Sociaal Werk 1 - Hoofdstuk 1: Inleiding

Hoofdstuk 1: Inleiding SW ========================= 1. Kennen uit het boek: - P. 27 -31 (enkel 1ste Alinea) - P. 34 (vanaf 2de Alinea) - 36 - P. 38 (vanaf 3de Alinea) -- 57 2. Doelgroepen: - Brede focus op doelgroepen, Bv. Jongeren, mensen in kwetsbare 3. De sociaal werkboom: 3 ond...

Hoofdstuk 1: Inleiding SW ========================= 1. Kennen uit het boek: - P. 27 -31 (enkel 1ste Alinea) - P. 34 (vanaf 2de Alinea) - 36 - P. 38 (vanaf 3de Alinea) -- 57 2. Doelgroepen: - Brede focus op doelgroepen, Bv. Jongeren, mensen in kwetsbare 3. De sociaal werkboom: 3 onderdelen - wortels: A. Historie sociaal werk: ontstaan op een moment wanneer heel veel mensen in een kwetsbare maatschapelijke positie stonden. - Stam: B. Gemeenschappelijk - Verklaring: de 4 keuzetrajecten zorgen hiervoor. 1. Arbeid en tewerkstelling 2. Sociaal cultureel werk 3. Welzijn en gezondheid 4. Toegepste criminologie [Sociale bescherming:] bepaalde menswaardige standaard voor heel veel mensen bestaan [Levensdomeinen] in sociaal werk: werk, onderwijs, gezondheidszorg, welzijn, domeinen waarmee mensen in aanmerking komen. **[Sociaalwerkboom]** = uitleg in boek: We staan in de **frontline**. We staan met **beide voeten** in de samenleving, we moeten **weerbaar** in de sector zijn. Ook bij **onweer** moeten we er zijn voor de mens. - De stammen van de boom: historie van sociaal werk, het 'vroegere' -\> begin 19^de^ eeuw, industrie komt op, sociaal werk is opgekomen voor de arbeiders, historie van sociaalwerk bepaald hoe sociaal werk nu is. - Stam van de sociaal werkboom: sociaal werk als gemeenschappelijke stam, 4 verschillende keuzetrajecten bij ons, er zijn veel mogelijkheden waar je kan werken, er is een gemeenschappelijke stam met de verschillende organisaties, overlap - De takken: dit zijn de keuzetrajecten -\> toegepaste criminologie, welzijn en gezondheid, arbeid en tewerkstelling en sociaal cultureel werk - Sociaal werk is niet alleen! Dit is belangrijk om te weten, we kampen meer met **multiproblematiek** (= mensen die meerdere problemen hebben) Bv. Mensen met financiële problemen hebben en dan drugs nemen dus ze hebben een drugsverslving. Je kunt niet alles zelf oplossen. Probeer een netwerk te bouwen en gebruiken deze als je denkt dit te kunnen gebruiken. - "ik ben sociaal werker"-\> zeer uitlopend, een staathoekswerksterzal niet zeggen dat ze een sociaal werker is maar een staatshoekwerkster = samenwerken! Proberen om tot 1 plan te komen! 4. Global definition social work - Sociaal werk is een op de **praktijk gebaseerd beroep** en een **academische disipline** die **sociale** **verandering en ontwikkeling**, **sociale cohesie** en **enpowerment en bevrijding van mensen** bevordert. De [4 princiepes] die centraal staan in het sociaal werk: a. **Sociale rechtvaardigheid** b. **Mensenrechten** c. **Collectieve verantwoordelijkheid** d. **Het respect voor diversiteit** - Onderbouwd door **theorieën** kan sociaal werk, **sociale wetenschappen, mensenwetenschappen**, en door de **oorsprongkelijke kennis** van de groepen waarmee je werkt, engageert het sociale werk **mensen en stucturen** om **levensuitdagingen en problemen aan te pakken** en **welzijn te bevorderen.** 5. [Beroep en studiegebied:] - Praktijk gebaseerd: een begrip dat verwijst naar wat er dagdagelijks gebeurd op het werkveld, het is de tegenstelling of alternatiuef voor '[evidence based' = emkel zinvol als het maatschappelijk bewezen is.] - Beroep: nit alleen een beroep, het is een omschreven soort werk, doel:mensen te ondersteuenen in een coplxe samenleving en zorgen dat voor hemzelf en voor de samenleving de persoon op een acceptabele manier kan leven. - Hart boven hard: organisatie door burgers tegen de overheid. - Academische disipline: SW is een studiegebied, sterk op praktijk gerichte opleiding. (hogeschool). Wetenschappelijke basis (universiteit!). - Ontstaan vanuit 2 sporen: arbeidsbeweging en nasleep eerste wereldoorlog. 6. Algemene doelen/sociale veranderingen: - Sociale verandering: sociaal werkers kijken bij hun interventies steeds naar de sociale context en de verbondenheid tussen de verschillende niveaus in die context - (micro= individuele niveaus - meso = tussen niveau, organisaties van sociaal werk, jeugdbeweging - macro= de maatschappij en de veretegenwoordigers van de maatschappij, het beleid die gevoerd wordt, het beleid en de wetten daar ook op te wegen BV. Brugge overtuigen om drugscampagne te doen/maken - een goede sociaalwerker denkt aan de 3 niveaus, zoveel mogelijk aan de slag gaan met die 3 niveaus. - Staat nu nadrukkelijk in de globare defenitie van het sociaal werk. In de vorige editie (2001) lag de **focus te veel op het individu** en de individuele benadering. Daar kwam veel kritiek op. -\> definitie 2001 niet kennen **armoederisico actieve bevolkjing (18-64j) volgens** **opleidingsniveau.** **Armoederisico volgens wonen: huurders vs eigenaar**  1. Algemene doelen/ sociale cohesie = terug meer contact hebben met elkaar, en in verbinding brengen met elkaar en de samenleving Sociale cohesie is een term die gebruikt wordt om de **samenhang binnen een samenlevingsverband** aan te duiden. Sociaal werk wil: - **Sociale kwaliteit** van samenleven en samenleving bevorderen - Iedereen proberen **in te bedden en te verbinden met de samenleving,** op zoveel mogelijk **fronten.** 2. Algenmene doelen// empowerment - Als sociaal werker zet je mee met ciënten een proces op gang om zelf te versterken - Jij empowert niet als sociaal werker. Je creëert ondersteuning en mogelijkheden zodat men zichzelf empowert/versterkt. - Het moet richtinggevent zijn maar het **paragdigma**.... (**andere manier van denken, proberen om sterker te zijn en het anders te doen dan vooraf**) - **Positieve waardenoriëntatie** -\> het vertrekt vanuit krachten van de mens en wij ondertsuenen hun -\> iedereen kan iets - **Multilevel-construct** Mensen moeten zichzelf gaan versterken en wij onderstunen hun - micro (individueel psygologisch niveau) - meso (organisationele ) - macro (gemeenschapsniveau) - Blaming the victim (schuld geven aan het slachtoffer), je geeft iemand schul waarvan hij niets kan doen, waarvan hij slachtoffer is. - Blaming the system (schuld geven aan het systeem), slachtoffer die de schuld gaat geven aan het beleid Empowerment als **Open ended construct =** Het is een proces waarvan de uitkomst onmogelijk op voorhand kan vastliggen -\> een proces die je samen aflegt met die mensen, je weet niet op voorhand wat je zal doen met die persoon, als je dit al weet op voorhand dan heb je enkel naar je eigen behoeftes geleuisterd en niet naar de behoefte van de persoon die bij je komt. ( wij mogen niet te gericht denken ) 3. Bevrijding van mensen - Er zijn structurele belemmeringen waardoor **ongelijkheid, discriminatie,uitbuiting, onderdrukking,armoede,...**etc bestaan - Onderdrukking: mensen laten overkomen om de vuile jobs te doen - Discriminatie: op de huurmarkt 7. Uitgangspunten - Sociale rechtvaardigheid - Belangrijke vraag wat is het juiste in deze situatie -\> hoe doen we dingen juist - Mensen rechten - Is een soort bouwsteen om er verder op te werken -\> een middel om het doel meer sociale rechtvaardigheid te berijken - Individueel mee aan de slag gaan - Collectieve verandwoordelijkheid - Verantwoordelijk opnemen voor elkaar en voor de gemeenschap -\> verschuiven naar een meer colectievemaatschappij - Het respect voor diversiteit - Kent 3 transities: - Kwantitatieve transactie - Kwalitatieve transactie - Narmalisering van diversiteit - Belangrijke vraag wat is het juiste in deze situatie -\> hoe doen we dingen juist 4. Ocmw wet kunnen uitleggen ; - Artikel 1 van **de OCMW-wet** van 1976: "Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan **de menselijke waardigheid**. Er worden openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW's) opgericht die, onder de door deze wet bepaalde voorwaarden, tot opdracht hebben deze dienstverlening te verzekeren." Supperdiversiteit: heeft te maken met culturele origines Kwantitatieve tranitie = meer mensen met diversiteit Normalisering =het normaal worden van diversiteit -\> we worden er steeds mee geconfronteert 8. [Werkwijzen ] - **Versterkt door theorieën van sociaal werk, sociale wetenschappen, menswetenschappen, door de inheemse en lokale kennis van de groepen waarmee je werkt** - Theorieën van sociaal werk, sociale wetenschappen en menswetenschappen onderbouwen de acties van de sociaal werkers - Het is daarbij van cruciaal belang om ook continu aandacht te hebben voor de oorspronkelijke kennis van de groepen waarmee je werkt.\ Dit staat soms in contrast met bovenstaande kennis! - En een grote kritiek op vorige 'international definitie was dat die te Westers was en geen rekening hield met die inheems en locale kennis. 5 belangrijke lessen -\> 1. De definitie is een **referentiepunt** in de discussie over 'wat sociaal werk eigenlijk is' 2. **Maatschappelijke veranderingen** hebben een belangrijke invloed op het sociaal werk. Definitie evolueert mee. 3. Globale definitie als **kader voor sociaal werkers**, welke waarden en normen hanteren 4. 'Lees' in de definitie ook **wat er niet staat** (vb. 'helpen') 5. Onze opleiding richt zich naar deze globale definitie en vertaalt dit naar het opleidingsprogramma : **zie leerresultaten** (ISW 2). ISW 2: LEERRESULTATEN ===================== 9 competenties/ leerresultaten die we moeten bezitten als sociaal werker. 