voorste kruisbandreconstructie weer gaan sporten, lopen 7 keer zoveel nieuwe blessures op als atleten die hun terugkeer uitstellen 25  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen De gebruikte pees schikt zich stelselmatig naar de karakteristieken van een ligament! Nieuwe VKB gaat door 3 fasen - Remodellering o Peesweefsel moet gaan transfereren naar kenmerken van ligamentweefsel o Weefsel is eigenlijk aan het afsterven - Proliferatie o Na 3-4 maanden o Verhoging vascularisatie o Vermindering in collageen fibril dichtheid - Ligamentisatie o Collageenweefsel gaat zich desorganiseren Hoog risico op nieuwe knieblessures bij vrouwelijke voetballers na primaire voorste kruisbandreconstructie bij 5- tot 10-jaars follow-up - Duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen voetbal - Vrouwen > mannen op VKB letsel - Vrouwen < mannen: kans om terug op hoog niveau te sporten De incidentie van vrouwen t.o.v. mannen is 3,5 keer hoger bij basketbal en 2,8 keer zo hoog bij voetbal! 1) Vrouwen hebben meer "Knock-Kneed" (genu valgum) dan mannen door hoek van de pelvis 2) Vrouwen hebben meer losse gewrichten (hypermobiel) 3) Vrouwen landen meer met rechte benen tijdens het springen (door minder spierwerk te gebruiken) 4) Vrouwen hebben een kleinere intercondylaire inkeping en ACL 5) De menstruatiecyclus kan de ACL beïnvloeden 26  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 5. Diagnose en beoordeling van ACL letsel TEKENEN EN SYMPTOMEN VAN ACL LETSEL - Acute ‘verse’ instabiliteit o Zwelling (hydrops of haemarthrose) o Pijn +++ o Mogelijks warmte o Kapsulaire bewegingsbeperking - Chronische ‘late’ instabiliteit - Instabiliteit – geen klachten → compenseerbare instabiliteit LICHAMELIJK ONDERZOEK EN KLINISCHE TESTS - Klinische tests voor ACL-letsel hebben goede psychometrische eigenschappen o Goede betrouwbaarheid en validiteit - Bij verdenking op ACL-letsel wordt aanbevolen om de Lachman-test uit te voeren o De pivot shift test is zowel bij acute als chronische aandoeningen zeer specifiek → aanbevolen om ook de pivot shift test uit te voeren - Klinische testen o Lachman test o Voorste schuiflade test o Pivot shift test o Lever test (vertoont iets minder goede karakteristieken) BEELDVORMENDE ONDERZOEKEN - Routinematig door de behandelend arts bij vermoeden van ACL-scheur - RX is meestal normaal zijn - MRI kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het stellen van de diagnose en het identificeren van geassocieerd letsel ERNSTGRADERING VAN ACL-RUPTUREN - Graad 1: gedeeltelijke overstrekking van de ACL, het ligament is nog structureel intact o Klinisch: weinig zachtheid/zwelling, stabiel gewricht, geen laxiteit, stevig eindgevoel - Graad 2: partiële scheur van ACL o Klinisch: matige zachtheid/zwelling, enig functieverlies, gevoel van instabiliteit, toegenomen anterieure translatie met vast eindgevoel, pijn bij specifieke klinische testen - Graad 3: volledige scheur van ACL o Klinisch: relatief beperkte pijn, inconsistente zwelling, duidelijke instabiliteit, geen hard eindgevoel, duidelijke hemartrose 27  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Sherman gradatie (binnen graad 3) Type 1: avulsionale, proximale scheur Type 2: proximale vierde scheur Type 3: proximale derde scheur Type 4: middenscheur  Slechte postoperatieve resultaten: voetbalblessure, jongere leeftijd, verhoogde preoperatieve pivot shift, midsubstance type 4 scheur en terugkeer van volledige beweging  Goede postoperatieve resultaten: toenemende leeftijd, strakke gewrichten, type 1 scheuren en ≥ 5 graden flexiecontracturen ≥ 50% van alle ACL rupturen hebben geassocieerde meniscusletsels Indien gezien in combinatie met een mediale meniscusscheur en een mediale collaterale ligament letsel, wordt dit de (‘unhappy’) triade van O'Donohue genoemd (prevalentie tot 25% in alle atletische knieblessures) 6. Preoperatieve overwegingen 6.1 Belang van preoperatieve revalidatie - Beperkt bewijs van zeer lage kwaliteit voor gebruik van prehab voor ACLR o Weinig overtuigende resultaten voor postoperatieve uitkomsten van spierkracht, functie en door patiënten gerapporteerde symptomen o Toekomstig onderzoek: consensus over de aanpak van prehab en holistische interventies evalueren die rekening houden met de fysieke en psychologische toestand van individuen en hoe dit de postoperatieve biopsychosociale uitkomsten kan beïnvloeden - Bewijs van lage tot matige kwaliteit: oefeningen hebben positieve invloed op preoperatieve en postoperatieve functionele prestaties - Bewijs van lage kwaliteit: ondersteunt de superioriteit van pre-revalidatie in termen van zelf- gerapporteerde kniefunctie zowel voor de reconstructie als 3 maanden en 2 jaar na ACLR o RCT's van hoge kwaliteit zijn nodig om het klinische belang definitief te evalueren 28  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 6.2 Doelen en doelstellingen van preoperatieve revalidatie Interventies in afwachting van ACLR 1) Educatie 2) Gesloten keten oefeningen 3) Proprioceptieve oefeningen 4) Open keten oefeningen 5) Advies voor activiteitsaanpassing 6) Plyometrische oefeningen Duur revalidatie voorgaand aan ACLR Max. 8 weken, min. 4 weken voor operatie starten met prehab Wat draagt bij aan de beslissing over hoe lang u patiënten