Samenvatting Spraak en Slikken PDF

SPRAAK EN SLIKKEN Spraak: **lucht** met betekenis naar buiten brengen inademen Slikken: **voeding** naar binnen brengen braken ANATOMIE SPRAAK [De neus en de bijholten ] De uitwendige neus: Bestaat uit: - Een kraakbenig deel: - Driehoekig (lateraal) kraakbeen - Neusvleugelkraakbeen...

SPRAAK EN SLIKKEN Spraak: **lucht** met betekenis naar buiten brengen inademen Slikken: **voeding** naar binnen brengen braken ANATOMIE SPRAAK [De neus en de bijholten ] De uitwendige neus: Bestaat uit: - Een kraakbenig deel: - Driehoekig (lateraal) kraakbeen - Neusvleugelkraakbeen - neustussenschot (de neusholtes worden zo van elkaar onderscheiden) - Spieren - Een benig deel (neusbeen) De neusholte: - Een benig deel: - de lamina perpendicularis van het os ethmoidale - het os vomer - kleine deeltjes van maxillae, os palatinum, ossa nasalia, os sphenoidale - een kraakbenig deel 12 craniale zenuwen lateraal: de neusschelpen - de concha nasalis **superior** - de meatus nasi **superoir** - de concha nasalis **media** - de meatus nasi **media** - de concha nasalis **inferior** - de meatus nasi **inferior** regio olfactoria mediaal: Tussenschot regio respiratoria De neusbijholten: = dit zijn met lucht gevulde holte die via een kleine opening in verbinding staan met de neusholte, ze zijn bekleed met slijmvlies. FYSIOLOGIE De spieren van de neus dragen bij tot gezichtsexpressie tijdens het spreken Drie functies van het reukorgaan: - het verwarmen van de ingeademde lucht - het bevochtigen van de ingeademde lucht - het zuiveren van de ingeademde lucht (neusharen) functie van de sinussen = ? (het gewicht van de schedel vermindert) BEGRIPPENLIJST NEUS -------------------------- --------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------- Nasus externus De uitwendige neus  Os nasale Een benig deel Het cartilago septi nasi Een kraakbenig deel Cavum nasi De neusholte  Septum nasi Neustussenschot nares De neusgaten Choanae Neusopeningen  Septumdeviatie Afwijking naar de Zijkant  Maxillae Achterkaken  mandibula onderkaak Os palatinum Het verhemelte  Ossa nasale neusbeentjes Os sphenoidale Wiggenbeen  Sinus paranasales De neusbijholten  [De mondholte (verschillende spieren die samenwerken)] De lippen : De onderlip en bovenlip sluiten de mondholte van de buitenwereld af +-----------------------------------+-----------------------------------+ | De onderlip | De bovenlip | +===================================+===================================+ | - Basis van de uitwendige neus | - Kin-lipgroef | | | | | - Neus-lipgroep | - mondhoeken | | | | | - mondhoeken | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Afwijkingen lip: - **PMS**: zonnelicht-schade, herpes labialis, muco-coele/ sialo-coele - **Schizis**: gespleten lip - **Paralyse**: de spier is er nog maar reageert niet meer De wangen: Worden begrensd door: +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Bovenaan | Onderaan/ achteraan | +===================================+===================================+ | - jukbeen | - oor en onderrand onderkaak | +-----------------------------------+-----------------------------------+ De wangen bestaan uit drie delen: - een huidlaag - een spierlaag - een slijmvlieslaag de kaakbeenderen: het kaakgewricht - gewrichtspan - gewrichtskop - discus articularis - capsula articularis - ligamenten de kauwspieren +-----------------------------------+-----------------------------------+ | M. masseter | | | | | | **Origo**: arcus zygomaticus | | | (jukboog) | | | | | | **Insertio:** tuberositas | | | masseterica | | | | | | **Functie:** sluiten van de mond | | +===================================+===================================+ | M. temporalis | Temporalis: Origin, insertion, | | | innervation, function \| Kenhub | | **Origo:** | | | pars squamosa van het temporale | | | | | | **Insertio**: processus | | | coronoideus mandibula | | | | | | **Functie:** sluiten van de mond | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | M. pterygadeus medialis |  | | | | | **Origo:** mediale zijde van | | | processus pterygoideus | | | | | | **Insertio:** mediale zijde van | | | de angulus mandibula | | | | | | **Functie:** sluiten van de mond | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | M. pterygoideus lateralis | Infratemporal fossa: structure, | | | contents and boundaries \| Kenhub | | **Origo:** | | | | | | **Insertio:** | | | | | | **Functie:** | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | BEGRIPPENLIJST | | | | MONDHOLTE | | | +=======================+=======================+=======================+ | Cavitas oris | De mond |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Vestibulum oris | De Voorhof | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Cavum oris | De eigenlijke | | | | mondholte | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De lippen | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Labia | De Lippen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Labium inferius | De Onderlip | Meer bewegelijk dan | | | | de bovenlip | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Labium superius | De Bovenlip | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Frenula labii | De Lipbandjes | Frenum (Frenulum in | | | | Mouth): Types, | | | | Function & What It Is | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De wangen | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Buccae | De wangen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Sulcus nasolabialis | Neus-lipgroef |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Sulcus mentolabialis | Kin-lipgroef | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Arcus zygomaticus | jukbeen |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Ductus parotideus | Uitmondingskanaal | Speicheldrüsen: | | | | Aufbau und Funktion | | | | \| Lecturio | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Glandula parotidea | Oor speekselklier | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Articulatio | Het kaakgewricht |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. depressor labii | **Origo:** lateraal | | | inferioris | van de kin op de | | | | basis van de | | | | mandibula onder het | | | | foramen mentale | | | | | | | | **Insertio:** de huid | | | | van de onderlip tot | | | | aan de grens van het | | | | lippenrood | | | | | | | | **Functie:** onderlip | | | | naar beneden | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. levator labii | **origo:** onder de |  | | | | | | | **functie:** opheffen | | | | bovenlip | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. depressor anguli | **Origo:** voor en |  | | kinspier) | mandibula | | | | | | | | **Insertio:** | | | | mondhoeken, enkele | | | | vezels insereren in | | | | de bovenlip | | | | | | | | **Functie:** | | | | mondhoeken naar | | | | beneden (sluiten van | | | | de lip) | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. orbicularis oris | **Origo:** basis van | | | | de snijtandalveolen | | | | | | | | **Insertio:** | | | | mondhoeken | | | | | | | | **Functie:** zwak: | | | | lippen sluiten | | | | | | | | Sterk: stulpen | | | | lippen,... | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. buccinator | **Origo:** | | | | raphe | | | | pterygomandibularis | | | | | | | | **Insertio:** | | | | insereren in de boven | | | | en onderlip, | | | | mondhoeken | | | | | | | | **Functie:** geeft | | | | steun aan de wangen | | | | en maakt krachtig | | | | uitblazen mogelijk | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. risorius | **Origo:** fascia die |  | de M. masseter bedekt | g) | | | | | | | **Insertio:** | | | | mondhoeken | | | | | | | | **Functie:** | | | | mondhoeken lateraal | | | | bewegen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. zygomaticus maior | **Origo:** arcus |  | | | | | | | **Insertio:** | | | | mondhoeken | | | | | | | | **Functie:** | | | | mondhoeken boven + | | | | lateraal | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. levator anguli | **Origo:** fossa | | | oris | canina van de | | | | maxillae | | | | | | | | **Insertio :** | | | | mondhoeken, enkele | | | | vezels insereren in | | | | de onderlip | | | | | | | | **Functie:** | | | | mondhoeken naar boven | | | | en lipsluiting | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. mentalis | **Origo :** mandibula |  | | | mentalis | | | | | | | | **Insertio :** in de | | | | huis thv de bovenrand | | | | van de sulcus | | | | mentolabialis | | | | | | | | **Functie :** | | | | verdiept de sulcus | | | | mentolabialis | | | | (speldenkussen) | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De tanden | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dentes incisivi | Snijtanden (8) | | | | | | | | - 4 boven | | | | | | | | - 4 onder | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dentes canini | Hoektanden (4) |  | | | - 2 boven | | | | | | | | - 2 onder | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dentes premlares | Valse kiezen (8) | | | | | | | | - 4 boven | | | | | | | | - 4 onder | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dentes molares | Ware kiezen (12) |  | | | - 6 boven | | | | | | | | - 6 onder | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ De tong Onderscheiden we: - De tongpunt - De tongwortel - Het tonglichaam - Tongrug: slijmvlies, mediane groef, V-linguale, papillen - Tongbasis: bestaat uit lymfoid weefsel dat achteraan en lateraal de tongamandel vormt - Tongonderzijde - Slijmvlies - Tongriempje - Ondertongspeekselklier - Zijranden van de tong **Functie tong** : smaak, textuur, temperatuur,.... **Functie Papillen**: te kauwen, slikken en smaak **Speeksel**: je gaat het aanmaken als een reflex De tongspieren worden motorisch geïnnerveerd door de nervus hypoglossus Onderverdeeld in: - **De uitwendige/ extrinsieke tonspieren** = hebben een origo die buiten het tonglichaam ligt. Ze maken een verplaatsing van het tonglichaam mogelijk - M. genioglossus - M. styloglossus - M. palatoglussus - M. hyoglossus - **De inwendige/ intrinsieke tongspieren** = hebben een oorsprong en aanhechtingspunten in het tonglichaam. Ze zorgen voor vervormingen van het tonglichaam. - M. longitudinalis superior linguae - M. longitudinalis inferior linguae - M. transversus linguae - M. verticalis linguae Afwijkingen tong: - **Tong-parese/paralyse:** minder tot niet bewegelijke tonghelft - **Tong vergroeiing (ankylo-glossie):** onvoldoende verdwijnen frenulum (verbinding) tussen tong en mondbodem =\> een articulatie, slik probleem - **Tong vergroting (macro-glossie**): zeldzaam, vooral bij kinderen door een bloedvat misvorming of een te grote tongspier. +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De tong | | | +=======================+=======================+=======================+ | lingua | Tong | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Apex linguae | Tongpunt | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Radix linguae | tongwortel | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Corpus linguae | Tonglichaam | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dorsum linguae | Tongrug | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Tonsilla lingualis | Tongamandel | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Frenulum linguae | Tongriempje |  | | | - Wordt geknipt als | | | | het te strak is | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Glandulae | Ondertongspeekselklie | | | sublinguales | ren | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Glandulae parotideae | oorspeekselklieren | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Glandulae | onderkaakspeekselklie | | | submandibulares | ren | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Os hyoideum | tongbeen |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De uitwendige/ | | | | extrinsieke | | | | tonspieren | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. genioglossus | **Origo:** spina | | | | mentalis van de | | | | mandibula | | | | | | | | **Insertio:** | | | | tongbeen, | | | | tonglichaam(tongbasis | | | | , | | | | tongpunt) | | | | | | | | **Functie:** onderste | | | | vezels \ | | | | | | | | Hele spier: -\> | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. styloglossus | **Origo:** processus | | | | styloideus | | | | | | | | **Insertio:** zijrand | | | | van de ting tot de | | | | tongpunt | | | | | | | | **Functie:** naar | | | | achter boven bewegen | | | | vd tong, optrekken | | | | van de tongranden | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. palatoglussus | **Origo:** | | | | aponeurosis palatina | | | | | | | | **Insertio:** | | | | zijranden vd tong | | | | | | | | **Functie:** naar | | | | beneden bewegen van | | | | het zachte verhemelte | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. hyoglossus | **Origo:** grote | | | | tongbeenhoorn en | | | | corpus van het | | | | tongbeen | | | | | | | | **Insertio:** | | | | tongranden van het | | | | achterste deel van de | | | | tong | | | | | | | | **Functie:** tong | | | | naar beneden, achter | | | | | | | | Tong naar boven, voor | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | De inwendige/ | | | | intrinsieke | | | | tongspieren | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. longitudinalis | **Functie:** |  | | | en daarbij heffen van | | | | het tongpunten voor | | | | klanken zoals T,D,N,L | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. longitudinalis | **Functie:** | | | inferior linguae | verkorten van de tong | | | | of het tongpunt doen | | | | dalen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. transversus | **Origo:** septum | | | linguae | linguae | | | | | | | | **Insertio:** | | | | tongranden | | | | | | | | **Functie:** tong | | | | versmallen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. verticalis linguae | **Origo:** tonfrug | | | | | | | | **Insertio:** | | | | inwendige opp van de | | | | tong, zijkanten van | | | | de tong | | | | | | | | **Functie:** | | | | afplatten tong (nodig | | | | bij sommige klinkers) | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ Het verhemelte = vormt het dak van de mondholte en de scheiding tussen mond en neusholte Onderverdeeld in: - Harde verhemelte - Zachte verhemelte - Functie: Kan worden **opgetrokken** (orale klanken, P,T,D) of **neergelaten**(nasale klanken, N,M) en speelt aldus een belangrijke rol bij het spreken +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | palatum | Het verhemelte | | +=======================+=======================+=======================+ | **Palatum durum** | **Harde verhemelte** | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Processus palatini | |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | lamina horizontalis | | | | ossis palatini | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | os incisivum | |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Uvula | De huig | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Palatum molle** | **Zachte verhemelte** |  | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Velum palatinum | Achterste deel van | | | | het zachte verhemelte | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. tensor veli | **Origo:** basis van | | | palatini | de lamina | | | | pterygoideus | | | | madialis, | | | | anterolaterale zijde | | | | van het tubakraakbeen | | | | | | | | **Insertio:** vezels | | | | lopen verticaal naar | | | | beneden tussen de | | | | lamina pterygoideus | | | | medialis en de M. | | | | pterygoideus medialis | | | | | | | | **Functie :** | | | | opspannen vh zachte | | | | verhemelte, openen | | | | buis van Eustachius | | | | (tuba) voor het | | | | middenoor te | | | | verluchten | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. levator veli | **Origo:** pars |  | | | temporalis, opp vh | | | | tubakraakbeen | | | | | | | | **Insertio :** de | | | | verzels lopen naar | | | | beneden, mediaal en | | | | voorwaarts en | | | | insereren in de | | | | aponeurosis palatina | | | | | | | | **Functie :** | | | | opheffen vh zachte | | | | verhemelte, helpen | | | | openen van de buis | | | | van Eustachius | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. uvulae | **Origo:** spina |  | | | verhemeltebeenderen | | | | | | | | **Insertio :** de | | | | huig | | | | | | | | **Functie:** huig | | | | naar achteren | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. palatoglossus | **Origo:** | | | | aponeurosis palatina | | | | | | | | **Insertio :** | | | | zijranden van de tong | | | | | | | | **Functie:** zacht | | | | verhemelte doen | | | | dalen, naar boven | | | | bewegen vd tong | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. palatopharyngeus | **Origo:** | | | | aponeurosis palatina | | | | | | | | **Insertio :** | | | | laterale wand vd | | | | keel, schildkraakbeen | | | | | | | | **Functie :** | | | | vernauwen keelingang, | | | | verhemelte doen dalen | | | | voor de nasale klank | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ De mondbodem = het bevat geen beenderig skelet (alleen spieren) Bestaat uit - Elementen die in de concaviteit van het corpujs mandibulae liggen - Voor het os hyoideum +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Diaphragma oris | De mondbodem |  | +=======================+=======================+=======================+ | M. mylohyoideus | **Origo:** linea |  | | | | | | | **Insertio:** de | | | | vezels lopen mediaal | | | | en naar onder, de | | | | achterste vezels | | | | insereren onderaan | | | | het corpus van het os | | | | hyoideum | | | | | | | | **Functie:** | | | | opspannen, mondbodem | | | | + tong omhoog, | | | | tongbeen heffen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. geniohyoideus | **Origo:** in het | | | | midden aan de | | | | binnenzijde van de | | | | mandibula | | | | | | | | **Insertio:** corpus | | | | van het os hyoideum | | | | | | | | **Functie:** tongbeen | | | | gefixeerd: tongen | | | | helpen heffen, | | | | fixeren tongbeen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. digastricus | **Meer naar voor:** |  | | | - **Origo:** in het | | | | midden aan de | | | | binnenzijde van | | | | de mandibula | | | | | | | | - **Insertio:** | | | | tussenpees | | | | | | | | **Meer naar achter:** | | | | | | | | - **Origo**: | | | | processus | | | | mastoideus | | | | | | | | - **Insertio**: | | | | tussenpees | | | | | | | | **Functie:** | | | | volledige | | | | samentrekking, | | | | samentrekking voorste | | | | en achterste buik | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | M. stylohyoideus | **Origo:** processus | | | | styloideus | | | | | | | | **Insertio:** de | | | | gespliste | | | | insertiepees | | | | insereert aan de | | | | basis van de kleine | | | | tongbeenhoorn | | | | | | | | **Functie:** tongbeen | | | | naar achter/ boven, | | | | tongbeen fixeren | | | | (vasthouden) | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ De keelholte Onderverdeeld: - Epipharynx - Tussen het os sephenoidale en het zachte verhemelte - Vooraan: de choanae - Lateraal: de uitmondingen van de buis van Eustachius - Bevat: neusamandel - Mesopharynx - Tussen het zachte verhemelte en het tongbeen - Vooraan: keelingang - Bevat: keelamandelen en de tongamandel - Hypopharynx - Tussen het tongbeen en de slokdarm - Vooraan: de ingang tot het strottenhoofd - Kruising luchtweg-voedselweg De keelholte staat in verbinding met het middenoor, de neusholte, de mondholte, het strottenhoofd en de slokdarm Spreken = resonantieruimte (gratis versterken van geluid) Bestaat uit 3 lagen: - Bindweefsellaag - Spierlaag - Slijmvlieslaag Slijmvlies: keelholte-\> neusholte -\> mondholte -\> strottenhoofd-\> buis van Eustachius (zo verspreiden ontstekingen zich snel, er is zelf een kans dat de ontsteking kom tot in het middenoor) pharynx De keelholte (12 cm lang)  --------------------- ------------------------------ ------------------------- oesophagus slokdarm Isthmus faucium keelingang Tonsillae palatinae Keelamandel Tonsilla lingualis Tongamandel Aditus laryngis Ingang tot het strottenhoofd  +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Keelafsnoerders (kringvormig) | Keelheffers (verticaal) | +===================================+===================================+ | M. constrictor pharyngis superior | m stylopharyngeus | | | | | **Origo:** zijranden van de tong, | **Origo:** mediale zijde van de | | linea mylohyoidea,..... | processus styloideus | | | | | **Insertio:** raphe pharyngis | **Insertio:** de vezels schuiven | | | tussen de M. constrictor | | **Functie:** vernauwen van de | pharyngis superior en de medius | | pharynx | | | | **Functie:** heffen en | | | verwijderen van de pharynx | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | M. constrictor pharyngis medius | m\. salpingopharyngeus | | | | | **Origo:** kleine en grote | **Origo:** onderrand van het | | tongbeenhoorn | tubakraakbeen | | | | | **Insertio:** raphe pharyngis | **Insertio:** de spier verenigt | | | zich met de vezels van de M. | | **Functie:** vernauwen van de | palatopharyngeus en inseert in de | | pharynx | zijwand van de pharynx | | | | | | **Functie:** heffen van de | | | phatynx, openen van de buis van | | | Eustachius | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | M. constrictor pharyngis inferior | m\. palatopharyngeus | | | | | **Origo:** schildkraakbeen, | **Origo:** aponeurosis palatina | | ringkraakbeen | | | | **Insertio :** laterale wand van | | **Insertio:** raphe pharyngis | de keel, schildkraakbeen | | | | | **Functie:** vernauwen van de | **Functie:** vernauwen van de | | pharynx | keelingang waardoor de | | | voedselbolus naar beneden geleidt | | | wordt, naar beneden trekken van | | | het zachte verhemelte | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Capita selecta Het velopharyngale mechanisme - De afsluiting tussen de neusholte en de keelholte - Stap 1: een achterwaarde en opwaartse beweging van het zachte verhemelte - Stap 2: een constrictie van de zijwanden van de nasopharynx - Stap 3: **plooi van Passavant:** een voorwaartse beweging van de achterwand van de nasopharynx Amandelen en klieren Amandelen zijn lymfatische organen die zorgen voor de afweer van in het lichaam doordrongen ziektekiemen Onderscheiden: - **Tonsilla palatina**: bevindt zich tussen de verhemeltebogen - **Tonsilla pharyngea**: bevindt zich in de achterste keelwand - **Tonsilla lingualis**: bevindt zich aan de tongwortel - **Tonsilla tuberia**: bevindt zich aan de ingang van de tuba auditiva Klieren zijn epitheelcellen die een stof afscheiden waarvoor de grondstof eerst uit het [bloed] moet worden gehaald. Deze stof kan [nuttig of schadelijk] zijn Onderscheid: - **Exocriene klieren** : (exo) uit het lichaam, zweet, geur, talklieren van de huid: [hebben een afvoerbuis] - **Endocriene klieren:** het product dat ze afscheiden gaat via de bloedsomloop in het hele lichaam terechtkomen: [hebben geen afvoerbuis] +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Glandulae | Klieren |  | | | Afbeelding niet | | | | kennen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+