1. [Mensenrechten en sociale rechtvaardigheid (activist rol)] - Wij ijveren hiervoor als sociaal werker - Als sociaal werker: de mensenrechten zijn ons kompas waarbij we aandacht hebben voor: - Discretionaire ruimte binnen de grenzen van de wet de regels van Bv. Je organisatie even aan de kant zetten in het belang van de betrokkenen - Diverse rechtsgebieden - Ethisch principes rekening houden met normen, wat goed is en kwaad is - Gedragsregels op basis van esthetische principes - Maatschappelijke kwesties die mensenrechten en sociale rechtvaardigheid onder druk zetten - Sociaal beleid acties om mensen toegang te geven tot de grondrechten 2. [Signaleren en mobiliseren om maatschappelijke verandering (activist rol)] - We signaleren en mobiliseren om maatschappelijke veranderingen op gang te brengen - **Signaleren**: antenne voor veranderingen, kansen en tekorten, je speelt hierop in + laat dit weten aan de juiste partijen - **Mobiliseren**: mensen aanspreken op hun verantwoordelijkheden en tot actie aanzetten, niet allen signaleren. - **Maatschappelijke verandering**: verandering in de structuren, op de 3 niveaus - Als sociaal werker - Individuele situaties en maatschappelijke situaties op een kritische manier aan elkaar verbinden - Collectieve uitdagingen aanpakken via signaleren, mobiliseren en verbinden - Versterken van de mensen in kwetsbare posities 3. [Contact (bruggenbouwer)] - We leggen en onderhouden contact vanuit een professionele houding - **Contact**: we moeten tijd en energie geven aan contact maken - Betrokken als term gebruiken - Als sociaal werker - Professionele houding: evenwicht zoeken tussen afstand en nabijheid + jezelf blijven en vertrouwensrelatie maar nog altijd grondhouding als sociaal werker 4. [Dialoog (bruggenbouwer)] - Je gaat in dialoog om de situatie in de schatten = ruimer dan medische term - Inzicht als sociaal werker in - Noden, draagkracht en motivatie van de betrokkenen (micro) - Sociaal groeps- en disfunctioneel gedrag (meso) - Sociale positie van de mens (macro) - Als sociaal werker - Diverse vormen van dialoog demonstreren, participatie van de betrokkenen stimuleren + je wetenschappelijke, wet, regelgeving en praktijkervaring inzetten om de situatie in te schatten 5. [Communicatie (bruggenbouwer)] - Je communicatie- en integratievormen hanteren, aangepaste aan de betrokkenen en het sociaal agogische proces - **Communicatievormen**: iedereen heeft verschillende vormen, wij kiezen bewust welke communicatie en integratievormen bij welk sociaal agogisch proces kan gebruikt worden - **Interactievormen**; vormen van inspraak, omgaan met groepen en sociale media - **Sociaal agogisch proces**: professionele tussenkomsten als sociaal werker met als doel de situatie van de betrokkenen te veranderen en verbeteren - Als sociaal werker - Bewust verschillende communicatie en interactievormen kiezen in functie van het proces en aangepast aan de betrokkenen uit diverse contexten en cultuur - Correct communiceren, transparant en verbonden zijn in verschillende situaties 6. [Gids (changemaker )] - Je gidst de betrokkenen descundig naar rechten en geschikte oranisaties, diensten en initatieven - We hebben de wegwijs funtie: soms gewoon info, andere keren specifieke zoetocht naar geschikte rechten, organisaties en initiatieven. Nog andere keren is het een strijd om de betrokkenen tot zijn recht te laten bekomen - Bv. Flyeres uitdelen VS meegaan naar de eerste job - Als sociaal werker - De betrokkenen oriënteren naar hin rechten en ze actief opvolgen - Ze oriënteren naar geschikte voorzieningen en initiatieven en weer actief opvolgen 7. [Duurzame veranderingsprocessen (changemaker )] - *Het ontwerpen en begeleiden van de duurzame veranderingsprocessen* - *In dialoog kies je de passende sociaal agogische interventies op micro, meso, macro niveau* - *Je begeleid de duurzame sociale agogische processen* - *Duurzaam: met langdurig effect* - *Je verstrekt de krachten en kwaliteiten van de betrokkenen in de relatie tot hun draagkracht* - *Draagkracht: wat iemand aankan, je werkt op maat, met eigen tempo en aanpak per betrokkenen.* 8. *[Organisatie (de reflecterende profecional )]* - *Als sociaal werker draag je actief bij aan de visie, het beleid en beheer van een organisatie* - ***Verantwoordelijkheid**: participatie, zorgen voor evoluties, niet 'zo is het altijd'* - ***Constructief kritisch**: tegenover de organisatie + je vertegenwoordigt de situatie op een proffesionele manier zorgen voor groei en betere afstemming op de noden van betrokkenen en samenleving -\> (opbouwende kritische houding)* - ***Interdiciplinair werken**: je werkt finctioneel en/of interdisiplinair samen met of, je doet beroep op proffessionals uit eigen en andere dicipline* 9. *[Proffecional (reflecterende professional)]* - *Je bent een profesional en je draagt bij aan een sterk sociaal werk* - *Praktijkonderzoek opstellen met een probleemstelling, onderzoekstrategie en een fasering* - *Bijdragen tot kennisontwikkeling in het sociaal werk* - *Eigen kennis op en creatieve en kritische manier gebruiken* - *Reflecteren over eigen funcioneren en over aspecten van de beroepspraktijk leren ven eigen ervaringen en ze bewust een betekenis geven + nieuwe perspectieven ontwikkelen* - *Werken aan levenslang leren en zelfzorg door de emotionele belasting als sociaal werker* ***[Samenhang ]*** - Elk leerresultaat heeft invloed op andere leerresultaten = samenhang - Voorbeeld leerresultaat 1: de mensenrechten hebben invloed op alle andere leerresultaten - Voorbeel leerresultaat 5: de communicatie en interactievormen hebben invloed op alle andere leerresultaten - Ze staan alle 9 in interactie met elkaar **De vijf belangrijkste lessen -\> begrippen kunnen uitleggen**\ 1. De dubbele betekenis van **duurzaamheid**: op lange termijn én\ zonder sociaal werker of betrokkene uit te putten. 2\. Professionele **nabijheid**: zo nabij als mogelijk op een\ professionele manier. 3\. Het belang van de **verschillende perspectieven**: micro, meso\ macro. 4\. De manier waarop een sociaal werker **gidst**: op maat en\ empowerend (vanuit de krachten van de betrokkenen vertrekken). 5\. De verantwoordelijkheid nemen om **constructief kritisch** te\ denken en te **reflecteren** als sociaal werker. \* Ditmaal stellen we die zelf samen\... Hoodstuk 3: de welvaartsaat =========================== PG. 59 -- 77(eerste alinea) + extra info uit de ppt 1. Wat is de welvaartstaat? - **Welvaartstaat** = als de samenleving van sommige rijk geïndustrialiseerde landen waarbij een aantal grondrechten van de burger, met oog op zijn materiële welvaart de bevordering van zijn kansen tot ontplooiing, binnen een wettelijk raamwerk, effectief gewaarborgd worden. Dit alles is het raam van de parlementaiere democratie, en met behoud van de vrije-mart-economische productiewijze. - **Ontstaan**: na WO II - Typische samenlevingsvorm in naoorlogse geïndustraliseerde landen, gebaseerd op: - Economische groei (vrije markt) - Toenemend welzijn voor iedere burger **Doel**: realiseren van rechten op verschillende levensdominen - Welvaartstaat bracht..... - Zekerheid voor ondernemers - Belofte op sociale vrede - Goede ondernemingsvoorwaarden - En voor werknemers - Stijgende welvaart en rechten - Opvangnet of trampoline fivoor ziekte, invaliditeit...) - In sommige landen nog steeds afwezig niet in het boek maar wel te kennen: Sociaal gecorrigeerde economie noemt men ook '**sociale markteconomie'** - gebaseerd op overleg en een pact tussen wergever en weknemer met bemiddelende rol voor de overheid 2. Hoe werkt de welvaartstaat? 1. Inkomstenherverdeling - sociale zekerheid zorgt voor herverdeling van de welvaart over bevolking - werkloosuitkering - pensioenen - ziekte- en invaliditeidsuitskering op deze manier wil men verlies van inkomen uit arbeid opvangen - **financiering** welvaartstaat: - werknemenrs- en werkgeversbijdrgaen op lonen - inkomstenbelastingen - BTW, roerende voorheffing - Sociale **verzekering** - Recht op uitkering afhankelijk van eigen bijdragen - Onvoldoende? Wat met groepen die nog geen bijdrage leverden? - Specifieke uitkeringen( **bijstand** ) - Geen bijdrage? Niet in aanmerking voor regulaire bijdrage leverden? - Vertrekken vanuit behoeftebeginsel Bv: leefloon - M.a.w. naast wederkerigheid verzekering ligt solidariteit beistand aan de basis van onze sociale zekerheid - Bv. : leefloon, inkomensgarantie voor ouderen of integratietegemoetkoming personen met handicap. **! naast wederkerigheid** (verzekering) ligt **solidariteit** (bijstand) aan de basis van onze sociale zekerheid! **Solidariteit** = wie er voldoende middelen of laag risico op kwetsbaarheid beschikt financiert mee voor wie onvoldoende middelen heeft of hoog risico op kwetsbaarheid loopt - Intergenerationele solidariteit - Personen op actieve leeftijd dragen bij voor personen op pensieon - Verticale solidfariteit - Herverdeling welvaartstaat tussen rijk en arm - Buffer om minimum levensstandaard te garanderen - Hoge lonen dragen meer bij ivm uitkeringen waarop ze recht hebben omgekeerd ook: lage lonen minder. (minimumti en maximumgrenzen) - Ook samengesteld gezin speelt mee bij bepaalde bijdrage - 'herverdelende solidatiteit' tussen mensen die welvarend zijn en mensen die dat niet zijn. Welvaarden dragen hier dus meer bij dan wier dat niet is. - Horisontale solidatitiet - Solidariteit tussen mensen met hoog en laar risico - Zwaar beroep = meer ricico op ziekte = toch zelfde bijdrage 2. Activering - Ontstaan nieuw begrip -\> actieve welvaartstaat - Streven naar volwaardige tewerkstelling voor elke burger - Tewerkstelling als belangrijkste remedie tegen sociale problemen - Individu krijgt een inkomen - Financiering welvaartstaat blijft haalbaar 3. Van vangnet naar trampoline 3. Sociale investeringsparadigma: doel welvaartsstaat moet zijn om mensen te empoweren en zo 4. integratiekansen te vergroten op arbeidsmarkt 5. Resultaten op langere termijn in vergelijking met Activering 6. Blijvend investeren in menselijk kapitaal 7. Bv. voorschoolse kinderopvang, inzetten op preventieve maatregelen ongelijkheid onderwijs 8. Sociale investeringsparadigma: doel welvaartsstaat moet zijn om mensen te empoweren en zo 9. integratiekansen te vergroten op arbeidsmarkt 10. Resultaten op langere termijn in vergelijking met Activering 11. Blijvend investeren in menselijk kapitaal 12. Bv. voorschoolse kinderopvang, inzetten op preventieve maatregelen ongelijkheid onderwijs **Sociale investeringsparadigma**: doel welbvaartstaat moet zijn om mensen te **empoweren** en zo integratiekansen te vergroten op arbeidsmarkt - Resultaten op **langere termijn** in vergelijking met Activering - Blijvend investeren in menselijk kapitaal 2.4. Europese pijlen van sociale rechten Als deel van de EU, moet België zich ook aan **Europeese regelgeving** houden. Ook voor sociale zekerheid. - Daardoor **beperkingen** Belgische welvaartstaat: - Bv. Europese begrotingsdoelstellingen halen VS extra investeren in sociale zekerheid - Anderzeids ook mogelijkheden Belgische welvaartstaat: - Bv. Gezamelijke doelstellingen over armoede en aanbevelingen commisie 2.5. selectief VS universieel - **angelsaksisch model (liberaal)selectief:** - lage mate van Deco modificatie (flmate waarin kans op welvaart losgekoppeld is aan positie op economische markt) - bescheiden stelsen van sociale zekerheid, toekenning rechten is zeer gericht - voor wie? - Steun van overheid enkel voor aantoonbaar behoeftigen -\> strenge controle - Marktwerking (economische princiepes) in dit type is buitengesloten - Iedereen, dus ook vrouwen, gestimuleerd om mee te doen aan het arbeidsproces - Veel peremies en belating, met als gevolg goede regelingen voor ouderschapsverlof en