ziet voor revalidatie voorafgaand aan hun ACLR? - Spierkracht - ROM - Zwelling - Mogelijkheid tot weight bearing - Pijn - Psychologisch welzijn MOON REHABILITATION GUIDELINES Voorbeeld van een ACL-prevalidatieprogramma dat 6 weken voor de reconstructie begint 29  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Goede indicator voor mogelijk succesvolle prehab: mogelijkheid om 80% quadricepsterkte te bereiken in vergelijking met de niet-aangedane zijde  Patiënten die deze mijlpaal bereiken, minimaliseren hun kans op aanhoudende krachtverschillen tot 2 jaar na de operatie 7. Chirurgische procedures en postoperatief management 7.1 Overzicht van chirurgische opties voor ACL -reconstructie SELECTIE VAN HET TRANSPLANTAAT Autograft - Meestal uit de hamstringpezen of patellapees met behulp van de bot-patellapees-bot (BTB) oogsttechniek - Gouden standaard: BTB autograft o Wijdverspreide wereldwijde gebruik o Eerste autograft-optie die consequent werd gebruikt voor ACL-reconstructie o Centrale derde deel van de patellapees oogsten met aangrenzende botblokken van de patella en de tuberositas tibiae Littekens niet vergeten tijdens het revalidatieproces! Allografts - M. tibialis anterior en posterior, achillespees, hamstrings en patellapees - Voordelen: voorkomen van morbiditeitsproblemen op de donorplaats, operatietijd korter, incisies zijn kleiner en er zijn geen beperkingen wat betreft de grootte - Mogelijke problemen: ziekteoverdracht, immunogene respons en het effect van de verwerkingstechnieken voor allografts op het aantal mislukkingen 30  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Synthetische transplantaten - Voordelen: voorkomen van morbiditeit op de donorplaats + geen ziekteoverdracht en verwerkingsproblemen van autografts of allografts - Gebruik ervan aanzienlijk beperkt door consistente mislukkingen tijdens het eerste gebruik De kans op ruptuur van het transplantaat als functie van de leeftijd en ingedeeld naar type transplantaat  Bij jonge mensen die nog heel actief zijn, gaan ze vaak de autograft verkiezen 8. Postoperatieve revalidatiefasen - Fase 1: vroege postoperatieve fase (0-2 weken) - Fase 2: tussenfase (2-6 weken) - Fase 3: gevorderde fase (6-12 weken) - Fase 4: terugkeer-sportfase (> 12 weken) Fase 1: vroege postoperatieve fase (0 -2 weken) Doelen - Volledige extensie bereiken (knie strekken) → belangrijk voor volledige revalidatie - Pijn minimaliseren - Zwelling verminderen - Goede controle over de quadriceps terugkrijgen - Beginnen met oefenen - Vorderen met normaal lopen Applicatie van ijs - Gebruik van koudecompressieapparaten 48 uur na de operatie → significante afname van de pijnscore - Blijf het niet gebruiken, gebruik het enkel voor pijnvermindering Gebruik van krukken - Dragen van gewicht in het begin (eerste week) → op geleidelijke, gecontroleerde manier, zoals verdragen door patiënt, rekening houden met eventuele chirurgische instructies - Meeste patiënten kunnen de krukken na 7-10 dagen weglaten → erg afhankelijk is van transplantaat en verwant letsel (bv. meniscusscheur) o Kan 6-8 weken kan duren, waarna 1 kruk of een wandelstok wordt geadviseerd OEFENINGEN - Mobiliteit o Knie-extensie in ruglig door rol onder enkel o Knie-extensie in buiklig al hangend o Geassisteerde knie-extensie in zit 31  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen o Heel slides: knieflexie en -extensie o Enkel: dorsiflexie en plantairflexie - Kracht o Isometrisch opspannen quadriceps o Hiel in de tafel duwen o Knieflexie in buiklig o Knieflexie in stand o Afwisselend hiel in tafel duwen en quadriceps opspannen o Straight leg raises (quad lag vermijden) o Straight leg raises in buiklig o Heupextensie in stand met weerstandsband rond enkel o Heel raises (calf press) → eerst 2 benen, daarna 1 been o Squats (1/4 ROM) o Heupabductie + -adductie in zijlig o Knie-extensie in stand met weerstandsband rond knie o Patellamobilisaties (mediaal en lateraal) Fase 2: tussenfase (2-6 weken) Doelen - Je knie naar een volledig bewegingsbereik brengen (ook flexie) - Spierkracht blijven verbeteren met toenemende weerstand in oefeningen - Beginnen met het hervatten van normale dagelijkse activiteiten zoals langer lopen en staan, traplopen en in en uit de auto stappen OEFENINGEN - Kracht o Isometrisch opspannen quadriceps o Heupabductie in zijlig o Geassisteerde knie-extensie o Heupextensie in stand met weerstandsband rond enkel o Knie-extensie in stand met weerstandsband rond knie - Functionele oefeningen o Straight leg raise (quad lag vermijden) o Heupflexie met weerstand in stand o Heupextensie in stand met weerstandsband rond enkel o Heupabductie in stand met weerstandsband rond enkel o Squats (1/4 ROM) o Heel raises (calf press) → eerst 2 benen, daarna 1 been o Standing anterior reach (door knie gaan en met andere voet zo ver mogelijk naar voor reiken) o Standing hip hinge o Side step up (andere knie in de lucht tot 90° flexie) o Patellamobilisaties (mediaal en lateraal) 32  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Fase 3: gevorderde fase (6-12 weken) Doelen - Functionaliteit van voor de scheur terugwinnen → behendigheid, reactietijd, kracht, flexibiliteit, uithoudingsvermogen… - Sommige mensen voltooien fase 3 ACL-revalidatie en keren