een hoge arbeidsmarktcapaticipatie is - **Centraal model (corporatistisch\*) propotioneel universieel** (mengvorm) - Een gematigd niveau van decommodificatie - Relatief uitgebreid stelsel van sociale zekerheid maar toekenning rechten is selectiever dan bij scandinavisch model - Steun van overheid is afhankelijk van je inkomen of vermogen. Grootte Bv. Afhankelijk van gezinssamenstelling en/ of arbeidsoverleden - Werknemers en werkgeversorganisaties spelen in dit type een belangrijke rol - Voor wie? - Iedereen kan aanspaak maken, daarnaast meer voor groepen met meer noden - Hulp van de overeheid vooral als redmiddel als alle andere hulpbronnen van het gezin zijn opgebruikt \*Corporatistisch = maatschappijmodel waarbij wetgevende macht aan overleg samengesteld door economische professionele,.... Groepen wordt teoevertrouwd 3. Uitdagingen voor de welvaarstrtaat 1. Armoede en sociale uitsluiting - Heïarcische relatie = een groep mensen kan meer macht uitoefenen over een andere groep mensen - Breuklijn = een kwaliatatief verschil tussen mensen, groepen of deelgebieden Combinatie van beude zordt voor duidelijkheid bij **4 soorten 'sociale verschillen'** +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | Geen hiëarchie | Wel hiëarchie | +=======================+=======================+=======================+ | Geen breuklijn | **Sociale | **Sociale | | | differentatie** | ongelijkheid** | | | | | | | Er zijn altijd | Meer geld/hoge | | | verschillen aanwezig | diploma leiden tot | | | | meer aanzien in | | | | maatschappij | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Wel breuklijn | **Social | **Sociale | | | efragmentering** | uitsluiting** | | | | | | | Subculturen jongeren | Scheiding tussen in | | | of supporter clans | en uit kan op | | | -\> Evenwaardig, | verschillende | | | duidelijke | domeinen ontstaan: | | | verschillen | | | | | - Onderwijs | | | | | | | | - Arbeid | | | | | | | | - Wonen | | | | | | | | - Politiek | | | | | | | | Buitenstaanders | | | | beschikken niet over | | | | nodige middelen om de | | | | kloof te dichten. | | | | Enkel uitsluiting van | | | | individu of groep, | | | | maar structureel | | | | gebeuren | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ **Armoede** is een bijzondere vorm van **social euitsluiting** omdat het sociale uitsluitig is op verscillende levensdoeinen Sprake van meerdere breuklijnen -\> **multi-aspectueel** 1. menselijke vermogens **Nussebaum**: Iedereen moet in staast zijn op het leven te gaan leiden dat de persoon in kwestie zelf wil. -\> 10 aspecten: 1. **Leven en levensduur** - In staat zijn een leven van normale lengte te leiden 2. **Fysieke gezondheid** - In staat zijn een goede gezondheid te hebben, met adequate voeding en huisvesting 3. **Fysieke integriteit** - In staat zijn vrij te bewegen, te leven zonder geweld -\> een veilig leven 4. **Bewustzijn, verbeelding en gedachten** - In staat zijn deze te gebruiken, in te zetten, onderwijs te genieten 5. **Emoties** - In stat zijn te kunnen hechten aan dingen en mensen 6. **Prachtische redenen** - In staat zijn tot een voorstelling van het goede en kritische reflectie over de eigen levensplanning -\> krietische persoon 7. **Sociale banden // samenleven** - In staat zijn met anderen te leven en deel te nemen aan sociale interactie, op een evenwichtige manier 8. **Andere wezens** - In staat zijn met dieren, planten, natuur te leven en ervoor te zorgen 9. **Spelen** - In staat zijn te lachen, spelen, recreëren 10. **Controle over je omgeving** - In staat zijn tot politieke participatie, arbeid en bezit -\> je kan werken, je mening geven in de samenleving **Taak van de samenleving**: om ervoor te zorgen dat alle burgers menselijke vermogens tot een passend niveau kunnen realiseren **Rechtenbenadering** van menswaardig bestaan: -\> **Basisrechten voor iedereen** - Men beschikt over deze essentiële rechten, zuiver en alleen als gevolg van het mens zijn. Basisrechten voor iedereen, zonder plichten - Het is de plicht van de samenleving om deze rechten te respecteren en te realiseren 2. Inkomstarmoede - **Relatieve armoederisico:** - Wie (gezins)inkomen heeft onder vooraf bepaalde gerns beschouwen we daarbij als arm -\> onder de 60% van de mediaan ben je arm Armoede cijfers 2020-2021 gedaald: - Algemene armoederisico is gedaald - Kloof tussen wie in armoede zit en wie niet die wordt dieper 3. Activering Streven naar tewerkstelling -\> centraal in de actieve welvaartstaat Werk als belangrijke hefboom -\> uit aroede geraken Veel rechten hangen samen -\> als je bv goed gewerkt hebt en niet zelf onslag neemt maar je omstandigheden laten het niet meer toe.... Heeft te aken met wat voor soort leefloon je krijgt/ recht op hebt - Maar.... - Spraken van ongelijkheid op de arbeidsarkt - Minder kansen voor bepaalde groepen op een (kwalitatieve) job je vinden Doelstelling activering maakt een onderscheid in: - **Enig discours** - Tewerkstelling in ultieme doel - Oorsprong bij Murray en Dalrymple: uitkeringsafhankelijken nestelen zich in hun situatie of met andere woorden **worden** **afhankelijk** van hun bijstand - Je hebt de plicht om te gaan werken om de sten te krijgen -\> je moet iets terug doen - **Diciplinerend en dwinkende activeringsdiscours** - [**Desevering** (verdienend) voor:] - **Ze zijn niet verandwoordelijk** voor hun situatie en verdienen (diverse) ondersteuning - [**Nontidesving** voor:] - **Ze zijn verntwoordelijk** voor hun situatie. Ze zijn lui(willen niet werken) of geven geld uit aan verkeerde dingn. Liefst nog beide 'geen toegang meer tot allerlei vormen van hulp' - **Criteria** waarop mensen bepalen hoe deserving iemand is: - [Verandwoordelijkheid of schuld] - [Idantiteit of nabijheid ] - 'onze soort mensen' meer deserving dan 'vreemden' - [Behoefting] - [Houding ] - **Dankbaarheid**? -\> belangrijke in sociaal werk, te zien hooe hard ze het verdienen. - [Wederkerigheid ] - Men steunt liever mensen die bijdragen hebben of we bijdrages verwachten voor in de toekomst [Voorbeelden:] - **Hij is het echt waard** om gepromoveerd te worden. - **Zij verdient** alle lof voor haar harde werk Discours kent tegenwicht vanuit sociaal werk en wetenschap door **dreed emancipatisch discous**: - **Sociale of maatschappelijke activering** - Empowerde methode centraal -\> **versterken van de eigen kracht van de cliënt** - Niet enkel focus op tewerkstelling maar bovenal: **zelfstandigheid en onafhankelijkheid** stimuleren - Zichzelf beter kunnen redden in het dagelijks leven. - Een gevoel van eigenwaarde opbouwen. - Volwaardig deelnemen aan de samenleving. - **Nadruk op het proes** dat de algemeenemaatschappelijke integratie moet voorafgaan - Sociale contacten herstellen. - Leren omgaan met regels en structuren. - Werken aan zelfvertrouwen en motivatie. - Rekening houden met **meer domeinen** dan enkel arbeid: uitsluiting op alle domeinen aanpakken. - Werkloosheid. - Gezondheid. - Woningproblematiek. - Sociale relaties. - Onderwijs.\ Het is belangrijk om alle domeinen waarin uitsluiting speelt aan te pakken, niet alleen het economische aspect. **Valkuilen** bij te enge benadering activering: - **Mismath** tussen aanbod (werkzoekende) en vraag naar arbeid (vacatures) - Door kwalificaties en jobcwaliteit - **Niet iedereen activeerbaar** - Armoede bij ouderen, zieken of working poor - **Job niet altijd haalbaar** - Bv. Tewerkstellingsproject - **bescherming tegen aroede** **de reste te lezen niet te kennen zie boek pg 77-87** 4. Ongelijkheid huisvestig Toegang tot aanvaardbare huisvesting is een grondrecht: - We zagen reeds de grafiek dat eigenaar zijn kans op armoede sterk reduceert - Grote wachtlijsten voor sociale woningen - Nog steeds dakti en thuislozen 5. Ongelijkheid onderwijs De **europese commisie** heeft in 20217 een **rapport uitgebracht** over de integratie van asielzoekers en vluchtelingen in het Europese hoger onderwijs. 6. Hoogdrempelige toegang Hulp en dienstverlening vaak niet toegankelijk omdat ze niet voldoet aan de 8 B's: - Bekendheid - Begripvol - Bereikbaarheid - Beschikbaarheid - Begrijpbaarheid - Betrouwbaarheid - Betaalbaarheid - Bruikbaarheid 7. Gezondheid 12% stelt dokterbezoek in Vlaanderen uit Zonder diploma gemiddelde gezondheid van een man: 62, met diploma: 70 Volgende wel terug ( kennen ) weten -\> kort overzicht over wat we gezien hebben 4. Belangrijkste lessen 1. **Armoedecijfers** daalt niet 2. Niet voor iedereen **kwalitatieve jobs** 3. **Drempels** belemmeren toegang 4. **Extra inspanningen** noodzakelijk 5. Sociaal werkers moeten opkomen voor **meest kwetsbare doelgroepen** op verschillende domeinen**. Zowel** richten naar **individu als maatschappij** **Voorbeele axamenvraag !** Bij de **welvaartstaat** gebruiken we de '**metafoor'** **van het vangnet en de trampoline,** leg uit wat we met deze evolutie eigenlijk willen zeggen Alle statistieken moet je niet kiennen gewoon het begrijpen waar het over gaat -\> een idee te geven aan ons Hoofdstuk 4: Mensenrechten ========================== Te kennen uit het handboek (\#sociaal werk): - **Hoofdstuk 10: Mensenrechten en sociaal werk ∕ Pagina: 311-332** - **Niet**: (driehoek van Braye en Preston-Shoot 326-328 (eerste alinea)) ∕ Extra inhoud - **Powerpoin**t: kennen voor examen \*Dia 4 belangrijke mensen Mensen rechten is een leerresultaat -\> belangrijk voor ons vak de leerresultaten/ **mensen rechten, hangt saen met recht** - **Sociale activering** helpt mensen weer mee te doen in de samenleving, niet alleen door werk, maar ook door zelfstandigheid en zelfvertrouwen op te bouwen. Het richt zich op het aanpakken van uitsluiting op verschillende gebieden, zoals werk en sociale relaties, en versterkt de kracht van de persoon zelf. 1. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens -\> te kennen voor het examen 1. **Definitie mensenrechten -\>** wetende dat ze bestaan en dat ze mensen toebehoren maar niet klakeloos vanbuiten kennen Def. Mensenrechten kunnen gedefinieerd worden als fundamentele waarden die niet mogen worden aangetast -- noch door de staat, noch door andere individuen -- en die aan mensen, ongeacht geslacht, huidskleur, ras, godsdienstige overtuiging en rijkdom, omwille van hun 'menselijke waardigheid' rechten toekennen. 2. UVRM, VN **VN**: 193 landen (+Palestina, Vaticaanstad en Kosovo) **[VN = verenigde naties]** **Controle**: 1. Hoge commissaris Mensenrechten van de VN 2. Niet gouvernementele organisaties (NGO) a. Amnesty International b. Human rights watch c.... **Filpje:** 3. UVRM 1. Intro UVRM is basis van huidige stelsel van mensenrechten **Kunnen uitleggen over welk soort mensen recht het gaat aan de hand van een caus !!! 1&2 zijn de belangrijke.** Afbeelding met tekst, software, Website, Webpagina Automatisch gegenereerde beschrijving **Een basis om alle discriminatie te vermijden** 2. Burgerrechten en politieke rechten (1^e^ generatie) **Context bij ontstaan**: alleenheersers aan de macht **Doel**: Bescherming tegen overdreven en discriminerende inmenging van machtshebbers en verzekeren van politieke rechten burgers. Individuele vrijheid en bescherming tegen te grote inmenging overheid staat voorop **Burgerechten** = zijn rechten die je beschermen tegen onrechtvaardige behandeling door de overheid. Ze zorgen ervoor dat je vrij bent en niet wordt onderdrukt. Denk aan: - **Geen slavernij**: Niemand mag jou dwingen tot werk zonder jouw toestemming. - **Eerlijk proces**: Als je wordt beschuldigd van een misdaad, heb je recht op een eerlijke rechtszaak. - **Recht op nationaliteit**: Iedereen heeft recht om tot een land te behoren. **Politieke rechten** = Politieke rechten gaan over jouw rol als burger in het besturen van een land. Ze geven je een stem in het politieke systeem. Bijvoorbeeld: - **Vrijheid van meningsuiting**: Je mag zeggen wat je denkt. - **Recht op vreedzame bijeenkomsten**: Je mag demonstreren of protesteren zonder geweld. - **Deelname aan politiek**: Je mag stemmen of je verkiesbaar stellen bij verkiezingen. **Beide soorten rechten** zorgen ervoor dat jij als individu wordt beschermd en kunt meedoen in de samenleving! **Vb**. geen slavernij, vrijheid van meningsuiting, recht op eerlijk proces, recht op nationaliteit  3. **Economische, sociale en culturele rechten** **(2^e^ generatie)** **Context bij ontstaan**: nog steeds grote ongelijkheid in de samenleving **Doel**: De overheid heeft de plicht om zorg te dragen voor alle burgers **Vb**. recht op werk en eerlijk loon, recht op onderwijs, recht op medische verzorging Afbeelding met tekst, software, Webpagina, Website Automatisch gegenereerde beschrijving **Casus** **dia 19** -\> antwoord: recht op beroep/arbeid ,keuze , discriminatie... **Dia 20** -\> recht op wat nodig is om niet onnodig ziek te worden.... **Dia 21** -\> recht op onderwijs  4. Sociale en internationale orde (3^e^ generatie) **Context bij ontstaan**: ongelijkheid in de wereld (kwam er op vraag van de 3^de^ wereld) **Doel**: individu als deel van de samenleving -\> het recht op bescherming binnen bepaalde groepen (bv: aroma gemeenschap) **Vb**. recht op vrede, recht op bescherming van minderheden Jaren 70 -- toegekend aan groep -- collectieve in botsing met vb individuele rechten (zelfbeschikkingsreht, recht op ontwikkeling van volk, op vrede). In boek collectieve en solidariteitsrechten, maar gaat over rechten die sociale en internationale orde beschermen 2. Juridische benadering van de mensenrechtenn 4. **[Voorbeeld !!]** **\*dia 26** - Is een **dwerg** die zich in Frankrijk tegen betaling liet **werpen** - Volgens hem: **recht op arbeid** - **Verbod burgemeester** want **in strijd met menselijke waardigheid** en dus tegen de openbare orde. - **Rechtbank verklaart het verbod ongeldig**: geen publiek gevaar. - Beroep bij **RvS (Raad van State):** volgt burgemeester **recht van arbeid** is hier **van minder belang dan menselijke waardigheid**. - **EHRVM**: beslist dat verbod geldig is - De **mensenrechtencommissie van VN** volgt dat. **Toont aan dat:** - Ene in strijd kan staan met ander - Hoger gaan dan individuele behoefte of invulling -- openbare orde en belangrijke principes waarborgen 5. Grondrechten of mensen rechten **Grondrechten**: - Fundamentele rechten en vrijheden van de mens - 'Onvervreemdbare minimumwaarborgen die de menselijke waardigheid beschermen' - Ze komen iedereen toe (ongeacht afkomst, religie,...) - Staat is **verplicht** ze op te nemen **in de rechtsorde** (gaan als het ware vooraf aan de staat) **In de grondwet of in andere wetten vastgelegde fundamentele rechten** **Chat gpt:** - **Wat zijn ze?** - Fundamentele rechten en vrijheden die de menselijke waardigheid beschermen. - Ze gelden voor **iedereen**, ongeacht afkomst, religie of andere factoren. - **Waar vind je ze?** - Ze zijn **verplicht** opgenomen in de grondwet of andere wetten van een land. - Voorbeeld: recht op vrije meningsuiting, recht op privacy. - **Kenmerk:** - Ze zijn nationaal geregeld en vormen een **minimumwaarborgen** voor iedereen in het land. **Mensenrechten**: - Universeel (dus internationaal) - Ze komen iedereen toe (ongeacht afkomst, religie,...) - Praktijk: niet iedereen kan er zich op dezelfde wijze op beroepen BV: recht op hoogst bereikbare gezondheidszorg. Ook voor mensen in armoede? - Kunnen botsen **Vastgelegde in internationale verdragen en n iet altijd in wetgeving vastgelegd** Chat gpt:  **Wat zijn ze?** - Universele rechten die voor iedereen gelden, ongeacht afkomst, religie of situatie. - Ze zijn vastgelegd in **internationale verdragen** (bijvoorbeeld: de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens).  **Problemen in de praktijk:** - Niet iedereen kan deze rechten altijd op dezelfde manier gebruiken, bijvoorbeeld: - Recht op goede gezondheidszorg: moeilijk haalbaar voor mensen in armoede.  **Kenmerk:** - Ze botsen soms met elkaar (zoals vrijheid van meningsuiting en bescherming tegen discriminatie). - Niet altijd opgenomen in nationale wetten, maar wel vastgelegd in internationale afspraken. Chat gpt duidelijk verschil:  **Grondrechten** = binnen een land vastgelegd (in wetten).  **Mensenrechten** = universeel en internationaal, maar niet altijd in nationale wetten verwerkt. **Dagelijkse leven:** **Effectiviteit mensenrechten verhogen**: day-to-day grondrechten: zorgen dat ze worden toegepast **Non-take-up**: onderzoek toont aan, rechten worden niet opgenomen **Opdracht**: - **Progressieve realisatie**: groeide, steeds meer mensen die rechten toepassen - **Menselijke waardigheid blijvend bewaken** 6. Bronnen en uitbreidingen +-----------------------------------+-----------------------------------+ | VN | UVRM | | | | | | Toezicht via: | | | | | | - Internationaal gerecht in Den | | | Haag | | | | | | - Mensenrechtencomité VN | +===================================+===================================+ | Raad van Europa | 46 lidstaten vs 27 lidstaten van | | | de EU | | | | | | 1949 opgericht | | | | | | Mensenrechten, democratie en | | | eenheid tussen lidstaten | | | waarborgen | | | | | | EVRM | | | | | | EHRM | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Europese Unie | Bindende handvest grondrechten+ | | | gebonden aan EVRM | +-----------------------------------+-----------------------------------+ \*dia 32/35/37/40-43 -\> moet je. Niet kennen 7. Afdwingbaarheid Er is Geen hof van mensenrechten op wereldvlak, wel regionaal Mensenrechten zijn niet altijd onmiddellijk afdwingbaar - **Directe werking**: rechtstreeks beroepen op wetten of verdragen - **Nationale rechter**: rechtbanken, raad van state, grondwettelijk hof - Europees hof voor de rechten van de mens - **Indirecte werking** - Mensenrechten niet opgenomen in wetgeving zijn niet rechtstreeks toegankelijk of afdwingbaar - **VRK** niet altijd overgenomen in wetgeving en dus ook niet altijd toegepast, beroepen op interne rechtsorde 8. Absolute en relatieve rechten **Absolute rechten**: er zijn geen berperkingen toegestaan - Bv: verbod op folteren, overheid kan geen uitzondering toestaan op dat verbod **Relatieve rechten:** - Er kunnen wel, onder **bepaalde voorwaarden** uitzonderingen toegestaan worden. - Enkel bij duidelijk omschreven 'escape clausule' mogelijk: - Moet opgenomen zijn in **nationale wetgeving**, burgers worden geïnformeerd - In belang van **veiligheid van het land** of **bescherming openbare orde** - Er moet een **dwingende maatschappelijke** behoefte aanwezig zijn - Bv: recht op privacy bij politieonderzoek - Bv: lockdownmaatregelen tijden corona - Vb. Art EVRM inmenging gezinsleven? 3. Agogische benadering van de mensenrechten = Mensenrechten als **bouwteen voor handelingskader** sociaal werker om menselijke waardigeheid en social rechtvaardigheid te realiseren **Globale def sw:** - Systeemgericht werken - Leefwereldgericht werken - Participatief werken - Ontgrenzend werken - Politiserend werken **Kern sw**: mensenrechten vs zorgzaamheid Maken gebruik van **discretionaire ruimte**: als sociaal werker ga je soms voorbij afspraken die je intern hebt met organisatie, stad, als het in het belnag is van je cliënt (wel binnen wettelijk kader) Verhouding tussen sociaal werk en mensenrechten bestaat uit **diverse bouwstenen**: systeemgericht, leefwereldgericht, participatief, ontgrenzend en politiserend werken. Deze geven aan mensenrecht een handelingskader. **Een benadering**: Spanning mensenrechten (te afstandelijk en procedureel? En historisch beladen) vs zorgzaamheid als professionele kernwaarde? (Van Crombrugge) **Andere benadering**: mensenrechten als sociaal politiek referentiekader voor sociaal werk (voortduerend in ontwikkeling, voortdurend in spanning tussen consensus en dissensus) 1.3.1. Agogische benadering is voortdurend in evolutie: Welvaartstaat actieve welvaarts staat Rechten rechten en plichten Collectieve verantwoordelijkheid individuele verantwoordelijkheid Beleidsevoluties die relaisatie van sociale grondrechten kunnne hypothekeren[^1^](#fn1){#fnref1.footnote-ref}: **3 tendensen:** - **Responsabilisering**: Burgers worden steeds meer gewezen op hun eigen gedrag/verantwoordelijkheid - **Conditionalisering**: rechten worden voorwaardelijk gemaakt (rechten zonder plichten) - Werkloosheidsuitkering beperkt in de tijd, sociale woning afhankelijk van kennis Nederlands. - **Sanctionering of criminalisering**: Individualiseren oorzaak problemen schuldinductie Mensenrechten realiseren zich niet vanzelf Sociale rechtvaardigheid is het doel, mensenrechten het middel **Juridische component**: risico te individualistische (soms zelfs egoïstische) benadering van de mensenrechten. Of veel relatief en met elkaar inspanning. **Een ethische component**: sociale rechtvaardigheid waarvan sociaal werker doordrongen moet zijn: emancipatie en ontplooiing (individu) maar ook in de samenleving. Vb wat als er spanning tussen verschillende mensenrechten ontstaat? Stucturele (macro) dimensie van het sociaal werk is belangrijk! Mensenrechten zijn daarbij ons kompas. **Ethische component**: sociale rechtvaardigheid waarvan sociaal werker doordrongen moet zijn: - emancipatie en ontplooiing (individu) maar ook in de samenleving **Systeemwereld gericht handelen**: Het vorm geven aan maatschappelijke instituties. - Al deze instituties samen