terug naar hun normale activiteiten: ze kunnen lopen, trappen nemen en hun werk doen - Voor de meeste mensen betekent stoppen met revalideren na fase 3 echter dat ze stoppen met agressief lopen en springen - Als het je doel is om terug te keren naar je sport, zal je revalidatieprogramma doorgaan na fase 3 met kinesitherapie en atletische training OEFENINGEN - Plyometrie: sprongen - Kracht o Heupflexie in stand met weerstandsband o Heupextensie in stand met weerstandsband rond enkel o Heupabductie in stand met weerstandsband rond enkel o Squats (1/4 ROM) o Heel raises (calf press) → eerst 2 benen daarna 1 been o Standing anterior reach (door knie gaan en met andere voet zo ver mogelijk naar voor reiken) o Standing hip hinge o Side step up (andere knie in de lucht tot 90° flexie) o Front step ups o Geassisteerde knie-extensie Fase 4: terugkeer-sportfase (> 12 weken) Fase 4 is waardevol voor mensen die werk, sport of andere recreatieve activiteit die de knie belast uitvoeren, zoals - Hardlopen - Springen - Starten en stoppen - Van richting veranderen - Werkbewegingen zoals ladders beklimmen, tillen en dragen van zware voorwerpen, stabiliseren op één of beide voeten en andere activiteiten OEFENINGEN - Dezelfde oefeningen als voorgaande fases met toevoeging van kracht en weerstand - Snellere bewegingen: lopen, springen, starten, stoppen, veranderen van richting… 33  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 9. Revalidatiestrategieën en -technieken 9.1 Aspetar richtlijnen ASPETAR RICHTLIJNEN: INSTRUCTIES GEGEVEN DOOR ASPETAR KUNNEN GEBRUIKEN OM ACL REVALIDATIE OP TE ZETTEN Initiatie oefening - Actieve kniebeweging: onmiddellijk na de operatie, rekening houdend met eventuele chirurgische instructies - Isometrische quadricepsoefeningen: gedurende de eerste 2 weken na de operatie zonder de integriteit van het transplantaat aan te tasten - Leg press: 3 weken na de operatie bij patiënten met een hamstringtransplantaat, met een functioneel patroon vergelijkbaar met een halve squat (0°-45°) o Anterieure kniepijn moet worden gecontroleerd en de belasting moet worden aangepast - Vroegtijdige excentrische versterking van de quadriceps: kan 3 weken na de operatie worden gestart bij patiënten met een patellapees of hamstring autograft om de kracht en hypertrofie van de quadriceps te verbeteren zonder de integriteit van het transplantaat aan te tasten (met behulp van een excentrische fiets- of stepperergometer, tussen 20° en 60° knieflexie) 34  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Kracht en motorische controle training - Combinatie van gesloten en open kinetische ketenoefeningen o Significant betere quadriceps kracht en eerdere terugkeer naar sport, zonder toename in laxiteit, vergeleken met alleen gesloten keten o Controleer op anterieure kniepijn tijdens open kinetische ketenoefeningen en belasting aanpassen indien nodig - Excentrische training in combinatie met concentrische training o Verbeterde kracht en functionele resultaten na een ACL-operatie - Motorische controle en krachttraining o Integrale onderdelen van de revalidatie o Combineren in het revalidatieprotocol om de resultaten te verbeteren - Tegenstrijdige resultaten over effect van crosseducatie trainingsprogramma's (= het tegenovergestelde been trainen) op quadricepskracht o We suggereren echter niet om een overdreven cross-educatie trainingsprogramma toe te passen voor krachttoename in het geblesseerde been - Core stability oefeningen o Kunnen functionele resultaten en de subjectieve kniefunctie verbeteren o Kunnen worden gebruikt als aanvulling op het revalidatieprotocol - Watertherapie o Als aanvulling op de gebruikelijke zorg tijdens de vroege fase van de revalidatie om de subjectieve kniefunctie te verbeteren o Advies: na 3-4 weken postoperatief te beginnen, zodra de wond volledig genezen is  Patiënt kan vanaf 4de week na de operatie beginnen met open kinetische ketenoefeningen met een beperkt bewegingsbereik (90°-45° van knieflexie) zonder de knie stabiliteit te verliezen  Artsen en patiënten moeten controleren op anterieure kniepijn → kniebelasting en progressie van de versterking hierop aanpassen INFO UIT STUDIE: POTENTIËLE WAARDE VAN OPEN KETENOEFENINGEN BIJ ACL -REVALIDATIE (NOEHREN 2020) Open-keten oefeningen - Veilig en effectief voor het herstellen van de quadriceps kracht, wat essentieel is voor normaal lopen en rennen, functie, zelfgerapporteerd succes, terugkeer naar sport en preventie - Enige manier om de quadriceps te isoleren, waardoor ze een cruciaal onderdeel vormen van de revalidatie na een ACL-reconstructie In het begin van de revalidatie is een lage belasting tot het punt van spierfalen geschikt voor open-keten oefeningen. Naarmate de patiënt vordert, moet de weerstand toenemen tot ten minste 60-70% van het maximale aantal herhalingen. De kennis van de clinicus over de genezingsreactie en waar het transplantaat het meest belast wordt, is een leidraad voor de juiste revalidatieprogressie. Als patiënten hun spieren bijna tot falen trainen, is rust tussen sets en dagen cruciaal, omdat dit de tijd is dat de spier herstelt en hypertrofie ondergaat. Door open-keten oefeningen op te nemen in revalidatieprogramma's en de kracht van de quadriceps te meten, kunnen artsen patiënten helpen om slechte resultaten te voorkomen en betere resultaten te behalen. 