vormen de **systeemwereld**. **Systeemwereld** = Die is nodig om mensenrechten te realiseren. **Leefwereldgericht handelen**: Zorgvuldige aandacht en erkenning voor de persoonlijke levenservaringen en betekenissen die mensen geven aan het leven rekening houdend met de sociale, culturele, economische, politieke en historische context van die persoon. **Ontgrenzend handelen**: Het bevragen, bespelen en doorbreken van bestaande grenzen die aanwezig zijn in het sociaal werk en die verhinderen dat mensen tot hun recht komen. **Politiserend handelen**: Het versterken van de stem van mensen en het adresseren van bestaande machtsongelijkheid. Politiserend handelen collectiviseert individuele verhalen van onrecht en maakt deze publiek. **Participatief handelen**: Participatief handelen zorgt ervoor dat burgers mee definiëren wat het probleem is en mee bepalen welke kwestie op tafel komt en hoe rechten gerealiseerd kunnen worden. Chat gpt: **1. De evolutie in sociaal werk** - **Van Welvaartstaat naar Actieve Welvaartsstaat**: - In plaats van alleen rechten te garanderen (zoals vroeger), wordt er nu ook nadruk gelegd op **plichten** en **individuele verantwoordelijkheid**. - De **collectieve verantwoordelijkheid** (iedereen zorgt voor elkaar) is deels verschoven naar dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun gedrag en keuzes. - **Beleidsevoluties die sociale rechten bemoeilijken**: - **Responsabilisering**: Burgers worden meer gewezen op hun eigen verantwoordelijkheid. - **Conditionalisering**: Rechten worden afhankelijk van voorwaarden (bijvoorbeeld: je krijgt hulp als je aan bepaalde eisen voldoet). - **Sanctionering**: Problemen worden steeds vaker gezien als iemands eigen schuld, met kans op straf of uitsluiting. **2. Doel en middel in sociaal werk** - Het **doel** is **sociale rechtvaardigheid**: iedereen krijgt eerlijke kansen om te groeien, ongeacht hun situatie. - **Mensenrechten** zijn het **middel** om dit te bereiken. - Twee belangrijke aspecten hierbij: 1. **Juridische component**: Mensenrechten kunnen te veel gericht zijn op individuen en niet altijd werken voor de gemeenschap. 2. **Ethische component**: Sociaal werkers moeten altijd streven naar **emancipatie** (zelfstandigheid) en **ontplooiing** (groei) van individuen én de samenleving. **3. Twee manieren van handelen** 1. **Systeemwereldgericht handelen**: - Werken aan structuren en regels die mensenrechten mogelijk maken (bijvoorbeeld wetten, sociale instellingen, een weg toegangkelijker maken voor rolstoelgebruikers). - Het gaat over hoe onze samenleving georganiseerd is. 2. **Leefwereldgericht handelen**: - Aandacht voor iemands persoonlijke ervaringen en de context waarin zij leven. - Rekening houden met cultuur, geschiedenis, en de sociale situatie. **4. Drie belangrijke benaderingen in sociaal werk** - **Ontgrenzend handelen**: - Doorbreken van regels of systemen die mensen tegenhouden om hun rechten te krijgen. - Kritisch kijken naar wat beter kan binnen het sociaal werk. - **[Buiten de muren van je eigen organisatie gaan kijeken ]** - **Politiserend handelen**: - Ongelijkheden in macht en rechten zichtbaar maken. - Verhalen van individuen gebruiken om bredere maatschappelijke problemen aan te kaarten. - Als je het voor ieand omneemt doe je dit zeker voor de mensen met wie je werkt -\> **[het versterken van de stem van mensen]** ! - **Participatief handelen**: - Samen met mensen bepalen wat het probleem is en hoe het opgelost kan worden. - Mensen actief betrekken bij beslissingen over hun rechten. - Betekend dat de client een perspectief heeft over wat er allemaal aan de hand is, en dit moeten we meenemen (wilt niet zeggen dat de cliënt altijd gelijk heeft). Samengevat: Sociaal werkers richten zich op sociale rechtvaardigheid door zowel de **regels van het systeem** te verbeteren als aandacht te hebben voor de **individuele verhalen** van mensen. Daarbij gebruiken ze verschillende manieren van handelen om ongelijkheid te bestrijden en mensen te ondersteunen. We moeten eer samenwerken (als bouwsteem voor mensenrechten te realizeren) 4. Mensenrechten als kompas voor het sociaal werk Grondrechten veruitwendiging van menselijke noden en behoeften **Top-down**: begint bij algemeen principe en word steeds specifieker **Bottum up**: straat hoekwerker merkt iets op, en gaat hoger op om mensenrechten toe te passen 9. Sociale noden omzetten in rechten 1. Je vertrekt van micro uit -\> de cliënt, hoe we deze kunnen helpen 2. Erna kijken naar de mensen omring -\> meso &macro - Waarop gaan we inzetten **noden** **betekenis** **voorbeeld** -------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Naming** Juridisch benoemen, de juiste mensenrechten definiëren Probleem als te hoge ziekenkosten aangekaart door SW **Blaming** Vervolgens diegene aanduiden die daarcoor verantwoordelijk kan-\> we zien/zoeken waar het probleem ligt/is Beleid aanspreken op hun verantwoordelijkheid om die kosten te drukken voor mensen met et weinig inkomsten **Claiming** Tenslotte de rechten opeisen Mensen hebben recht op zo goed mogelijke gezondheid, maar overheid moet er wel mee voor zorgen dat ze dat recht kunnen realiseren Grondrechten als sociale constructen, blijven evolureren +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Thin needs | (Liberale) **individualistische | | | benadering** van **burgerschap** | | | | | | **Minimale invulling van | | | mensenrechten** (zodat niemand | | | honger of dorst zou lijden) | | | | | | Enkel focus op wat nodig is om te | | | **overleven** | +===================================+===================================+ | Thick needs | Solidaritiet en **burgerschap als | | | gemeenschap** | | | | | | Doel sociaal beleid: **Sociale | | | rechtvaardigheid** en sociale | | | gelijkheid promoten | | | | | | Ruimere focus op wat nodig is | | | voor een '**menswaardig | | | bestaan'**, dus ook **groei en | | | ontplooiing** | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 10. Mensenrechten in het sociaal werk **Street level bureaucrats:** In het sociaal werk hebben professionals direct contact met mensen die hulp nodig hebben. Dit noemen we street-level bureaucrats. -\> Deze term betekent dat **sociaal werkers degenen zijn die dagelijks met cliënten werken en vaak zelf beslissingen nemen over hoe ze iemand het beste kunnen helpen.** **Wat betekent dit voor sociaal werkers?** 1. **Dicht bij mensen staan:**\ Sociaal werkers werken in wijken en met gezinnen. Ze kennen de problemen van mensen goed en proberen hen op een persoonlijke manier te helpen. 2. **Zelf beslissingen nemen:**\ Sociaal werkers moeten vaak nadenken over hoe ze regels toepassen. Soms moet je creatief zijn om ervoor te zorgen dat iemand echt geholpen wordt. Dit heet discretionaire ruimte: de vrijheid om zelf te kiezen wat werkt in een situatie. 3. **Balans vinden:**\ Sociaal werkers moeten balans houden tussen wat de regels zeggen (het beleid) en wat een cliënt echt nodig heeft. Dat kan soms best lastig zijn. **Wat kunnen sociaal werkers doen?** - **Hulp op maat bieden:** Kijk wat een persoon écht nodig heeft en pas je aanpak daarop aan. - **Goed nadenken over je keuzes:** Maak beslissingen die eerlijk en goed zijn voor de cliënt. - **Problemen doorgeven:** Als je merkt dat regels niet goed werken, geef dat dan door aan je leidinggevende of aan de gemeente. **Street-level bureaucrats** zijn belangrijk, omdat ze ervoor zorgen dat beleid echt werkt voor mensen. Ze maken het verschil door dichtbij te staan en goed te kijken wat iemand nodig heeft. **Het sw in het recht:** uitvoeren van opdrachten die het recht ons oplegt **Het recht in het sw**: SW op snijvlak burger en samenleving, relatie met sociale systeem é,n belanghebbende. Bruggenbouwers tussen leefwereld mensen en systeemwereld. Belang van discretionaire ruimte. Drie mandaten van Staub Bernasconi: 1. **Klassiek dubbel mandaat:** - Hier wordt het spanningsveld bedoeld tussen de opdracht van de sociaal werker vanuit de overheid of organisatie en de belangen van de cliënt. De sociaal werker moet dus balanceren tussen deze twee partijen. 2. **Derde mandaat:** - Dit verwijst naar het feit dat sociaal werkers niet alleen uitvoerders zijn van beleid. Ze moeten hun handelen ook baseren op mensenrechten en theorieën uit het sociaal werk. Dit betekent dat sociaal werkers hun eigen ethische kompas gebruiken, los van externe opdrachten. - **Beroeps Etische**: Op welke manier kunnen we onze 'ellebogen' wat zetten -\> hoe kunnen we de mensen rechten het best garanderen [Verantwoordelijkheid sociaal werker binnen de mensenrechten: ] 1. **Verticale verantwoordelijkheid**: regelgeving van bovenaf: overheid en organisatie - **Wat is de regelgeving die ik krijg** 2. **Horizontale verantwoordelijkheid**: mandaat van de belanghebbende en verhouding met de sociaal werker **Belangrijke lessen**. Doel SW: **sociale rechtvaardigheid** 2\. Mensenrechten zowel **juridisch als constructivistisch** 3\. Rechten moeten **weerspiegeling zijn van de noden en behoeften** 4\. Mensenrechten als **kompas** voor de **sociaal werker** 5\. Het 3de mandaat van Bernasconi toont de **positie van mensenrechten** voor het sociaal werk 5. Superdiversiteit =================== - Te kennen boek -\> Hoofdstuk 15: Superdiversiteit en sociaal werk - Pagina: 439-457 Aantal **vreemdelingen** : (= mensen met buitenlandse nationaliteit, die nog niet de Belgische nationaliteit hebben) **in Vlaanderen** 5.1 Een wereld van verschil: enige cijfers \*dia 5-8/ 10-13/ 15-16 cijfers **Personen van buitenlandse herkomst**: vreemdelingen die Belg zijn geworden of als Belg geboren maar minstens 1 ouder met Buitenladse geboortenationaliteit Voor 1990: migratie vrij eenvoudig - Migraten komen uit alle hoeken van de wereld - Migratie steeds meer in de illegaliteit - Uitzicht van westerse steden verandert grondig - Overheid verstrakt het asielsysteem Steden waar meerderheid van de bewoners uit een brede waaier van minderheden bestaan in België: Brussel, Antwerpen en Genk (meerderheden = mensen met migratie-achtergrond) Migratie evolutie complex 5.2 Super diversiteit in een wereld van toenemende complexiteit **Demografische evoluite** - Groeiend aantal burgerss met migratieachtergrond - Aantal verschillende etniciteiten neemt daarbij toe **Etnische factor** - Belangrijke factor bij identiteitsopbouw en om maatschappelijke posities te begrijpen - Maar niet de allesbepalende factor: veel diversiteit binnen de diversiteit **Binnen etnische groepen verschillen tussen samenhnagende factoren** - Migranten leven meer transnational - Leren kijken vanuit veeldelingen in plaats van tweedelingen [^2^](#fn2){#fnref2.footnote-ref} - Huidige samenleving verandert razendsnel: toenemende complexiteit - Complexiteit en individualisering hebben een grote keerzijde Vooral voor mensen in kwetsbare positie steeds moeilijker om een plaats te vinden in de samenleving Uitdaging om kwaliteitsvol leven te leiden is complexer geworden en daarmee ook ,de ondersteuningsopdracht van het sociaal werk - Vloeibaarheid als uitdaging - Nood aan ontwikkeling van een professioneel innerlijk kompas Als we belanghebbenden in huidige samenleving 'op maat' willen ondersteunen is leren omgaan met verschillen en gelijkenissen noodzakelijk 3. wat is verschil? In onze samenleving vaak eenvoudige en polariserende wij-zij verhalen over verschil Goed omgaan met diversiteit: - focussen op gelijkenissen tussen individuen - niet negeren of over-relativeren van verschillen 1. Structureel kijken naar verschil Machtsdimensie van verschil - Ook SW worden soms, onbewust, beïnvloed door maatschappelijke negatieve stereotyperingen over minderheidsgroepen - We schrijven te veel problemen toe aan etnisch culturele achtergrond Individu verbonden met groep of gemeenschappen: tussen die groepen heerst reële ongelijkheid maatschappelijk kwetsbare positie minder kansen tot individuele ontplooiing Dichotome opdelingen mannen structureel meer macht dan vrouwen Gelijkaardig structureel voordeel voor Vlaams, blank en geschoold **Kruispuntdenken**: maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet langs verschillende assen, die elkaar snijden **Privilege**: voordeel waar alleen leden van een bepaalde groep gebruik van kunnen makne Dominante groep in de samenleving: - Ervaart eigen gedrag en betekenissen als objectief, normaal enneutraal - Krijgt daarvoor maatschappelijke steun en erkenning Levert hen definitiemacht op Soms heeft stereotype beeld dat meerderheidsgroepen hebben een grote invloed op miknderheidsgroepen Hoe kunnen SW beter mee omgaan: Divers-sensitieve sociaal werker (erkennen van maatschappelijke verschillen): - Bewust worden van eigen moreel oordeel en laat negatieve benadering achterwege - Bewust van sociaal geconstrueerde verschillen en geeft er aandacht aan - Ziet nooit iemand aalleen als een migrant, kijk naar meerdere aspecten 2. Cultureel kijken naar verschil Mensen zijn lid van verschillende sociale groepen, elk met hun eigen referentiekader Denken in meervoud is belangrijke eigenschappen voor SW. SW zijn zich er beter van bewust dat er altijd meerdere modellen en visies bestaan Geen enkel referentiekader is objectief of neutraal of het enige juiste 3. Belang van normatieve professionaliteit Gelijkwaardige perspectieven nastreven sluit morele oordeelsvorming bij SW niet uit Valkuilen: - Enkel ondersteunen binnen referentiekader van de belanghebbende zelf - Eigen referentiekader of dat van samenleving opleggen bij belanghebbende Doel: - Je eigen referentiekader - De waarheid voor belanghebbende Gesprekken over waarden en normen sw en belanghebbende: elkaar serieus nemen Begrijpen dat bepaalde waarde/ standpunt verbonden is aan identiteit cliënt wil niet zeggen dat je die ook moet delen of er niet kritisch over kan zijn 4. Professionele competenties in het omgaan met verschil - **Uitdaging**: positief omgaan met diversiteit - **Geldof**: superdiversiteit is geen opinie, het is een feit. We moeten wel een duidelijke keuze maken in hoe we ermee omgaan 2 toekomstsynario's van Geldof: 1. Blijven in wij/zij denken 2. Scenario van empowerment (SW belangrijke rol) Maximale kansen creëren voor iedereen om te functioneren en participeren in de samenleving Diversiteit als constructief instrument in de opbouw van de samenleving: **Divers-sensitief:** We zien diversiteit als maatschappelijk kapitaal: het vergroot het arsenaal van zienswijzen én oplossingsstrategiën, veerkracht van de samenleving. Het zorgt voor nieuwe inzichten en ontwikkelt nieuwe methoden 4 handelingsprincipes: 4. Een open, respectvolle en uitnodigende basishouding **Vertrouwensrelatie** tussen belanghebbende en SW crusiaal belang Verschillen en gelijkenissen erkennen en respecteren De wil om iemand echt te leren kennen, **oordeel opschorten**: actief luisteren,\ oprechte betrokkenheid en presentie (cfr dialoog!). **Onderhandelde afspraken**: want iedereen mag mee bepalen wat een menswaardig bestaan is 5. Een krachtgerichte kijk Stoppen met denken in termen van tekorten Aandacht verschuiven naar de mogelijkheden belanghebbende en de hulpbronnen in de context 6. Vaardige interculturele Bewust van verschillen in non-verbale communicatie - Bv een andere taal kan sos agresiever overkomen dan het eig is. Meertaligheid verdient erkenning en waardering 7. Kritisch tov machtsverhoudingen in de samenleving Kritische houding ten opzichte van het discours over etnischculturele minderheden Boorbij wij/ zij, een nieuw wij creeëren, een gedeeld wij Kan enkel op basis van gelijkwaardige behandeling en waardering Realiteit is dat één vierde recente migratieachtergrond heeft en als je verder\ terugkijkt: wij allemaal. **Conclusie**: complex sensitief Intentie om mee te evolueren met wat de context of doelgroep nodig heeft, ook al is dat zoekend en tastend Samen met belanghebbenden stappen zetten, doorzetten en volharden De vijf belangrijkste lessen 1. Leren omgaan met verschil is noodzakelijk voor SW. 2.. Een divers-sensitieve SW'er doorbreekt het proces van\ buitensluiten van minderheidsgroepen als 'minderwaardig' of\ 'schuldig'. 3. Bewust zijn dat er steeds meerdere modellen en visies\ bestaan ◊'erkennend navragen' 4. Contextueel handelen ◊ maximale participatiemogelijkheden\ voor iedereen 5.. Superdiversiteit is geen opinie, maar een feit! \...\...\...\...\...\...\...\...\...\....: Steden waar meerderheid van de\ bewoners uit een brede waaier van minderheden\ bestaat. Vermaatschappelijking van de zorg ================================= Te kennen uit het handboek: Hoofdtuk 16 -\> vermaatschappelijking van de zorg: tussen droom en daad Pagina: 459 -- 475 Tussen droom en daad: Kwetsbare mensen meer opnemen in de samenleving biedt heel wat kansen, maar ook bezorgtheden Sociaal werker constructief aan de slag gaan 6.1 Situering van het begrip vermaatschappelijking "Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met beperkingen, chronisch zieken, kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die in armoede leven,... met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen" Bv het woord vermaatschappelijking kunnen invullen op een examen Visie: - Hulpverlening en zorg sluit aan op het leven van elke dag - Alle mensen nemen op een gelijkwaardige manier deel aan het maatschappelijk leven - zorg gaan we niet zien als een afgesloten systeem maar oet aansluiten op de samenleving en een appél doen op alle ondersteunende krachten Twee centrale elementen: - **De plaats** waar zorg verleend wordt - Zorg ingebed in het 'leven van alledag' - Dit sluit aan bij de 'extramuralisering' - **Wie** de zorg versterkt: - Rol van het informele netwerk (familie, vrienden, buren) - Inclusie van de zorg in alle sectoren van de samenleving (wonen, werken,...) - Van gespecialiseerde zorg -\> meer richting eerstelijs bazizvoorzieningen Argumenten voor deze beleidskeuze: - **Economisch**: betaalbaar houden van de zorg - **Ideologische**: - Meer zelfstandigheid en autonomie voor de zorgvragen - Informele zorg verzekert continuïteit, nabijheid - Streven naar inclusieve samenleving - **Politieke** - Naasten worden (mede)verantwoordelijk geacht voor zorg - Vrees dat formele (proffesionele) zorg de informele zorg verdringt - Appél op (morele) verantwoordelijkheid naasten? 6.2 Historisch gekaderd 1. Eerste helft van de 20^e^ eeuw - De overheid neemt meer zorgverantwoordelijkheden op - Publieke sector breidt uit - Zorg is overheidsverantwoordelijkheid nieteen individuverantwoordelijkheid 2. Jaren 70 - De-institutionalisering & extramuralisering - Zorg kleinschaliger en meer geïntegreerd in de samenleving - Intro: 0de, 1ste, 2de en 3de lijnszorg - Introductie mantelzorg en ontstaan van zelfhulpgroepen - We gaan het wegtrekken van grote institueten, zorg veel kleinschaliger en dichterbei -\> geintegreerder in de samenleving te komen staan **Duidelijk onderscheid tussen 0 lijn en 1^ste^ lijn**  3. Vanaf jaren 70 - Participatie in de samenleving - Uitwerking gelijkekansenbeleid, groeiende aandacht maatschappelijke beeldvorming en stigma - Ziekte of handicap geen persoonskenmerk maar ontstaat pas in interactie met samenleving (bv: rolstoel) - Bv: Het is geen persoonskernmerk maar het is pas een beperking als je in intercatie met de samenleving komt -\> bv William boeva 4. - Terugdringen van intensieve en/ nof residentiële zorg -  De focus verschuift van langdurige institutionele zorg naar lichtere, meer flexibele vormen van ondersteuning binnen de thuissituatie of lokale gemeenschappen. - Principe van eigen verantwoordelijkheid van zorgbehoevende personen en hun sociale omgeving - Zorgbehoevende personen en hun directe sociale omgeving (zoals familie, vrienden en buren) worden geacht meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun zorgsituatie. Klassieke verzorgingsstaat participatiesamenleving de overgang:  In de klassieke verzorgingsstaat lag de nadruk op collectieve verantwoordelijkheid. De overheid zorgde uitgebreid voor mensen in kwetsbare situaties.  In de participatiesamenleving wordt de nadruk verlegd. De verantwoordelijkheid ligt niet meer primair bij de overheid, maar bij **het versterken van de zelfredzaamheid van mensen en hun netwerk**. Het doel is om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren met hulp van informele zorg, zoals mantelzorg en burenhulp. Uigangspunten: - Zelfredzaamheid van burgers en hun netwerk -  Het stimuleren van individuen en hun omgeving om eigen oplossingen te zoeken voor hun zorgvragen. Formele zorg is pas een vangnet als informele zorg tekortschiet. - Gericht op beeld van de actieve, mondige burger - De samenleving wordt gezien als een gemeenschap van actieve deelnemers, waarbij burgers worden aangemoedigd om actief hun rechten en verantwoordelijkheden te nemen. Er wordt uitgegaan van een proactieve houding, waarin mensen zelf initiatieven nemen en regie voeren over hun eigen leven. **Belangrijke uitdagingen in deze verschuiving:** - Niet iedereen heeft een sterk sociaal netwerk of is in staat om zelfstandig regie te nemen. Dit kan leiden tot ongelijkheid in toegang tot zorg. - Overbelasting van mantelzorgers en sociale netwerken. - Balans tussen overheidsondersteuning en eigen verantwoordelijkheid. 