35  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 9.2 Neuromusculaire training en proprioceptie -oefeningen Neuromusculaire training - = trainingsprogramma dat algemene (bv. fundamentele bewegingen) en specifieke (bv. sportspecifieke bewegingen) kracht- en conditioneringsactiviteiten bevat, zoals weerstand, dynamische stabiliteit, balans, kernkracht, plyometrische en behendigheidsoefeningen - Doel: verbeteren van gezondheids- en vaardigheidsgerelateerde fysieke fitnesscomponenten Voorbeelden van oefeningen Oefeningen om de biomechanica van de onderste ledematen te optimaliseren (triple flexie) Voor latere fase in de revalidatie Voorbeeld bij handbalspeler 36  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Fase Karakteristieken Praktische toepassing - Vaardigheid mentaal beeld (PVV-systeem) - Tijd geven om te oefenen - Trage, incoherente en inefficiënte bewegingen Cognitieve - Duidelijke en beknopte instructies: - Overwegend bewuste bewegingscontrole belangrijkste punten - Focus op het creëren van automatismen (GPM) - Vloeiendere, betrouwbaardere en efficiëntere - Meer complexe en gedetailleerde instructies bewegingen - Toename in intensiteit (S-S-P) Associatieve - Deels onbewuste en deels bewuste - Beginnen te oefenen in verschillende situaties bewegingscontrole (ME) - Nauwkeurige, consistente, foutloze en - Acties aangepast aan de omgeving Autonome efficiënte bewegingen - Veranderlijkheid van situaties (feedforward) - Onbewuste bewegingscontrole - Onverwachte acties (besluitvorming)  Afhankelijk van de informatie die de therapeut geeft, kan het ervoor zorgen dat de oefening moeilijker of makkelijker wordt  Later komt de autonome fase in sport, waarbij complexe bewegingen moeten worden uitgevoerd zonder er bij na te denken 9.3 Behendigheid en sportspecifieke training Kracht zetten tegen een bal die vast staat, gaat op het veld sws voorkomen, best om dit op voorhand te trainen 9.4 Overzicht van andere ondersteunende therapieën - Geen extra voordeel voor pijn, bewegingsbereik of zwelling bij gebruik van continuous passive motion (CPM) in vergelijking met actieve bewegingsoefeningen → gebruik ervan wordt afgeraden in het revalidatieprotocol omdat het tijdrovend en duur is - Wij raden het gebruik van neuromusculaire elektrische stimulatie (NMES) in de zeer vroege fase na de operatie aan om spieractivatie te stimuleren of de verwachte atrofie door uitputting te minimaliseren - Low load blood flow restriction training kan worden gebruikt als aanvulling op de standaardbehandeling in de vroege fase van de revalidatie om de kracht van de quadriceps en hamstring te verbeteren, met name wanneer patiënten verhoogde kniepijn hebben of geen hoge belasting van het kniegewricht kunnen verdragen - We raden het gebruik van vastus medialis triggerpoint dry needling in de zeer vroege revalidatiefase af vanwege een verhoogd risico op bloedingen - Whole-body vibration kan gebruikt worden als aanvullende interventie om de kracht van de quadriceps en de statische balans te verbeteren, maar kan conventionele revalidatie niet vervangen → omwille van extra kosten en gerapporteerde complicaties (pijn of zwelling) is het aangeraden dit niet op te nemen in het revalidatieprotocol 37  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 10. Blessurepreventie en return-to-play-criteria 10.1 Belang van letselpreventieprogramma's Biodex Hamstrings/quadriceps (H/Q) verhouding - Traditioneel berekend als het piekkoppel van de knieflexoren (d.w.z. het grootste draaimoment dat wordt geproduceerd tijdens het geselecteerde bewegingsbereik) gedeeld door het piekkoppel van de knie-extensoren - Afkapwaarde van 60% werd voorgesteld door Klein en Allman - Deze waarde werd normatief en werd op grote schaal gebruikt om spieronevenwichtigheid te identificeren door middel van de zogenaamde ‘H/Q conventionele ratio’ - Ondanks een gebrek aan bewijs over de voorspellende waarde van H/Q-koppelratio's voor ACL- rupturen, toonde een prospectieve studie aan dat voetballers 4,66 keer meer kans hadden op een hamstringblessure als ze in het voorseizoen werden geclassificeerd als spelers met een isokinetische krachtonevenwichtigheid.  Geen verschillen in posities op het voetbalveld op vlak van isometrische kracht (krachtprofielen) Meerdere programma’s beschikbaar - FIFA 11+, PEP-programma, SPORTSMETRIC, HarmoKnee... - Er is niet één programma dat wordt aanbevolen als het beste blessurepreventieprogramma op basis van oefeningen en er zijn online veel waardevolle hulpmiddelen beschikbaar om dergelijke programma's te implementeren om te helpen bij de training - Sterk bewijs dat deze programma's zeer effectief zijn in blessurepreventie voor een ACL-letsel 10.2 Richtlijnen voor veilige terugkeer naar act iviteiten/spelen - Geen pijn of zwelling - Volledige ROM van de knie - Stabiele knie (pivot shift, Lachman, instrumentele laxiteitsevaluatie) - Genormaliseerde subjectieve kniefunctie en psychologische bereidheid met behulp van patiëntgerapporteerde uitkomsten (bv. de ACL Return to Sport after Injury scale (ACL-RSI)) o Het is belangrijk dat de patiënt zich ook oké voelt voor return to sport, dit kan geëvalueerd worden a.d.h.v. de