5. Verhouding tussen formele en informele zorg Afbeelding met tekst, schermopname, Lettertype, ontwerp Automatisch gegenereerde beschrijving Het evenwicht vinden aan koude solidariteit en hoe zorg je voor de naasten in je omgeving en of wijk is moeilijk Continu een evenwicht zoeken tussen dit soort spanningen, en hoe deze er moet uitzien 6. Kansen van vermaatschappelijking Vermaatschappelijking berust op: - **Inclusieve samenleving** = volwaardig burgerschap en empowerment - Meer inspraak in het zorgproces - Meer maatwerk - **Starke sociale contracten** - Leidt tot hoger welbevinden - Informele zorgverlener als volwaardige partner in de zorg - De ervaringskennis van zorgvragers wordt zichtbaarder - bv Anna krijgt thuiszorg na een operatie. Haar dochter Sara wordt erkend als mantelzorger en werkt samen met zorgverleners. Dankzij hun sociale netwerk en ervaringskennis voelt Anna zich gesteund en herstelt sneller. Sara voelt zich gewaardeerd, en de zorg sluit beter aan op Anna\'s behoeften. 7. Risico's van vermaatschappelijking Burgers in kwtesbare posities: - Niet elke burger beschikt over een sterk en ondersteunend netwerk. Zorgbehoefte verschraalt het sociaal werk - Kwetsbare burgers hebben het idee dat zij nog eens tekortschieten Hoe groter de zorgbehoefte is hoe groter de kans dat het sociale netwerk afschrafeld (verkleind) Nieuwe moralisering: - Mensen die geen zorg opnemen dreigen gezien te worden als onwillige of minder goede familieleden - Keuze (bottom-up) of verplichten (top down): laatste geval groot risico op verder verkleinen (verschralen) van eigen netwerk. Mantelzorgers onder druk: - Mantelzorgers: mensen die de zorg van familielid, buur,... op zich nemen - Lopen risico op overbelasting of negatieve financiële gevolgen 8. Implicaties voor het sociaal werk Hulpverlener niet langer de enige expert, samen met omgeving partner in de zorg **Triadische relatie**: driehoek client, hulpverlener en informeel netwerk Hulpverlener moet zicht krijgen op het sociaal netwerk en weten hoe die te ondersteunen en sterker maken -\> We moeten op een bekrachtigende manier werken Nood aan instrumenten om een beperkt sociaal netwerk te herstellen en uit te breiden **Conclusie**: ondersteuning van de betrokkene en diens netwerk vraagt om intensieve inzet en tijdsinvestering van de professionele hulp = anders zorgen, niet minder zorgen De 5 belangrijke lessen 1\. 'in' en 'door' de samenleving\ 2. Gedreven door economische,\ ideologische en politieke motieven\ 3. Formele en informele zorg aanvullend\ 4. Rijke samenwerking tussen triadisch\ netwerk\ 5. SW: rol van bewaker. Voorbeeld examenvragen: We hebben gezien dat vermaatschappelijking van de\ zorg twee kansen met zich meebrengt.\ Benoem ze alle 2 en leg uit (in telkens maximum 5\ zinnen). Leg volgende begrippen uit (telkens in maximum 3\ zinnen): 0de, 1ste, 2de lijnszorg. Maatschappelijke kwetsbaarheid ============================== [Deze les staat niet in het boek ] INTRO Sociaal werk wil verandering, een wereld met meer rechtvaardigheid en met mensen die sterker en vrijer zijn Hoe dit bereiken?: - Het individu of gezin dat beroep doet op het sociaal werk - Of de omgeving waarin het vertoeft, de maatschappelijke structuren, de samenleving  Kwetsbaarheid moeten we zien als een samenspel van de 3 niveaus, en die ontinu op elkaar gaan inspelen MAATSCHAPPELIJKE KWETSBAARHEID Het riscio om in contact te komen met maatschappelijk instellingen vooral, en telkens opnieuw, de negatieve aspecten te ondergaan en minder te genieten van het positieve aanbod. THEORIE MAATSCHAPPELIJKE KWETSBAARHEID **Maatschappelijke instellingen**: organisaties die diensten aanbiden aan de burgers met aan maatschappelijk doel, zonder winstoogmerk Deze hebben een bepaald emacht over de burgers: - Macht die **structureel** bij de instellingen behoort - bv politie of het gerecht - Macht die **voortvloeit** uit het feit dat de burgers afhankelijk zijn van het aanbod - bv onderwijs of zorg Afbeelding met tekst, Lettertype, schermopname, lijn Automatisch gegenereerde beschrijving Sociale binding is cruciaal om maatschappelijke kwetsbaarheid te voorkomen/doorbreken. Een emanciperende gezagsrelatie draagt hiertoe bij. Mensen die maatschappijk kwetsbaar zijn gaan meer op de rechterkant zitten(sanctionerend) en vaker doorwegen op maatschappelijke instellingen Er is een zeker evenwicht tussen emanciperende en sanctionerende kanten van de maatschappelijke instellingen Als er hier **onevenwicht** is: - Bepaalde bevolkingsgroepen hebben de machtsposities bij de maatschappelijke instellingen of hebben voldoende middelen om controle en/of sancties te ontwijken of te beïnvloeden. - Andere groepen worden vooral geconfronteerd met de sanctionerende, controlerende werking van instellingen: - Zij hebben meest ondersteuning nodig om de waarden en normen in het **schoolsysteem** te begrijpen, maar horen vaker van hun leerkrachten dat zij onbekwaam en ongedisciplineerd zijn. - Deze groepen staan het zwakst op de **arbeidsmarkt**, terwijl hun werkloosheidsuitkeringen het laagst zijn. - Zij komen het meest in aanraking met **politie en gerecht**, maar krijgen de minst kwalitatieve rechtsbijstand. - \... Keer op keer kunnen ze dus gekwetst worden= ontstaan maatschappelijke kwetsbaarheid **Typysch voorbeeld:**  **Vastelling onderzoek**: schoolervaring van leerling en houding leerkracht hangt sterk samen met probleemgedrag. Goede sociale binding: 1. Kind voelt zich aanvaard en hecht zich aan leerkracht 2. Persoonlijke band zorgt ervoor dat leerling zicht inzet en zo hogere status krijgt in klas/school 3. Door positieve band met leerkracht aanvaardt leerling schooltucht en zal zich inzetten voor taken. Na tijd wordt dit ook van nature zo. Deze bindingen ontstaan in interactie (leerling voelt dat hij iets terugkrijgt: affectie, prestige en respect) Afbeelding met tekst, schermopname, lijn, Lettertype Automatisch gegenereerde beschrijving Heel vaak dat bestaande systemen, instellingen de belangen van mensen in maatschappelijk kwetsbare posities te weinig verdedigen - bv je wordt heel vaak naar de directeur gestuurd door de leekracht vanuit de visie, ah je luisterd niet naar mij, je moet nederlands spreken,... 1. Leerling uit maatschappelijk kwetsbare positie ervaart vaak geen aanvaardende houding -- ervaart stigma van domme of ongedisiplineerd 2. Zet zich daardoor ook minder in, presteert minder en vindt zichzelf onbekwaam -- negatief zelfbeeld 3. Zorgt ervoor dat leerling met deze ervaringen weinig redenen heeft om schooltucht en discipline te aanvaarden en vaker wordt gestraft... Verantwoordelijkheid niet puur bij leerkracht: zelf opgevoed en opgeleid in onderwijsinstelling die maatschappelijk kwetsts. Leerkacht werkt ook in setting, schoolklimaat bepaalt ook mee of er positieve binding kan zijn. School volgt ook beleidsmaatregelen -- hoe negatiever of disciplinerender dit is tav kwetsbare groepen, hoe moeilijker het is om positieve klimaat te voeren. Ook minder middelen maken dit moeilijk. Ook individuele factoren van leerling zelf. Dus theorie maatschappelijke kwetsbaarheid op drie niveaus: micro, meso en macro. Die opeenstapeling van kwetsuren zorgt ook voor gevoelens als **schaamte, onbegrip en een negatief zelfbeeld (cf. Freire: internalisering)** De theorie van de maatschappelijke kwetsbaarheid toont aan dat bestaande systemen en instellingen de belangen van mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie vaak onvoldoende verdedigen en dat ze weinig tegemoetkomen aan hun specifieke behoeften. Vaak ontstaan negatieve stereotype beelden binnen deze systemen Kenmerken maatschappelijke kwetsbaarheid: - **Interactief**: steeds 2 partijen bij betrokken - **Cumulatief**: eens gekwetst, kwetsbaarder voor volgende contact HET BELANG VAN DE SITUATIE **Bepalende factoren:** - Opvoedingsmodel - Waarden en normen oriëntatie - Sociale binding Dus geen persoonlijkheidskenmerk!! Daarom niet spreken over kwetsbare mensen, onhandelbare jongeren,... Verwoording is zo belangrijk!! 5 Belangrijke lessen: 1\. Een sterk sociaal werker probeert **steeds de verschillende perspectieven** van het verklaringsmodel voor kansarmoede in rekening te brengen. 2\. En gaat dus niet mee in de enge kijk van enkel het **individuele schuldmodel**. 3\. Dan kunnen sociaal werkers een cruciale rol spelen om de **disconnectie** tussen betrokkenen enerzijds en organisaties en/of maatschappelijke instanties anderzijds te **herstellen**. 4\. Een **emanciperende houding** is hierbij cruciaal. 5\. **Lees de column** waar we naar verwijzen op slide 16, het is een treffend praktijkvoorbeeld van (de gevolgen van) maatschappelijke kwetsbaarheid. **Voorbeeld examenvraag:** Leg uit: de kwetsingen bij maatschappelijke kwetsbaarheid zijn cumulatief. Kritische blik ============== Staat niet in het boek HET BEVORDEREN VAN MENSELIJKE WAARDIGHEID IS STELLING NEMEN Vrije markt denken: - Dominant - Steeds grotere invloed op steeds meer levensdomeinen **MARKTSAMENLEVING** Marktdenken breidt zich uit naar anderen domeinen als het financieële (bv zorg, sociaal werk) Sandel noemt onze samenleving een MARKTsamenleving (niet meer enkel een markteconomie) **NEOLIBERALISME = een sroming die ervan uitgaat dat:** De rol staat beperkt moet zijn De vrijheid van het individu staat boven alles - Markt veroordeelt niet - Alles mag en kan( zolang er vraag naar is ) - Sociale relaties alsof het transacties zijn - Niet-oordelende houding= geen inhoudelijke vragen stellen - Dreigt morele leegte op het publieke domein **CORRUPTIE** **Discour** -\> die veel macht, schuld, en repressie brengt bij het individu -\> wat ervoor zorgt naar hoe we er naar kijken **Coruptie in deze context** = De morele aard van de goederen en diensten en de morele waarden die ermee verbonden zijn verdringen (niet in de zin van omkooping) **Bv**: adoptie Wat al swe hier het marktdenken op toepassen: - Hoogste bieder krijgt een kind - Wat als er onvoldoende kinderen zijn voor adoptie? Doelgroep klant (we doen enkel waarvoor je betaald word) Organisatie bedrijf (efficiëntie belangrihjker dan oprechte aandacht en respect) **MARKTWERKING IN SW** Organisaties in het SW worden gezien als aannemers **Gevolg**: ze gaan met elkaar concurreren om prijs zo laag mogelijk te houden en kwaliteit komt onder druk te staan Stilstaan bij deze gevaren: - Winstgedreven doelstellingen - Managerialisme [^3^](#fn3){#fnref3.footnote-ref} **METEN WE WAT WE WAARDEREN OF WAARDEREN WE WAT WE METEN** Morele leegte in de zorg: 'Leiden we sociaal werkers op die de methodieken goed beheersen en zich voegen in de bestaande gewoontes of