ACL-RSI (emoties van het individu, vertrouwen in prestaties en risicobeoordeling bij terugkeer naar sport) 38  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Terugkeer naar activiteiten Autorijden vanaf dat hij veilig de rem kan activeren in een gesimuleerde noodsituatie - 4-6 weken na een rechtszijdige ACLR - 2-3 weken na een linkszijdige ACLR Criteria voor terugkeer naar hardlopen (waarbij hardlopen een volume en intensiteit heeft om cardiovasculaire adaptatie te bereiken) - 95% flexie ROM - Volledig extensie ROM - Geen effusie/sporen van effusie - Limb symmetry index (LSI) > 80% voor quadriceps kracht - LSI > 80% excentrische impuls tijdens countermovement sprong - Pijnvrij aquajoggen en Alter-G hardlopen - Pijnvrij herhaald single-leg hopping (‘pogos’) 10.3 Testen van functionele prestaties en criteria - Spierdynamometrie of isokinetisch piekkoppel van quadriceps en hamstring bij 60°/s: moet > 90% symmetrie vertonen voor terugkeer naar veeleisende draaisporten o Herstel (minimaal) preoperatieve absolute waarden (indien beschikbaar) en normatieve waarden volgens de sport en het activiteitenniveau - Tegenbewegingssprong en valsprong: > 90% symmetrie van spronghoogte en concentrische en excentrische impuls o Reactieve krachtindex (hoogte/tijd) > 1,3 voor 2 benen en 0,5 voor 1 been voor veldsportatleten - Biomechanica van het springen: normaliseren van absolute en symmetriewaarden voor momenten, hoeken en arbeid in verticale en horizontale sprongen, met name in het sagittale en frontale vlak bij heup, knie en enkel - Loopmechanica: herstel van > 90% symmetrie van verticale grondreactiekrachten en kniebiomechanica tijdens stand tijdens hardlopen op hoge snelheid en verandering van richting - Voltooi een sportspecifiek trainingsprogramma Neurocognitieve of neurofysiologische training Hoewel de associaties op dit moment onduidelijk blijven, gaat meer en meer interesse uit naar uitkomsten zoals - Reactietijd - Verwerkingssnelheid - Geheugen - Visuele prestaties - Toegevoegde cognitieve belasting - … 39  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen INFO UIT STUDIE: THINK OUTSIDE THE BOX: SECUNDAIRE COGNITIEVE TAKEN OPNEMEN IN TESTEN VOOR TERUGKEER NAAR SPORT NA ACL-RECONSTRUCTIE (CHAABAN 2023) Waarde van dubbeltaken - Dubbeltaken zijn waardevol bij het beoordelen van spelhervatting omdat ze clinici in staat stellen de biomechanica van een individu te observeren en interventies toe te passen om bewegingsstrategieën te optimaliseren tijdens scenario's met dubbeltaken - Dubbele taken kunnen ook beter sportspecifieke eisen nabootsen, inclusief de cognitieve belasting van het letten op andere spelers en taken Voorbeelden van motorische taken voor het beoordelen van terugkeer naar spel met cognitieve taken - Double leg drop jump, single leg hop tests en cutting - Voor elke motorische taak staan elementen van de motorische prestatie die beoordeeld kunnen worden samen met beoordelingen van de bewegingskwaliteit - Clinici kunnen een kaart met motorische taken combineren met een kaart met cognitieve taken naar keuze, afhankelijk van de middelen die in hun praktijk beschikbaar zijn 40  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen WAT OP LANGE TERMIJN? The injury prevention paradox Hoe meer je actief bent, hoe zwaarder de trainingsload, hoe groter de kans op een blessure Atleten hebben altijd een zware trainingsload → grotere kans op blessures Hoe tegen te gaan: de verhouding acute/chronische werkbelasting 11. Laatste ontwikkelingen en onderzoek in ACL-revalidatie 11.1 Opkomende technologieën en technieken Geneest de ACL vanzelf? - Gescheurde ACL’s vertonen tekenen van genezing en herstel op scans ongeveer 3 maanden later - De patiënten hadden een nieuw ontwikkeld protocol van bracing en kinesitherapie gevolgd - “Het lijkt niet aannemelijk” dat ACL's zichzelf genezen o De MRI-scans die lijken te laten zien dat de ruwe uiteinden van de gescheurde ACL's zich weer aan elkaar hechten, pikken waarschijnlijk littekens op of worden verkeerd gelezen o Littekenweefsel is ook veel minder sterk BEAR Implant Bridge Enhanced ACL Restoration Implant Bruggetje voorzien tussen 2 delen van kruisband om zo herstel te stimuleren Zoeken naar zoveel mogelijk stimulatie voor VKB Wearable sensors - Kwantificeren van gewrichtskinematica tijdens complexe taken met hoge snelheid - Preventie en revalidatie van voorste kruisbandletsel buiten het lab - Risicofactoren opsporen die verband houden met falen van ACL-transplantaten die niet mogelijk zijn met traditionele beoordelingen van terugkeer naar sport - Prestaties maximaliseren - Elektrostimulatie o Dag met weinig belasting → meer stimulatie d.m.v. toestel o Dag met veel belasting → minder stimulatie d.m.v. toestel 41  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen EERSTE HULP BIJ SPORTLETSELS 1. Eerste hulp in het algemeen WAT IS EERSTE HULP - Eerste hulp of behandeling - Verwonding of plotselinge ziekte - Vóór de komst van ambulance, arts of ander gekwalificeerd personeel DOELEN VAN EERSTE HULP - Leven redden - Voorkomen dat de toestand van het slachtoffer verslechtert - Herstel bevorderen BASIS - Omgeving nakijken - Hulp bellen - Zorg voor de persoon EERSTE HULP BIJ SPORT - Zo snel mogelijk - Uitstel kan leiden tot langere revalidatie o Relatie tussen zwelling, pijn en functieverlies - Eerste 48 uur zijn belangrijk! o Eerste fase van wond/fractuurheling is heel belangrijk! (malunion van bot) o Schaaf- of snijwonde: wonde die 48 uur open staat of waar vuil in blijft zitten, zal veel minder snel helen — Snijwond dieper dan 5mm dient gehecht te worden, hoe langer je wacht hoe langer de reva/ meer kans op litteken weefsel SALTAPS - See - Ask - Look - Touch - Active movement - Passieve movement - Skills/Strength - Schouder is naar anterieur gemigreerd - Palperen naar primaire hyperalgesie - Actieve beweging laten uitvoeren → in geval van subluxatie, dan kan spontane reductie van schouder bij naar voor hangen en lichte tractie in verlengde van arm o Als kinesitherapeut bestaat er geen wettelijk kader voor de repositionering bij een luxatie van de schouder → doorverwijzen naar spoed 42  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen ICE-PRINCIPE - Immobilisatie, compressie en elevatie - Onmiddellijk ‘op het veld’ - Hypothese o Minder inwendige bloedingen, zwelling en pijn o Korter revalidatieproces o Sneller herstel Remming van ontstekingsproces helpt niet! => Zie grafiek PPT DEXA = sterk anti-inflammatoir - IJs-applicatie wordt de laatste tijd minder gebruikt → reden: aanvoer van neutrofielen is nodig voor normaal inflammatoir proces - NSAID’s in de vroege fase hebben hetzelfde effect als ijs-applicatie → verhogen het risico op chronificatie van de klacht (meer kans om pijn te ontwikkelen) - Chronische pijn ontwikkeling: acute inflammatie blijft redelijk laag en gaat geleidelijk aan toenemen - IJs zorgt voor pijnvermindering in de acute fase in combinatie met NSAID’s → paracetamol zonder de combinatie met ijs, kan hetzelfde effect hebben NIET MEER HET ICE-PRINCIPE, MAAR PEACE & LOVE Er mag in de vroege fase bij bv. een spierscheur al getraind worden tot een VAS van 4-5/10 en dit zal geen effect hebben op de regeneratie van het spierweefsel Ijs + NSAIDS houden het nuttig en acuut inflammatieprocess tegen, is belangrijk voor chronische klachten - Protection - Elevation - Avoid anti-inflammatories - Compression - Education & - Load - Optimism - Vascularisation - Exercise 2. Specifieke sportletsels MEEST VOORKOMENDE LETSELS Huid Hoofd Andere - Blaren - Neusbloedingen - Genitaliën - Snijwonden - Ogen - Flauwvallen - Schaafwonden - Tanden - Breuk - Hersenschudding - Ontwrichting - Verstuiking - Spier o Kramp o Verrekking o Scheur - Scheur in pees 43  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 2.1 Huidletsels 2.1.1 Blaren - Accumulatie van vocht tussen epidermis en dermis - Eerste teken: verbrandde rode huid - Oorzaken o Brandwonden o Bevriezing o Continue druk of frictie op dezelfde plaats ▪ Bv. nieuwe schoenen, niet-aangepaste kledij/sokken, warmte (van bv. de zon) - Preventie o Geschikte sportkleding o Blarensticks Gesloten blaar - Laat het zoals het is - In geval van verstoring van beweging o Desinfecteren en 15 sec laten drogen o Niet blazen → infectiegevaar! o Openen met steriele naald o Duw vloeistof eruit met steriel kompres o Opnieuw desinfecteren Tekst o Steriel drukverband of tweede huidpleister Tekst Open blaar - Desinfecteer wond en omgeving (15 sec) - Knip losse huid af met een steriele schaar - Ontsmet de wond - Dek af met steriel verband 2.1.2 Snijwonden => Weten wanneer je moet doorverwijzen Heel vaak gezien in de bokssport Onmiddellijke doorverwijzing naar dokter - > 5 mm diep - Verwondingen met glas met mogelijk - Diepe wonden die het bindweefsel (vet, residu (radiografie) spier, bot) - Bijtwonden (preventie van tetanus) - Het is niet mogelijk om de wond vuilvrij te - Prik- of snijwond zonder tetanusprik in krijgen afgelopen 5 jaar - Gezichtswonden (gezicht, lippen), - Gevoelsverlies/gevoelloos gevoel in voorkomen van littekenvorming verwond gebied (esthetiek → mooie hechtingstechniek) - Bloedingen > 15 min van directe druk Een beetje sportgeschiedenis Stukje van oor gebeten bij bokswedstrijd → heel snel tetanusvaccinatie (zeker menselijke bacteriën van de mond zijn de meest agressieve bacteriën) Menselijke beten hebben meer kans op infactie dan dieren, checken en doorverwijzen bij huisarts of Tetanus nog in orde is 44  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen U bent eerst niet naar de dokter gegaan, maar nu zou u dat wel moeten doen - Zwelling, pijn of roodheid rond de wond - Rode strepen zichtbaar in de buurt van de verwonding (bv. lymfangitis → kan hartspier bedreigen en leiden tot epicarditis) - Er komt pus uit de wond - Gevoelloosheid in de buurt van de verwonding - Koorts - Rode strook zichtbaar vlakbij het letsel Self management - Wonde proper maken o Water, zeep, ontsmettingsmiddel o Alle verontreinigende stoffen moeten worden verwijderd - Manuele druk o Bloedstolling helpt bij genezingsproces - Wonde beschermen o Kleine pleisters (Steri-Strip) o Droog houden 2.1.3 Schaafwonden (door de straat of door gras) - Oppervlakkige wonde, top - Behandeling o Reinigen en drogen (zeepoplossing H2O) o Ontsmetten ▪ Geen prikmiddel (vasoconstrictie) ▪ Weg van het centrum naar de periferie (centrum ≠ midden van de wonde, centrum = meest aangedane deel van schaafwonde) ▪ Steriele omstandigheden - Gebruik van handschoenen, indien