willen we studenten die kritisch zijn ten aanzien van de rol van het sociaal werk in onze samenleving en ideeën ontwikkelen hoe het anders en beter kan?' **COMMUNITARISME** Zorgen voor anderen via marktprincipe: te instrumenteel (neutraal begrip) Zorgen voor anderen zou moeten getuigen van morele houding, het is een normatief begrip Dit is een kritiek op het (neo)liberalisme Gemeenschap is geen optelsom van individuen Een gemeenschap draagt gedeelde waarden, praktijken en ovrtuigingen over het 'goede leven' **RESPECT VOOR DE UNIEKE PERSOON** Overdaad aan protocollen, technieken staat rechttegenover de **menselijke waardigheid** als uniek persoon Het sociaal werk zou ruimte moeten bieden om ons uit te spreken, de dialoog met anderen zou centraal moeten staan. **De vijf belangrijkste lessen:** 1\. Menselijke waardigheid vraagt om stelling in te nemen\ 2. Marktwerking hoort niet in alle levensdomeinen thuis (het leidt er tot "corruptie")\ 3. Onbeperkt neoliberalisme zet onze solidariteit onder druk\ 4. Communitarisme en 'sterk sociaal werk' zijn hier een (kritisch) antwoord hierop\ 5. Persoonlijke benadering is belangrijker dan enkel 'opdracht uitvoeren' **Voorbeeld examenvragen** Sandel noemt onze huidige samenleving een marktsamenleving. Omcirkel de juiste omschrijving? \- De ruimte die er is op de financiële markt is bepalend voor de budgetten die de overheid kan vrijmaken voor bijvoorbeeld de zorg en het sociaal werk. \- In onze huidige maatschappij zoeken mensen elkaar steeds meer op via georganiseerde ontmoetingen. \- De uitbreiding van de marktwerking naar nieuwe levensdomeinen (zoals zorg en sociaal werk) is zorgwekkend omdat die principes een morele menswaardige insteek bedreigen. \- De wederkerigheid in onze omgangsvormen is een cruciaal uitgangspunt geworden, net zoals dat bij economische marktprincipes het geval is. Sterk sociaal werk ================== Niet in het boek! 9.1 Wat is sterk sociaal werk? **Actieplan**: - **Missie**: versterken van het sociaal werk met als doel de mensenrechten en sociale grondrechten voor iedereen te realiseren (het is niet limitatief, er wordt rekening gehouden met lokale dynamieken en bottom-up initiatieven) - **Doelen**: - Identiteit sw versterken in Vlaanderen - Dynamiek blijven aanwakkeren - Praktijken in beeld brengen die voortbouwen op 5 krachtlijnen (later meer) - Formuleren van antwoorden op de uitdagingen 9.2 De 5 krachtlijnen van sterk sociaal werk +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Nabijheid** | Een relatie opbouwen en daar tijd | | | voor krijgen en maken | | | | | | Onvoorwaardelijk elkaar | | | ontmoeten, laagdrempelig en | | | vrijblijven kunnen zijn | | | | | | Aanwezig zijn in de leefwereld | | | van personen in kwetsbare | | | situatie | | | | | | Fysiek en mentaal | +===================================+===================================+ | **Politiserend werken** | Mensen wakker schudden voor | | | onrechtvaardigheid | | | | | | Het waarborgen van de toegang tot | | | rechten | | | | | | Het collectiviseren van | | | maatschappelijke problemen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Procesmatig werken** | Samen met de betrokkene op weg te | | | gaan = gelijkwaardig | | | | | | Ervaringskennis, inspraak en | | | participatie = centraal | | | | | | Experimenteerfunctie voor sociaal | | | werk | | | | | | Nood aan alternatieve | | | verantwoordingsmechanismen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Generalistisch werken** | Expertise is breed, oog voor | | | verschillende aspecten van het | | | mens-zijn | | | | | | Integraal perspectief | | | | | | Brugfiguur en kruispuntwerker | | | | | | Netwerkvorming | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Verbindend werken** | Sw werkt verbindend | | | | | | Individuele component: versterken | | | van individuen om opnieuw grip te | | | krijgen op het leven | | | | | | Collectieve component: verbinding | | | met buurten en op lokaal niveau | | | om de samenleving te versterken | | | | | | Verbinden met maatschappelijke | | | instituties | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 9. De 8 uitdagingen van sterk sociaal werk +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Vermaatschappelijking** | Mensen met een zorg nood kunnen | | | een eigen, zinvolle plek in de | | | samenleving innemen en worden | | | hierin ondersteund | | | | | | Vrijwilligers, mantelzorgers en | | | professionels | | | | | | Streeft sociale cohesie na | | | | | | Sw'er speelt belangrijke rol: | | | ondersteunen zorggebruikers, | | | mantelzorgers, vrijwilligers en | | | buurtnetwerken | +===================================+===================================+ | **Digitalisering** | Hulpverlening via chat, mail, | | | cursussen,... | | | | | | Het biedt mogelijkheden maar ook | | | ongelijkheid | | | | | | Digitale kloof | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Superdiverse context** | Sw'ers zijn niet bdivers genoeg | | | (6/10 is blank) | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Verbinden ecologie en sociaal | Ecologische uitdagingen: | | beleid** | klimaatverandering, ontbossing, | | | verstedelijking,... | | | | | | Mensen die het moeilijker hebben | | | leven vaker in 'ongezonde' | | | buurten, hebben minder | | | mogelijkheden om huis te | | | isoleren, gezonde voeding te | | | kopen,... | | | | | | Sw'ers kunnen zaken opstarten en | | | de mensen bewust maken van deze | | | zaken | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Werken in/ met vertrouwen** | Complexe problemen vragen vaak om | | | samenwerking | | | | | | Discussie om gegevens te delen | | | onder organisaties | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Multidisciplinaire context** | Sw'ers krijgen zicht op | | | verschillende levendomeinen | | | | | | Brugfiguur om verbinding te | | | leggen tussen disciplines en | | | organisaties | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Hybridisering** | Vermarkting | | | | | | Hybridisering van | | | middenverldorganisaties richting | | | markt | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Onderbescherming** | Sw'ers zorgen ervoor dat mensen | | | toegang krijgen tot hun rechten | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 9.4 Een ondersteunend model tot effectief sociaal werk: het sterrenmodel van Hermans Competenties die bijdragen tot effectief sociaal werk: the common factors/ generieke factoren: - De kwaliteit van relatie - Een motiverende aanpak - Goede afspraken tussen hulpvrager en hulpverlener - Een goede structurering van interventie (heldere doelen en gefaseerde aanpak) - Een goede opleiding en goede werkomstandigheden (veiligheid, draaglijke caseload en kwaliteitsvolle ondersteuning vanuit voorziening) - Het aansluiten bij de motivatie en de hulpvraag van de cliënt - Het uitvoeren van de behandeling zoals vooropgesteld." Het brengt de compententies van de hulpverlener naar voor What works is even belangrijk als who works  11. Afdwingbaarheid Geen hof van mensenrechten op wereldvlak, wel regionaal Mensenrechten zijn niet altijd onmiddellijk afdwingbaar - Directe werking: rechtstreeks beroepen op wetten - Nationale rechter: rechtbanken, raad van state, grondwettelijk hof - Europees hof voor de rechten van de mens - Indirecte werking - Mensenrechten niet opgenomen in wetgeving zijn niet rechtstreeks toegankelijk of afdwingbaar 12. Absolute en relatieve rechten Absolute rechten: er zijn geen berperkingen toegestaan Relatieve rechten: - Er kunnen wel, onder bepaalde voorwaarden uitzonderingen toegestaan worden. - Enkel bij duidelijk omschreven 'escape clausule' mogelijk: - Moet opgenomen zijn in nationale wetgeving, burgers worden geïnformeerd - In belang van veiligheid van het land of bescherming openbare orde - Er moet een dwingende maatschappelijke behoefte aanwezig zijn 5. Agogische benadering van de mensenrechten Mensenrechten als bouwteen voor handelingskader sociaal werker om menselijke waardigeheid en social rechtvaardigheid te realiseren Globale def sw: - Systeemgericht werken - Leefwereldgericht werken - Participatief werken - Ontgrenzend werken - Politiserend werken Kern sw: mensenrechten vs zorgzaamheid Maken gebruik van discretionaire ruimte: als sociaal werker ga je soms voorbij afspraken die je intern hebt met organisatie, stad, als het in het belnag is van je cliënt (wel binnen wettelijk kader) Agogische benadering is voortdurend in evolutie: Welvaartstaat actieve welvaarts staat Rechten rechten en plichten Collectieve verantwoordelijkheid individuele verantwoordelijkheid Beleidsevoluties die relaisatie van sociale grondrechten kunnne hypothekeren[^4^](#fn4){#fnref4.footnote-ref}: - Responsabilisering: Burgers worden steeds meer gewezen op hun eigen gedrag/verantwoordelijkheid - Conditionalisering: rechten worden voorwaardelijk gemaakt - Sanctionering of criminalisering: Individualiseren oorzaak problemen schuldinductie Mensenrechten realiseren zich niet vanzelf Sociale rechtvaardigheid is het doel, mensenrechten het middel Ethische component: sociale rechtvaardigheid waarvan sociaal werker doordrongen moet zijn: emancipatie en ontplooiing (individu) maar ook in de samenleving 6. Mensenrechten als kompas voor het sociaal werk Grondrechten veruitwendiging van menselijke noden en behoeften Top-down: begint bij algeemn principe en word steeds specifieker Bottum up: straat hoekwerker merkt iets op en gaat hoger op om mensenrechten toe te passen 13. Sociale noden omzetten in rechten **Naming** Juridisch benoemen, de juiste mensenrechten definiëren Probleem als te hoge ziekenkosten aangekaart door SW -------------- ---------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Blaming** Vervolgens diegene aanduiden die daarcoor verantwoordelijk kan Beleid aanspreken op hun verantwoordelijkheid om die kosten te drukken voor mensen met et weinig inkomsten **Claiming** Tenslotte de rechten opeisen Mensen hebben recht op zo goed mogelijke gezondheid, maar overheid moet er wel mee voor zorgen dat ze dat recht kunnen realiseren Grondrechten als sociale constructen, blijven evolureren +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Thin needs** | (Liberale) individualistische | | | benadering van burgerschap | | | | | | Minimale invulling van | | | mensenrechten (zodat niemand | | | honger of dorst zou lijden) | | | | | | Enkel focus op wat nodig is om te | | | overleven | +===================================+===================================+ | **Thick needs** | Solidaritiet en burgerschap als | | | gemeenschap | | | | | | Doel sociaal beleid: Sociale | |