beschikbaar aandoen, anders zeep/desinfecterende gel o Dek de wond af 2.2 Hoofdletsels 2.2.1 Neusbloedingen Oorzaken - Droogheid / irritatie van mucose membranen (verdroogde mucus kan een mileu vormen dat snel barst en daardoor gaat bloeden) - Bloeddruk = Moeilijk om meteen te stelpen - Gebruik van bloedverdunners (Aspirine) - Blaas op de neus Behandeling - Blijven staan/zitten, niet gaan liggen: geen bloed in de keel krijgen → kan leiden tot braken of luchtweginfectie door bloed in luchtpijp - Hoofd licht voorover gebogen (leeshouding) - Mondademhaling 45  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen - Neus dichtknijpen gedurende 10 min - Maak gezicht schoon met water Doorverwijzing - Trauma — Hoogenergetisch - Deformatie - Bloeding > 20 min 2.2.2 Tandletsels Meest voorkomend bij ijshockey Oorzaken - Botsing - Val - Contact met hard materiaal Behandeling - Stop bloeden door compressie - Verplaats geen losse tanden! - Ga zo snel mogelijk naar een tandarts - Bewaar verwijderde tanden in speeksel van slachtoffer → tand moet vochtig blijven (tandwortelkanaal moet de nodige vochtigheidsgraad blijven behouden) - Droge tand = dode tand 2.2.3 Oogletsels Oorzaken - Algemene impact tijdens/met gevechten, ballen, stick/racket… - Ongeschikte sportuitrusting - Langdurig contact met UV-licht o Bv. sneeuwblindheid bij bergbeklimmers Algemene eerste hulp - Stop bloeding voorzichtig - Niet-operatief verband aanbrengen o Afschermen van licht o Vermijden van (oog)beweging - Slachtoffer kalmeren (minder oogbewegingen) o Zeker bij letsels die hevig bloeden → ervoor zorgen dat hartslag naar beneden gaat → lagere bloeddruk → minder kans op langdurige bloeding MEEST VOORKOMEND - Loskomen van retina (= netvlies) - Hoornvliesletsel - Zwart oog - Vuil in het oog - Zon/sneeuwblindheid 46  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Loskomen van retina => Zie foto ppt - Pijn en zichtverlies (‘curtain view’ = ‘gordijnzicht’) - Plotseling opkomen van kleine zwarte vlekjes - Lichtflitsen in één/beide ogen (photopsia) - Komt het meeste voor bij grote ronde objecten → impact van kracht wordt verdeeld over het volledige oog Verwonding van het hoornvlies - Pijn (kan verergeren door het oog te openen/sluiten) - Het gevoel dat er iets in uw oog zit - Tranen + roodheid - Gevoeligheid voor licht (lichtgevoeligheid) Blauw oog - Bloeding/contusie rond het oog - Gebruik van koude kompres Vuil in het oog - Jeuk, branderig gevoel, scheuren - Niet wrijven - Partikel verwijderen met proper water / steriele apparatuur 2.3 Andere letsels 2.3.1 Letsel van genitaliën Oorzaken - Impact - Onsportief gedrag Effect - Intense pijn (eventuele applicatie van ijs voor pijnvermindering) - Mogelijke affectie van interne organen o Indicaties: langdurig urineren van bloed, langdurige pijn Behandeling - Relaxatie van slachtoffer (HR naar beneden) - Diepe ademhaling - Slachtoffer laten plassen - Doorverwijzen o Aanhoudende pijn o Bloeden bij plassen Vraag de P te urineren 2.3.2 Flauwvallen (syncope) Kort plotseling verlies van bewustzijn 47  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Oorzaken Zuurstof deficiëntie in de hersenen - Emoties (schrik, zien van bloed…) - Pijn - Plotseling behoorlijk inspannende lichaamsbeweging Observatie - Patiënt voelt zich zwak en onwel Ademhaling, luchtweg, circulatie (langer dan 2’ buiten westen) - Zwarte vlekken in het zicht => onmiddelijk 112, Reanimatie - Bleek uiterlijk - Plotseling beginnen zweten - Deficiënte motorische controle 30 beats, 2 beademingspogingen - Voelt koud aan Behandeling - Ruglig - Check vitale signalen (ABC) o Indien ABC niet oké → doorverwijzen naar spoed o Reanimeren indien geen ademhaling en hartslag - Elevatie van benen - Strakke kleding losmaken - Laten herstellen ~ 10min - Laat hem/haar geleidelijk rechtop zitten 2.3.3 Fracturen Compleet of partieel, open of gesloten Avulsiefractuur kan maar is voornamelijk voor hoogenergetische trauma’s Oorzaken - Directe kracht: bot breekt op botspunt - Indirecte kracht: val op hielen → wervelfractuur Tekenen en symptomen - Pijn, zwelling, bloeding, functieverlies - Abnormale positie en beweeglijkheid van het lidmaat - “Botgeluid” bij het breken of bewegen van het ledemaat - Zichtbare botfragmenten (open fractuur) - Uitwendige wond aan de huid met bloedverlies in geval van een open fractuur Behandeling - Gesloten fractuur o Volledige lidmaat immobiliseren o Gespecialiseerde hulp inroepen - Open fractuur o Stop bloeding (indien nodig) — Bloeding heeft prioriteit o Dek de wond steriel af o Immobiliseer het hele ledemaat o Zoek gespecialiseerde hulp 48  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen 2.3.4 Luxaties Indien val op gestrekte arm → os scaphoideum zou eerst breken → dan distale radius → dan radiuskop Tekenen en symptomen - Pijn, zwelling, bloeding - Verminderde onvermogen - Abnormale positionering Behandeling - Immobiliseren (draagdoek) - Gespecialiseerde hulp o Geen repositioneringsmanoeuvres door kinesitherapeut o Risico repositioneringsmanoeuvre: beschadiging van n. axillaris (zeker indien tintelingen in laterale proximale schouder) 2.3.5 Distorsies => Overschrijden van de natuurlijke ROM => Inwendige bloeding = hematoom Stretching of scheuren van ligamenten zonder schade aan gewrichtskapsel Oorzaken - Lopen of trainen op een oneffen oppervlak - Draaien tijdens een atletische activiteit - Landen op een uitgestrekte hand tijdens een val - Verwonding door skiën of hyperextensie bij het spelen van racketsporten (bv. tennis) Tekenen en symptomen - Pijn - Zwelling: mate van zwelling is niet correlerend met mate van weefselbeschadiging - Blauwe plekken door inwendige bloedingen - Verminderde bruikbaarheid van het aangetaste gewricht - ‘Pop’ in het gewricht op moment van letsel → kan wijzen op ligamentaire schade, maar kan ook intra-articulair zijn (typisch krakje zoals bij manipulatie) OTTAWA ANKLE RULES Behandeling - PEACE & LOVE - Doorverwijzing naar arts o Onderhuids letsel beschouwd als ernstig tot het tegendeel is bewezen 2.3.6 Spierkrampen - Plotselinge, onvrijwillige contractie van spiervezels - Meestal tijdens/na intensieve inspanning - Geen evidentie voor het gebruik van magnesium voor het verminderen van spierkrampen 49  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Oorzaken - Soms zonder duidelijke oorzaak - Vaak door risicofactoren o Spiervermoeidheid o Veranderde neuromusculaire controle o Hitte (hete en vochtige omstandigheden) o Uitdroging o Elektrolyten onbalans o Slechte conditie ▪ Een nieuwe activiteit doen ▪ Ongewoon lange duur ▪ Meer dan normale inspanningen Pathofysiologie - Plaatselijk verstoorde bloed-/zuurstoftoevoer - Lage glucose - Elektrolyten onbalans - Uitputting (overbelasting) Tekenen en symptomen - Harde en gespannen spier - Heel pijnlijk - Geen bewegingslimitatie of zwelling Behandeling - Stretching - Massage: niet bij hittekramp (oververhitting) - Stop sportactiviteiten (recurrentie krampen) o In geval van spierkramp bij atleet, is de kans heel groot dat deze opnieuw gaat optreden binnen een paar minuten 2.3.7 Spierspanning/scheur Spierletsel waarbij de bewegingsmogelijkheden van de spieren/sarcomeren worden overschreden Oorzaken / belast - Abrupt of ongebruikelijk ver stretchen van spiervezels => Plotse hoge load in verlengde positie - Voorbeelden o Uitglijden op ijs o Lopen, springen, gooien o Zwaar object optillen (bv. gluteus maximus scheur bij PR squat) o Tillen in een ongemakkelijke houding Tekenen en symptomen - Plotseling pijn tijdens oefening - Pijn over de volledige lengte van de spier - Geen zwelling of blauw wording - De pijn verergert bij actieve contractie van de spier of contractie tegen weerstand 50  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Behandeling - PEACE & LOVE - Doorverwijzing naar arts indien geen verbetering na 2-3 dagen - Geen massage (cave: myositis ossificans = verbening van spiervezel) - Consulteer arts onmiddellijk bij gevoelloosheid of bewegingsbeperkingen bij de tenen of vingers Regeneratie van spierweelsel: 1 mm/dag, maar het moet ook tegen rek- en spanningsbelasting kunnen Bv. 20 mm scheur → na 6 weken sportklaar Er mag redelijk snel belasting toegepast worden, er mag pijn gevoeld worden tijdens de activiteit (VAS 4- 5/10), maar rekening houden met klachten tijdens en na inspanning 2.3.8 Peesscheur Gehele of gedeeltelijke ontwrichting van de structuur waarmee de spier vastzit aan de botten => Geen Corticosteroïden, dat laat de kwaliteit afnemen Oorzaken/correlatie - Direct trauma - Gevorderde leeftijd - Excentrische belasting: landen, sprinten… - Steroïde injectie: integriteit van peesweefsel verminderen → minder belastbaar en meer kans tot rupturen - Antibiotica Tekenen en symptomen - Pijn Tekst o Plotseling, minder intens dan spierscheur o Verminderde of volledige onbruikbaarheid van de spier o Sloot of oneffenheid op de plaats van de scheur Behandeling - PEACE & LOVE - Doorverwijzen naar arts 2.4 Epileptische aanvallen - Ontruim de omgeving - Bel 112 als het langer dan 5 minuten duurt - Stel hem gerust als hij weer bij bewustzijn komt  Epileptische aanval laten begaan, maar er ten allen tijde voor zorgen dat patiënt beschermd is  Vraag hoe lang een aanval ongeveer duurt => Niets in de mond steken, dan zorg je voor een bijtreactie en kunnen ze jou of zichzelf verwonden 2.2.4 Hersenschudding Oorzaken - Val op het hoofd - Stoot tegen het hoofd 51  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Observatie - Sufheid - Hoofdpijn - Duizeligheid - Amnesie - (Korte-termijn) bewusteloosheid - Nausea/overgeven Behandeling Eerste fase van hersenschudding is het belangrijkste Onmiddellijk van het veld verwijderen indien een van deze klachten zich vertonen 52  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Standaard return to play pathway Opbouw is heel gradueel Stage 6 is pas na 2-3 weken 3. Samenvatting => Dient goed gekend te zijn (scan op rode vlaggen (supra)) - Dubbel zicht = evt craniale zenuwen -… Fout management = kan zorgen voor verdere aftakeling Inadequaat handelen hersenletsel kan zorgen voor Second Impact Syndrome => NIET SPORTEN BIJ FELLE HOOFDLETSELS => Bij sporters onder de 23, brein is nog in ontwikkeling => Zie video ppt Mensen mogen geen geheugenproblemen/hoofdpijn… meer hebben voor ze terug aan impactsporten mogen deelnemen! 53  Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen HAMSTRINGBLESSURES Grafieken, zie ppt 1. Letselclassificatie 1.1 Anatomie hamstrings 1.2 Incidentie letsel => Zeer veel letsels + Incidentie bl